Postojeći zakonodavni okvir Republike Srbije u oblasti isključivo vodnog saobraćaja čine tri zakona, i to:
Zakon o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama („Službeni glasnik RS- Međunarodni ugovori”, br. 73/10 i 121/12);
Zakon o državnoj pripadnosti i upisu plovila („Službeni glasnik RS- Međunarodni ugovori”, broj 10/13);
Zakon o pomorskoj plovidbi („Službeni glasnik RS- Međunarodni ugovori”, br. 87/11 i 104/13).
Zakonom o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama započeta je reforma sektora unutrašnje vodnog saobraćaja, kao i postupak usklađivanja domaćeg zakonodavstva sa propisima EU u ovoj oblasti. Ovim zakonom je u domaće zakonodavstvo transponovano osam direktiva, uredbi i saopštenja EU, a u obzir su uzete rezolucije, sporazumi, odluke i preporuke donete od strane Dunavske komisije, Ekonomske komisije Ujedinjenih nacija za Evropu (UNECE) i Savske komisije. Zakonom o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama uređena je materija koja se odnosi na bezbednost plovidbe i to: vodni putevi i njihovo tehničko održavanje, plovidba, plovila i njihova sposobnost za plovidbu, posada, lučke kapetanije, te primena novih tehnologija koje utiču na podizanje nivao bezbednost plovidbe poput Rečnih informacionih servisa (RIS) i Servisa za upravljanje brodskim saobraćajem (VTS). Zakonom je izvršeno usklađivanje domaćeg zakonodavstva sa odredbama Uredbe EU o uslovima pod kojima nerezidentni vozari mogu da vrše prevoz robe i putnika unutrašnjim vodnim putevima država članica, s tim da je prelaznim i završnim odredbama Zakona odložena primena odredaba ove uredbe do prijema Republike Srbije u punopravno članstvo EU. Pored ovih pitanja uređena je institucionalna postavka sektora unutrašnjeg vodnog saobraćaja. Zakonom su propisane nadležnosti Direkcije za vodne puteve, kao organa u sastavu Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, koja je odgovorna za tehničko održavanje međunarodnih i međudržavnih vodnih puteva, dok je nekadašnja Savezna javna ustanova Jugoslovenski registar brodova unutrašnje plovidbe „Jugoregistar” definisana kao Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu, takođe u pravnom statusu organa u sastavu ovog ministarstva. Ovim zakonom započet je postupak reforme lučkog sektora Republike Srbije. Pravni status luka i pristaništa u Republici Srbiji uređen je u skladu sa savremenim pristupom upravljanja lukama koji je danas u svetu opšteprihvaćen i definisan u „Saopštenju o evropskoj lučkoj politici” iz 2007. godine. Zakon se bazira na temeljnom principu da su luke i pristaništa dobra od opšteg interesa i da se kao takva njihova lučka područja i zemljište nalaze u javnoj svojini. Iz ovog proizilazi razlikovanje na javnopravno, odnosno strateško i administrativno upravljanje lukama koje vrši Agencija za upravljanje lukama, i upravljanja komercijalnom lučkom delatnošću koja se prepušta lučkim operaterima (privatnom sektoru) kao subjektima koji su nosioci privrednih aktivnosti u luci. Zakonom je propisano da lučko područje određuje Vlada na predlog Agencije za upravljanje lukama, čime je stvorena pretpostavka da se kroz potencijalno širenje lučkih područja lučki sistem Republike Srbije otvori i za druge zainteresovane lučke operatere. Na ovaj način počeće se sa rešenjem problema sadašnjeg unutarlučkog monopola koji je jedna od osnovnih karakteristika nacionalnog lučkog sistema. Unutar luke jasno je definisana razlika između lučke infrastrukture (operativne obale, kejski zidovi, saobraćajnice, pruge i sl.), koja je u javnoj svojini, i lučke suprastrukture (kranovi, dizalice, pristani za ukrcavanje iskrcavanje putnika, upravne zgrade i sl.) koja može biti u privatnoj svojini.
