DRŽAVNI PROGRAM SANACIJE ZAGAĐENJA KOSTAJNIČKE REKE, KORENITE I JADRA USLED IZLIVANJA JALOVINE SA FLOTACIJE DEPONIJE RUDNIKA ANTIMONA „STOLICE”
Oblast u kojoj se sprovode mere i teritorija na kojoj se sprovode mere
Državni program sanacije zagađenja Kostajničke reke, Korenite i Jadra usled izlivanja jalovine sa flotacijskih deponija rudnika antimona „Stolice” odnosi se na sanaciju zagađenja reka Kostajničke, Korenite i Jadra usled izlivanja jalovine sa flotacijskih deponija rudnika antimona „Stolice” u Kostajniku i obuhvata: hitne radove i mere koje treba preduzeti, organe državne uprave nadležne za koordinaciju aktivnosti, kao i izvor finansiranja.
Mere utvrđene ovim programom sprovode se na teritorije opštine Krupanj.
Analiza zatečenog stanja i nastale štete i sagledavanje mogućih daljih štetnih posledice
Uzrok zagađenja vodotokova je nekontrolisano izlivanje jalovine iz flotacijskih deponija rudnika antimona „Stolice” u mestu Kostajnik do koga je došlo usled urušavanja deponija za vreme poplava u maju 2014. godine.
Radi se o flotacijskim deponijama jalovine i rudničkog otpada, koje se već duže vremena ne koriste. Pre privatizacije rudnici antimona i flotacija „Stolice”, uključujući i deponije jalovine, bili su u vlasništvu RTB „Zajača” OOUR „Stolice”, a privatizacijom 2006. godine postali su vlasništvao Koncerna „Farmakom MB” iz Šapca. Ukupna površina prostora jalovišta „Stolice” iznosi oko 3,5 ha na kome je deponovano oko 220.000 m³ jalovine. Evidentno je da deponije jalovine nisu stabilne i zaštićene prema važećim standardima i propisima. Deponije nisu zaštićene od spoljnih voda, već se one nekontrolisano slivaju i ispiraju jalovinu. Na deponijama ne postoji drenažni sistem za prikupljanje podzemnih i procednih voda. Vode sa deponije se nekontrolisano izlivaji i zagađuju Kostajničku reku i nizvodne vodotokove.
Posle poplava u maju 2014. godine, po nalogu vodne inspekcije, na vodotocima Kostajnik, Korenita, Jadar i Drina je uspostavljen vanredni monitoring. Analizama je utvrđeno prisustvo visokih vrednosti ukupnih teških metala: gvožđa (Fe), mangana (Mn), cinka (Zn), bakra (Cu), ukupnog hroma (Cr) i arsena (As), kao i rastvorenih teških metala: antimona (Sb), nikla (Ni ) i arsena (As). Jalovina koja zagađuje Kostajničku reku klasifikovana je kao opasan otpad.
Naknadno sprovedenim ekološkim istraživanjima utvrđeno je da su rečna korita Kostajničke i reke Korenite, u dužini od oko 27 km, kao i značajne površine u priobalju, zagađene iznad granice remedijacionih vrednosti pa je neophodno izvršiti čišćenje terena i uklanjanje istaloženog mulja sa jalovišta. Takođe, značajne površine poplavljenog poljoprivrednog zemljišta (oko360 ha) zagađene su teškim metalima na kojima treba izvršiti remedijaciju terena.
S obzirom na stanje jalovišta ono predstavlja stalan izvor zagađenja voda, sedimenata i zemljišta nizvodno od jalovišta, koje se značajno povećava u periodima jakih kiša i poplava.
Za jalovište „Stolice” ne postoje važeća vodna akta, koja bi definisala vodne uslove i način njihovog korišćenja, tako da se deponijama ne upravlja u skladu sa Zakonom o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 30/10 i 93/12), kojim je propisana obaveza da se mere količine i kvalitet vode, koje se sa deponije ispuštaju u prirodne vodotoke, kao i da se ove vode prečiste do nivoa kojim se ne narušavaju standardi kvaliteta životne sredine Kostajničke reke i nizvodnih vodotokova.
Mere koje treba preduzeti
Sanacija zagađenja i revitalizacija ekosistema rečnih tokova i zagađenih površina u priobalju reka realizovaće se u dve faze. Prva faza obuhvata radove na sanaciji deponija jalovišta i formiranje prostora za odlaganje materijala koji će se prikupiti čišćenjem nizvodnih terena. Na ovaj način će se zaustaviti dalji unos zagađenog mulja u vodotokove i stvoriti uslovi za radove i mere druge faze, koja obuhvata čišćenje i remedijaciju nizvodnih terena. U svim fazama realizacije programa uspostaviće se operativni monitoring i praćenje svih parametara kvaliteta vode, sedimenata i zemljišta duž rečnih tokova, koji su značajni za praćenje efekata predviđenih mera i stanje životne sredine u zoni neposrednog uticaja jalovišta „Stolice”.