Na osnovu Zakona o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama usvojeno je 20 podzakonskih akata, među kojima su najvažniji Uredba o uslovima za plovidbu i pravilima plovidbe, Pravilnik o zvanjima, uslovima za sticanje zvanja i ovlašćenjima članova posade brodova trgovačke mornarice, Pravilnik o uslovima, načinu i postupku izdavanja i zamene, sadržini i obrascu brodarske knjižice i dozvole za ukrcavanje, licima i organima nadležnim za unošenje i overu podataka, kao i sadržini, obrascu i načinu vođenja registra izdatih brodarskih knjižica i dozvola za ukrcavanje, Pravilnik o uslovima u pogledu zdravstvene sposobnosti članova posade brodova i drugih plovila, kao i uslovima i načinu vršenja zdravstvenog nadzora, Pravilnik o uslovima koje moraju da ispunjavaju lica za upravljanje čamcem, plovećim telom ili plutajućim objektom, programu i načinu polaganja stručnog ispita, kao i obrascima, sadržini, načinu izdavanja i trajanja dozvole za upravljanje i dr. Predstoji rad na usvajanju preostalih 20 podzakonskih akata.
U cilju usaglašavanja ovog zakona sa odredbama Zakona o prekršajima („Službeni glasnik RS”, broj 65/13), kao i Zakona o transportu opasnog tereta („Službeni glasnik RS”, broj 73/10), iniciran je rad na tekstu Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakona o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama. Pored usagalašavanja sa navedenim zakonima, kao i sa odredbama Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS”, br. 72/11 i 88/13), koji su usvojeni nakon stupanja na snagu Zakona o plovidbi i lukama na unutrašnjim vodama, cilj planiranih izmena biće nastavak reforme u oblasti lučkog sistema. S tim u vezi, planira se promena klasifikacije luka na način koji će omogućiti da luke koje su danas otvorene za međunarodni saobraćaj zadrže mogućnost da i dalje ostanu otvorene za brodove svih zastava, ali i da se istovremeno domaće zakonodavstvo harmonizuje sa zahtevima AGN-a i Uredbe EU 1315/2013. Posledično, predlaže se napuštanje dosadašnje klasifikacije na luke otvorene za međunarodni saobraćaj i luke otvorene za domaći saobraćaj, te uvođenje klasifikacije na luke od nacionalnog značaja i na luke od pokrajinskog značaja, odnosno značaja za lokalnu samoupravu, pri čemu će obe vrste luka biti otvorene za međunarodni saobraćaj. Zahteve AGN-a i Uredbe 1315/2013 o minimalnoj količini pretovara od 500.000 tona na godišnjem nivou, kao i strožije infrastrukturne i druge zahteve moraće da ispune luke od nacionalnog značaja i samo će one imati pristup evropskim fondovima jer će ispunjavati zahteve propisane Uredbom 1315/2013. U skladu sa zahtevima učesnika na tržištu potrebno je da se izvrši smanjene broja lučkih naknada, i to samo na dve naknade koje se naplaćuju u dnevnom poslovanju (naknada za upotrebu obale koju plaćaju krcatelji tereta i naknada za pristajanje koju plaćaju brodovlasnici, odnosno brodari). Pored ove dve naknade zadržava se ležarina, koju će plaćati samo brod koji koristi operativnu obalu luke u neku drugu svrhu osim za pretovar tereta, imajuću vidu da izgrađena operativna obala stvara najveću dodatnu vrednost za luku te se za njeno korišćenje u neke druge svrhe osim za pretovar tereta dodatno plaća, što je praksa u svim lukama. Pored ovih naknada, lučki operateri koji će tek ulaziti na tržište lučkih usluga Republike Srbije plaćaće i naknadu za operativnu upotrebu luke, odnosno pristaništa. Konačno, u skladu sa odredbama Zakona o javno-privatnom partnerstvu i koncesijama („Službeni glasnik RS”, broj 88/11) izvršiće se detaljno normiranje materije davanja lučkih koncesija, u skladu sa odredbama Zakona o javno-privatnom partnerstvu i koncesijama i Zakona o javnim nabavkama („Službeni glasnik RS”, broj 124/12). S tim u vezi, potrebno je izvršiti podelu na dve vrste lučkih koncesija, i to koncesije za usluge, kada se koncesija daje za obavljanje lučke usluge i koncesije za javne radove, kada se koncesija daje za izgradnju lučkih građevina i objekata. U skladu sa odredbama Direktive 2014/23/EU Evropskog parlamenta i Saveta o dodeljivanju koncesionih ugovora, izmenama i dopunama zakona o propisaće se procenjena vrednost usluga, odnosno javnih radova (eng. thresholds) koja obavezuje Agenciju za upravljanje lukama na pokretanje postupka za davanje lučke koncesije (5.186.000 evra).
Zakonom o državnoj pripadnosti i upisu plovila izvršeno je pojednostavljenje postupka upisa plovila ukidanjem uloge sudova u samom postupku upisa, što je u skladu sa zahtevima reforme uloge i zadataka pravosuđa. Zakonom su propisani uslovi pod kojima brodovi unutrašnje plovidbe u vlasništvu domaćih brodara mogu da steknu svojstvo rajnskog plovila. Sticanjem navedenog svojstva automatski se proširuje mreža vodnih puteva na kojima brod pod srpskom zastavom može da plovi. Ovim zakonom izvršena je liberalizacija uslova za upis brodova u domaće upisnike u skladu sa zahtevima EU u odnosu na slobodan protok robe, ljudi i kapitala. S tim u vezi, ukinuta je kategorija obaveznog upisa, dok su uslovi za fakultativan upis maksimalno liberalizovani uz poštovanje zahteva za postojanjem tzv. stvarne veze (eng. genuine link) između broda i države čiju zastavu viju. Zakon sadrži odredbe kojima se uređuje državna pripadnost i identifikacija plovila, sadržina upisnika brodova, kao i odredbe kojima se uređuje postupak za upis i brisanje plovila u odgovarajući upisnik plovila. Takođe, ovim zakonom uvedene se novine u smislu otvaranja novog upisnika za pomorske brodove tzv. međunarodnog upisnika pomorskih brodova, kao i mogućnost privremenog upisa ili ispisa pomorskog broda u međunarodni upisnik pomorskih brodova po osnovu tzv. bareboat čartera. Na osnovu ovog zakona, Vlada će uredbom propisati najvišu dopuštenu starost brodova za upis u jedan od upisnika brodova, s ciljem da se u domaće upisnike brodova upisuju samo brodovi za čije godine proizvodnje se može pretpostaviti da ne ugrožavaju bezbednost plovidbe, a koje istovremeno predstavljaju potencijalnu opasnost po zagađenje životne sredine.
Do kraja 2014. godine potrebno je da se sprovede postupak za usvajanje Nacrta zakona o izmenama i dopunama Zakona o državnoj pripadnosti i upisu plovila u cilju usaglašavanja ovog zakona sa odredbama Zakona o prekršajima.
Zakon o pomorskoj plovidbi („Službeni glasnik RS”, br. 87/11 i 104/13) uređeni su uslovi i način za bezbednu plovidbu na moru pomorskih brodova koji viju zastavu Republike Srbije i drugih plovila, njihova sposobnost za plovidbu, posada, zaštita mora od zagađenja sa brodova koji viju zastavu Republike Srbije, nadzor i druga pitanja koja se osnose na bezbednost pomorske plovidbe. Ovim zakonom je započet postupak usklađivanja sa relevantnim sekundarnim izvorima komunitarnog prava koji su obuhvaćeni u tri zakonodavna paketa (tzv. Erika I, II i III paketi) koja su usvojena od strane Evropskog parlamenta. Zakonom je izvršeno usklađivanje i sa najznačajnijim međunarodnim pomorskim konvencijama, i to: Međunarodnom konvencijom o zaštiti ljudskog života na moru (SOLAS), Međunarodnom konvencijom o sprečavanju zagađivanja mora s brodova, (MARPOL 73/78) sa prilozima I, II, III, IV, V i VI, Međunarodnom konvencijom o nadzoru i upravljanju balastnim vodama i talozima, Međunarodna konvencija o kontroli štetnih sistema koji se koriste protiv obrastanja na brodovima, Međunarodnom konvencijom o suzbijanju nezakonitih radnji uperenih protiv bezbednosti pomorske plovidbe i Protokolom iz 2005. godine o izmenama i dopunama Konvencije o suzbijanju nezakonitih radnji uperenih protiv bezbednosti pomorske plovidbe, Međunarodnom konvencijom o standardima za obuku, izdavanju potvrde i vršenje brodske straže pomoraca (STCW 78/95), Međunarodnom konvencijom o baždarenju brodova, Konvencijom o olakšicama u pomorskom prevozu i drugim konvencijama usvojenim od strane Ujedinjenih nacija i njene specijalizovane agencije IMO. Usvajanjem Zakona o pomorskoj plovidbi 2011. godine, a potom i izmenama i dopunama koje su usledile 2013. godine započet je postupak usaglašavanja nacionalnog zakonodavstva sa odredbama Konvencije o radu pomoraca (MLC Konvencija), usvojene 2006. godine.