4. Redosled i rokovi za sprovođenje mera
Radovi prve faze, kojima se obezbeđuje stabilnost deponija, sprečava dalje unošenje zagađenja u vodotokove i obezbeđuje potreban deponijski prostor za odlaganje materijala koji se prikupi čišćenjem rečnih korita i zagađenog zemljišta u priobalju, uradiće se u toku građevinske sezone 2016. godine. S obzirom da se stanje stalno pogoršava radovi prve faze, u skladu sa članom 143. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni list RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10 – US, 24/11, 12/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14 i 145/14), izvršiće se kao hitni radovi da bi se sprečilo dalje izlivanje jalovine u vodotokove i eventualno novo rušenje deponija u predstojećim kišnim sezonama.
Po prioritetima i tehnologiji izvođenja radova na sanaciji zagađenja odmah će se započeti radovi na izgradnji hidrotehničkih objekata za prikupljanje i kanalisanje voda sa sliva i zaštitu jalovišta od površinskih voda, koji obuhvataju:
izgradnju dve bujične pregrade na potocima uzvodno od jalovišta i
izgradnju obodnih kanala za prikupljanje i odvođenje površinskih voda, sa antierozivnim uređenjem sliva,
sanaciju deponija jalovišta sa formiranjem prostora za odlaganje materijala koji će se prikupiti čišćenjem nizvodnih terena i regulaciju dela Kostajničkog potoka u neposrednoj zoni Jalovišta, u dužini od 300 m.
5. Organi državne uprave nadležni za koordinaciju, odnosno nosioci sprovođenja pojedinih mera i aktivnosti
Kancelarija za upravljanje javnim ulaganjima i ministarstvo nadležno za poslove vodoprivrede i zaštitu životne sredine koordiniraće sprovođenja mera iz odeljka 3. i 4. ovog programa, a Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode” je nosilac sprovođenja tih mera.
Javno vodoprivredno preduzeće iz stava 1. ovog odeljka, u ime i za račun Republike Srbije, vršiće investitorska prava na prvoj fazi sanacije zagađenja Kostajničke reke, Korenite i Jadra, koja je predmet ove uredbe.
Organ nadležan za pravnu zaštitu imovinskih prava i interesa Republike Srbije preduzima radnje u cilju njihove zaštite.
Opština Krupanj će doneti odluke o merama hitnosti i obezbediti rešavanje imovinsko-pravniih pitanja u skladu sa svojim nadležnostima.
6. Procena potrebnih finansijskih sredstava i izvori finansiranja
Investiciona vrednost hitnih radova, koji obuhvataju zaštitu od površinskih voda, sanaciju i stabilizaciju jalovišta, čišćenje i regulaciju najugroženije deonice Kostajničke reke, neposredno nizvodno od deponije u zoni naselja, prema projektu za izvođenje radova iznosi:
Radovi na izgradnji hidrotehničkih objekata za prikupljanje i kanalisanje voda sa sliva i zaštitu jalovišta od površinskih voda (bez PDV) 59.000.000 Hitni radovi na sanaciji deponije – I faza: reprofilisanje jalovišta (stabilizacija kosina) izrada kamene nožice (brane) sa filtrima, taložnikom i recirkulacijom procednih voda (bez PDV) 154.000.000 Regulacija Kostajničke reke nizvodno od deponije i čišćenje rečnog korita u dužini od 300 m, ukupno bez PDV 15.000.000 Investitorski troškovi: Izrada tenderske dokumentacije, javna nabavka, ugovori, stručni nadzor nad izvođenjem radova (6%) 13.000.000 Projektantski nadzor (2%) 4.000.000 Projekat preparcelacije i troškovi eksproprijacije 3.000.000 Ukupno RSD: 248.000.000
Sredstva za sprovođenje ove uredbe obezbediće se iz Fonda solidarnosti Evropske unije u iznosu od 248.000.000 RSD, a po osnovu Sporazuma o poveravanju sprovođenja Odluke Komisije od 13. marta 2015. godine kojom se dodeljuje finansijska kontribucija iz Fonda solidarnosti Evropske unije za finansiranje hitnih operacija i operacija oporavka koje su nastale kao posledica katastrofe izazvane velikim poplavama u Republici Srbiji, koji je Vlada usvojila Zaključkom 05 broj: 48-3413/2015 od 26.marta 2015. godine i ista će se izvršavati sa namenskog evidencionog računa Kancelarije za upravljanje javnim ulaganjima, u okviru Razdela 3 – Vlada, Glava 3.23 – Kancelarija za upravljanje javnim ulaganjima, Program 1511 – Obnova i izgradnja objekata javne namene i saniranje posledica elementarne nepogode, Funkcija 110 – Izvršni i zakonodavni organi, finansijski i fiskalni poslovi i spoljni poslovi, Projekat 4001 – Obnova zemlje od majskih poplava, Izvor finansiranja 05 – Donacije od inostranih zemalja, aproprijacija ekonomska klasifikacija 484 – Naknada štete za povrede ili štetu nastalu usled elemantarnih nepogoda ili drugih prirodnih uzroka.