U cilju sproovođenja ovog zakona usvojeno je 10 podzakonskih akata, a očekuje se do kraja 2015. godine usvajanje većine od preostalih 20 podzakonskih akata, čime će nacionalno zakonodavstvo postići potreban nivo usaglašenosti za propisima EU i omogućiti uspešno zatvaranje pregovora sa Evropskom komisijom u ovoj oblasti u okviru pregovaračkog poglavlja 14 – Transportna politika.
Do kraja 2014. godine potrebno je da se sprovede postupak za usvajanje izmena i dopuna ovog zakona u cilju usaglašavanja sa odredbama Zakona o prekršajima, kao i zaokruživanja započetog procesa usklađivanja zakonodavstva sa odredbama MLC Konvencije.
Pored rada na izmenama i dopunama navedenih zakona, za kraj prvog kvartala 2015. godine planirano je usvajanje Zakona o trgovačkom brodarstvu. Ovim zakonom će se na moderan način urediti materija stvarnopravnih i obligacionopravnih odnosa u unutrašnjoj i pomorskoj plovidbi, založnih prava na brodovima, izvršenja i obezbeđenja, odgovornosti brodovlasnika i vozara, prevoza u unutrašnjoj i pomorskoj plovidbi, pitanje poboljšanja kapaciteta flote u unutrašnjoj plovidbi, uslova za sticanje odobrenja za obavljanje poslova vozara u unutrašnjoj plovidbi, uslovi za liceniranje za rad rečno-pomorskih agenata u skladu sa UNCTAD minimalnim standardima za obavljanje poslova agenata u trgovačkoj plovidbi, kao i druge elemente trgovačkog prava iz oblasti unutrašnje i pomorske plovidbe.
U cilju stvaranje odgovarajućeg podsticajnog poreskog okvira za uključivanje domaćih privrednih društava u pomorsku privredu za prvi kvartal 2015. godine planirano je usvajanje Zakona o porezu po tonaži brodova.
Pored navedenih zakona kojima se uređuju pitanja isključivo iz oblasti vodnog saobraćaja, tokom 2015. godine predstoji rad na zakonu kojim će se urediti tzv. bezbednosne istrage nesreća i nezgoda u svim vidovima saobraćaja. Ovim zakonom će se na sveobuhvatan način urediti ova oblast koja je od posebnog značaja sa stanovišta obaveza Republike Srbije u procesu pridruživanja EU. U oblasti plovidbe, pitanje bezbednosnih istraga uređeno je Direktivom 2009/18/EZ Evropskog parlamenta i Saveta od 23. aprila 2009. godine o uspostavljanju osnovnih principa sprovođenja istraga nesreća u sektoru pomorskog transporta i Uredbom Evropske komisije (EU) br. 1286/2011 o donošenju opšte metodologije za istraživanje pomorskih nesreća i nezgoda, razvijene u skladu sa članom 5. stav 4. Direktive 2009/18/EZ Evropskog parlamenta i Saveta. Iako u unutrašnjoj plovidbi ne postoji obavezujući izvor prava EU za sprovođenje bezbednosnih istraga, smatra se celishodnim da se metodologija koja je razvijena u odnosu na sporovođenje istraga u pomorskom saobraćaju proširi i na unutrašnju plovidbu. Na ovaj način omogućiće se da se i u unutrašnjoj plovidbi sprovode ove vrste istraga koje su od posebnog značaja sa stanovišta unapređenja bezbednosti plovidbe, naročito sa stanovišta obaveznosti sprovođenja izveštaja, odnosno nalaza organa koji će biti nadležan za sprovođenje ovih istraga u saobraćaju, od strane privrednih subjekata koji se bave jednom od delatnosti u okviru ove industrije (brodogradilišta i njihovi kooperanti, brodarske kompanije, luke i drugi).
U planiranju svih infrastrukturnih projekata u cilju unapređenja vodnog saobraćaja, kao i prilikom svake faza izrade projektno-tehničke dokumentacije, primenjuje se odredbe:
– Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br.72/09, 81/09 -ispravka, 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14 i 145/14);
– Zakona o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 30/10 i 93/12);
– Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, br. 135/04, 36/09, 36/09 – dr. zakon, 72/09 – dr. zakon i 43/11 – US) kojim se uređuje integralni sistem zaštite životne sredine u skladu sa odgovarajućim propisima EU;
– Zakon o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, br. 36/09, 88/10 i 91/10 – ispravka), na osnovu koga je doneta Uredba o ekološkoj mreži („Službeni glasnik RS”, broj 102/10).
[pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic]