P R E D L O G Z A K O N A
O BORAČKO-INVALIDSKOJ ZAŠTITI
Glava I
UVODNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se prava boraca, ratnih i mirnodopskih vojnih invalida, civilnih invalida rata, članova porodica palih i umrlih boraca i umrlih vojnih invalida, članova porodica vojnih invalida, članova porodica umrlih civilnih invalida rata i civilnih žrtava rata.
Član 2.
Prava utvrđena ovim zakonom zasnivaju se na principu naknade štete za telesno oštećenje, odnosno gubitak života bliskog srodnika, a prava koja pripadaju borcima, ratnim i mirnodopskim vojnim invalidima, članovima porodica palih i umrlih boraca i umrlih vojnih invalida – zasnivaju se i na principu nacionalnog priznanja.
Član 3.
Sredstva za ostvarivanje i korišćenje prava propisanih ovim zakonom obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Glava II
KORISNICI PRAVA
Borci
Član 4.
Borac je državljanin Republike Srbije koji je:
1) u ratu vršio vojne dužnosti ili druge dužnosti radi odbrane suvereniteta, nezavisnosti i teritorijalne celokupnosti Srbije i Crne Gore;
2) vršio vojne dužnosti ili druge dužnosti za vojne ciljeve ili za ciljeve nacionalne bezbednosti u oružanim akcijama od 17. avgusta 1990. godine do 27. aprila 1992. godine radi odbrane suvereniteta, nezavisnosti i teritorijalne celokupnosti Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije;
3) vršio vojne dužnosti ili druge dužnosti za vojne ciljeve ili za ciljeve nacionalne bezbednosti u oružanoj akciji preduzetoj za vreme mira radi odbrane suvereniteta, nezavisnosti i teritorijalne celokupnosti Srbije i Crne Gore, kao i Savezne Republike Jugoslavije;
4) vršio vojne dužnosti, dužnosti za ciljeve nacionalne bezbednosti, ili druge dužnosti u vezi sa učestvovanjem u ratu u Saveznoj Republici Jugoslaviji od 24. marta do 26. juna 1999. godine.
Borac je i državljanin Republike Srbije koji je kao pripadnik Vojske Kraljevine Jugoslavije učestvovao u ratu od 6. do 17. aprila 1941. godine ili u Narodnooslobodilačkoj borbi u Drugom svetskom ratu kao pripadnik partizanskih odreda, Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske armije od 17. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine, u borbi protiv okupatora i njegovih saradnika (borac Narodnooslobodilačkog rata – u daljem tekstu: borac NOR-a), odnosno kome je aktivan i organizovan rad u toj borbi priznat u poseban penzijski staž u dvostrukom trajanju po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju rešenjem nadležnog organa u Republici Srbiji.
Borac NOR-a je i državljanin Republike Srbije koji je stupio u Jugoslovensku vojsku u otadžbini, odnosno Ravnogorski pokret, počev od 17. aprila 1941. godine i učestvovao u NOR-u od dana stupanja do 15. maja 1945. godine kao pripadnik ove vojske, ili kao pripadnik ove vojske i partizanskih odreda, Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske armije.
Vojni invalidi
Član 5.
Vojni invalidi, u smislu ovog zakona, jesu ratni vojni invalidi i mirnodopski vojni invalidi.
Ratni vojni invalidi
Član 6.
Ratni vojni invalid je državljanin Republike Srbije koji je zadobio ranu, povredu, ozledu ili bolest, pa je zbog toga nastupilo oštećenje njegovog organizma najmanje za 20%, i to:
1) vršeći vojne dužnosti ili druge dužnosti za vojne ciljeve u ratu ili u oružanoj akciji preduzetoj za vreme mira, pod okolnostima iz člana 4. ovog zakona;
2) pri vršenju vojnih dužnosti u stranoj zemlji koja je u oružanom sukobu ako ga je na vršenje tih dužnosti uputio nadležni vojni organ u okviru međunarodnih obaveza Srbije i Crne Gore;
3) za vreme ratnog zarobljeništva u koje je dospeo kao borac iz člana 4. ovog zakona, odnosno kao lice iz tačke 2) ovog člana.
Član 7.
Ratni vojni invalid je i državljanin Republike Srbije kod koga je postojala bolest koja se pogoršala pod okolnostima iz čl. 4. i 6. ovog zakona, pa je zbog toga nastupilo oštećenje njegovog organizma najmanje za 20%.
Član 8.
Ratni vojni invalid je i stranac kod koga je nastupilo oštećenje organizma pod okolnostima iz člana 4. stav 1. ovog zakona, ako svojstvo ratnog vojnog invalida po tom osnovu ne može ostvariti od strane države.
Član 9.
Ratni vojni invalid koji naknadno ispuni uslove za sticanje svojstva mirnodopskog vojnog invalida zadržava svojstvo ratnog vojnog invalida, a invaliditet mu se utvrđuje prema ukupnom oštećenju organizma po oba osnova.
Mirnodopski vojni invalidi
Član 10.
Mirnodopski vojni invalid je državljanin Republike Srbije koji je u miru, kao vojnik na služenju vojnog roka, student vojne akademije, učenik srednje vojne škole i slušalac škole za rezervne oficire, u vršenju vojne službe ili dužnosti u vezi s tom službom, u Vojsci Srbije i Crne Gore (u daljem tekstu: Vojska), bez svoje krivice, zadobio ranu, povredu ili ozledu zbog koje je nastupilo oštećenje njegovog organizma najmanje za 20%.
Član 11.
Mirnodopski vojni invalid je državljanin Republike Srbije koji je u miru, kao vojnik na služenju vojnog roka, student vojne akademije, učenik srednje vojne škole i slušalac škole za rezervne oficire, na vojnoj službi u Vojsci zadobio bolest koja je u uzročnoj vezi sa vršenjem vojne službe ili dužnosti u vezi s tom službom, zbog čega je nastupilo oštećenje njegovog organizma najmanje za 60%.
Mirnodopski vojni invalid je i državljanin Republike Srbije koji je zadobio bolest koja je u uzročnoj vezi sa vršenjem vojne službe ili dužnosti u vezi s tom službom van teritorije Srbije i Crne Gore, u okviru međunarodnih obaveza koje je Srbija i Crna Gora preuzela, pa je zbog toga nastupilo oštećenje njegovog organizma najmanje za 60%.
Mirnodopski vojni invalid je i državljanin Republike Srbije kod koga je pod okolnostima i uslovima iz st. 1. ili 2. ovog člana, usled pogoršanja bolesti koja je postojala pre stupanja u Vojsku, nastupilo oštećenje organizma najmanje za 60%.
Član 12.
Mirnodopski vojni invalid je i državljanin Republike Srbije kod koga je nastupilo oštećenje organizma najmanje za 20% usled rane, povrede ili ozlede koju je zadobio bez svoje krivice na vojnoj vežbi.
Za lica iz stava 1. ovog člana bolest ne može biti osnov za priznavanje vojnog invaliditeta.
Član 13.
Lica na profesionalnoj vojnoj službi, pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova i Bezbednosno – informativne agencije ne mogu ostvariti prava po odredbama čl. 10, 11. i 12. ovog zakona.
Član 14.
Mirnodopski vojni invalid koji naknadno ispuni uslove za sticanje svojstva ratnog vojnog invalida stiče svojstvo ratnog vojnog invalida, a invaliditet mu se utvrđuje prema ukupnom oštećenju organizma po oba osnova.
Član 15.
Nehat se ne smatra krivicom u smislu odredaba čl. 10. i 12. ovog zakona.
Član 16.
Vršenjem vojne službe, odnosno dužnosti u vezi sa službom u Vojsci, smatra se vršenje službe, odnosno dužnosti po propisima kojima se uređuje služba u Vojsci.
3. Civilni invalidi rata i civilne žrtve rata
Član 17.
Civilni invalid rata je civilno lice, državljanin Republike Srbije, kod koga je nastupilo oštećenje organizma najmanje za 50% usled rane, povrede ili ozlede, i to:
1) zadobijene zlostavljanjem ili lišenjem slobode od strane neprijatelja za vreme rata, u toku izvođenja ratnih operacija, od zaostalog ratnog materijala ili neprijateljskih diverzantskih i terorističkih akcija, na teritoriji Srbije i Crne Gore;
2) koju je zadobio kao žrtva terorističkog napada u inostranstvu na diplomatsko ili konzularno predstavništvo Srbije i Crne Gore.
Član 18.
Civilna žrtva rata je državljanin Republike Srbije koji je kao civilno lice izgubio
život pod okolnostima iz člana 17. ovog zakona.
Porodica palog borca
Član 19.
Porodica palog borca je porodica lica koje je poginulo, umrlo ili nestalo pod okolnostima iz čl. 4. i 6. ovog zakona ili je umrlo od posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod tim okolnostima u roku od godinu dana od dana prestanka učešća u ratu, odnosno oružanoj akciji.
Porodica palog borca je i porodica lica koje je svojstvo ratnog vojnog invalida ostvarilo po osnovu rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod okolnostima iz čl. 4. i 6. ovog zakona, a umrlo je od posledica tih oštećenja organizma u roku od godinu dana od dana prestanka učešća u ratu, odnosno oružanoj akciji.
Članovi porodice palog borca jesu:
1) supružnik;
2) deca rođena u braku ili van braka i usvojena deca, kao i pastorčad koju je pali borac izdržavao;
3) roditelji, kao i očuh, maćeha i usvojitelji koji su palog borca izdržavali ili koje je pali borac izdržavao;
4) deda i baba palog borca koji su palog borca izdržavali ili koje je pali borac izdržavao.
Porodica umrlog borca
Član 20.
Članovi porodice umrlog borca jesu:
1) supružnik;
2) deca rođena u braku ili van braka i usvojena deca, kao i pastorčad koju je umrli borac izdržavao;
3) roditelji, kao i očuh, maćeha i usvojitelji koji su umrlog borca izdržavali ili koje je umrli borac izdržavao.
6. Porodica vojnog invalida
Član 21.
Članovi porodice vojnog invalida i lica koje je poginulo ili umrlo u Vojsci ili umrlo u roku od godinu dana od dana otpuštanja iz Vojske, od posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod okolnostima iz čl. 10 – 12. ovog zakona, jesu:
1) supružnik;
2) deca rođena u braku ili van braka i usvojena deca, kao i pastorčad koju je vojni invalid izdržavao;
3) roditelji, kao i očuh, maćeha ili usvojitelji koji su vojnog invalida izdržavali ili koje je vojni invalid izdržavao.
7. Porodica civilnih invalida rata
Član 22.
Članom porodice civilnog invalida rata smatra se član porodice umrlog civilnog invalida rata, ukoliko je sa njim živeo u zajedničkom domaćinstvu najmanje godinu dana pre njegove smrti.
Članom porodice civilne žrtve rata smatra se član porodice lica iz člana 18. ovog zakona, ukoliko je sa njim živeo u zajedničkom domaćinstvu najmanje godinu dana pre njegove smrti.
Član 23.
Članovi porodice, u smislu člana 22. ovog zakona, jesu:
1) supružnik;
2) deca rođena u braku ili van braka i usvojena deca, kao i pastorčad koju je civilni invalid rata, odnosno civilna žrtva rata, izdržavao;
3) roditelji.
8. Članovi uže porodice
Član 24.
Članovi uže porodice, u smislu ovog zakona, jesu:
supružnik;
deca rođena u braku ili van braka, usvojena deca i pastorčad.
Postojanje izdržavanja kao uslova za ostvarivanje prava u smislu čl. 19 – 23. ovog zakona utvrđuje se po propisima kojima se uređuju porodični odnosi.
Glava III
PRAVA I USLOVI ZA OSTVARIVANjE PRAVA
1. Prava
Član 25.
Prava borca jesu:
materijalno obezbeđenje;
dodatak za negu;
borački dodatak;
“Partizanska spomenica 1941.“;
“Ravnogorska spomenica 1941.“;
izuzetno mesečno novčano primanje;
stalno mesečno novčano primanje;
primanje na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja;
godišnje novčano primanje za oporavak;
naknada troškova putovanja;
besplatna i povlašćena vožnja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 26.
Prava vojnog invalida jesu:
lična invalidnina;
dodatak za negu;
ortopedski dodatak;
zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite;
medicinsko-tehnička pomagala;
putničko motorno vozilo;
naknada za vreme nezaposlenosti;
materijalno obezbeđenje;
rešavanje stambenih potreba;
naknada troškova putovanja;
besplatna i povlašćena vožnja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 27.
Prava člana porodice palog borca jesu:
porodična invalidnina;
zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite;
materijalno obezbeđenje;
dodatak za negu;
rešavanje stambenih potreba;
naknada troškova putovanja;
besplatna i povlašćena vožnja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 28.
Prava člana porodice umrlog borca jesu:
materijalno obezbeđenje;
dodatak za negu;
naknada troškova putovanja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 29.
Prava člana porodice umrlog vojnog invalida jesu:
porodična invalidnina;
zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite;
materijalno obezbeđenje;
dodatak za negu;
naknada troškova putovanja;
besplatna i povlašćena vožnja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 30.
Prava civilnog invalida rata jesu:
lična invalidnina;
dodatak za negu;
ortopedski dodatak;
zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite;
materijalno obezbeđenje;
naknada troškova putovanja;
besplatna i povlašćena vožnja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 31.
Prava člana porodice civilne žrtve rata i umrlog civilnog invalida rata jesu:
materijalno obezbeđenje;
dodatak za negu;
naknada troškova putovanja;
pomoć u slučaju smrti.
Član 32.
Prava koja po ovom zakonu pripadaju državljanima Republike Srbije pripadaju i državljanima druge države članice Srbije i Crne Gore koji imaju prebivalište u Republici Srbiji i ne ostvaruju prava u oblasti boračko-invalidske zaštite u drugoj državi članici.
Član 33.
Opština, grad, grad Beograd, odnosno autonomna pokrajina, može svojim propisima utvrđivati druga prava u oblasti boračko-invalidske zaštite, veći obim prava od obima prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje, ako u svom budžetu obezbedi sredstva.
2. Opšti uslovi za ostvarivanje prava
Član 34.
Vojni invalidi i civilni invalidi rata razvrstavaju se, radi ostvarivanja prava po ovom zakonu, u grupe invaliditeta prema stepenu oštećenja organizma izraženom u procentu.
Procenat invaliditeta određuje se trajno ili privremeno, srazmerno oštećenju organizma koje je nastalo kao posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod okolnostima utvrđenim ovim zakonom.
Procenat invaliditeta koji se određuje privremeno utvrđuje se ako postoje izgledi da će se oštećenje organizma u znatnoj meri poboljšati primenom bilo kog medicinskog sredstva (operativne intervencije, fizikalne terapije i rehabilitacije, medikamentozno lečenje i dr.). Za određivanje procenta invaliditeta uzimaju se u obzir i oštećenja organizma nastala usled upotrebe standardnih lekova, operacija i drugih terapeutskih poduhvata radi lečenja od rana, povreda, ozleda i bolesti zadobijenih pod okolnostima predviđenim ovim zakonom i nošenja ortopedskih pomagala, gubitak ili teško oštećenje parnog organa ako je drugi parni organ izgubljen ili teško oštećen usled posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod okolnostima utvrđenim ovim zakonom, okolnosti pod kojima je kod maloletnika i ratnih zarobljenika nastupilo oštećenje organizma usled psihosomatskih oštećenja i poremećaja, kao i pol invalida.
Član 35.
Prema procentu invaliditeta vojni invalidi razvrstavaju se u deset grupa invaliditeta (od I do X), i to:
I grupa – invalidi sa 100% invaliditeta kojima je za redovan život potrebna nega i pomoć;
II grupa – invalidi sa 100% invaliditeta;
III grupa – invalidi sa 90% invaliditeta;
IV grupa – invalidi sa 80% invaliditeta;
V grupa – invalidi sa 70% invaliditeta;
VI grupa – invalidi sa 60% invaliditeta;
VII grupa – invalidi sa 50% invaliditeta;
VIII grupa – invalidi sa 40% invaliditeta;
IX grupa – invalidi sa 30% invaliditeta;
X grupa – invalidi sa 20% invaliditeta.
Prema procentu invaliditeta civilni invalidi rata razvrstavaju se u sedam grupa invaliditeta (od I do VII), i to:
I grupa – invalidi sa 100% invaliditeta kojima je za redovan život potrebna nega i pomoć;
II grupa – invalidi sa 100% invaliditeta;
III grupa – invalidi sa 90% invaliditeta;
IV grupa – invalidi sa 80% invaliditeta;
V grupa – invalidi sa 70% invaliditeta;
VI grupa – invalidi sa 60% invaliditeta;
VII grupa – invalidi sa 50% invaliditeta.
Ministar nadležan za poslove boračko-invalidske zaštite (u daljem tekstu: Ministar) propisuje način utvrđivanja procenta invaliditeta prema stepenu oštećenja organizma i druge uslove i kriterijume za utvrđivanje invaliditeta vojnih invalida i civilnih invalida rata.
Član 36.
Svojstvo vojnog invalida i svojstvo civilnog invalida rata na osnovu oštećenja organizma koje je nastalo usled rane, povrede ili ozlede može se utvrditi samo ako je rana, povreda ili ozleda ostavila vidne tragove.
Vidnim tragovima, u smislu stava 1. ovog člana, smatraju se jasno vidljivi tragovi na površini tela i vidljiva oštećenja unutrašnjih organa utvrđena odgovarajućim dijagnostičkim metodama (kontuzije, blasttraume i dr.).
Pri utvrđivanju procenta vojnog invaliditeta licima kod kojih je pod okolnostima iz člana 7. i člana 11. stav 3. ovog zakona nastupilo oštećenje organizma usled pogoršanja bolesti, uzima se odgovarajući procenat od celokupnog oštećenja organizma, s obzirom na prirodu bolesti i njen razvitak, trajanje i težinu ratnih napora, odnosno napora pri vršenju vojne službe, kao i druge okolnosti koje su uticale na bolest.
Procenat vojnog invaliditeta utvrđen konačnim rešenjem po odredbi stava 1. ovog člana na osnovu pogoršanja bolesti, koji je određen pri prvom utvrđivanju vojnog invaliditeta, ne može se docnije povećati bez obzira na dalje pogoršanje oštećenja organizma.
3. Određivanje i usklađivanje iznosa prava
Član 37.
Lična invalidnina, porodična invalidnina, dodatak za negu, ortopedski dodatak, naknada za vreme nezaposlenosti, materijalno obezbeđenje, izuzetno mesečno novčano primanje, i stalno mesečno novčano primanje – određuju se u mesečnim iznosima.
Osnov za određivanje mesečnih iznosa primanja iz stava 1. ovog člana jeste iznos prosečne mesečne zarade bez poreza i doprinosa u Republici Srbiji iz meseca koji prethodi mesecu stupanja na snagu ovog zakona.
Primanja iz stava 1. ovog člana od 1. januara, 1. aprila, 1. jula i 1. oktobra tekuće godine usklađuju se sa kretanjem troškova života i prosečne zarade zaposlenih bez poreza i doprinosa u Republici Srbiji u prethodnom kvartalu, u procentu koji predstavlja zbir polovine procenta rasta, odnosno pada troškova života i polovine procenta rasta, odnosno pada zarada.
Isplata usklađenih primanja teče od prvog dana u mesecu u kome je izvršeno usklađivanje.
Osnov iz stava 2. ovog člana i podaci o kretanju troškova života i prosečne zarade iz stava 3. ovog člana utvrđuju se na osnovu podataka organa nadležnog za poslove statistike.
Ministar utvrđuje nominalne iznose prava po ovom zakonu.
4. Posebni uslovi za ostvarivanje prava
1) Lična invalidnina
Član 38.
Lična invalidnina određuje se prema grupi invaliditeta.
Mesečni iznos lične invalidnine određuje se u procentu od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona i iznosi za:
1) I grupu 180%
2) II grupu 132%
3) III grupu 101%
4) IV grupu 76%
5) V grupu 55%
6) VI grupu 36%
7) VII grupu 28%
8) VIII grupu 23%
9) IX grupu 21%
10) X grupu 19%.
2) Porodična invalidnina
Član 39.
Članovi uže porodice palog borca, članovi uže porodice vojnog invalida od I do VII grupe – posle njegove smrti, i članovi uže porodice lica koje je poginulo ili umrlo od posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene pod okolnostima iz čl. 10 – 12. ovog zakona imaju pravo na porodičnu invalidninu pod sledećim uslovima:
1) udova – kad navrši 48 godina života ili udovac – kad navrši 53 godine života, kao i pre navršenih 48, odnosno 53 godine života ako su nesposobni za rad;
2) deca, usvojenici i pastorčad:
– do navršene 15. godine života;
– do završetka školovanja (po propisima kojima se uređuje osnovno, srednje i visoko obrazovanje), a najdocnije: do navršenih 20 godina života – ako pohađaju srednju školu; do navršenih 23 godine života – ako pohađaju višu školu, odnosno osnovne akademske ili osnovne strukovne studije; do navršenih 26 godina života – ako pohađaju fakultet, odnosno diplomske akademske studije. Ako je školovanje prekinuto zbog bolesti, ta lica mogu koristiti pravo na porodičnu invalidninu i za vreme trajanja bolesti, i to do navršene 27. godine života, a posle toga – najviše još za onoliko vremena koliko su zbog bolesti izgubila od školovanja, ako je školovanje produženo pre navršene 27. godine života;
– ako su nesposobni za rad – za vreme dok ta nesposobnost traje, pod uslovom da je nesposobnost nastupila pre navršene 15. godine, odnosno 26. godine života (invalidno dete u skladu sa propisima o razvrstavanju dece ometene u razvoju – u daljem tekstu: invalidno dete);
3) ako užu porodicu sačinjavaju supružnik sa jednim detetom ili sa više dece, supružnik ima pravo na porodičnu invalidninu kao sauživalac sa njima, bez obzira na uslove iz stava 1. tačka 1) ovog člana, i to dok i jedno od te dece ima pravo na porodičnu invalidninu.
Nesposobnost za rad u smislu stava 1. ovog člana odgovara potpunom gubitku radne sposobnosti po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Član 40.
Članovi porodice palog borca iz člana 19. stav 3. tačka 3) ovog zakona i članovi porodice vojnog invalida od I do VII grupe iz člana 21. tačka 3) ovog zakona imaju pravo na porodičnu invalidninu iako su članovi uže porodice ostvarili ovo pravo.
Očuh, maćeha ili usvojitelj iz člana 19. stav 3. tačka 3) i člana 21. tačka 3) ovog zakona ostvaruje pravo na porodičnu invalidninu pre roditelja, ako roditelj nije vršio roditeljsko pravo prema licu od koga izvodi pravo na porodičnu invalidninu.
Član 41.
Deda i baba palog borca imaju pravo na porodičnu invalidninu ako porodičnu invalidninu ne ostvaruju članovi porodice iz člana 19. stav 3. tač. 1), 2) i 3) ovog zakona.
Ako porodicu sačinjavaju deda i baba po ocu i deda i baba po majci, pravo na porodičnu invalidninu imaju deda i baba koji su se starali o podizanju i vaspitanju lica od kojeg izvode pravo, odnosno deda i baba koje je to lice izdržavalo.
Član 42.
Ako pravo na porodičnu invalidninu koristi više članova porodice, ovo pravo im pripada kao sauživaocima, u jednakim delovima.
Član 43.
Porodična invalidnina utvrđuje se u sledećim procentualnim iznosima od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona:
Tačka OSNOV ZA PRIZNANjE Iznos za samostalnog korisnika Iznos porodične invalidnine(u procentualnom iznosu od osnova iz člana 37. stav 2) Iznos za sauživaoce Ukupan broj sauživalaca Ukupan iznos za sve sauživaoce 1. Za korisnika koji je pravo na porodičnu invalidninu ostvario po osnovu umrlog vojnog invalida 23% 2 32% 3 41% 4 i više 50% 2. Za korisnika koji je pravo na porodičnu invalidninu ostvario kao član porodice palog borca 108% 2 162% 3 216% 4 i više 270% 3. Za korisnika koji je pravo na porodičnu invalidninu ostvario kao član porodice vojnika na služenju vojnog roka i lica u rezervnom sastavu poginulog ili umrlog u Vojsci ili umrlog u roku od godinu dana od otpuštanja iz Vojske, od posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti zadobijene za vreme vršenja vojnih dužnosti u Vojsci 108% 2 162% 3 216% 4 i više 270% 4. Za korisnika koji je pravo na porodičnu invalidninu ostvario po osnovu mirnodopskog vojnog invalida umrlog u roku od godinu dana od otpuštanja iz Vojske, od posledica rane, povrede, ozlede ili bolesti po osnovu koje je ostvario svojstvo mirnodopskog vojnog invalida 108% 2 162% 3 216% 4 i više 270% 5. Za roditelja – korisnika porodične invalidnine koji je to pravo ostvario po osnovu jedinog deteta – palog borca 225% 2 369% 6. Za roditelja koji je imao više dece, porodičnu invalidninu je ostvario po osnovu jednog deteta – palog borca, a ostala deca su izgubila život pod drugim okolnostima 225% 2 369% 7. Za roditelja koji je imao više dece, pravo na porodičnu invalidninu je ostvario po osnovu jednog deteta – palog borca, a ostala deca su invalidna deca 171% 2 288% 8. Za korisnika koji je pravo na porodičnu invalidninu ostvario po osnovu supružnika – palog borca, koji nema dece ili ima više dece koja su invalidna deca 171% 2 288% 3 405% 4 i više 522% 9. Za dete – korisnika porodične invalidnine po osnovu palog borca 171% 2 288% 3 405% 4 i više 522%
Član 44.
Ako korisnik porodične invalidnine ispunjava uslove za priznavanje prava po više tačaka iz člana 43. ovog zakona, pripada mu pravo na porodičnu invalidninu samo po jednoj od tačaka, koja je za njega najpovoljnija.
Ako sauživaoci porodične invalidnine ispunjavaju uslove za priznavanje prava po više tačaka iz člana 43. ovog zakona, ukupan iznos porodične invalidnine utvrđuje se tako što se najpovoljnijem iznosu prava za jednog od sauživaoca doda 50% iznosa koji pripada drugom sauživaocu.
Član 45.
Član porodice koji ispunjava uslove za priznanje prava na porodičnu invalidninu iz člana 43. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona po dva ili više lica, ima pravo na porodičnu invalidninu u nesmanjenim iznosima utvrđenim po tim tačkama po svakom od tih lica.
Član 46.
Pravo na porodičnu invalidninu, pod uslovima propisanim ovim zakonom, ima i vojni invalid.
3) Dodatak za negu
Član 47.
Pravo na dodatak za negu imaju:
1) vojni invalidi i civilni invalidi rata I grupe;
2) vojni invalidi i civilni invalidi rata II, III i IV grupe sa oštećenjem organizma koje je jednako oštećenju organizma vojnog invalida I grupe;
3) korisnici materijalnog obezbeđenja.
Član 48.
Lica iz člana 47. ovog zakona, radi ostvarivanja prava na dodatak za negu, razvrstavaju se u četiri stepena, i to:
1) u prvi stepen – vojni invalidi i civilni invalidi rata I grupe koji su potpuno nesposobni za obavljanje osnovnih životnih potreba i kojima je neophodna nega i pomoć drugog lica;
2) u drugi stepen – vojni invalidi i civilni invalidi rata I grupe koji nisu razvrstani u prvi stepen, kao i vojni invalidi i civilni invalidi rata II, III i IV grupe koji su potpuno nesposobni za obavljanje osnovnih životnih potreba i kojima je neophodna nega i pomoć drugog lica;
3) u treći stepen – vojni invalidi i civilni invalidi rata II, III i IV grupe sa oštećenjem organizma koje je jednako oštećenju organizma invalida I grupe koji su razvrstani u drugi stepen;
4) u četvrti stepen – korisnici materijalnog obezbeđenja čije je oštećenje organizma jednako oštećenju organizma invalida I grupe ili korisnici materijalnog obezbeđenja koji su potpuno nesposobni za obavljanje osnovnih životnih potreba i kojima je neophodna nega i pomoć drugog lica.
Ministar propisuje medicinske indikacije za razvrstavanje vojnih invalida i civilnih invalida rata od I do IV grupe i korisnika materijalnog obezbeđenja, u stepene dodatka za negu.
Član 49.
Dodatak za negu određuje se u procentu od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona i iznosi:
1) za prvi stepen 180%;
2) za drugi stepen 119%;
3) za treći stepen 83%;
4) za četvrti stepen 36%.
4) Ortopedski dodatak
Član 50.
Pravo na ortopedski dodatak imaju vojni invalidi i civilni invalidi rata I do VI grupe kojima je invaliditet utvrđen zbog oštećenja organizma koje je neposredna posledica zadobijene rane, povrede, ozlede ili bolesti, koje je prouzrokovalo amputaciju ekstremiteta ili teško oštećenje funkcije ekstremiteta, kao i zbog potpunog gubitka vida na oba oka.
Oštećenja organizma iz stava 1. ovog člana razvrstavaju se u četiri stepena, prema težini, vrsti i uzroku oštećenja.
Ministar propisuje oštećenja organizma na osnovu kojih vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na ortopedski dodatak i razvrstavanje tih oštećenja u stepene.
Član 51.
Ortopedski dodatak određuje se u procentu od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona i iznosi:
za prvi stepen 52%;
za drugi stepen 40%;
za treći stepen 25%;
za četvrti stepen 13%.
Ortopedski dodatak iz stava 1. tačka 1) ovog člana povećava se za 25% invalidu kod koga postoje dva ili više oštećenja prvog stepena i iznosi 65% od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona.
5) Zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite
Član 52.
Vojni invalidi i civilni invalidi rata koji ne ispunjavaju uslove za sticanje svojstva osiguranog lica po propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje imaju pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite u sadržini, obimu i standardu propisanim zakonom kojim se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, iz sredstava budžeta Republike Srbije.
Član 53.
Korisnici porodične invalidnine koji ne ispunjavaju uslove za sticanje svojstva osiguranog lica po propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje imaju pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite u sadržini, obimu i standardu propisanim zakonom kojim se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, iz sredstava budžeta Republike Srbije.
Član 54.
Vojni invalidi, civilni invalidi rata i korisnici porodične invalidnine iz čl. 52. i 53. ovog zakona ostvaruju pravo na zdravstvenu zaštitu na način i po postupku koji je propisan zakonom kojim se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje.
Član 55.
Ako je propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje utvrđena naknada zarade za vreme privremene sprečenosti za rad u visini manjoj od 100% od osnova za naknadu zarade, utvrđenog po propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, vojni invalid i civilni invalid rata ima pravo na razliku naknade zarade do visine osnova za naknadu, ako je:
1) usled bolesti ili povrede privremeno nesposoban za rad, odnosno ako je radi lečenja i medicinskih ispitivanja smešten u stacionarnu ustanovu;
2) izolovan kao kliconoša ili zbog pojave zarazne bolesti u njegovoj okolini.
Član 56.
Vojni invalid i civilni invalid rata lično ne učestvuje u troškovima korišćenja zdravstvene zaštite (u daljem tekstu: participacija) za prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja u sadržini, obimu i standardu utvrđenim propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje.
Odredba stava 1. ovog člana primenjuje se i na korisnike porodične invalidnine po ovom zakonu koji su to pravo ostvarili kao članovi porodice palog borca.
Prava iz st. 1. i 2. ovog člana mogu se ostvariti po ovom zakonu ukoliko se ne mogu ostvariti po drugom osnovu.
Prava iz st. 1. i 2. ovog člana ostvaruju se na osnovu uverenja koje izdaje nadležni organ.
Iznos participacije za lica iz st. 1. i 2. ovog člana obezbeđuje se u budžetu Republike Srbije.
6) Medicinsko-tehnička pomagala
Član 57.
Vojni invalid ima pravo na medicinsko-tehnička pomagala za oštećenje organizma po osnovu koga mu je priznato svojstvo vojnog invalida u sadržini, obimu i standardu utvrđenim propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, ukoliko to pravo ne može ostvariti po drugom osnovu.
Vojni invalid ostvaruje pravo iz stava 1. ovog člana na način i po postupku propisanim zakonom kojim se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje.
Sredstva za ostvarivanje prava iz stava 1. ovog člana obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Borački dodatak
Član 58.
Borački dodatak je pravo na dodatak uz zaradu ostvarenu po osnovu radnog odnosa.
Član 59.
Pravo na borački dodatak ima borac iz člana 4. stav 1. ovog zakona ukoliko ima priznato svojstvo ratnog vojnog invalida i ukoliko se nalazi u radnom odnosu sa punim radnim vremenom.
Pravo iz stava 1. ovog člana nema lice koje je osnivač privrednog društva ili koje posle osnivanja pristupi privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, lice koje je osnivač ili član druge organizacije, lice koje je preduzetnik, kao i lice koje obavlja poslove po osnovu ugovora o delu, odnosno obavlja poslove po osnovu drugih ugovora ako za izvršen posao ostvaruje naknadu.
Član 60.
Borački dodatak određuje se u visini razlike između iznosa prosečne zarade u Republici Srbiji bez poreza i doprinosa iz prethodnog meseca uvećane za 20% i iznosa zarade bez poreza i doprinosa koju je borac ostvario za rad u punom radnom vremenu u mesecu za koji se priznaje pravo.
Zarada koju je borac ostvario u smislu stava 1. ovog člana ne može biti manja od minimalne zarade u Republici Srbiji.
Borački dodatak se određuje u akontativnom iznosu za prvi naredni mesec po podnošenju zahteva, a konačno obračunava po isteku svakog tromesečja, na osnovu zarade koju je borac ostvario u tom tromesečju.
Ako se pri utvrđivanju boračkog dodatka u smislu stava 1. ovog člana ustanovi da je na ime akontacije boračkog dodatka u određenom tromesečju isplaćeno više od iznosa konačno utvrđenog boračkog dodatka, odnosno da je zarada borca ostvarena za taj period veća od osnova za određivanje boračkog dodatka, razlika tih iznosa obustavlja se prilikom isplate boračkog dodatka u narednom tromesečju.
Član 61.
Ministar propisuje način određivanja visine boračkog dodatka i vršenja obračuna sredstava isplaćenih na ime boračkog dodatka, i način vođenja evidencije i dostavljanja izveštaja o tim sredstvima.
Član 62.
Za vreme privremene sprečenosti za rad i privremene nezaposlenosti borac nema pravo na borački dodatak.
8) Naknada za vreme nezaposlenosti
Član 63.
Ratni vojni invalid od I do VII grupe kome je to svojstvo priznato kao borcu iz člana 4. stav 1. ovog zakona, odnosno kao licu iz člana 6. tačka 3) ovog zakona, ima pravo na naknadu za vreme nezaposlenosti pod uslovom da nije u radnom odnosu, da nije korisnik penzije, da nije osnivač privrednog društva ili da posle osnivanja nije pristupio privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, da nije osnivač ili član druge organizacije, da nije preduzetnik, da nije obveznik doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje poljoprivrednika, da ne ostvaruje naknadu za vreme nezaposlenosti po drugom osnovu, da ne obavlja poslove po osnovu ugovora o delu, odnosno da ne obavlja poslove po osnovu drugih ugovora ako za izvršen posao ostvaruje naknadu, i da je prijavljen organizaciji nadležnoj za poslove zapošljavanja.
Član 64.
Naknada za vreme nezaposlenosti određuje se u mesečnom iznosu u visini osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona.
9) Materijalno obezbeđenje
Član 65.
Pravo na materijalno obezbeđenje imaju borci, vojni invalidi, civilni invalidi rata, korisnici porodične invalidnine, članovi porodica umrlih boraca, članovi porodica umrlih civilnih invalida rata i članovi porodica civilnih žrtava rata.
Član 66.
Lice iz člana 65. ovog zakona ima pravo na materijalno obezbeđenje pod uslovom da je državljanin Republike Srbije, da je materijalno neobezbeđen, da je nesposoban za rad i da ispunjava imovinske uslove utvrđene ovim zakonom.
Pored uslova iz stava 1. ovog člana, članovi porodice umrlog borca mogu ostvariti pravo na materijalno obezbeđenje, ako su u vreme smrti borca sa njim živeli u zajedničkom domaćinstvu i ako su samohrani ili ako su u vreme smrti borca sa njim živeli u zajedničkom domaćinstvu a umrli borac je za života koristio pravo na materijalno obezbeđenje.
Član 67.
Materijalno neobezbeđenim, u smislu člana 66. ovog zakona, smatraju se lica koja nisu u radnom odnosu, nisu osnivači privrednog društva ili posle osnivanja nisu pristupila privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, nisu osnivači ili članovi druge organizacije, nisu preduzetnici, i ne ostvaruju naknadu za vreme nezaposlenosti i materijalno obezbeđenje po propisima u oblasti socijalne zaštite.
Član 68.
Nesposobnim za rad, u smislu člana 66. stav 1. ovog zakona, smatraju se:
1) vojni invalidi i civilni invalidi rata od I do VI grupe;
2) lica starija od 63 godine života (muškarci), odnosno 58 godina života (žene);
3) lica kod kojih postoji potpun gubitak radne sposobnosti u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju;
4) deca do navršene 15. godine života i deca na školovanju pod uslovima iz člana 39. stav 1. tačka 2) alineja 2. ovog zakona, kao i invalidno dete;
5) udove mlađe od 58 godina života, odnosno udovci mlađi od 63 godine života, koji imaju dete mlađe od 15 godina života ili starije invalidno dete, sa kojim žive u zajedničkom domaćinstvu.
Član 69.
Ocena imovinskih uslova, u smislu člana 66. stav 1. ovog zakona, vrši se prema iznosima novčanih primanja korisnika i članova njegovog domaćinstva iz godine koja prethodi godini u kojoj korisnik ostvaruje pravo na materijalno obezbeđenje, odnosno prema prvom mesecu po sticanju novčanog primanja, i važi do 31. marta naredne godine.
Novčana primanja koja utiču na utvrđivanje iznosa materijalnog obezbeđenja jesu: penzija, prihod od poljoprivrede, prihod od pokretne ili nepokretne imovine, prihod od kapitala, mesečna novčana primanja po propisima u oblasti boračko-invalidske zaštite koje ostvaruju korisnik ili član njegovog domaćinstva, zarada i ostala novčana primanja iz radnog odnosa, bez poreza i doprinosa, prihod od obavljanja preduzetništva, koje ostvaruju članovi korisnikovog domaćinstva.
Primanja iz stava 2. ovog člana utvrđuju se u visini prosečnog mesečnog iznosa.
Ukoliko članu domaćinstva koji je u radnom odnosu za određeni mesec ili period poslodavac nije isplatio zaradu ili je isplatio u manjem iznosu od iznosa minimalne zarade u Republici Srbiji, pri utvrđivanju prava, kao iznos od uticaja na pravo uzima se iznos minimalne zarade.
Član 70.
Prihodom od poljoprivrede, u smislu ovog zakona, smatra se katastarski prihod uvećan 12 puta ili stvarni prihod sa zemljišta na kome postoji pravo vlasništva, pravo korišćenja ili pravo plodouživanja.
Prihodom od nepokretne imovine, u smislu ovog zakona, smatraju se prihodi koje vlasnik ostvari izdavanjem u zakup ili podzakup nepokretnosti (zemljište, stambene i poslovne zgrade, delovi tih zgrada, stanovi, poslovne prostorije, garaže i dr.).
Prihodom od pokretne imovine, u smislu ovog zakona, smatraju se prihodi koje vlasnik ostvari davanjem u zakup opreme, transportnih sredstava i druge pokretne imovine.
Prihodom od kapitala, u smislu ovog zakona, smatra se prihod od dividendi, kamate i udela u dobiti.
Prihod u smislu st. 2, 3. i 4. ovog člana jeste iznos koji služi kao osnovica za obračunavanje poreza na dohodak građana.
Član 71.
Članovi korisnikovog domaćinstva čija su primanja od uticaja na ostvarivanje prava i na koje se dele ukupna primanja jesu: supružnik, deca (rođena u braku ili van braka, usvojena i pastorčad), roditelji, očuh, maćeha ili usvojitelj i članovi uže porodice korisnikovog deteta, koji sa korisnikom žive u zajedničkom domaćinstvu.
Domaćinstvom se, u smislu stava 1. ovog člana, smatra zajednica života, stanovanja i trošenja ostvarenih prihoda. Domaćinstvom se smatra i zajednički život lica iz stava 1. ovog člana u istom stanu, odnosno u istoj porodičnoj kući ili na istom poljoprivrednom gazdinstvu.
Član 72.
Osnovica materijalnog obezbeđenja za korisnike čije domaćinstvo nema katastarski prihod jeste 60% od prosečne mesečne zarade u Republici Srbiji iz prethodne godine bez poreza i doprinosa, a za korisnike starije od 80 godina 70% od ove zarade.
Osnovicu materijalnog obezbeđenja za korisnike čije domaćinstvo ima katastarski prihod predstavlja 45% od prosečne zarade iz stava 1. ovog člana, a za korisnike starije od 80 godina 50% od ove zarade.
Osnovica materijalnog obezbeđenja za korisnike čije domaćinstvo poseduje poljoprivredno zemljište sa kojeg se ne može utvrditi katastarski prihod jeste 45% od prosečne zarade iz stava 1. ovog člana, a za korisnike starije od 80 godina 50% od ove zarade.
Imovinski cenzus za korisnike čije domaćinstvo pored katastarskog prihoda ima i druga primanja jeste 45% od prosečne zarade iz stava 1. ovog člana, a za korisnike čije domaćinstvo nema katastarski prihod – 60% od prosečne zarade iz stava 1. ovog člana.
Član 73.
Visina materijalnog obezbeđenja za korisnike čije domaćinstvo nema primanja iznosi 60% od prosečne zarade iz člana 72. stav 1. ovog zakona, a za korisnike starije od 80 godina 70% od ove zarade.
Visina materijalnog obezbeđenja za korisnike čije domaćinstvo ima primanja predstavlja razliku između odgovarajuće osnovice iz člana 72. ovog zakona i prosečnog iznosa primanja po članu domaćinstva.
Ukupna mesečna primanja po članu domaćinstva koja su manja od 3% od prosečne zarade iz člana 72. stav 1. ovog zakona ne uzimaju se u obzir.
Visina materijalnog obezbeđenja koja se korisniku isplaćuje ne može biti manja od 5% od prosečne zarade iz člana 72. stav 1. ovog zakona.
Član 74.
Samohranom licu – korisniku materijalnog obezbeđenja pripada povećanje iznosa materijalnog obezbeđenja u visini od 40% od prosečne zarade iz člana 72. stav 1. ovog zakona.
Samohranim licem, u smislu ovog zakona, smatra se korisnik koji u domaćinstvu nema članove uže porodice (supružnik i deca) i roditelje, sposobne za rad, niti ima članove uže porodice ili roditelje koji ostvaruju primanja iz člana 69. stav 2. ovog zakona.
Član 75.
Ako korisnik ispunjava uslove za ostvarivanje prava na materijalno obezbeđenje po više osnova, pripada mu iznos materijalnog obezbeđenja samo po jednom osnovu.
Član 76.
Ako dva ili više sauživaoca porodične invalidnine ispunjavaju uslove za ostvarivanje prava na materijalno obezbeđenje, ovo pravo ostvaruju kao sauživaoci materijalnog obezbeđenja.
Supružnik i deca, s jedne strane, odnosno roditelji, s druge strane, pravo na materijalno obezbeđenje ostvaruju kao sauživaoci.
Ako pravo na materijalno obezbeđenje ostvaruju članovi uže porodice umrlog borca, umrlog civilnog invalida rata i civilne žrtve rata, roditelji, očuh, maćeha i usvojitelj ne mogu koristiti pravo na materijalno obezbeđenje.
Član 77.
Iznos materijalnog obezbeđenja za sauživaoce utvrđuje se tako što se materijalno obezbeđenje iz čl. 73. i 74. ovog zakona, u najpovoljnijem iznosu za jednog od sauživaoca, povećava za 50% za svakog od ostalih sauživalaca, a najviše do četiri korisnika. Ovako utvrđen iznos materijalnog obezbeđenja sauživaocima pripada u jednakim delovima.
Sauživaocima materijalnog obezbeđenja koji ne žive u istom domaćinstvu (razvedeni roditelji, deca rođena u braku i van braka i dr.) pravo na materijalno obezbeđenje utvrđuje se na način predviđen u stavu 1. ovog člana i u članu 76. ovog zakona.
Pravo na materijalno obezbeđenje ne pripada sauživaocu čija primanja prelaze imovinski cenzus iz člana 72. stav 4. ovog zakona.
10) “Partizanska spomenica 1941.“
Član 78.
“Partizansku spomenicu 1941.“ mogu ostvariti borci NOR-a na način i pod uslovima propisanim Zakonom o “Partizanskoj spomenici 1941“ (“Službeni list FNRJ“, br. 43/46, 99/46, 11/51, 46/51, 15/56 i 44/57), u skladu sa ovim zakonom.
11) “Ravnogorska spomenica 1941.“
Član 79.
“Ravnogorsku spomenicu 1941.“ mogu ostvariti borci iz člana 4. stav 3. ovog zakona, pod uslovom:
da su u Jugoslovensku vojsku u otadžbini, odnosno Ravnogorski pokret stupili u periodu od 17. aprila do 31. decembra 1941. godine;
da nisu prekidali službu u Jugoslovenskoj vojsci u otadžbini, odnosno Ravnogorskom pokretu do 15. maja 1945. godine svojevoljnim napuštanjem ove vojske, bilo da su se vratili kućama, dezertirali ili se predali neprijatelju, osim u slučaju kada su u periodu od 12. septembra 1944. godine do 15. maja 1945. godine pristupili partizanskim odredima, odnosno Jugoslovenskoj armiji.
Ukoliko lice iz stava 1. ovog člana nije u životu, “Ravnogorska spomenica 1941.“ može se posthumno dodeliti članu njegove uže porodice, u smislu člana 24. ovog zakona, a u slučaju da nema članova uže porodice, ova spomenica se može dodeliti drugom članu porodice.
Član 80.
“Ravnogorska spomenica 1941. “ je kružnog oblika, veličine 49 mm u prečniku. Na levoj strani nalazi se grb Vojske Kraljevine Jugoslavije, srebrnaste boje, a na desnoj strani figura borca pozlaćene boje, u stojećem stavu, koji u levoj ruci drži zastavu Kraljevine Jugoslavije, a desnom rukom poziva narod na borbu.
12) Izuzetno mesečno novčano primanje
Član 81.
Borci NOR-a koji ne ispunjavaju uslove za priznavanje prava na materijalno obezbeđenje u pogledu imovinskih uslova mogu ostvariti pravo na izuzetno mesečno novčano primanje, imajući u vidu stepen zasluga u NOR-u i druge okolnosti.
Izuzetno mesečno novčano primanje iznosi 70% od osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona.
13) Stalno mesečno novčano primanje
Član 82.
Nosioci Ordena narodnog heroja, članovi porodice poginulog ili umrlog narodnog heroja iz člana 20. ovog zakona, nosioci “Partizanske spomenice 1941.“ i nosioci “Ravnogorske spomenice 1941.“ (u daljem tekstu: nosioci Spomenice) imaju pravo na stalno mesečno novčano primanje u visini osnova iz člana 37. stav 2. ovog zakona, ukoliko nisu u radnom odnosu, nisu korisnici penzije, nisu osnivači privrednog društva, posle osnivanja nisu pristupili privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, nisu osnivači ili članovi druge organizacije, odnosno nisu preduzetnici.
Roditelji poginulog ili umrlog narodnog heroja mogu ostvariti pravo na stalno mesečno novčano primanje ako to pravo ne ostvaruju njegovi supružnik i deca.
Supružniku i deci, odnosno roditeljima narodnog heroja pripada samo jedan iznos stalnog mesečnog novčanog primanja.
Lica iz stava 3. ovog člana ostvaruju pravo na stalno mesečno primanje ukoliko, pored uslova iz stava 1. ovog člana, ispunjavaju i uslove iz člana 39. ovog zakona.
Korisnici stalnog mesečnog novčanog primanja iz st. 2. i 3. ovog člana koji ispunjavaju uslove za priznavanje i prava na ličnu, odnosno porodičnu invalidninu, ili pravo na materijalno obezbeđenje po ovom zakonu mogu ostvariti samo jedno od ovih prava koje je za njih povoljnije.
14) Primanje na ime razlike između garantovanog iznosa
i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja
Član 83.
Nosiocu Spomenice, korisniku stalnog mesečnog novčanog primanja iz člana 82. ovog zakona, pripada razlika između iznosa od 85% od garantovanog iznosa za nosioca “Partizanske spomenice 1941.“ utvrđenog u skladu sa propisima kojima se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja.
15) Godišnje novčano primanje za oporavak
Član 84.
Nosilac Spomenice, lice odlikovano Ordenom narodnog heroja i korisnici koji porodičnu invalidninu ostvaruju po osnovu više palih boraca imaju pravo na godišnje novčano primanje za oporavak u iznosu prosečne mesečne zarade, bez poreza i doprinosa, u Republici Srbiji iz meseca koji prethodi mesecu u kojem se vrši isplata.
16) Rešavanje stambenih potreba
Član 85.
Osniva se Fond za rešavanje stambenih potreba ratnih vojnih invalida i porodica palih boraca (u daljem tekstu: Fond).
Fond obezbeđuje sredstva i obavlja druge poslove radi rešavanja stambenih potreba lica iz stava 1. ovog člana, u skladu sa zakonom i statutom Fonda.
Fond ima svojstvo pravnog lica. Sedište Fonda je u Beogradu. Fond počinje sa radom danom upisa u sudski registar, u skladu sa zakonom. Rad Fonda je javan.
Sredstva za osnivanje i početak rada Fonda obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Član 86.
Prihodi Fonda ostvaruju se iz:
sredstava budžeta Republike Srbije;
donacija, priloga, poklona i pomoći;
prihoda od upravljanja slobodnim novčanim sredstvima;
drugih izvora, u skladu sa zakonom.
Svako povećanje ili smanjenje imovine Fonda, kao i ukupna vrednost Fonda, upisuje se u sudski registar jednom godišnje.
Član 87.
Organi Fonda jesu: upravni odbor, nadzorni odbor i direktor.
Članove upravnog i nadzornog odbora imenuje i razrešava Vlada.
Upravni odbor ima sedam članova, koje čine: tri predstavnika Vlade, jedan iz reda zaposlenih u Fondu i tri predstavnika reprezentativnih udruženja iz člana 105. ovog zakona.
Predsednika upravnog odbora imenuje Vlada iz reda članova, na predlog Ministra.
Nadzorni odbor ima tri člana, koje čine: dva predstavnika Vlade i jedan predstavnik reprezentativnih udruženja iz člana 105. ovog zakona.
Predsednika nadzornog odbora imenuje Vlada iz reda članova, na predlog Ministra.
Direktora Fonda, na predlog Ministra, a po pribavljenom mišljenju upravnog odbora, imenuje Vlada.
Članovi upravnog i nadzornog odbora, kao i direktor Fonda, imenuju se na period od četiri godine.
Nadležnost organa Fonda uređuje se statutom Fonda.
Član 88.
Fond ima statut i druge opšte akte, u skladu sa zakonom i statutom.
Statut Fonda donosi upravni odbor uz saglasnost Vlade.
Stručne i administrativno-tehničke poslove obavljaju zaposleni u Fondu.
Zaposleni u Fondu imaju prava i obaveze u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad.
Član 89.
Pravo na rešavanje stambenih potreba mogu da ostvare ratni vojni invalidi i korisnici porodične invalidnine po osnovu palog borca iz člana 4. stav 1. ovog zakona ukoliko: imaju državljanstvo Republike Srbije, prebivalište u Republici Srbiji i ukoliko im je svojstvo ratnog vojnog invalida, odnosno svojstvo korisnika porodične invalidnine priznato pravnosnažnim rešenjem nadležnog organa u Republici Srbiji.
Pravo na rešavanje stambenih potreba po ovom zakonu nemaju ratni vojni invalidi i korisnici porodične invalidnine iz stava 1. ovog člana koji su aktivni ili penzionisani pripadnici Vojske, aktivni ili penzionisani pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova ili Bezbednosno – informativne agencije, kao ni članovi porodica ovih lica.
Član 90.
Stambene potrebe rešavaju se pod uslovima utvrđenim ovim zakonom:
1) davanjem nepokretnosti u zakup na određeno vreme;
2) davanjem bespovratne novčane pomoći za poboljšanje uslova stanovanja, kupovinu građevinskog materijala za započetu izgradnju nepokretnosti i kupovinu seoske kuće sa okućnicom.
Postupak za rešavanje stambenih potreba u prvom stepenu vodi i sve odluke donosi upravni odbor Fonda, a u drugom stepenu Vlada, odnosno stalno radno telo Vlade.
Nepokretnosti koje se pribavljaju za rešavanje stambenih potreba iz budžeta Republike Srbije, domaćih ili inostranih donacija – u svojini su Republike Srbije.
Nepokretnosti pribavljene iz budžeta Republike Srbije daju se u zakup na određeno vreme, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.
Nepokretnosti pribavljene iz domaćih ili inostranih donacija daju se u zakup na određeno vreme, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom, vodeći računa o sporazumima sa donatorima.
Ugovor o zakupu na određeno vreme zaključuje se u pismenoj formi između lica kome je na osnovu konačne odluke data nepokretnost u zakup na određeno vreme i Fonda. Ugovor u ime Fonda potpisuje direktor Fonda ili lice koje on ovlasti.
Sredstva dobijena davanjem nepokretnosti u zakup po odredbama ovog zakona uplaćuju se na poseban račun budžeta Republike Srbije, a njima raspolaže Fond, u skladu sa zakonom.
Član 91.
Bliže uslove, kao i način i kriterijume za rešavanje stambenih potreba, osnove i merila za utvrđivanje reda prvenstva, način utvrđivanja visine zakupnine, organe i postupak odlučivanja i druga pitanja od značaja za rešavanje stambenih potreba propisuje Vlada.
17) Putničko motorno vozilo
Član 92.
Vojni invalid kome je svojstvo vojnog invalida I grupe priznato trajno zbog amputacije ili teških oštećenja donjih ekstremiteta izjednačenih sa amputacijom tih ekstremiteta ili zbog gubitka vida na oba oka ima pravo na putničko motorno vozilo domaće proizvodnje najmanje radne zapremine. U zavisnosti od oštećenja organizma korisnika ovog prava, motorno vozilo biće prilagođeno tom korisniku.
Član 93.
Vojni invalid može ponovo ostvariti pravo na putničko motorno vozilo po isteku sedam godina od dana preuzimanja ranije primljenog vozila.
Član 94.
Ministar propisuje bliže uslove i način ostvarivanja prava na putničko motorno vozilo, oštećenja organizma po osnovu kojih se pravo može ostvariti i vrstu motornog vozila.
18) Naknada troškova putovanja
Član 95.
Troškove putovanja čine troškovi prevoza u unutrašnjem saobraćaju železnicom, brodom ili autobusom i dnevnica.
Pravo na naknadu troškova putovanja ima:
lice o čijem pravu nadležni organ odlučuje po službenoj dužnosti, a koje je upućeno u drugo mesto radi pregleda pred lekarskom komisijom, ili je upućeno u zdravstvenu ustanovu radi medicinskog ispitivanja u vezi sa ostvarivanjem prava po ovom zakonu;
lice koje je podnelo zahtev za priznavanje prava po ovom zakonu, ako mu se konačnim rešenjem prizna pravo;
pratilac lica iz tač. 1) i 2) ovog člana, ako se odlučuje o pravu na dodatak za negu;
pratilac deteta do navršene 18. godine života.
Član 96.
Troškovi prevoza priznaju se u stvarnim iznosima, a dnevnica za vreme putovanja i boravka u drugom mestu u visini dnevnice za službena putovanja po propisima o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima, bez prava na troškove noćenja.
Ministar propisuje način ostvarivanja prava na naknadu troškova putovanja.
19) Besplatna i povlašćena vožnja
Član 97.
Nosioci Ordena narodnog heroja i nosioci Spomenice imaju pravo na jedno besplatno putovanje godišnje u unutrašnjem saobraćaju železnicom (prvi razred), brodom (prvi razred), autobusom ili avionom (ekonomska klasa).
Nosioci Ordena narodnog heroja, nosioci Spomenice, vojni invalidi i civilni invalidi rata imaju pravo na povlašćenu vožnju u unutrašnjem saobraćaju železnicom (prvi razred), brodom (prvi razred), autobusom i avionom (ekonomska klasa), i to za:
1) tri putovanja godišnje železnicom, brodom ili autobusom, uz povlasticu od 75% od redovne cene;
2) dva putovanja godišnje avionom, uz povlasticu od 50% od redovne cene.
Član 98.
Korisnik porodične invalidnine ima pravo na jedno besplatno putovanje godišnje železnicom (prvi razred), brodom (prvi razred) ili autobusom, radi obilaska groba palog borca po kojem su mu priznata prava po ovom zakonu, ako borac nije sahranjen u mestu prebivališta korisnika porodične invalidnine.
Korisnik porodične invalidnine ima pravo na jedno besplatno putovanje, kada koristi pravo iz stava 1. ovog člana, i za pratioca, ako mu je po nalazu lekarske komisije potreban pratilac za vreme putovanja.
Član 99.
Korisnik porodične invalidnine ima pravo na jednu povlašćenu vožnju godišnje u unutrašnjem saobraćaju železnicom (prvi razred), brodom (prvi razred) ili autobusom, uz povlasticu od 75% od redovne cene.
Član 100.
Pod jednim putovanjem, u smislu čl. 97 – 99. ovog zakona, podrazumeva se odlazak iz polaznog mesta u uputno mesto (vožnja u odlasku) i povratak iz uputnog mesta u polazno mesto ili koje drugo mesto (vožnja u povratku).
Član 101.
Vojni invalid i civilni invalid rata I do IV grupe kome je priznato pravo na dodatak za negu ima pravo na besplatno putovanje i za pratioca kad koristi povlašćenu vožnju po ovom zakonu.
Ministar propisuje način ostvarivanja i korišćenja prava na besplatnu i povlašćenu vožnju.
20) Pomoć u slučaju smrti
Član 102.
U slučaju smrti nosioca Ordena narodnog heroja, nosioca Spomenice, vojnog invalida, korisnika porodične invalidnine po palom borcu i korisnika prava na materijalno obezbeđenje, član domaćinstva sa kojim je to lice živelo poslednju godinu života, odnosno lice koje se o tom licu staralo u toku poslednje godine njegovog života, ima pravo na jednokratnu pomoć u visini dvostrukog iznosa prosečne mesečne zarade, bez poreza i doprinosa, u Republici Srbiji, u vreme smrti tog lica.
Član 103.
Lice koje je snosilo troškove prevoza vojnog invalida, odnosno civilnog invalida rata, koji umre van svog prebivališta – na putu za zdravstvenu ustanovu, u toj ustanovi, ili po povratku iz te ustanove, ima pravo na naknadu troškova prevoza na teritoriji Republike Srbije na osnovu specifikacije za izvršene pogrebne usluge.
Ministar propisuje način ostvarivanja prava na naknadu troškova prevoza umrlog vojnog invalida, odnosno civilnog invalida rata.
21) Udruženja
Član 104.
Radi unapređivanja položaja i brige o materijalnoj i socijalnoj sigurnosti korisnika prava po ovom zakonu, negovanja tradicija oslobodilačkih ratova Srbije i ostvarivanja saradnje sa srodnim nacionalnim i međunarodnim organizacijama, mogu se osnivati udruženja boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata i korisnika porodične invalidnine, i udruženja za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije, u skladu sa zakonom kojim se uređuju udruženja.
Član 105.
Sredstva za finansiranje programa i ciljeva, kao i rada i aktivnosti reprezentativnih udruženja iz člana 104. ovog zakona osnovanih za teritoriju Republike Srbije obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Reprezentativnim udruženjem u smislu stava 1. ovog člana smatra se udruženje čije članstvo čini najmanje jedna trećina ukupnog članstva u okviru interesne grupe za koju je osnovano, a svoju delatnost ostvaruje preko svojih ogranaka na području najmanje 15 upravnih okruga na teritoriji Republike Srbije. Reprezentativnost udruženja kome je osnovna delatnost negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije utvrđuje se samo po broju članova.
Reprezentativno udruženje mora biti upisano u registar nadležnog organa, da deluje na teritoriji Republike Srbije, da do kraja tekuće godine podnosi godišnji plan rada za narednu godinu i da održava izborne skupštine u skladu sa statutom udruženja, a najmanje jedanput u četiri godine.
Član 106.
Rešenje o utvrđivanju reprezentativnosti udruženja – ako su ispunjeni propisani uslovi, rešenje o odbijanju zahteva – ako udruženje ne ispunjava propisane uslove o reprezentativnosti, odnosno rešenje o gubitku reprezentativnosti – ako udruženje prestane da ispunjava propisane uslove o reprezentativnosti, donosi Ministar.
Protiv rešenja iz stava 1. ovog člana može se pokrenuti upravni spor.
Ministar propisuje bliže uslove, kriterijume i način utvrđivanja reprezentativnosti i finansiranja reprezentativnih udruženja iz člana 105. ovog zakona.
Glava IV
OSTVARIVANjE PRAVA
1. Korišćenje i prestanak prava
Član 107.
Prava iz člana 37. stav 1. ovog zakona pripadaju od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva.
Ako je zahtev za priznavanje prava na dodatak za negu, ortopedski dodatak, borački dodatak, naknadu za vreme nezaposlenosti, putničko motorno vozilo i materijalno obezbeđenje – koja se ostvaruju po osnovu priznatog prava na ličnu invalidninu, odnosno porodičnu invalidninu, podnet pre priznavanja prava na ličnu invalidninu, odnosno porodičnu invalidninu, ta prava pripadaju od dana kada je konačnim rešenjem priznato pravo na ličnu invalidninu, odnosno porodičnu invalidninu.
Ako je zahtev za priznavanje prava koja se utvrđuju po osnovu priznatog svojstva borca, odnosno utvrđenog posebnog penzijskog staža za vreme provedeno u ratu ili u oružanim akcijama, podnet pre priznatog svojstva borca, odnosno utvrđenog posebnog penzijskog staža, prava pripadaju od dana kada je konačnim rešenjem priznato svojstvo borca, odnosno utvrđen poseban penzijski staž.
Član 108.
Mirnodopski vojni invalid koji stekne prava po ovom zakonu po osnovu bolesti i koristi ih najmanje pet godina, pa se posle tog vremena stanje poboljša i procenat invaliditeta smanji ispod procenta određenog u članu 11. st. 1. i 2. ovog zakona, zadržava svojstvo mirnodopskog vojnog invalida i koristi prava prema smanjenom procentu invaliditeta, pod uslovom da utvrđeno oštećenje organizma nije manje od 20%.
Član 109.
Ako vojni invalid, odnosno civilni invalid rata, za isto oštećenje organizma, ima pravo na novčanu naknadu za telesno oštećenje po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, može koristiti to pravo ili pravo na ličnu invalidninu po ovom zakonu.
Član 110.
Korisnik prava na dodatak za negu po ovom zakonu koji istovremeno ispunjava uslove za sticanje prava na dodatak za pomoć i negu, odnosno novčanu naknadu na ime nege po drugom zakonu – može koristiti to pravo po drugom zakonu ili pravo na dodatak za negu po ovom zakonu.
Član 111.
Korisnik prava po ovom zakonu koji je posle stupanja na snagu ovog zakona ostvario pravo na naknadu štete za isto oštećenje organizma po drugim propisima ne može koristiti mesečna primanja po ovom zakonu za određeni vremenski period.
Vremenski period iz stava 1. ovog člana utvrđuje se tako što se ostvareni iznos naknade štete po drugom propisu podeli sa mesečnim iznosima primanja koja korisniku pripadaju po ovom zakonu. Ukoliko nakon utvrđivanja navedenog vremenskog perioda korisnik ostvari drugo pravo po ovom zakonu koje se ostvaruje u redovnim mesečnim iznosima, izvršiće se preračun dužine ovog perioda.
Član 112.
Korisnik prava propisanih ovim zakonom dužan je da nadležnom organu prijavi promene koje utiču na korišćenje i prestanak tih prava u roku od 15 dana od dana nastanka promene.
Član 113.
Prava po ovom zakonu mogu se koristiti dok postoje uslovi za korišćenje tih prava propisanih ovim zakonom, ako ovim zakonom nije drugačije propisano.
Promene koje utiču na gubitak ili smanjenje prava po ovom zakonu (promene u prihodima, sastavu domaćinstva, školovanju i dr.) proizvode pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca posle nastanka promene, a promene koje utiču na povećanje prava proizvode pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca posle podnošenja zahteva.
Otuđenje nepokretne imovine i prestanak prava plodouživanja, u smislu ovog zakona, nastaje danom upisa promene u javnu knjigu o evidenciji nepokretnosti i pravima na njima.
Član 114.
Prava po ovom zakonu jesu lična prava i ne mogu se prenositi na druga lica.
Prava po ovom zakonu koja se stiču po osnovu rane, povrede ili ozlede ne zastarevaju.
Član 115.
Prava po ovom zakonu koja se utvrđuju u mesečnim iznosima isplaćuju se po isteku meseca za koji se vrši isplata.
Član 116.
Prava po ovom zakonu mogu se isplaćivati korisnicima dok imaju mesto boravka na teritoriji Republike Srbije, odnosno od prvog dana narednog meseca po prijavi boravka u Republici Srbiji.
Korisnicima koji borave van teritorije Republike Srbije isplata mesečnih primanja obustavlja se rešenjem.
Primanja koja su obustavljena dok su korisnici boravili van teritorije Republike Srbije ne mogu se naknadno isplatiti.
Član 117.
Novčana primanja po ovom zakonu koja dospevaju mesečno zastarevaju u skladu sa opštim propisima kojima se uređuje zastarelost potraživanja. Dospelim se smatra i mesečno primanje za mesec u kojem je korisnik prava umro.
Jednokratna novčana primanja po ovom zakonu zastarevaju u roku od dve godine.
Član 118.
Prava iz člana 37. stav 1. ovog zakona mogu biti predmet izvršenja ili obezbeđenja:
do polovine – za obaveze zakonskog izdržavanja;
do trećine – za ostale obaveze.
Član 119.
Pravo na porodičnu invalidninu, pravo na stalno mesečno novčano primanje i pravo na materijalno obezbeđenje supružnika poginulog ili umrlog borca, civilne žrtve rata, odnosno umrlog civilnog invalida rata, i ostala prava po ovom zakonu, trajno prestaju supružniku sklapanjem novog braka ili zasnivanjem vanbračne zajednice, osim ako su ta prava stečena po osnovu nesposobnosti za rad nastale pre navršenih godina života prema kojima se po ovom zakonu lice smatra nesposobnim za rad.
Prava iz stava 1. ovog člana prestaju supružniku koji se ne stara o deci sa kojom koristi prava. Ako nastavi da se stara o deci za vreme dok deca koriste prava – može nastaviti da koristi ta prava.
Prava iz stava 1. ovog člana prestaju roditelju koji je pravnosnažnom sudskom odlukom potpuno lišen roditeljskog prava ili je lišen prava na čuvanje i podizanje, odnosno vaspitavanje deteta po osnovu koga mu je priznato pravo.
Pravo na porodičnu invalidninu i ostala prava po ovom zakonu prestaju licu iz člana 39. stav 1. tačka 2) ovog zakona danom zasnivanja radnog odnosa, osnivanja privrednog društva, pristupanja privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, osnivanja druge organizacije, odnosno danom upisa preduzetnika u registar.
Korisniku porodične invalidnine koji je pravo na porodičnu invalidninu stekao po osnovu nesposobnosti za rad prestaju prava po ovom zakonu danom zasnivanja radnog odnosa, osnivanja privrednog društva, pristupanja privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, osnivanja druge organizacije, odnosno danom upisa preduzetnika u registar, osim supružniku koji ispunjava uslove u pogledu godina života za ostvarivanje prava na porodičnu invalidninu.
Pravo na naknadu za vreme nezaposlenosti trajno prestaje danom zasnivanja radnog odnosa, ostvarivanja penzije, osnivanja privrednog društva, pristupanja privrednom društvu u svojstvu ortaka, komplementara, komanditora, člana ili akcionara, osnivanja druge organizacije, danom upisa preduzetnika u registar, danom nastupanja obaveze plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje poljoprivrednika, kao i u slučaju odbijanja zaposlenja obezbeđenog posredstvom organizacije nadležne za poslove zapošljavanja.
2. Smetnje za sticanje i korišćenje prava
Član 120.
Prava utvrđena ovim zakonom ne mogu steći:
1) lica koja su prebegla neprijatelju, ili su pobegla iz vojske ili sa vojne dužnosti, ili su sarađivala sa neprijateljem;
2) lica koja su se sama ranila ili povredila radi izbegavanja vojne dužnosti;
3) lica osuđena za ratni zločin pravnosnažnom sudskom presudom nadležnog suda u Republici Srbiji.
Prava propisana ovim zakonom nemaju članovi porodice lica iz stava 1. ovog člana.
Pravnosnažna sudska presuda kojom su lica iz člana 4. stav 3. ovog zakona i članovi njihovih porodica osuđeni zbog učešća u borbama protiv partizanskih odreda, Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske armije, ne predstavlja smetnju u smislu st. 1. i 2. ovog člana.
Član 121.
Prava po ovom zakonu gubi korisnik koji je osuđen pravnosnažnom sudskom presudom zbog dela predviđenih u članu 120. stav 1. ovog zakona.
Prava po ovom zakonu gubi i član porodice lica iz stava 1. ovog člana.
Član 122.
Korisniku materijalnog obezbeđenja koji se nalazi na izdržavanju kazne zatvora ne pripada pravo na materijalno obezbeđenje dok se nalazi na izdržavanju kazne, osim ako izdržava članove uže porodice u kom slučaju mu pripada 50% od iznosa materijalnog obezbeđenja.
Glava V
POSTUPAK ZA OSTVARIVANjE PRAVA
Član 123.
U postupku ostvarivanja prava po ovom zakonu primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje opšti upravni postupak, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.
Član 124.
Troškove postupka za ostvarivanje prava po ovom zakonu snosi organ koji vodi postupak.
U upravnom postupku za ostvarivanje prava po ovom zakonu ne plaća se taksa.
1. Nadležnost
Član 125.
O pravima iz ovog zakona u prvom stepenu rešava opštinska uprava, gradska uprava, odnosno gradska uprava grada Beograda.
O pravima iz ovog zakona u drugom stepenu rešava ministarstvo nadležno za poslove boračko-invalidske zaštite (u daljem tekstu: Ministarstvo), a za teritoriju Autonomne pokrajine Vojvodine – nadležni organ Autonomne pokrajine Vojvodine.
Poslove iz st. 1. i 2. ovog člana opštinska uprava, gradska uprava, odnosno gradska uprava grada Beograda, kao i nadležni organ Autonomne pokrajine Vojvodine, obavljaju kao poverene.
Kad zahtev podnese lice sa mestom prebivališta van teritorije Republike Srbije, nadležni prvostepeni organ biće gradska uprava grada Novog Sada (za lica sa teritorije Republike Hrvatske), opštinska uprava opštine Vršac (za lica sa teritorije Republike Rumunije) i gradska uprava grada Beograda (za lica iz ostalih zemalja).
Izuzetno od stava 4. ovog člana, za korisnike koji imaju prebivalište van teritorije Republike Srbije, a o čijem pravu je odlučivano na teritoriji Republike Srbije, organ koji je odlučivao po ovom zakonu zadržava nadležnost.
Svojstvo borca iz člana 4. stav 1. tač. 1) i 3) – za period posle 10. aprila 2003. godine, kao i borca iz člana 4. stav 3. ovog zakona, rešenjem utvrđuje organ iz st. 1. i 2. ovog člana.
Član 126.
Izuzetno od člana 125. ovog zakona, radi odlučivanja o pravu na izuzetno mesečno novčano primanje i o dodeljivanju Spomenice, obrazuje se Komisija za odlučivanje o pravima u oblasti boračko-invalidske zaštite (u daljem tekstu: Republička komisija), koja se sastoji od sedam članova, koje imenuje Narodna skupština. Republička komisija imenuje predsednika i zamenika predsednika iz reda svojih članova i donosi poslovnik o svom radu.
Rešenje Republičke komisije konačno je. O pravu na izuzetno mesečno novčano primanje Republička komisija odlučuje po slobodnoj oceni, rešenjem koje ne sadrži razloge.
Republička komisija rešava na osnovu predloga opštinske, gradske, odnosno gradske komisije grada Beograda, koja se sastoji od pet članova, koje imenuje skupština opštine, grada, odnosno grada Beograda.
Komisije iz st. 1. i 3. ovog člana, na zahtev organa nadležnih za odlučivanje o pravima u oblasti boračko-invalidske zaštite, daju i mišljenje o priznavanju svojstva borca NOR-a, svojstva ratnog vojnog invalida iz NOR-a i svojstva korisnika porodične invalidnine po osnovu palog borca NOR-a.
Predsednik Republičke komisije uručuje Spomenicu.
Administrativno-tehničke poslove za potrebe Republičke komisije obavlja Ministarstvo.
Sredstva za rad Republičke komisije obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Članovi Republičke komisije imaju pravo na naknadu za rad u visini koju utvrdi Narodna skupština.
Član 127.
Invaliditet, dodatak za negu, ortopedski dodatak, pravo na putničko motorno vozilo, nesposobnost za rad kao uslov za ostvarivanje prava po ovom zakonu, činjenica da je bolest, odnosno smrt u uzročnoj vezi sa vršenjem vojne službe, kao i činjenica da je vojnom invalidu medicinsko-tehničko pomagalo priznato po osnovu po kome mu je priznato svojstvo vojnog invalida, utvrđuju se na osnovu nalaza i mišljenja sledećih lekarskih komisija:
1) lekarske komisije koja daje nalaz i mišljenje organu koji u prvom stepenu rešava o pravima po ovom zakonu (prvostepena lekarska komisija), koju čine tri lekara specijalista;
2) lekarske komisije koja daje nalaz i mišljenje organu koji u drugom stepenu rešava o pravima po ovom zakonu (drugostepena lekarska komisija), koju čine pet lekara specijalista;
3) lekarske komisije koja daje mišljenje o nastanku verovatnoće promene procenta invaliditeta (posebna lekarska komisija), koju čine tri lekara specijalista.
Članovi lekarskih komisija iz stava 1. ovog člana imaju zamenike.
Lekarske komisije iz stava 1. ovog člana imaju sekretara, koji se imenuje iz reda zaposlenih u Ministarstvu, nadležnom organu Autonomne pokrajine Vojvodine, opštinskoj upravi, gradskoj upravi, odnosno gradskoj upravi grada Beograda, prema sedištu lekarske komisije.
Članove i zamenike lekarskih komisija i sekretare lekarskih komisija imenuje Ministar, koji određuje sedište i područje rada komisija, a za područje Autonomne pokrajine Vojvodine – na predlog nadležnog organa Autonomne pokrajine Vojvodine.
Ministar propisuje način rada lekarskih komisija u postupku za ostvarivanje prava po ovom zakonu, kao i visinu naknada za rad ovih komisija.
2. Dokazivanje
Član 128.
Svojstvo borca iz člana 4. ovog zakona, osim za lica iz člana 125. stav 6. ovog zakona, utvrđuje se na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa u Republici Srbiji kojim mu je vreme provedeno u ratu, odnosno oružanim akcijama preduzetim u miru, priznato u poseban staž osiguranja po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Svojstvo borca iz člana 4. stav 1. tačka 1) ovog zakona, kao i iz člana 4. stav 1. tačka 3) – za period posle 10. aprila 2003. godine, utvrđuje se samo pismenim dokaznim sredstvima.
Svojstvo borca iz člana 4. stav 3. ovog zakona utvrđuje se samo pismenim dokaznim sredstvima. Izuzetno, ovo svojstvo može se dokazivati i kvalifikovanim svedocima, ako je zahtev podnet do 31. decembra 2007. godine.
Zahtev za dodeljivanje Spomenice može se podneti do 31. decembra 2007. godine, a rešava se samo na osnovu pismenih dokaznih sredstava o učešću u NOR-u i izjave najmanje dva borca NOR-a o učešću podnosioca zahteva u NOR-u, koji o tom učešću imaju lično i neposredno saznanje.
Član 129.
Činjenica da je rana, povreda, ozleda ili bolest zadobijena pod okolnostima iz čl. 4, 6, 10, 11, 12. i 17. ovog zakona utvrđuje se pismenim dokaznim sredstvima iz vremena kada je rana, povreda, ozleda ili bolest zadobijena.
Član 130.
Pismenim dokaznim sredstvom, u smislu člana 129. ovog zakona, za utvrđivanje činjenice da je rana, povreda ili ozleda zadobijena pod okolnostima iz čl. 4, 6. i 17. ovog zakona smatra se i medicinska dokumentacija o lečenju koja potiče iz perioda dok su trajale te okolnosti, a najdocnije godinu dana od dana prestanka tih okolnosti.
Član 131.
Činjenica da je bolest nastupila pod okolnostima iz čl. 4. i 6. ovog zakona utvrđuje se samo na osnovu medicinske dokumentacije koja potiče iz perioda dok su trajale te okolnosti, a najdocnije do isteka dve godine od dana njihovog prestanka.
Činjenica da je bolest nastupila pod okolnostima iz člana 11. ovog zakona utvrđuje se samo na osnovu medicinske dokumentacije koja potiče iz vremena službe u Vojsci i perioda od 30 dana po otpuštanju iz Vojske.
Član 132.
Činjenica da je lice od koga članovi porodice izvode prava po odredbama ovog zakona poginulo ili umrlo pod okolnostima iz čl. 4, 6. i 17. ovog zakona utvrđuje se samo pismenim dokaznim sredstvima iz vremena kada je to lice poginulo, umrlo ili nestalo.
Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana, činjenica da je lice od koga članovi porodice izvode prava po odredbama ovog zakona poginulo, umrlo ili nestalo pod okolnostima iz člana 4. stav 3. ovog zakona, kao i u ratnom zarobljeništvu u vezi sa tim okolnostima, dokazuje se svim dokaznim sredstvima u postupku po zahtevu za priznavanje prava na porodičnu invalidninu, podnetom do 31. decembra 2007. godine.
Član 133.
Izjava stranke i drugih lica, bez obzira u kom obliku je data, ne smatra se pismenim dokaznim sredstvom u smislu čl. 128, 129. i 132. ovog zakona. Upis u vojnu knjižicu izvršen bez odgovarajuće službene evidencije ne smatra se pismenim dokaznim sredstvom.
Pismenim dokaznim sredstvom, u smislu čl. 128, 129. i 132. ovog zakona, smatra se pismeni dokument koji ukazuje na činjenice o ispunjenosti relevantnih uslova propisanih ovim zakonom, a posebno vojni, policijski i pravosudni dokumenti i medicinska dokumentacija.
Kvalifikovanim svedokom, u smislu člana 128. ovog zakona, smatra se borac NOR-a kome je svojstvo borca utvrđeno pismenim dokaznim sredstvom i koji je sa borcem čije se svojstvo utvrđuje bio u istoj jedinici i na istoj teritoriji dejstava Jugoslovenske vojske u otadžbini, odnosno Ravnogorskog pokreta.
Član 134.
Zahtev za priznavanje svojstva ratnog vojnog invalida po osnovu oštećenja organizma nastalog usled bolesti zadobijene pod okolnostima iz čl. 4. i 6. ovog zakona podnet po isteku pet godina od prestanka tih okolnosti – neće se uzimati u postupak.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, zahtev za priznavanje svojstva ratnog vojnog invalida po osnovu oštećenja organizma nastalog usled bolesti zadobijene pod okolnostima iz člana 4. stav 3. ovog zakona uzeće se u postupak ako je podnet do 31. decembra 2007. godine.
Član 135.
Zahtev za priznavanje svojstva mirnodopskog vojnog invalida po osnovu oštećenja organizma nastalog usled bolesti zadobijene pod okolnostima iz člana 11. ovog zakona podnet po isteku pet godina od dana otpuštanja iz Vojske – neće se uzimati u postupak.
Član 136.
Zahtev za priznavanje prava na porodičnu invalidninu po osnovu lica koje je umrlo od bolesti zadobijene pod okolnostima iz čl. 4, 6. i 11. ovog zakona podnet po isteku pet godina od dana prestanka tih okolnosti – neće se uzimati u postupak.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, zahtev za priznavanje prava na porodičnu invalidninu po osnovu lica koje je umrlo od bolesti zadobijene pod okolnostima iz člana 4. stav 3. ovog zakona uzeće se u postupak ako je podnet do 31. decembra 2007. godine.
Član 137.
Zahtevi državljana Republike Srbije za priznavanje prava u oblasti zaštite civilnih invalida rata po osnovu rane, povrede ili ozlede zadobijene van teritorije Srbije i Crne Gore, kao i zahtevi članova porodice lica poginulih pod ovim okolnostima, neće se uzimati u postupak, osim za lica iz člana 17. tačka 2) ovog zakona.
Član 138.
Danom ispunjenja uslova za ostvarivanje prava po osnovu bolesti zadobijene pod okolnostima iz člana 11. ovog zakona smatra se dan otpuštanja iz Vojske.
Pod otpuštanjem iz Vojske, u smislu ovog zakona, podrazumeva se prekidanje obaveze služenja vojnog roka, otpuštanje vojnika iz Vojske po odsluženju vojnog roka ili zbog nesposobnosti za vojnu službu, kao i otpuštanje sa školovanja studenata vojne akademije i učenika srednje vojne škole.
Član 139.
Jedinica ili ustanova Vojske nadležna za vojno lice koje je pod okolnostima iz člana 6. tač. 1) i 2) i čl. 10. i 12. ovog zakona zadobilo ranu, povredu ili ozledu usled koje je nastupilo oštećenje organizma, odnosno koje pod tim okolnostima pogine ili umre, pokrenuće odmah, po službenoj dužnosti, odnosno na zahtev pravno zainteresovanog lica, postupak radi utvrđivanja uzroka i okolnosti pod kojima je to lice ranjeno, povređeno, ozleđeno, odnosno poginulo ili umrlo.
Postupak iz stava 1. ovog člana za pripadnike Ministarstva unutrašnjih poslova, odnosno Bezbednosno-informativne agencije, kao i za lica iz člana 17. ovog zakona, pokreće nadležni organ.
Po završenom postupku, nadležna vojna jedinica ili vojna ustanova, odnosno nadležni organ, izdaće pravno zainteresovanom licu uverenje o okolnostima pod kojima se slučaj dogodio, radi ostvarivanja prava po ovom zakonu.
Član 140.
Dokazi o ispunjavanju uslova iz člana 63. ovog zakona pribavljaju se svaka tri meseca.
3. Revizija
Član 141.
Rešenje kojim se utvrđuje pravo na ličnu invalidninu, porodičnu invalidninu, dodatak za negu, ortopedski dodatak, zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite, naknadu za vreme nezaposlenosti, putničko motorno vozilo, stalno mesečno novčano primanje, primanje na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja, kao i rešenje iz člana 125. stav 6. ovog zakona, doneto u prvom stepenu, podleže reviziji.
Rešenje kojim se utvrđuje pravo na borački dodatak, doneto u prvom stepenu, podleže reviziji samo kada se njime utvrđuje pravo, a ne i kada se vrši tromesečno preračunavanje iznosa tog prava.
Rešenje kojim se utvrđuje pravo na materijalno obezbeđenje, doneto u prvom stepenu, podleže reviziji, osim u slučaju kada se korisniku bez primanja od uticaja na pravo vrši redovno godišnje usklađivanje.
Član 142.
Reviziju vrši nadležni organ koji u drugom stepenu rešava o pravima po ovom zakonu, u roku od tri meseca od dana dostavljanja spisa predmeta.
Ako protiv rešenja donetog u prvom stepenu nije izjavljena žalba, organ koji je doneo to rešenje dostaviće ga, zajedno sa spisima predmeta, organu nadležnom za vršenje revizije, u roku od osam dana od dana isteka roka za žalbu.
Organ nadležan za vršenje revizije izvršiće reviziju rešenja donetog u prvom stepenu kad utvrdi da prvostepeni organ nije u zakonskom roku dostavio rešenje na reviziju.
Član 143.
Ako je protiv rešenja donetog u prvom stepenu izjavljena žalba, o reviziji i žalbi rešava se istim rešenjem.
Revizija i žalba odlažu izvršenje rešenja.
Član 144.
Ako drugostepena lekarska komisija uputi na medicinsko ispitivanje lice na koje se odnosi rešenje koje je u postupku revizije, rok iz člana 142. stav 1. ovog zakona počinje teći od dana kad je ta lekarska komisija dostavila nalaz i mišljenje organu koji vrši reviziju.
Član 145.
U vršenju revizije nadležni organ može dati saglasnost na rešenje, može ga poništiti, izmeniti ili ukinuti i sam drugačije rešiti stvar, ili vratiti predmet prvostepenom organu na ponovni postupak.
Nadležni organ će u postupku revizije poništiti ili ukinuti prvostepeno rešenje i, po pravilu, sam rešiti stvar u korist ili na štetu stranke ako utvrdi da su u prvostepenom postupku nepotpuno ili pogrešno utvrđene činjenice, ili da se u postupku nije vodilo računa o pravilima postupka koja bi bila od uticaja na rešenje stvari, ili da su pogrešno ocenjeni dokazi, ili da je iz utvrđenih činjenica izveden pogrešan zaključak u pogledu činjeničnog stanja, ili da je pogrešno primenjen propis na osnovu koga je rešena stvar.
Prvostepeni organ čije je rešenje u postupku revizije poništeno ili ukinuto i vraćeno na ponovni postupak donosi novo rešenje. Novo rešenje podleže reviziji.
Član 146.
U postupku revizije, nadležni organ dužan je da pribavi mišljenje drugostepene lekarske komisije. Kad je u pitanju utvrđivanje invaliditeta po osnovu bolesti iz člana 7. i člana 11. stav 3. ovog zakona i utvrđivanje stepena oštećenja organizma na osnovu koga se stiče pravo na dodatak za negu i putničko motorno vozilo, drugostepena lekarska komisija daće nalaz i mišljenje po izvršenom pregledu lica.
4. Zajedničke odredbe o postupku
Član 147.
Protiv rešenja donetog po žalbi, kao i protiv rešenja donetog u vršenju revizije, može se voditi upravni spor.
U postupku za ostvarivanje prava po ovom zakonu dopuštena je žalba na prvostepene odluke donete u upravnim sporovima.
Protiv rešenja donetog u postupku revizije, kojim je rešenje prvostepenog organa poništeno ili ukinuto i vraćeno na ponovni postupak ne može se voditi upravni spor, bez obzira na to da li je na prvostepeno rešenje izjavljena žalba.
Član 148.
Nadležni organ, po službenoj dužnosti, pokreće postupak za donošenje novog rešenja ako sazna za promene koje utiču na smanjenje obima ili prestanak prava po ovom zakonu.
Član 149.
Nadležni organ, po službenoj dužnosti, vrši usklađivanje prava na materijalno obezbeđenje prema primanjima korisnika i članova njegovog domaćinstva iz prethodne godine, sa pravnim dejstvom od 1. aprila tekuće godine.
Član 150.
Nadležni organ, po službenoj dužnosti, pokreće postupak za donošenje novog rešenja o privremeno priznatim pravima po ovom zakonu.
Rešenje kojim se pravo priznaje privremeno ima pravno dejstvo do poslednjeg dana u mesecu u kome ističe privremenost.
Rešenje iz stava 1. ovog člana ima pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca po isteku važenja rešenja kojim je pravo privremeno priznato.
Ako korisnik privremeno priznatog prava ne pristupi na pregled, ili na drugi način onemogući da prvostepena lekarska komisija da nalaz i mišljenje, smatraće se da je odustao od vođenja postupka po ovom zakonu i postupak će se obustaviti.
Ako lice iz stava 4. ovog člana podnese ponovni zahtev za ostvarivanje prava po ovom zakonu po istom osnovu, novo rešenje ima pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja tog zahteva.
Član 151.
Postupak pokrenut po zahtevu za ostvarivanje prava po ovom zakonu obustaviće se ako podnosilac zahteva ne pristupi na pregled ili na drugi način onemogući da prvostepena lekarska komisija da nalaz i mišljenje.
Član 152.
Ako kod vojnog invalida, odnosno civilnog invalida rata nastupe promene koje su od uticaja na prava utvrđena konačnim rešenjem, invalid može po isteku dve godine od dana donošenja konačnog rešenja podneti zahtev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta u vezi sa nastalom promenom.
Propisom za izvršavanje ovog zakona kojim se uređuje utvrđivanje procenta invaliditeta utvrdiće se oštećenja organizma po osnovu kojih se može podneti zahtev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta i pre isteka roka iz stava 1. ovog člana.
Po zahtevu podnetom u smislu stava 1. ovog člana postupak će se pokrenuti ako invalid učini verovatnim da je nastala promena od uticaja na utvrđeno pravo.
Smatra se da je učinjeno verovatnim da je nastala promena u smislu stava 3. ovog člana ako invalid o tome podnese nalaz lekara specijaliste i ako posebna lekarska komisija, na osnovu tog nalaza i druge medicinske dokumentacije, da mišljenje da ima osnova da se preispita utvrđeni procenat invaliditeta.
Zahtev iz stava 1. ovog člana odbaciće se ako nije učinjeno verovatnim da je nastala promena u smislu odredaba ovog člana.
Vojni invalid, odnosno civilni invalid rata čiji je zahtev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta odbačen, odnosno odbijen može ponovo podneti zahtev za utvrđivanje novog procenta invaliditeta po isteku dve godine od dana donošenja zaključka, odnosno rešenja kojim je zahtev odbačen, odnosno odbijen, a pre isteka tog roka – u slučaju oštećenja organizma utvrđenih u skladu sa stavom 2. ovog člana.
Član 153.
Odredbe člana 152. ovog zakona primenjuju se i u postupku po zahtevu za utvrđivanje procenta vojnog invaliditeta po osnovu bolesti koji podnese lice kome je prestalo, odnosno kome nije priznato svojstvo vojnog invalida zbog neispunjavanja uslova propisanih ovim zakonom za sticanje tog svojstva u pogledu procenta vojnog invaliditeta, pod uslovom da je taj zahtev podnet u roku od pet godina od dana prestanka okolnosti pod kojima je zadobijeno oštećenje organizma.
Član 154.
Postupak za rešavanje o pravima po ovom zakonu, okončan rešenjem protiv koga nema redovnog pravnog sredstva u upravnom postupku, može se ponoviti i po isteku rokova predviđenih za ponavljanje postupka u zakonu kojim se uređuje opšti upravni postupak.
Ako je predlog za ponavljanje postupka podnet u roku od pet godina od dana dostavljanja rešenja stranci, u postupku ponavljanja primenjuju se propisi koji su važili u vreme donošenja rešenja, a ako je predlog podnet po isteku tog roka, primenjuju se propisi koji važe u vreme podnošenja predloga za ponavljanje postupka.
Prava utvrđena rešenjem donetim u postupku ponovljenom po predlogu stranke pripadaju od prvog dana narednog meseca od dana podnošenja predloga za ponavljanje postupka.
Član 155.
Rešenje o pravima po ovom zakonu koje je postalo konačno u upravnom postupku može se ukinuti po pravu službenog nadzora ako je njime očigledno povređen materijalni zakon u korist pojedinca, a na štetu javnog interesa, i po proteku roka predviđenog zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak i bez pristanka stranke.
Rešenje o pravima iz oblasti boračko-invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata koje je postalo konačno u upravnom postupku do 1. jula 1998. godine, a kojim je lice steklo neko pravo očiglednom povredom materijalnog zakona, ne može se ukinuti po pravu službenog nadzora.
5. Jedinstvena evidencija podataka
Član 156.
O korisnicima prava po ovom zakonu vodi se Jedinstvena evidencija podataka. Jedinstvenu evidenciju podataka vodi Ministarstvo.
U Jedinstvenoj evidenciji podataka vode se podaci o korisnicima, ostvarenim pravima, članovima korisnikovog domaćinstva, prihodima korisnika i članova njegovog domaćinstva, potrebi rešavanja stambenog pitanja, zapošljavanju, školovanju, kao i drugi podaci od uticaja na prava propisana ovim zakonom.
Ministar propisuje sadržaj, obrasce i način vođenja Jedinstvene evidencije podataka, kao i način prikupljanja i korišćenja tih podataka.
6. Isplata prava i troškovi za izvršavanje zakona
Član 157.
Isplatu prava propisanih ovim zakonom vrši Ministarstvo.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, nadležni organ koji u prvom stepenu rešava o pravima po ovom zakonu vrši isplatu troškova korišćenja zdravstvene zaštite i drugih prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite, naknade troškova putovanja i pomoći u slučaju smrti.
Ministar propisuje način isplate mesečnih i drugih novčanih primanja po ovom zakonu, način vođenja evidencije o izvršenim isplatama i način podnošenja izveštaja o utrošenim sredstvima.
Član 158.
Legitimacije za ostvarivanje prava na besplatnu i povlašćenu vožnju i uverenje o oslobađanju od plaćanja troškova korišćenja zdravstvene zaštite izdaje nadležni organ koji u prvom stepenu rešava o pravima po ovom zakonu.
Član 159.
Korisnik prava po ovom zakonu kome je izvršena isplata na koju nije imao pravo dužan je da izvrši povraćaj ostvarenih primanja:
1) ako je na osnovu netačnih podataka za koje je znao ili je morao znati da su netačni ili na drugi način ostvario neko primanje po ovom zakonu koje mu ne pripada, ili je ostvario primanje u većem obimu nego što mu pripada;
2) ako je ostvario neko primanje zbog toga što nije prijavio nastale promene koje utiču na gubitak ili smanjenje nekog prava, a znao je ili je morao znati za te promene.
Član 160.
Potraživanja iz člana 159. ovog zakona zastarevaju istekom roka određenog opštim propisima kojima se uređuje zastarelost potraživanja.
Rokovi zastarelosti počinju teći od dana kad je u upravnom postupku postalo konačno rešenje kojim je utvrđeno da isplaćeno primanje ne pripada, ili da pripada u manjem obimu, odnosno od dana kada je izvršena poslednja isplata na koju korisnik nije imao pravo.
Korisnik je dužan da vrati isplaćeno primanje na koje nije imao pravo u iznosu primljenom najviše za poslednje tri godine, računajući od poslednje isplate na koju nije imao pravo. Ako to ne učini dobrovoljno, povraćaj ovog iznosa sprovešće se sudskim putem. Obaveza vraćanja nepravilno isplaćenih primanja postoji bez obzira na to da li je rešenje na osnovu koga je izvršena isplata na koju nije imao pravo poništeno ili ukinuto.
Član 161.
Troškovi koji proizlaze iz izvršavanja obaveza Republike Srbije za ostvarivanje prava po ovom zakonu obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Troškovi, u smislu stava 1. ovog člana, jesu: troškovi štampanja legitimacija na osnovu kojih se koristi pravo na besplatnu i povlašćenu vožnju po ovom zakonu i obrazaca naloga za isplatu mesečnih novčanih primanja po ovom zakonu, sredstva koja se plaćaju na ime troškova platnog prometa i poštanskog, telegrafskog i telefonskog saobraćaja za isplate novčanih primanja po ovom zakonu.
Troškovi, u smislu stava 1. ovog člana, jesu i troškovi medicinskih ispitivanja izvršenih po uputu lekarskih komisija iz člana 127. ovog zakona, kao i novčane naknade za rad lekarskih komisija koje daju nalaze i mišljenja organima koji rešavaju o pravima po ovom zakonu.
Glava VI
KONTROLA NAMENSKOG KORIŠĆENjA SREDSTAVA I
NADZOR NAD RADOM ORGANA U VRŠENjU
POVERENIH POSLOVA DRŽAVNE UPRAVE
Član 162.
Ministarstvo nadležno za poslove finansija vrši kontrolu namenskog korišćenja sredstava namenjenih za ostvarivanje prava po ovom zakonu, sa ovlašćenjima utvrđenim zakonom kojim se uređuje budžetski sistem.
Član 163.
Ministarstvo vrši nadzor nad radom organa u vršenju ovim zakonom poverenih poslova državne uprave, u skladu sa zakonom kojim se uređuje državna uprava.
Glava VII
KAZNENE ODREDBE
Član 164.
Odgovorno lice u nadležnom organu kazniće se za prekršaj novčanom kaznom od 5.000,00 dinara do 50.000,00 dinara:
1) ako u propisanom roku ne dostavi rešenje organu nadležnom za vršenje revizije (član 142. stav 2);
2) ako izvrši rešenje koje podleže reviziji na koje nadležni organ nije dao saglasnost, osim ako ovim zakonom nije drugačije predviđeno (član 143. stav 2);
3) ako u postupku ne pribavi nalaz i mišljenje nadležne lekarske komisije (čl. 127. i 146);
4) ako blagovremeno ne pokrene postupak po službenoj dužnosti za donošenje novog rešenja o produženju privremeno priznatih prava (član 150).
Glava VIII
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 165.
Lica kojima su do dana stupanja na snagu ovog zakona priznata prava po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, a koja su utvrđena ovim zakonom, i dalje koriste ta prava pod uslovima, u obimu i na način utvrđen ovim zakonom.
Lica koja su do dana stupanja na snagu ovog zakona ostvarivala prava po članu 5. Ustavnog zakona o izmenama i dopunama Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Republike Srbije (“Službeni glasnik RS”, broj 20/93), a koja su utvrđena ovim zakonom, i dalje koriste ta prava pod uslovima, u obimu i na način utvrđen ovim zakonom.
Član 166.
Vojni invalid – državljanin Republike Srbije kome je svojstvo vojnog invalida priznato do dana stupanja na snagu ovog zakona, ako osnov za sticanje tog svojstva nije predviđen ovim zakonom, zadržava svojstvo vojnog invalida i koristi prava u obimu i pod uslovima propisanim ovim zakonom.
Član 167.
Prava po ovom zakonu mogu ostvariti i državljani Republike Srbije koji do dana stupanja na snagu ovog zakona nisu ostvarili svojstvo mirnodopskog vojnog invalida a zadobili su ranu, povredu ili ozledu pod okolnostima iz člana 10. ovog zakona kao pripadnici JNA ili Vojske Jugoslavije, ako su na vršenje vojne službe upućeni od strane nadležnog organa, a imali su prebivalište u Republici Srbiji u vreme upućivanja.
Član 168.
Korisnik porodične invalidnine – državljanin Republike Srbije kome je to pravo priznato do dana stupanja na snagu ovog zakona, ako osnov za sticanje tog prava nije predviđen ovim zakonom, koristi i dalje to pravo i druga prava u obimu i pod uslovima propisanim ovim zakonom.
Član 169.
Korisnik koji je pravo na mesečno novčano primanje ostvario po osnovu svojstva borca utvrđenog u upravnom postupku po odredbama Zakona o materijalnom obezbeđenju i zdravstvenoj zaštiti učesnika narodnooslobodilačkog i ranijih ratova (“Službeni glasnik SRS”, br. 16/79 i 64/82) zadržaće ovaj osnov za priznavanje prava na materijalno obezbeđenje.
Član 170.
Zahteve za priznavanje prava na izuzetno mesečno novčano primanje i za dodeljivanje Spomenice, kao i zahteve organa nadležnih za odlučivanje o pravima u oblasti boračko-invalidske zaštite za mišljenje o priznavanju svojstva borca NOR-a, svojstva vojnog invalida i svojstva korisnika porodične invalidnine, koji nisu rešeni do dana stupanja na snagu ovog zakona, a za čije rešavanje je bila nadležna Komisija iz člana 43. stav 3. Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i članova njihovih porodica (”Službeni glasnik SRS”, broj 54/89 i ”Službeni glasnik RS”, broj 137/04), rešiće Republička komisija.
Član 171.
Pravo na mesečno novčano primanje za vreme nezaposlenosti koje su ostvarili ratni vojni invalidi VIII, IX i X grupe, po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, ostvarivaće se do 31. decembra 2006. godine, na način, po postupku i u obimu propisanom ovim zakonom za ratne vojne invalide od I do VII grupe.
Član 172.
Nosioci ”Partizanske spomenice 1941.”, borci španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine i lica odlikovana Ordenom narodnog heroja i članovi njihovih porodica koji su ostvarili pravo na dodatak uz penziju, pravo na stalno mesečno novčano primanje, pravo na godišnje novčano primanje za oporavak, pravo na zdravstvenu zaštitu i novčane naknade u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite i pravo na besplatnu i povlašćenu vožnju po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona nastavljaju sa korišćenjem tih prava u obimu i na način utvrđen ovim zakonom – ukoliko su ta prava utvrđena ovim zakonom, odnosno u obimu i na način utvrđen propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona – ukoliko ta prava nisu utvrđena ovim zakonom, u kom slučaju se za utvrđivanje tih prava primenjuje osnov iz člana 37. stav 2. ovog zakona, a usklađivanje se vrši po odredbama ovog zakona, osim prava na dodatak uz penziju – koje će se usklađivati na način utvrđen propisima u oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja.
Nosioci “Partizanske spomenice 1941.” koji su ostvarili pravo na razliku između ostvarene penzije i 85% od garantovanog iznosa za nosioce “Partizanske spomenice 1941.” utvrđenog zakonom koji uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje, kao i članovi porodice umrlog nosioca “Partizanske spomenice 1941.” koji su ostvarili pravo na razliku između ostvarenog prava na stalno mesečno novčano primanje, odnosno ostvarene penzije i 85% od garantovanog iznosa za nosioce “Partizanske spomenice 1941.” – po propisu koji prestaje da važi danom stupanja na snagu ovog zakona, nastavljaju sa korišćenjem priznatih prava u obimu i na način utvrđen tim propisom.
Član 173.
Korisnicima koji na dan stupanja na snagu ovog zakona imaju državljanstvo Republike Srbije i prebivalište na teritoriji Republike Srbije, a kojima je u Republici Srbiji uspostavljena isplata prava u oblasti boračko-invalidske zaštite u jedinstvenom isplatnom sistemu Republike Srbije na osnovu rešenja druge republike bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i koji su se zatekli u isplati na dan stupanja na snagu ovog zakona, rešenjem će se izvršiti prevođenje prava čija je isplata vršena na prava utvrđena ovim zakonom.
Rešenjem iz stava 1. ovog člana korisniku će se priznati prava u obimu u kome ih je koristio na dan stupanja na snagu ovog zakona ukoliko nadležni organ ne može pribaviti spise predmeta sa konačnim rešenjem o priznavanju prava, ili ne može pribaviti dokaze na osnovu kojih se može utvrditi osnov za priznavanje prava. Ukoliko se spisi predmeta, odnosno dokazi naknadno pribave, korisnik će moći da ostvari i veći obim prava, kao i druga prava, ukoliko za to ispunjava propisane uslove.
Zahtevi lica koja su ostvarila prava u oblasti boračko-invalidske zaštite po propisima Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, odnosno Savezne Republike Jugoslavije, a koji se na dan stupanja na snagu ovog zakona ne nalaze u isplatnom sistemu Republike Srbije, neće se uzimati u postupak.
Član 174.
Lica kojima je izvršeno prevođenje prava priznatih u Republici Srpskoj na propise Republike Srbije i uspostavljena isplata prava u Republici Srbiji na osnovu Protokola o saradnji Saveznog ministarstva za rad, zdravstvo i socijalnu politiku Savezne Republike Jugoslavije i Ministarstva za pitanja boraca, žrtava rata i rada Republike Srpske u oblasti boračko-invalidske zaštite, potpisanog u Banjaluci 26. juna 2000. godine, i Protokola o saradnji Ministarstva za socijalna pitanja Republike Srbije i Ministarstva rada i boračko- invalidske zaštite Republike Srpske, potpisanog u Beogradu 27. novembra 2003. godine, dopunjenog 18. novembra 2005. godine, ostvaruju ta prava u obimu i na način utvrđen ovim zakonom.
Član 175.
Korisnici kojima su prava priznata kao licima nesposobnim za privređivanje, odnosno nesposobnim za rad, po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, smatraju se nesposobnim za rad i u smislu ovog zakona.
Korisnici kojima je priznato pravo na naknadu troškova smeštaja u ustanove socijalne zaštite i pravo na profesionalnu rehabilitaciju i novčane naknade za vreme profesionalne rehabilitacije, po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, zadržavaju i koriste pravo pod uslovima, na način i u obimu prema zakonu po kojem je stečeno pravo, u kom slučaju se za utvrđivanje tih prava primenjuje osnov iz člana 37. stav 2. ovog zakona, a usklađivanje se vrši po odredbama ovog zakona.
Član 176.
Vojnim invalidima, civilnim invalidima rata i korisnicima porodične invalidnine kojima u periodu od oktobra 1999. godine do marta 2002. godine nije vršeno zakonsko usklađivanje primanja, izvršiće se isplata razlike tih primanja do zakonskog nivoa u 12 mesečnih rata u periodu od 1. januara do 31. decembra 2007. godine, pod uslovom da do dana isplate ta potraživanja nisu ostvarena sudskim putem.
Član 177.
Opštinska uprava, gradska uprava, odnosno gradska uprava grada Beograda, po službenoj dužnosti, doneće rešenja o prestanku prava, o isplati prava, o usklađivanju iznosa prava, odnosno prevođenju prava, u skladu sa ovim zakonom, u sledećim rokovima od dana stupanja na snagu ovog zakona:
u roku od 30 dana – rešenja o prestanku prava koja nisu propisana ovim zakonom;
u roku od 30 dana – rešenja o prestanku isplate priznatih prava koja se isplaćuju u mesečnim iznosima korisnicima u inostranstvu;
u roku od dva meseca – rešenja o usklađivanju iznosa prava, odnosno prevođenju prava na ličnu invalidninu, dopunsku ličnu invalidninu, dodatak za negu i pomoć, ortopedski dodatak, porodičnu invalidninu i uvećanu porodičnu invalidninu, dopunsku porodičnu invalidninu, borački dodatak, naknadu za vreme nezaposlenosti, stalno mesečno novčano primanje i dodatak na ime razlike između ostvarenog primanja i garantovanog iznosa za nosioce “Partizanske spomenice 1941.”;
u roku od šest meseci – rešenja o prevođenju sledećih prava:
a) – dodatak za negu korisnika mesečnog novčanog primanja – na pravo na dodatak za negu IV stepena;
b) – povećanje mesečnog novčanog primanja zbog vezanosti za postelju – na pravo na dodatak za negu IV stepena;
v) – zdravstvena zaštita i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite.
Rešenja iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana imaju pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Prava po rešenju iz stava 1. tač. 3) i 4) al. a) i b) ovog člana teku od prvog dana narednog meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona. Rešenje iz stava 1. tačka 4) alineja v) ovog člana ima pravno dejstvo od 1. januara 2007. godine.
Rešenja o prevođenju prava na mesečno novčano primanje, novčanu pomoć, porodični dodatak, invalidski dodatak, osnovnu novčanu naknadu i izuzetnu novčanu naknadu – na pravo na materijalno obezbeđenje doneće se do 15. marta 2007. godine sa pravnim dejstvom od 1. aprila 2007. godine. Tako doneto rešenje podleže reviziji po članu 141. ovog zakona.
Korisnicima prava po ovom zakonu isplata primanja u visini utvrđenoj u skladu sa ovim zakonom vršiće se kao akontacija do prevođenja prava u smislu ovog zakona.
Korisnici prava po ovom zakonu koji posle izvršenog prevođenja prava na pravo na materijalno obezbeđenje po odredbama ovog zakona dođu u nepovoljniji položaj mogu da koriste prava po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, najkasnije do 31. decembra 2007. godine.
Ako protiv rešenja iz stava 1. ovog člana nije izjavljena žalba, nadležni organ koji je doneo to rešenje, izuzetno od roka iz člana 142. stav 2. ovog zakona, dostaviće ga zajedno sa spisima predmeta nadležnom drugostepenom organu u roku koji mu odredi taj organ. U ovim slučajevima revizija i žalba ne odlažu izvršenje rešenja.
Član 178.
Propisi za sprovođenje ovog zakona doneće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Do donošenja propisa iz stava 1. ovog člana primenjivaće se podzakonski akti doneti na osnovu propisa koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona, ukoliko nisu u suprotnosti sa njim.
Do početka vršenja isplate prava propisanih ovim zakonom, odnosno do početka vođenja Jedinstvene evidencije podataka, od strane Ministarstva, isplata prava i vođenje evidencije vršiće se po propisima koji prestaju da važe danom stupanja na snagu ovog zakona.
Narodna skupština će u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona imenovati članove Republičke komisije.
Vlada će u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona imenovati direktora, predsednika i članove upravnog i nadzornog odbora Fonda.
Član 179.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe:
1) Zakon o pravima boraca, vojnih invalida i članova njihovih porodica (”Službeni glasnik SRS”, broj 54/89 i ”Službeni glasnik RS”, broj 137/04), osim odredaba čl. 7 – 15. koje prestaju da važe 1. aprila 2007. godine;
2) Zakon o pravima civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, broj 52/96), osim odredaba koje se odnose na pravo na mesečno novčano primanje koje prestaju da važe 1. aprila 2007. godine;
3) Zakon o finansiranju udruženja boraca oslobodilačkih ratova Srbije (”Službeni glasnik RS”, broj 21/90);
4) Zakon o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca (”Službeni list SRJ”, br. 24/98, 29/98 i 25/00);
5) odredbe čl. 1a, 2, 3, 5, 6a, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 18, 18a, 19, 20, 22, 23a i 23b Zakona o osnovnim pravima nosilaca ”Partizanske spomenice 1941. ” (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 40/73, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
6) odredbe čl. 2a, 3, 4, 6, 7a, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 19, 19a, 20, 21, 23, 24a i 24b Zakona o osnovnim pravima boraca španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 40/73, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
7) odredbe čl. 2, 3, 5, 6, 8, 10a, 10b, 10v, 10d, 11, 12, 12a, 13, 14, 14a, 15, 17. i 19. Zakona o osnovnim pravima lica odlikovanih Ordenom narodnog heroja (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 21/74, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
8) odredbe čl. 1a, 2, 4, 11. i 11a Zakona o osnovnim pravima lica odlikovanih Ordenom Karađorđeve zvezde s mačevima, Ordenom Belog orla s mačevima i Zlatnom medaljom Obilića (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 22/73, 33/76, 68/81, 75/85, 44/89 i 87/89);
9) odredbe čl. 4, 5, 6, 8, 11. i 15. Zakona o boračkom dodatku (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 33/76, 32/81, 68/81, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
10) Uredba o materijalnom obezbeđenju i drugim pravima boraca, ratnih vojnih invalida i civilnih invalida rata iz oružanih akcija posle 17. avgusta 1990. godine (”Službeni glasnik RS”, br. 7/92, 20/92, 31/92, 45/93, 75/93, 8/94, 37/94 i 52/96);
11) Uredba o pravima na dopunsku zaštitu vojnih invalida, korisnika porodične invalidnine i civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, br. 39/92, 45/93, 75/93 i 52/96);
12) Uredba o pravima ratnih vojnih invalida, civilnih invalida rata i članova porodica palih boraca iz Republike Srpske, odnosno Bosne i Hercegovine, koji privremeno borave na teritoriji Republike Srbije (”Službeni glasnik RS”, br. 84/92 i 52/96);
13) Uredba o visini mesečnih novčanih primanja u oblasti boračko – invalidske zaštite (”Službeni glasnik RS”, br. 8/94 i 37/94);
14) Uredba o povećanju primanja korisnika mesečnog novčanog primanja, invalidskog dodatka i materijalnog obezbeđenja po propisima iz oblasti boračko invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, br. 75/93 i 52/96);
15) Uredba o načinu ostvarivanja prava pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta u oblasti boračko-invalidske zaštite (”Službeni glasnik RS”, broj 51/05);
16) Odluka o obrazovanju Komisije za odlučivanje o pravu na izuzetno mesečno novčano primanje (”Službeni glasnik RS”, broj 81/05).
Član 180.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u ”Službenom glasniku Republike Srbije”, a odredbe čl. 65 – 77. ovog zakona primenjuju se od 1. aprila 2007. godine.
O B R A Z L O Ž E Nj E
I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 68. stav 1. i članu 72. stav 1. tačka 6. Ustava Republike Srbije, kojima je utvrđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje sistem u oblasti boračko-invalidske zaštite, a u budžetu Republike Srbije obezbeđuju se sredstva za ostvarivanje Ustavom zajemčenih prava građana i zakonom utvrđenog opšteg interesa u oblasti boračko-invalidske zaštite.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA I CILjEVI
KOJI SE ŽELE NjIME POSTIĆI
1. Sadašnju zaštitu boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata, civilnih žrtava rata, kao i članova njihovih porodica uređuju raniji savezni propisi (1), propisi Republike Srbije (2), nekadašnji propisi autonomnih pokrajina Vojvodine i Kosova i Metohije (3), kao i propisi lokalne samouprave (4), i to:
(1) Zakon o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca (”Službeni list SRJ”, br. 24/98, 29/98 i 25/00):
Na osnovu člana 127. ovog Zakona, na snazi su pojedine odredbe sledećih propisa:
1.1. – Zakon o osnovnim pravima nosilaca ”Partizanske spomenice 1941. ” (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 40/73, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
1.2. – Zakon o osnovnim pravima boraca španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 40/73, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
1.3. – Zakon osnovnim pravima lica odlikovanih Ordenom narodnog heroja (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 21/74, 33/76, 32/81, 68/81, 25/85, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
1.4. – Zakon o osnovnim pravima lica odlikovanih ordenom Karađorđeve zvezde s mačevima, ordenom Belog orla s mačevima i Zlatnom medaljom Obilića (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 22/73, 33/76, 68/81, 75/85, 44/89 i 87/89);
1.5. – Zakon o boračkom dodatku (”Službeni list SFRJ”, br. 67/72, 33/76, 32/81, 68/81, 75/85, 44/89, 87/89, 20/90 i 42/90);
2.1. Zakon o pravima boraca, vojnih invalida i članova njihovih porodica (”Službeni glasnik SRS”, broj 54/89 i ”Službeni glasnik RS”, broj 137/04);
2.2. Zakon o pravima civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, br. 52/96);
2.3. Zakon o finansiranju udruženja boraca oslobodilačkih ratova Srbije (”Službeni glasnik RS”, br. 21/90);
U periodu 1992-1996. godine Vlada Republike Srbije donela je sledeće uredbe kojima se uređuje oblast boračko-invalidske zaštite, koje su i danas na snazi:
2.4. – Uredba o materijalnom obezbeđenju i drugim pravima boraca, ratnih vojnih invalida i civilnih invalida rata iz oružanih akcija posle 17. avgusta 1990. (”Službeni glasnik RS”, br. 7/92, 20/92, 31/92, 45/93, 75/93, 8/94, 37/94 i 52/96);
2.5. – Uredba o pravima na dopunsku zaštitu vojnih invalida, korisnika porodične invalidnine i civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, br. 39/92, 45/93, 75/93 i 52/96);
2.6. – Uredba o pravima ratnih vojnih invalida, civilnih invalida rata i članova porodica palih boraca iz Republike Srpske, odnosno Bosne i Hercegovine, koji privremeno borave na teritoriji Republike Srbije (”Službeni glasnik RS”, 84/92 i 52/96);
2.7. – Uredba o visini mesečnih novčanih primanja iz oblasti boračko – invalidske zaštite (”Službeni glasnik RS”, br. 8/94 i 37/94)
2.8. – Uredba o povećanju primanja korisnika invalidskog dodatka i materijalnog obezbeđenja po propisima iz boračko – invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata (”Službeni glasnik RS”, br. 75/93 i 52/96);
2.9 – Uredba o načinu ostvarivanja prava pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta u oblasti boračko-invalidske zaštite (”Službeni glasnik RS”, br. 51/05).
(3) Ustavnim Zakonom o izmenama i dopunama Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Republike Srbije (”Službeni glasnik RS”, br. 20/93) propisi autonomnih pokrajina Vojvodine i Kosova i Metohije stavljeni su van snage. Međutim, ovim zakonom propisano je da se prava priznata na osnovu tih propisa ostvaruju do donošenja odgovarajućeg republičkog zakona iz ove oblasti. Propisi autonomnih pokrajina, na osnovu kojih se ostvaruju navedena prava, su:
3.1. – Zakon o pravima boraca i vojnih invalida (”Službeni list SAP Vojvodina”, br. 19/85, 31/86, 32/88, 15/89, 1/90, 9/90 i 37/90);
3.2. – Zakon o materijalnom obezbeđenju i zdravstvenoj zaštiti učesnika NOR-a (”Službeni list SAP Kosovo i Metohija”, br. 5/79, 5/82, 52/86, 17/87, 41/87, 12/88, 25/89 i 29/89) i
3.3. – Zakon o invalidskom dodatku i drugim pravima vojnih invalida (”Službeni list SAP Kosovo i Metohija”, br. 24/79, 5/82, 52/86, 41/87, 12/88 i 29/89).
(1) Zakonom o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca koji je Savezna skupština SRJ donela 12. maja 1998. godine, a koji je u primeni od 1. jula 1998. godine, izvršena je kodifikacija dotadašnjih saveznih propisa iz oblasti boračko-invalidske zaštite i uređena su osnovna prava iz ove oblasti koja su vezana za telesno oštećenje ili su u vezi sa pogibijom člana porodice.
Nakon donošenja Ustavne povelje Državne zajednice Srbija i Crna Gora ova zakonska nadležnost u celini je preneta na republički nivo, a navedeni zakon je nastavio da se primenjuje kao propis Republike Srbije, sve do donošenja odgovarajućeg republičkog zakona. Aktuelni događaji u zemlji nastali posle donošenja ovog zakona (oružane akcije na teritoriji AP Kosovo i Metohija i jugu Srbije, rat u SRJ 1999. godine, veliki priliv izbeglica iz republika bivše SFRJ od kojih su mnogi bili korisnici prava iz oblasti boračko-invalidske zaštite, donošenje propisa o priznavanju prava iz oblasti boračko-invalidske zaštite pripadnicima Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, određeni problemi nastali u vezi rešavanja podnetih zahteva i isplate priznatih prava i dr.) zahtevaju normativno uređenje nastalih problema i prevaziđenih zakonskih rešenja.
(2) Sada važeći propisi Republike Srbije iz ove oblasti uređuju dopunsku zaštitu boraca i korisnika osnovnih prava po navedenom saveznom zakonu, kao i potpunu zaštitu civilnih invalida rata, civilnih žrtava rata i članova njihovih porodica. Ova zaštita, pored ostalog, uslovljena je i porodičnim i materijalnim prilikama domaćinstva korisnika. I ovi propisi su prevaziđeni, s obzirom da je republički zakon donet još 1989. godine, i zahtevaju uređenje ove oblasti prema novonastalim okolnostima.
(3) Na osnovu Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Republike Srbije zadržana su prava koja su u ovoj oblasti priznata po propisima AP Vojvodina i AP Kosovo i Metohija, do donošenja odgovarajućeg republičkog zakona. Kako ovaj zakon, u međuvremenu, nije donet priznata prava se i dalje ostvaruju po navedenim pokrajinskim propisima. Ova prava su analogna pravima utvrđenim republičkim propisima, uz postojanje razlika u pogledu naziva prava, kruga korisnika obuhvaćenih zaštitom, obima prava i uslova za njihovo ostvarivanje. Stoga i ovo zahteva potrebu jedinstvenog regulisanja ove zaštite na teritoriji cele Republike.
(4) Dopunskom zaštitom boraca, po propisima organa lokalne samouprave, štite se borci kojima nije obezbeđena zaštita po gore navedenim propisima (ili se već priznatim korisnicima obezbeđuje širi obim prava), u okviru sredstava koje obezbeđuje sama opštinska (odnosno gradska) uprava. Republička regulativa, takođe, neposredno utiče na ovaj nivo zaštite.
Predloženim Predlogom zakona po prvi put se, jedinstveno za teritoriju Republike Srbije, uređuje oblast boračko-invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata, vrši se usklađivanje navedenih propisa sa Ustavom Republike Srbije i istovremeno se vrši kodifikacija svih propisa u ovoj oblasti. Naime, predloženim Predlogom zakona realizuje se od ranije prisutna ideja da se ukupna zakonodavna materija iz ove oblasti uredi jednim propisom. Razlozi za takav pristup su višestruki, od suštinskih (jer se radi o materiji koja je povezana istim osnovnim opredeljenjima na kojima se zasniva konstituisanje prava određenih kategorija građana), do pravno-tehničkih, jer se u okviru jednog zakona sažimaju svi bitni elementi i kriterijumi za kategorizaciju korisnika prava, vrste prava i način njihovog korišćenja, obezbeđuje bolji pregled materije, stvaraju uslovi za bolju praktičnu primenu zakonskih rešenja i time obezbeđivanje većeg stepena zakonitosti u ovoj oblasti.
Predlogom zakona nastoji se da se materija u ovoj oblasti uredi tako što će se kroz konstituisanje prava i zaštite koja se obezbeđuje građanima afirmisati trajna vrednost borbe za odbranu nezavisnosti, suverenosti i ustavnog poretka zemlje – kao vid nacionalnog priznanja i naknade štete. Na toj osnovi, Predlog zakona sadrži rešenja kako za budućnost, tako i u odnosu na događaje u bližoj i daljoj prošlosti vezane za ratna zbivanja i oružane akcije u miru.
Dosadašnja sagledavanja materijalnog i socijalnog položaja ove kategorije korisnika pokazala su da postoje brojni problemi i potreba za pojačanom zaštitom pojedinih od ovih korisnika. Polazeći od opredeljenja da se zadrži iznos osnovice za određivanje primanja i iznosi tih primanja, isti su iskazani procentualno od prosečne neto zarade u Republici (bez poreza i doprinosa) i u iznosima koji se ostvaruju po sada važećim propisima. Međutim, imajući u vidu (nesumnjivo) moguće povećanje broja korisnika prava (s jedne strane) i neophodnost realizacije ovog zakona u okviru smanjenih finansijskih sredstava od sada angažovanih sredstava (s druge strane) ovim zakonom nisu propisana pojedina prava koja se u dosadašnjoj praksi nisu ostvarivala ili su se delimično ostvarivala uz velike teškoće ili su (po svojoj prirodi) predmet regulisanja drugih sistemskih propisa. Sem toga, za priznanje pojedinih drugih prava (uslovljenih porodičnim i imovinskim prilikama domaćinstva korisnika) propisani su restriktivniji uslovi. Radi ostvarivanja ovog cilja, Predlogom zakona propisan je i drugačiji način usklađivanja prava, koji će biti nepovoljniji u odnosu na sada postojeći.
Predlog zakona sadrži i znatan broj drugih izmena i novih rešenja za sprovođenje osnovnih materijalno – pravnih odredaba kojima su uređeni uslovi za ostvarivanje prava u ovoj oblasti. Većina tih rešenja odnosi se na preciziranje određenih pojmova, postupka za ostvarivanje prava, dokazna sredstva, uslove za korišćenje prava, nadzor nad izvršavanjem ovog zakona i dr.
III. NAČELA NA KOJIMA SE ZASNIVA PREDLOG ZAKONA
Predlog zakona zasnovan je na sledećim načelnim principima:
da se prava utvrđena ovim zakonom zasnivaju na principima naknade štete i nacionalnog priznanja;
da su u pitanju lična prava građana: boraca, vojnih invalida, civilnih invalida rata i članova njihovih porodica;
da se druga prava korisnika iz ove oblasti koja nisu neposredno vezana za nastanak telesnog oštećenja, odnosno pogibiju nekog lica (profesionalna rehabilitacija, prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, prava iz oblasti radnih odnosa i dr.), regulišu odgovarajućim sistemskim propisima i u njima, po potrebi, izraze specifičnosti zaštite ove kategorije građana;
da obim zaštite članova porodica ne bude veći od zaštite koju bi nosilac prava mogao da ostvari po ovom zakonu.
IV. OBJAŠNjENjE PREDLOŽENIH POJEDINAČNIH REŠENjA
I OSNOVNIH PRAVNIH ISTITUTA
Predlog zakona o boračko-invalidskoj zaštiti sastoji se iz osam poglavlja, i to:
uvodne odredbe;
korisnici prava;
prava i uslovi za ostvarivanje prava;
ostvarivanje prava;
postupak za ostvarivanje prava;
kontrola namenskog korišćenja sredstava i nadzor nad radom organa u vršenju poverenih poslova državne uprave;
kaznene odredbe;
prelazne i završne odredbe.
Uvodne odredbe, čl. 1. do 3. Predloga zakona
Članom 1. utvrđuje se krug korisnika čija se prava uređuju: borci, ratni i mirnodopski vojni invalidi i civilni invalidi rata, članovi njihovih porodica i članovi porodica palih boraca i civilnih žrtava rata.
Članom 2. utvrđeni su principi na kojima su zasnovana prava utvrđena ovim zakonom, odnosno na principu nacionalnog priznanja i principu naknade štete. Izričito navođenje ovih principa je novina u zakonskoj regulativi u oblasti boračko-invalidske zaštite, iako su i dosadašnji propisi bili zasnovani na tim principima, što se potvrdilo kako u upravnoj i sudskoj praksi, tako i u pravnoj teoriji.
Članom 3. propisano je da se sredstva za ostvarivanje i korišćenje prava po ovom zakonu obezbeđuju u budžetu Republike Srbije.
2. Korisnici prava, čl. 4 do 24. Predloga zakona.
Član 4. na drugačiji način propisuje bliže okolnosti relevantne za definisanje pojma borca i rokove trajanja okolnosti sa stanovišta uslova za ostvarivanje prava predviđenih zakonom:
učešće u oružanim akcijama od 17. avgusta 1990. godine do 27. aprila 1992. godine (očuvanje suverenosti, nezavisnosti i teritorijalne celokupnosti SFRJ);
učešće u oružanim akcijama preduzetim za vreme mira radi odbrane suverenosti, teritorije, nezavisnosti i ustavnog poretka SRJ, odnosno Državne zajednice SCG;
učešće u ratu u SRJ od 24. marta do 26. juna 1999. godine;
učešće u eventualnom ratu za ciljeve odbrane Srbije i Crne Gore; učešće u eventualnoj oružanoj akciji preduzetoj za vreme mira za ciljeve odbrane Srbije i Crne Gore (eventualni budući rat, odnosno buduće oružane akcije u miru);
Suština navedenog načina regulisanja je da se ovakvim oročavanjem vremena trajanja oružanih akcija i u vezi sa tim određivanje pojedinih delova teritorije bivše SFRJ isključuje mogućnost da se učesnicima oružanih akcija na teritorijama republika bivše SFRJ (tj. van teritorije SRJ, odnosno Državne zajednice SCG) posle 27. aprila 1992. godine prizna svojstvo borca u smislu ovog zakona, čime se praktično vrši zatvaranje rokova.
Borcima ranijih ratova (aprilskog rata – od 6. do 17. aprila 1941. godine i NOR-a) smatraju se pripadnici Vojske Kraljevine Jugoslavije, partizanskih odreda, Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske armije, kao i pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, u periodu od 17. aprila 1941. godine do 15. maja 1945. godine.
Svojstvo borca, za priznavanje prava po ovom zakonu, vezano je za državljanstvo Republike Srbije, s obzirom na prenošenje ove regulative na republički nivo.
Pri definisanju pojma ratnog vojnog invalida odredbama čl. 6. do 9. propisuju se uslovi za sticanje tog svojstva – oštećenje organizma od najmanje 20% zadobijeno pod okolnostima iz člana 4. (kojom je definisan pojam borca), kao i pod okolnostima vršenja vojnih dužnosti u stranoj zemlji i za vreme ratnog zarobljeništva. Predlogom zakona propisani su slučajevi u kojima svojstvo ratnog vojnog invalida može ostvariti i stranac – pod uslovom da po tom osnovu ovo svojstvo ne može ostvariti od druge države.
Odredbe čl. 10. do 16. definišu pojam mirnodopskog vojnog invalida, opredeljujući okolnosti vršenja vojne službe relevantne za sticanje tog svojstva, krug lica i posebne uslove, pri čemu su zaštitom obuhvaćeni: vojnici na služenju vojnog roka, studenti vojne akademije, učenici srednje vojne škole, slušaoci škole za rezervne oficire i lica u rezervnom sastavu Vojske SCG. Svojstvo mirnodopskog vojnog invalida ne mogu ostvariti lica na profesionalnoj vojnoj službi i pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova, odnosno Bezbednosno – informativne agencije, jer su zaštićeni propisima iz radnih odnosa.
Član 15. definiše da se nehat ne smatra krivicom u smislu čl. 10. i 12. Zakona.
Članom 16. definisan je pojam vršenja vojne službe, odnosno dužnosti u vezi sa službom u vojsci.
Odredbama čl. 17. i 18. definisani su pojmovi civilnog invalida rata i civilne žrtve rata. Novina je da se civilnim invalidom rata, odnosno civilnom žrtvom rata smatra i lice koje je žrtva terorističkog napada u inostranstvu na diplomatsko ili konzularno predstavništvo Srbije i Crne Gore. Po sadašnjem propisu ova lica mogu da ostvare status mirnodopskog vojnog invalida. Ovo rešenje je i izuzetak u odnosu na opšte pravilo za civilne invalide rata po kome je relevantno samo oštećenje organizma nastalo na teritoriji Republike Srbije.
Odredbe čl. 19. do 24. definišu pojmove porodice palog borca, umrlog borca, vojnog invalida, civilnog invalida rata i civilne žrtve rata, kao i pojam uže porodice. Novina je da su, u odnosu na dosadašnje propise, iz zakonske zaštite isključeni brat, sestra, unuk i vanbračni supružnik palog borca. Preciziran je pojam izdržavanja – upućivanjem na utvrđivanje ove okolnosti po propisima kojima se uređuju odnosi u braku i porodici.
3. Prava i uslovi za ostvarivanje prava, čl. 25. do 104. Predloga zakona
Odredbama čl. 25. do 31. pojedničano po pojedinim kategorijama korisnika, navedena su prava koja se mogu ostvarivati, ukoliko se ispune posebni uslovi propisani u kasnijim odredbama.
Članom 32. stvoren je pravni osnov da prava po ovom zakonu koja pripadaju državljanima Republike Srbije pripadaju i državljanima druge republike Srbije i Crne Gore koji imaju prebivalište u Republici Srbiji i ne ostvaruju prava u oblasti boračko-invalidske zaštite u drugoj državi članici.
Član 33. daje pravni osnov da organi lokalne samouprave mogu svojim propisima utvrđivati i druga prava u ovoj oblasti, veći obim prava od obima prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje, ukoliko u svom budžetu za to obezbede potrebna sredstva.
Odredbama čl. 34. do 36. utvrđeni su opšti uslovi za ostvarivanje prava: način utvrđivanja procenta invaliditeta i razvrstavanje invalida u grupe invaliditeta.
Članom 37. propisan je osnov za utvrđivanje iznosa prava po ovom zakonu koja se isplaćuju u mesečnim iznosima (osim prava na borački dodatak i primanja na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja). To je prosečna zarada bez poreza i doprinosa u Republici iz meseca koji prethodi mesecu stupanja na snagu ovog zakona. Ovim članom predviđen je nov način usklađivanja prava koja se priznaju u mesečnim iznosima, s obzirom da će se usklađivanje vršiti kvartalno – u skladu sa kretanjem troškova života i prosečne zarade zaposlenih na teritoriji Republike u prethodnom kvartalu (u procentu koji predstavlja zbir polovine procenta rasta, odnosno pada troškova života i polovine procenta rasta, odnosno pada zarada). Ovakav način usklađivanja je nepovoljniji od načina usklađivanja iznosa prava po sadašnjim propisima i u narednim godinama će dovesti do realnog pada odnosno sporijeg rasta iznosa primanja priznatim korisnicima. Međutim, ovakav način usklađivanja, kao povoljniji, zadržan je samo za ovu oblast i predstavlja izuzetak u odnosu na način usklađivanja prava u sistemu penzijskog i invalidskog osiguranja i sistemu socijalne zaštite (po kome se vrši usklađivanje prava dva puta godišnje i samo u skladu sa kretanjem troškova života).
Navedeni realni pad priznatih iznosa prava će se odraziti kod svih prava po predlogu zakona koja se isplaćuju u mesečnim iznosima osim kod boračkog dodatka, primanja na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja, godišnjeg novčanog primanja za oporavak i prava na materijalno obezbeđenje. Naime, borački dodatak i godišnje novčano primanje za oporavak određuju se prema prosečnoj zaradi iz meseca koji prethodi mesecu za koji se isplaćuje pravo, a kod materijalnog obezbeđenja propisano je obavezno godišnje prevođenje (ponovno utvrđivanje iznosa prava prema prihodima korisnika i članova njegovog domaćinstva iz prethodne godine – u odnosu na prosečnu zaradu u Republici bez poreza i doprinosa iz te godine), iznos prava će se zadržati u određenoj srazmeri prema prosečnoj zaradi (uz realan pad u toku godine zbog novog načina usklađivanja iznosa, ali bez daljeg kontinuiranog pada).
Članom 38. utvrđeni su iznosi lične invalidnine koja pripada vojnim invalidima i civilnim invalidima rata. Zadržan je sadašnji iznos osnovne lične invalidnine utvrđen zakonom, dok je iznos dopunske lične invalidnine koji je utvrđen Uredbom Vlade Republike Srbije potpuno ukinut invalidima I grupe, a ostalim grupama priznat u delimičnom iznosu. Naime, s obzirom da je učešće dopunske invalidnine u ukupnom iznosu lične i dopunske invalidnine značajnije kod nižih grupa, to je dopunska lična invalidnina zadržana u procentualno većim iznosima od iznosa sadašnjih dopunskih invalidnina kod tih grupa (H grupa – 100%, IX grupa – 88,59, VIII grupa – 72%, VII grupa – 38,48%, VI grupa – 23,74%, V grupa – 18,17%, IV grupa – 13,66%, III grupa – 9,97%, II grupa – 4,5% i I grupa – 0% – navedeni su procentualni iznosi od iznosa sadašnjih dopunskih invalidnina, u kojima su zadržane te invalidnine). Zbir dosadašnje osnovne invalidnine i dopunske lične invalidnine utvrđen je kao jedno pravo – koje je iskazano u odgovarajućem procentualnom iznosu od osnova za utvrđivanje prava po ovom zakonu.
Članom 39. propisani su uslovi pod kojima članovi porodice palog borca, umrlog vojnog invalida I do VII grupe i članovi porodice lica koje je poginulo ili umrlo kao vojno lice u mirnodopskim uslovima, mogu ostvariti porodičnu invalidninu. Uslovi su, u odnosu na sadašnje, pooštreni u pogledu godina života sa kojima supružnik može ostvariti ovo pravo – udova sa 48 godina, odnosno udovac sa 53 godina (do sada udova sa 45 godina, udovac sa 50 godina), čime je izvršeno delimično usklađivanje ovog uslova sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju u pogledu mogućnosti sticanja prava na porodičnu penziju. Dosadašnji pojam nesposobnosti za privređivanje deteta, koji je bio neprecizan i stvarao probleme u primeni, zamenjen je pojmom nesposnost za rad (potpun gubitak radne sposobnosti, a za decu – nesposobnost utvrđena po propisima o razvrstavanju dece ometene u razvoju, shodno propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju). Uslov vezan za školovanje je preciziran vezivanjem stepena školovanja sa određenim godinama života, koje rešenje je delimično analogno rešenju iz propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju u pogledu ostvarivanja prava na porodičnu penziju.
Odredbama čl. 40. i 41. predviđena su rešenja u kojima se određuje ko ima preče pravo na porodičnu invalidninu u slučaju kada to pravo koristi širi krug članova porodice.
Odredbama čl. 42. do 45. propisuje se način određivanja iznosa porodične invalidnine za samostalnog korisnika i sauživaoce i utvrđuju iznosi ovog prava. Zadržan je sadašnji iznos porodičnih invalidnina utvrđenih zakonom (osnovna, po palom borcu, i uvećane porodične invalidnine). Dopunska porodična invalidnina utvrđena Uredbom vlade Republike Srbije u potpunosti je ukinuta. S obzirom na mali iznos osnovne porodične invalidnine koja pripada porodici umrlog vojnog invalida, dopunska porodična invalidnina zadržana je uz ovu invalidninu u iznosu od 18,85% od iznosa sadašnje dopunske porodične invalidnina i iskazana kao pravo na porodičnu invalidninu u jednom iznosu.
Način određivanja iznosa osnovne i uvećanih porodičnih invalidnina je drugačije uređen u odnosu na sadašnja rešenja. Uvećane porodične invalidnine, kao samostalna prava, nisu propisane Predlogom zakona, ali su sadržane u taksativno navedenim pojedinačnim osnovima za priznanje ovog prava, pri čemu su u novoutvrđenim iznosima za opisani slučaj sadržane sve invalidnine utvrđene zakonom (osnovna i obe uvećane porodične invalidnine). Takođe, zadržani su i svi osnovi utvrđeni po sadašnjim propisima za priznavanje osnovnih i uvećanih porodičnih invalidnina. Dosadašnji neograničeni broj mogućih sauživaoca je ograničen na najviše četiri (osnovni korisnik i najviše do tri sauživaoca). Dakle, tri sadašnje vrste porodičnih invalidnina prevedene su na jednu, koja se priznaje pod istim uslovima i u istim iznosima kao i prethodne. Time su otklonjene sve sada prisutne dileme i teškoće u primeni važećih propisa i isplati priznatih prava.
Član 46. određuje da i vojni invalid, pod zakonom predviđenim uslovima, može ostvariti pravo na porodičnu invalidninu, što je i do sada bio slučaj.
Odredbama čl. 47. do 49. propisano je pravo na dodatak za negu. Za vojne invalide i civilne invalide rata pravo je zadržano bez promene u pogledu postupka priznanja i iznosa prava. Izmena je izvršena u delu koji se odnosi na korisnike ovog prava po osnovu priznatog materijalnog obezbeđenja (dosadašnjeg prava na mesečno novčano primanje), time što je umesto sadašnja dva stepena dodatka za negu propisan samo jedan stepen i to kao četvrti stepen, ali u iznosu dosadašnjeg prvog stepena. Ovo rešenje je povoljnije za korisnike sadašnjeg drugog stepena jer će nakon izvršenog prevođenja ostvarivati pravo u iznosu 36% od osnova – umesto dosadašnjeg iznosa 24% od osnova. Ovom pravu analogno je pravo na povećanje mesečnog novčanog primanja zbog vezanosti za postelju (po zakonu AP Vojvodina) koje će se, takođe, prevesti na dodatak za negu IV stepena.
Odredbama čl. 50. i 51. uređeno je pravo na ortopedski dodatak, bez promena u odnosu na dosadašnje propise.
Odredbama čl. 52. do 56. uređeno je pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava u vezi sa ostvarivanjem zdravstvene zaštite koje mogu da ostvare invalidi, civilni invalidi rata i korisnici porodične invalidnine, pod uslovom da to pravo ne mogu ostvariti po drugom osnovu. Pravo se ostvaruje u obimu, na način i po postupku propisanom u oblasti zdravstva, (u obimu, sadržini i standardu koji je propisan zakonima kojima se uređuje zdravstvena zaštita i zdravstveno osiguranje). Ovim pravom nisu obuhvaćena deca vojnog invalida od I do VII grupe i supružnici vojnih invalida I do IV grupe jer se oni mogu zdravstveno osigurati po tom invalidu kao nosiocu osiguranja, shodno odredbama čl. 17, 22. i 24. Zakona o zdravstvenom osiguranju (”Službeni glasnik RS”, 107/05).
Članom 55. propisano je pravo vojnog invalida na naknadu zarade isplaćene u manjem iznosu od osnova za naknadu ukoliko je, za navedene slučajeve, bio sprečen za rad.
Članom 56. propisani su osnovi za koje su vojni invalid i korisnik porodične invalidnine oslobođeni od plaćanja troškova za korišćenje zdravstvene zaštite.
Članom 57. propisano je pravo vojnih invalida na medicinsko-tehnička pomagala (Zakonom o zdravstvenom osiguranju uveden je nov termin: medicinsko-tehnička pomagala, umesto dosadašnjeg naziva: ortopedska i druga pomagala). Ovo pravo mogu ostvariti vojni invalidi ukoliko to pravo ne mogu ostvariti po drugom osnovu – tj. po propisima kojima se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, i to za oštećenja po osnovu kojih im je priznato invalidsko svojstvo. Praktično, pravo mogu ostvariti samo mirnodopski vojni invalidi jer ratni vojni invalidi ovo pravo mogu ostvariti po Zakonu po zdravstvenom osiguranju. Novina je da se ovo pravo, po ovoj odredbi ostvaruje na način i po postupku propisanom zakonom kojim se uređuje obavezno zdravstveno osiguranje, dok se po sada važećim propisima ostvarivalo na način i po postupku uređenom posebnim propisima donetim u ovoj oblasti.
Odredbama čl. 58. do 62. propisano je pravo na borački dodatak, postupak i uslovi za njegovo ostvarivanje i iznos prava. U odnosu na sadašnje odredbe o ovom pravu, precizinije su navedeni slučajevi u kojima borac ne može ostvariti pravo. Za isplatu ovog prava pretpostavlja se ostvarivanje zarade, a ako se ona ne ostvaruje, od uticaja će biti minimalna zarada. Pravo ne pripada korisniku za vreme privremene sprečenosti za rad ili privremene nezaposlenosti.
Osnov za određivanje prava je manji od sadašnjeg (umesto prosečne zarade bez poreza i doprinosa uvećane 30%, sada propisani osnov je prosečna zarada uvećana 20% bez poreza i doprinosa iz meseca koji prethodi mesecu za koji se priznaje pravo). Obračun ovog prava vršiće se tromesečno.
Odredbama čl. 63. i 64. propisano je pravo na naknadu za vreme nezaposlenosti. Pravo je Zakonom o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca propisano za ratne vojne invalide iz oružanih akcija posle 17 avgusta 1990. godine od I do IV grupe, a Uredbom Vlade Republike Srbije i za ratne vojne invalide od I do H grupe u različitim iznosima. Novina je da se Predlogom zakona propisuje kao pravo ratnih vojnih invalida od I do VII grupe. Preciziraju se slučajevi u kojima korisnik ne može ostvariti ovo pravo i obaveza korisnika da svaka tri meseca dostavi dokaze o ispunjenosti uslova za ostvarivanje ovog prava (član 140). Članom 171, kao prelazno rešenje, propisano je da ratni vojni invalidi VIII, IX i H grupe koji su ovo pravo ostvarili po propisima koji se stavljaju van snage, mogu ostvarivati ovo pravo do 31. decembra 2006. godine, tj. i u periodu u kome se može očekivati da će rešiti pitanje nezaposlenosti.
Odredbama čl. 65. do 77. uređuju se krug korisnika, uslovi i postupak za ostvarivanje prava na materijalno obezbeđenje (dosadašnje pravo na mesečno novčano primanje, a po propisima AP Vojvodine i Kosovo i Metohija – novčana pomoć, invalidski dodatak, osnovna novčana naknada i izuzetna novčana naknada). Krug korisnika ovog prava je proširen u odnosu na sadašnje korisnike: uključeni su i borci – pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, kao i svi borci NOR-a do 15. maja 1945. godine (po sadašnjem republičkom zakonu ovom zaštitom su obuhvaćeni borci NOR-a do 31.12.1943. – muškarci, odnosno do 31.12.1944. godine – žene; po zakonu AP Kosovo i Metohija – borci NOR-a do 01.11.1944. godine; po zakonu AP Vojvodine – borci NOR-a do 15.05.1945. god.). Ovim rešenjem izjednačeni su svi borci na teritoriji Republike Srbije u pogledu datuma koji se uzima u obzir.
Materijalno obezbeđenje predstavlja osnovni vid materijalne zaštite boraca, kao i članova porodica umrlih boraca, umrlih civilnih invalida rata i civilnih žrtava rata. Ostalim korisnicima ovo pravo predstavlja dopunsku materijalnu zaštitu (pored osnovnih prava). Ovo pravo ne prestavlja trajni vid zaštite (za razliku od invalidnine), jer je u zavisnosti od prihoda korisnika i članova korisnikovog domaćinstva. Promene prihoda domaćinstva mogu dovesti do povećanja, smanjenja ili gubitka daljeg korišćenja ovog prava.
Novine ovog rešenja, u odnosu na dosadašnje propise, čine:
apsolutnu smetnju za ostvarivanje ovog prava po sadašnjim propisima predstavljaju: radni odnos, osnivanje privrednog društva ili druge organizacije, preduzetnička odnosno samostalna delatnost, naknada zarade za vreme nezaposlenosti i izuzetno mesečno novčano primanje; pored ovih, kao apsolutna smetnja uvodi se i materijalno obezbeđenje po propisima iz oblasti socijalne zaštite (član 67);
povećana je starosna granica, odnosno godine života sa kojima se korisnik smatra nesposobnim za rad (sa 60 godina na 63 godine – za muškarce, odnosno sa 50 godina na 58 godina – za žene), čime je ova nesposobnost delimično usklađena sa nesposobnošću koja je utvrđena propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja (član 68);
propisani su novi prihodi koji (pored sada postojećih: penzija, prihod od poljoprivrede, prihod od obavljanja samostalne delatnosti i zarada iz radnog odnosa) utiču na pravo, i to: prihod od pokretne ili nepokretne imovine (pored prihoda od poljoprivrede), prihod od kapitala, obavljanja samostalne delatnosti, odnosno privatnog preduzetništva i mesečna novčana primanja po propisima iz oblasti boračko-invalidske zaštite (čl. 69. i 70);
članovi uže porodice korisnikovog deteta (unuk, zet i snaha) koji sa korisnikom žive u zajedničkom domaćinstvu uključeni su u deobi prihoda koji terete korisnika i u slučaju kada imaju sopstvenih prihoda, s tim što se i njihovi prihodi uzimaju od uticaja na pravo (do sada su učestvovali u deobi uticajnih prihoda ako nemaju sopstvenih prihoda, a njihovi prihodi nisu bili od uticaja) – član 71.;
učinjena je pravna pretpostavka da zajedničko domaćinstvo postoji i kada korisnik i članovi njegove uže porodice i uže porodice njegovog deteta žive u istom stanu, odnosno u istoj porodičnoj kući ili na istom poljoprivrednom gazdinstvu (član 71. stav 2);
utvrđen je samo jedan iznos dodatka za samohranost za sve samohrane korisnike koji iznosi 40% od osnova, koji je do sada iznosio 42% za samohrane korisnike bez katastarskog prihoda i 21% za korisnike sa katastarskim prihodom (član 74);
broj mogućih sauživaoca ovog prava ograničen je na četiri korisnika (član 76).
Posebno se mora istaći da se osnov za utvrđivanje ovog prava i imovinski cenzusi određuju prema prosečnoj zaradi u Republici (bez poreza i doprinosa) iz godine koja prethodi godini odlučivanja, kao i da se prihodi od uticaja na pravo uzimaju iz te godine.
Navedene novine znatno pooštravaju uslove za priznanje prava na materijalno obezbeđenje. Procenjeno je da će, usled toga, doći do smanjenja za oko 50% priznatih korisnika ovog prava. Istovremeno, zbog pomeranja datuma učešća u NOR-u za sve borce NOR-a do 15.05.1945. godine, kao i zbog stvaranja mogućnosti da ovo pravo ostvare novopriznati borci NOR-a – pripadnici Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, procenjuje se da će doći do povećanja broja korisnika ovog prava za oko 50%. Dakle, u odnosu na sadašnji broj korisnika stanje se neće bitnije izmeniti.
Članom 78. propisana je mogućnost ponovnog priznanja ”Partizanske spomenice 1941”, na način i pod uslovima pod kojima je ostvarivana i u ranijem periodu, do zatvaranja rokova, odnosno do 31.12.2007. godine. Ovo je učinjeno zbog nastojanja da se u pravima izjednače svi učesnici NOR-a, a imajući u vidu da se ustanovljava i ”Ravnogorska spomenica 1941.”.
Odredbama čl. 79. i 80. ustanovljena je ”Ravnogorska spomenica 1941.”, uz propisivanje načina i uslova za njeno ostvarivanje. Ona ne predstavlja novo pravo, jer je sadržana i u sada važećim propisima.
Članom 81. propisano je pravo na izuzetno mesečno novčano primanje, koje se, slobodnom ocenom posebne komisije (koju obrazuje Narodna skupština), može priznati borcima NOR-a koji ne ispunjavaju uslove za priznavanje prava na materijalno obezbeđenje, imajući u vidu stepen njihovih zasluga u NOR-u i ranijim ratovima i druge okolnosti. Sada važećim propisima nije utvrđen iznos ovog prava. Ovaj iznos po sadašnjim propisima po slobodnoj oceni je određivala sama Komisija, pri čemu se u praksi držala iznosa utvrđenih za korisnike mesečnog novčanog primanja. Predlogom zakona iznos ovog prava je izričito propisan u visini punog iznosa materijalnog obezbeđenja, odnosno u iznosu 70% od osnova.
Članom 82. propisano je pravo na stalno mesečno novčano primanje. Ovo pravo, po sada važećim propisima, predstavlja pasivno pravo, odnosno zadržano je prelaznim i završnim odredbama Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca. Predlogom zakona propisano je kao aktivno pravo – zbog ustanovljavanja ”Ravnogorske spomenice 1941.”. Ovo stoga što bi, bez mogućnosti ostvarivanja ovog prava, nosioci ”Ravnogorske spomenice 1941. ” bili bez ikakve materijalne zaštite. Priznanjem ovog prava (ukoliko bi ispunili i druge propisane uslove) ispunili bi bitni uslov i za priznanje primanja na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja. Pravo je učinjeno aktivnim i za nosioce “Partizanske spomenice 1941.” zbog izjednačenja svih boraca NOR-a. Iznos ovog prava, po sada važećim propisima, je 85% od prosečne zarade u Srbiji i Crnoj Gori uvećane 30%. Predlogom zakona određuje se manji iznos: u visini osnova.
Članom 83. preneto je, bez izmena, sada važeće pravo na dodatak na ime razlike između 85% od garantovanog iznosa za nosioce “Partizanske spomenice 1941.” (utvrđenog propisima kojima se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje) i ostvarenog stalnog mesečnog primanja iz člana 83. Predloga zakona. Pravo je preneto iz sada vežećih propisa bez izmena, osim izmene naziva prava: primanje na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja. Predlogom zakona stvorena je mogućnost da ovo pravo mogu ostvariti i nosioci ”Ravnogorske spomenice 1941”.
Članom 84. Predloga zakona propisano je pravo na godišnje novčano primanje za oporavak nosioca Spomenice. Ovo pravo je po sada važećim propisima pasivno pravo, odnosno zadržano je prelaznim i završnim odredbama Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca. Predlogom zakona propisano je kao aktivno pravo – zbog novog kruga korisnika – nosilaca ”Ravnogorske spomenice 1941”. Ovo pravo je predviđeno i za korisnike periodične invalidnine koji to pravo ostvaruju po osnovu više palih boraca. Sadašnji iznos ovog prava je prosečan iznos zarade iz zadnjeg tromesečja prethodne godine uvećan 30%, a Predlogom zakona se utvrđuje nova osnovica za isplatu: prosečna mesečna zarada u Republici bez poreza i doprinosa iz meseca koji prethodi mesecu u kojem se vrši isplata. Ovo rešenje je predloženo zbog sadašnjeg kašnjenja u isplati prava, zbog čega dolazi do obezvređivanja iznosa, kao i zbog toga što sadašnjim propisom nije preciziran dan dospeća isplate prava.
Odredbama čl. 85. do 91. propisan je način rešavanja stambenih potreba ratnih vojnih invalida i porodica palih boraca iz oružanih akcija posle 17. avgusta 1990. godine i rata u SRJ 1999. godine. Iako se radi o novom pravu korisnika, potrebno je istaći da se u suštiti radi o novom pravnom institutu koji stvara mogućnost za rešavanje stambenih potreba najugroženijih korisnika. Propisuje se da će se realizacija stambenih potreba navedenih korisnika vršiti preko posebno osnovanog Fonda. Finansijska sredstva, za realizaciju svojih aktivnosti Fond bi obezbeđivao iz više izvora (budžetska sredstva, donacije, sredstava od otkupa stanova datih u zakup i dr.). Uređeni su način osnivanja Fonda, organi Fonda i propisani osnovni uslovi za ostvarivanje ovog prava. Posebne uslove i postupak za rešavanje stambenih potreba propisala bi, posebnim aktom, Vlada.
Odredbama člana 92. do 94. utvrđeno je pravo vojnih invalida I grupe na putničko motorno vozilo. U odnosu na rešenja ovog prava po sada važećim propisu, novina je da će se putničko motorno vozilo koje se dodeljuje invalidu prilagoditi njegovom telesnom oštećenju (što je povoljnije za korisnika).
Odredbama čl. 95. i 96. propisani su način i uslovi za ostvarivanje naknade troškova putovanja (koju čine: naknada troškova prevoza i dnevnica za putovanje i boravak u drugo mesto). Pravo je preneto iz sada važećeg saveznog i republičkog zakona, bez suštinskih izmena, osim izmene iznosa dnevnice (po saveznom zakonu ona iznosi 50% od iznosa dnevnice za službena putovanja saveznih organa, a po republičkom zakonu 8% od prosečne mesečne zarade). Predlogom zakona ista se utvrđuje u punom iznosu dnevnice za službena putovanja zaposlenih u državnim organima u Republici, bez troškova noćenja.
Odredbama čl. 97. do 101. propisani su uslovi i način ostvarivanja prava na besplatu i povlašćenu vožnju nosilaca Spomenice, vojnih invalida, civilnih invalida rata i korisnika porodične invalidnine. Pravo je preneto iz sada važećeg Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca, bez bitnih izmena.
Odredbama čl. 102. i 103. propisani su uslovi i način ostvarivanja prava na pomoć u slučaju smrti korisnika po ovom zakonu. Pravo sadrži jednokratnu novčanu pomoć i naknadu troškova prevoza korisnika koji umre van svog prebivališta. Isplaćuje se članu domaćinstva umrlog korisnika ili licu koje se o njemu staralo. Ovo pravo je sadašnjim propisima utvrđeno u raznim oblicima, u različitim iznosima i za različit krug korisnika. Sada se priznaje svim korisnicima – u istom iznosu (koji je povoljniji za sve korisnike, osim za invalide I i II grupe).
Odredbama čl. 104. do 104. propisana je mogućnost osnivanja udruženja korisnika prava po ovom zakonu i udruženja za negovanje i razvijanje oslobodilačkih tradicija. Sredstva za finansiranje programskih načela i ciljeva, kao i rada i aktivnosti reprezentativnih republičkih udruženja obezbeđivala bi se u budžetu Republike. Ovo je novina u propisima iz ove oblasti. Finansiranje programskih aktivosti i rada ovih udruženja sada se vrši na osnovu posebnog zakona koji je nepotpun i neprecizan jer, izričito, ne određuje kriterijume za izbor udruženja koja se finansiraju, niti kriterijume za izbor njihovih aktivnosti koje bi se finansirale. Taj zakon bi se stavio van snage usvajanjanjem Predloga zakona. Odredba je uneta i povodom zahteva boračko-invalidskih udruženja.
4. Ostvarivanje prava, čl. 107. do 122. Predloga zakona
Odredbama čl. 107. do 119. uređena su pitanja vezana za korišćenje i prestanak prava priznatih po ovom zakonu. U osnovi, zadržana su rešenja iz sadašnjih propisa. Bitne novine u odnosu na sadašnja rešenja su:
članom 107. zadržano je osnovno rešenje da se prava priznaju od prvog dana narednog meseca po podnošenju zahteva. Međutim, nije predviđeno i rešenje da se prava priznaju i tri meseca unazad, ukoliko je zahtev podnet tri meseca po ispunjenju uslova za priznanje prava; izvedena prava priznaju se od dana kada je korisniku konačnim rešenjem priznato osnovno pravo;
odredbom člana 111. propisano je da korisnik prava po ovom zakonu koji je ostvario i pravo na naknadu štete po istom osnovu a po drugom propisu, ne može koristiti mesečna primanja po ovom zakonu za period za koji ima uticaja ostvarena naknada štete; do sada su korisnici istovremeno ostvarivali pravo na naknadu štete po više osnova (sudski postupak, zakonski propisi iz ove oblasti i dr.);
mesečna primanja po ovom zakonu ne pripadaju korisnicima koji imaju mesto boravka ili prebivališta van teritorije Republike (član 116), što do sada nije bio slučaj jer su se primanja isplaćivala i korisnicima sa prebivalištem u inostranstvu;
novina je da se Predlogom zakona omogućava da redovna mesečna davanja mogu biti predmet izvršenja ili obezbeđenja i to do polovine za obaveze zakonskog izdržavanja, odnosno do trećine za ostale obaveze, čime se za izvršenje ostalih obaveza stvara mogućnost da korisnici koji to žele mogu da uzimaju kredite i da im ova primanja budu predmet obezbeđenja, što do sada nije bio slučaj (član 118);
prava priznata supružniku prestaju njegovim naknadnim zasnivanjem i vanbračne zajednice (po sadašnjim propisima pravo prestaje samo u slučaju kada korisnik sklopi novi brak) – član 119.;
brisana je odredba po kojoj se korisniku mesečnog novčanog primanja (materijalnog obezbeđenja) i dodatka za negu na lečenju u stacionarnoj zdravstvenoj ustanovi duže od 30 odnosno 60 dana umanjuje priznato pravo.
Odredbama čl. 120. do 122. utvrđene su smetnje za sticanje i korišćenje prava. U osnovi, ove odredbe su sadržane u sada važećim propisima. Članom 120. stav 3. propisno je da za borce NOR-a – pripadnike Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta i članove njihovih porodica, pravosnažna sudska presuda kojom su osuđeni zbog učešća u borbama protiv partizanskih odreda, Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, odnosno Jugoslovenske armije, ne predstvlja smetnju za ostvarivanje prava po ovom zakonu.
5. Postupak za ostvarivanje prava, čl. 123. do 161. Predloga zakona
U okviru ove glave Predloga zakona uređena su pitanja vezana za postupak ostvarivanja prava. U osnovi zadržana su važeća rešenja, sa sledećim novinama:
propisano je da se izvršavanje ovog zakona, u prvom stepenu, poverava opštinskim upravama, gradskim upravama, odnosno gradskoj upravi grada Beograda a u drugom stepenu nadležnom organu AP Vojvodina (za opštine sa teritorije Vojvodine). Ove poslove, do sada su (osim za sprovođenje Zakona o pravima civilnih invalida rata) navedeni organi obavljali bez pravnog osnova. Ovim se obavljanje ovih poslova usaglašava sa ustavnim rešenjima i rešenjima iz Zakona o lokalnoj samoupravi, po kojima republičke propise izvršavaju republički organi uprave, a da se opštini može poveriti obavljanje ovih poslova samo zakonom; bitna novina je da se izvršenje ovih poslova u drugom stepenu više ne poverava upravi Grada Beograda, čije upravne nadležnosti će preuzeti Ministarstvo (član 125);
taksativno su navedene opštinske uprave odnosno gradska uprava grada Beograda koje su određene kao mesno nadležni prvostepeni organi za odlučivanje o pravima lica sa mestom prebivališta van teritorije Republike Srbije (do sada je ova nadležnost određivana podzakonskim aktom – uputstvom); ovim podnosiocima zahteva priznavaće se prava bez mogućnosti njihove isplate (član 125. stav 5);
propisano je formiranje Republičke komisije za odlučivanje o pravima iz oblasti boračko-invalidske zaštite, koja se sastoji od sedam članova koje imenuje Narodna skupština Republike Srbije (po sada važećem propisu ovu komisiju obrazuju četiri člana koje bira Narodna skupština i tri člana koje bira SUBNOR Srbije); ova komisija odlučuje, na osnovu diskrecionog prava, o priznavanju prava na izuzetno mesečno novčano primanje i o dodeljivanju ”Partizanske spomenice 1941. ” i ”Ravnogorske spomenice 1941.”; sem toga ova komisija, na zahtev drugostepenog upravnog organa, daje mišljenje o priznavanju svojstva borca NOR-a, svojstva ratnog vojnog invalida iz NOR-a i svojstva korisnika porodične invalidnine po osnovu palog borca NOR-a (član 126);
propisano je formiranje i opštinskih komisija od pet članova koje imenuje skupština opštine, a koje daju predlog Republičkoj komisiji za odlučivanje o pravu na izuzetno mesečno novčano primanje i o dodeljivanju Spomenice i daje mišljenje opštinskom organu uprave o priznavanju svojstva borca NOR-a i svojstva korisnika porodične invalidnine po osnovu palog borca NOR-a – član 126. stav 3.; (navedena Republička komisija, odnosno opštinske komisije i komisija Grada Beograda, bile su obrazovane po sadašnjim propisima, ali samo za odlučivanje o pravu na izuzetno mesečno novčano primanje; međutim, ove komisije su faktički prestale sa radom; sa širim (gore navedenim) nadležnostima obrazovanje komisija je obnovljeno 2005. godine na osnovu Uredbe Vlade, ali komisije još uvek nisu formirane i nisu započele sa radom) – član 126. stav 3;
Utvrđivanje svojstva borca učesnicima NOR-a – pripadnicima Jugoslovenske Vojske u otadžbini, odnosno ravnogorskog pokreta, članom 128. uređeno je na drugačiji način:
pripadnicima Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, ovo svojstvo utvrđuju, kao prethodno pitanje, upravni organi Republike Srbije u postupku priznanja prava po ovom zakonu, s obzirom da propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja za njih nije utvrđena mogućnost priznanja posebnog penzijskog staža po ovom osnovu (član 125. stav 6);
ostalim borcima NOR-a, borcima oružanih akcija posle 17. avgusta 1990. godine do 10 aprila 2003 godine i borcima rata u SRJ 1999. godine, ovo svojstvo utvrđuje se na osnovu rešenja nadležnog organa po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju u Republici Srbiji kojim im je vreme provedeno u ratu priznato u poseban penzijski staž (jer je propisima iz oblasti o penzijskom i invalidskog osiguranju njima to omogućeno); pri tome se više ne traži poseban staž u dvostrukom trajanju, već može i jednostruki staž.
Za borce eventualnih oružanih akcija u miru posle 10. aprila 2003. godine, odnosno eventualnog budućeg rata, sada važećim zakonom iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, nije predviđena mogućnost utvrđivanja posebno penzijskog staža za vreme provedeno u tim akcijama, odnosno ratu. Članom 125. stav 6. propisano je da će svojstvo boraca u tim slučajevima utvrđivati nadležni organ boračko-invalidske zaštite.
Zadržano je sada važeće osnovno rešenje da se svojstvo boraca – pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta, utvrđuje samo pismenim dokaznim sredstvima, a izuzetno i kvalifikovanim svedocima po zahtevima podnetim do 31.12.2007. godine (član 128. stav 2);
zahtev za dodeljivanje Spomenice može se podneti najkasnije do 31.12.2007. godine (zatvaranje roka), a rešava se samo na osnovu pismenih dokaznih sredstava (član 128. stav 3);
zadržano je osnovno rešenje da se okolnosti pod kojima je lice ranjeno, obolelo, poginulo, umrlo ili nestalo, dokazuje samo pismenim dokaznim sredstvima iz vremena kada je lice ranjeno, obolelo, poginulo, umrlo ili nestalo. Izuzetno (osim za slučajeve u kojima je osnov priznanja rana, povreda ili ozleda, odnosno bolest) ove okolnosti za pripadnike Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta mogu se utvrđivati i izjavama kvalifikovanih svedoka – po zahtevima podnetim do 31.12.2007. godine (član 129. i 133. Predloga zakona);
zadržano je osnovno rešenje da se zahtev za priznanje svojstva vojnog invalida po osnovu oštećenja organizma nastalog usled bolesti, može podneti u roku od pet godina od prestanka okolnosti pod kojima je bolest nastala; izuzetno, zahtevi pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta za priznavanje svojstva ratnog vojnog invalida po osnovu bolesti iz NOR-a, mogu se podneti i do 31.12.2007. godine; ovo se odnosi i na zahteve za priznavanje prava na porodičnu invalidninu članova porodice lica, umrlog od bolesti u svojstvu borca Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta (čl. 129. do 133);
članom 133. st. 3. precizirano je ko se smatra kvalifikovanim svedokom čijom izjavom se dokazuje svojstvo borca NOR-a – pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini, odnosno Ravnogorskog pokreta; to je lice čije je svojstvo borca utvrđeno pismenim dokaznim sredstvom i koji je sa borcem čije se svojstvo utvrđuje bio u istoj jedinici i na istoj teritoriji dejstava;
precizirano je da je za priznavanje svojstva civilnog invalida rata, odnosno civilne žrtve rata neophodno da je oštećenje organizma, odnosno pogibija, nastala na teritoriji Republike Srbije, osim za slučajeve napada na diplomatska i konzularna predstavništva (član 137).;
zadržano je osnovno rešenje instituta revizije, tj. da sva rešenja doneta u prvom stepenu, kojim se korisnicima utvrđuje svojstvo borca, odnosno priznaju prava, podležu reviziji, Izuzetak čine rešenja kojim se korisniku materijalnog obezbeđenja bez prihoda od uticaja na pravo vrši redovno godišnje usklađivanje prava (čl. 141);
zadržano je sadašnje rešenje da se protiv konačnih rešenja u ovoj oblasti može voditi upravni spor (član 147);
članom 155. data je mogućnost da se po pravu službenog nadzora mogu ukinuti rešenja o pravima priznatim po propisima koji se stavljaju van snage ovim zakonom, a koja su postala končana u upravnom postupku do 1. jula 1998. godine, tj. do dana stupanja na snagu Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca – kojim je izbrisan rok od pet godina u kome se mogao primeniti ovaj vanredni pravni lek – utvrđen propisima koji su bili na snazi do tog datuma;
članom 156. propisano je ovlašćenje Ministarstva da vodi jedinstvenu evidenciju podataka o korisnicima prava po ovom zakonu, putem jedinstvenog informacionog sistema. Jedinstveni informacioni sistem biće osnova za isplate prava;
članom 157. propisano je koje isplate prava će vršiti opštinski organ uprave, a koje Ministarstvo: novina je da se će se sva redovna mesečna primanja isplaćivati preko Ministarstva, a preko opštinskih organa samo jednokratne isplate;
6. Kontrola namenskog korišćenja sredstva i nadzor nad radom organa u vršenju poverenih poslova državne uprave, član 162. do 163. Predloga zakona
Članom 162. propisano je da kontrolu namenskog korišćenja sredstava namenjenih za ostvarivanje prava po ovom zakonu vrši ministarstvo nadležno za poslove finansija. Odredba ne predstavlja novinu u ovoj oblasti, jer je u sada važećem Zakonu o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca propisano da savezna budžetska inspekcija vrši kontrolu trošenja sredstava saveznog budžeta namenjenih za boračko-invalidsku zaštitu. Potpunim prenošenjem boračko-invalidske zaštite na republički nivo, ovom odredbom propisuje se i odgovarajuća nadležnost u kontroli namenskog korišćenja sredstava republičkog budžeta u ovoj oblasti.
Članom 163. Predloga zakona utvrđena su ovlašćenja Ministarstva za vršenje nadzora nad radom organa u vršenju poverenih poslova državne uprave, u skladu sa zakonom kojim se uređuje državna uprava.
7. Kaznene odredbe, član 164. Predloga zakona
Članom 164. propisani su prekršaji i visine novčanih kazni za učinjene prekršaje za koje se može kazniti odgovorno lice i izvršilac poslova u nadležnom organu. U pitanju su slučajevi kada se činjenjem ili nečinjenjem vrše povrede odredbi zakona bitne sa stanovišta osiguranja materijalnih i procesnih pretpostavki za ostvarivanje zakonosti.
8. Prelazne i završne odredbe, čl. 165. do 180. Predloga zakona
Glava osam Predloga zakona – prelazne i završne odredbe, sadrži rešenja kojima se uređuje prelazak na primenu novog zakona u odnosu na zakone koji su važili do njegovog stupanja na snagu, polazeći od promena u stvarima statusnog karaktera kod pojedinih prava i kod odredaba o postupku. Većina tih rešenja sadrži odredbe o postupanju nadležnih organa po službenoj dužnosti u cilju efikasnijeg sporovođenja odredaba novog zakona.
Osnovno rešenje je da se prava priznata po propisima koji prestaju da važe, a koja su utvrđena i ovim zakonom i dalje koriste pod uslovima, u obimu i na način utvrđen ovim zakonom (član 165).
Član 172. stav 1. uređuje prelazna rešenja u vezi sa članom 127. Zakona o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca, kojim su odredbe propisa donetih u ranijem periodu delimično zadržane na snazi u pogledu stečenih prava nosilaca “Partizanske spomenice 1941”, boraca španskog nacionalnooslobodilačkog i revolucionarnog rata od 1936. do 1939. godine i lica odlikovanih Orednom narodnog heroja i članova njihovih porodica. Ovim zakonom su ti propisi stavljeni van snage, uz sledeća rešenja:
prava koja su priznata po tim propisima, a utvrđena su i ovim zakonom, ostvarivaće se u obimu i na način propisan ovim zakonom (ta prava su: stalno mesečno novčano primanje, godišnje novčano primanje za oporavak i besplatna i povlašćena vožnja);
pravo koje je priznato po tim propisima, a nije propisano ovim zakonom, zadržano je kao stečenao, uz propisivanje da će osnov za njegovo utvrđivanje biti prosečna zarada bez poreza i doprinosa u Republici i uz propisivanje načina njegovog usklađivanja po odredbama ovog zakona (pravo na dodatak uz penziju);
prava koja su priznata po tim propisima a ukidaju se, jer se mogu ostvariti po drugim propisima ili stoga što nisu propisana ni kao prava vojnih invalida ili članova njihovih porodica po ovom zakonu (ta prava su: pravo na banjsko i klimatsko lečenje, pravo na godišnji odmor, pravo na naknadu troškova sahrane);
ovim zakonom nije obrađen Zakon o osnovnim pravima lica odlikovanih ordenom Karađorđeve zvezde s mačevima, ordenom Belog orla s mačevima i Zlatnom medaljom Obilića, niti Zakon o boračkom dodatku, jer po ovim propisima nema korisnika, niti se mogu pojaviti novi korisnici po tim propisima.
Članom 172. stav 2. zadržano je pravo na dodatak uz penziju koje su po zakonu koji se stavlja van snage ostvarivali nosioci ”Partizanske spomenice 1941.” i članovi porodice umrlog ”nosioca Partizanske spomenice 1941.”
Posle 17. avgusta 1990. godine, zbog opštepoznatih događaja, korisnicima prava iz oblasti boračko-invalidske zaštite priznatim od strane nadležnih organa drugih republika bivše SFRJ, koji su izbegli u Republiku Srbiju, uspostavljena je isplata tih prava na osnovu podataka kojima je raspolagala Poštanska štedionica u Beogradu, posredstvom koje je vršena isplata tih prava pre raspada SFRJ. Za neke od ovih korisnika naknadno su pribavljeni upravni predmeti ili dokazi o osnovu priznanja, a za druge nisu. Članom 173. Predloga zakona stvara se pravni osnov da se ovim korisnicima izvrši prevođenje prava koja se isplaćuju – na odredbe ovog zakona i da se time zadrže u sistemu boračko-invalidske zaštite Srbije. Stavom 3. člana 173. otklonjena je mogućnost naknadnog uključivanja u ovaj sistem zaštite korisnika kojima na dan stupanja na snagu ovog zakona nije vršena isplata.
Članom 174. stvoren je zakonski osnov da se u sistemu boračko-invalidske zaštite po ovom zakonu zadrže i korisnici kojima je boračko-invalidska zaštita u Srbiji uspostavljena na osnovu Protokola o saradnji Ministarstva za rad, zdravstvo i socijalnu politiku Savezne Republike Jugoslavije i Ministarstva za pitanja boraca, žrtava rata i rada Republike Srpske u oblasti boračko invalidske zaštite potpisanog u Banjaluci 26.06.2000. godine i Protokola o saradnji Ministarstva za socijalna pitanja Republike Srbije i Ministarstva rada i boračko – invalidske zaštite Republike Srpske u oblasti boračko – invalidske zaštite, potpisanog u Beogradu 27.11.2003. godine, dopunjenog 18.11.2005. godine. Radi se o korisnicima boračko-invalidske zaštite koji su, zbog ratnih okolnosti u drugim republikama bivše SFRJ, izbegli u Republiku Srbiju i u njoj (naknadno) dobili državljanstvo Republike Srbije.
Članom 176. stvoren je zakonski osnov da se izvrši naknadna isplata potraživanja vojnih invalida, civilnih invalida rata i korisnika porodične invalidnine, kojima u periodu oktobar 1999. do marta 2002. godine nije vršena isplata primanja u zakonom propisanim iznosima.
Za prava koja su priznata po propisima koji prestaju da važe, a koja su analogna pravima utvrđenim ovim zakonom (članom 177) propisani su rokovi u kojima će se, po službenoj dužnosti, preispitati i prevesti na prava po ovom zakonu. Pri tome, korisnici tih prava mogu zadržati isti obim prava (npr: ortopedski dodatak, dodatak za negu i pomoć), ostvariti veći ili manji iznos prava ili izgubiti pravo zbog neispunjavanja novopropisanih porodičnih i imovinskih uslova (npr: stalno mesečno novčano primanje, izuzetno mesečno novčano primanje, primanje na ime razlike između garantovanog iznosa i ostvarenog stalnog mesečnog novčanog primanja, dodatak za negu korisnika mesečnog novčanog primanja II stepena, povećanje mesečnog novčanog primanja zbog vezanosti za postelju, mesečno novčano primanje, porodični dodatak, invalidski dodatak, osnovna novčana naknada i izuzetna novčana naknada). Radi prevazilaženja trenutnog (nepovoljnog) efekta ovog prevođenja, propisano je zadržavanje povoljnijih iznosa priznatog prava na materijalno obezbeđenje do 31.12.2007. godine. Za prava priznata po propisima koji prestaju da važe, a koja nisu propisana ovim zakonom, utvrđena je obaveza da nadležni organi donesu rešenja o njihovom prestanku u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, koja će imati pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Rešenja o prestanku isplate priznatih prava korisnicima u inostranstvu doneće se u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona, koja će imati pravno dejstvo od prvog dana narednog meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Odredbom člana 142. stav 1. određen je rok od tri meseca za reviziju prvostepenih rešenja kojima se priznaju prava propisana ovim zakonom. Članom 177. stav 7. Zakona propisano je da se revizija rešenja koja podležu reviziji, izuzetno, može izvršiti i posle roka od tri meseca, kako bi se nadležnim drugostepenim organima omogućilo da ostvare kadrovske i druge mogućnosti za izvršenje poslova revizije prvostepenih rešenja.
Odredbama čl. 179. i 180. navedeni su propisi koji se stavljaju van snage stupanjem na snagu ovog zakona (svi sada važeći propisi iz oblasti boračko-invalidske zaštite i zaštite civilnih invalida rata) i propisano da zakon stupa na snagu osmog dana od objavljivanja u ”Službenom glasniku RS”, osim odredaba koje se odnose na pravo na materijalno obezbeđenje – koje će se primenjivati od 01.04.2007. godine.
V. OBEZBEĐIVANjE FINANSIJSKIH SREDSTAVA
Imajući u vidu da se pojedina prava iz ove oblasti priznaju u zavisnosti od porodičnih i imovinskih prilika korisnikovog domaćinstva, kao i u zavisnosti od drugih posebnih uslova, teško je precizno navesti finansijske efekte predloga ovog zakona, jer se ne može precizno utvrditi mogući broj korisnika po novom zakonu:
doći će do priznanja novih korisnika zbog uključivanja u zaštitu novog kruga boraca:
a) uključivanje u zaštitu učesnika NOR-a od 01.01.1944. godine do 15.05.1945. godine
(neophodnost izjednačenja zaštite ovih boraca na nivou Republike);
b) uključivanje u zaštitu pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i Ravnogorskog pokreta (korisnici koji su u zaštitu uvedeni Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o pravima boraca, vojnih invalida i članova njihovih porodica (“Službeni glasnik RS”. broj 137/04) koji je donela Narodna Skupština Republike Srbije, za čiju primenu nisu posebno obezbeđena finsijska sredstva, a čiji efekti bi se iskazali počev od 2007. i u kasnijim godinama, tj. nakon okočanja upravnih postupaka pokrenutih nakon stupanja na snagu tog zakona);
– doći će do smanjenja broja postojećih korisnika prava – zbog propisivanja
restriktivnijih uslova za ostvarivanje priznatih prava.
Predlogom zakona propisana su rešenja kojima bi se postiglo da za njegovu realizaciju bude potreban manji iznos sredstava od iznosa koji je potreban za realizaciju sada važećih propisa iz ove oblasti. U tom cilju, imajući u vidu gore navedeno, predložena su sledeća rešenja (koja će se primenjivati od prvog dana narednog meseca po stupanju na snagu ovog zakona):
promena načina usklađivanja priznatih prava;
ukidanje prava koja nisu propisana ovim zakonom i ukidanje isplate priznatih prava korisnicima koji nemaju mesto boravka, odnosno prebivalište na teritoriji Republike Srbije;
nova osnovice za određivanje prava;
restriktivniji uslovi za ostvarivanje zadržanih prava.
Iz iznetog se može zaključiti:
U primeni Predloga zakona doći će, s jedne strane, do povećanja broja korisnika prava (zbog stvaranja novih osnova za njihovo uvođenje u sistem boračko-invalidske zaštite), a s druge strane, do smanjenja broja korisnika priznatih prava (zbog propisivanja oštrijih uslova za ostvarivanje priznatih prava). Time će se, orijentaciono, zadržati sadašnji broj korisnika prava. Umanjenje iznosa sredstava za realizaciju Predloga zakona, u odnosu na sredstva potrebna za realizaciju sada važećih propisa, postići će se promenom načina usklađivanja prava, ukidanjem pojedinih prava, restriktivnijim uslovima za priznanje zadržanih prava i prestankom isplate priznatih prava korisnicima sa mestom boravka, odnosno prebivališta van teritorije Republike Srbije.
* * *
Na osnovu efekata koji će se postići ovim zakonom, za realizaciju propisa iz ove oblasti u 2006. godini, potrebno je obezbediti sredstva u iznosu od 11.110.000.000 dinara. Ovo pod pretpostavkom da će predloženi zakon biti blagovremeno usvojen, tako da stupi na snagu pre 1. aprila 2006. godine. U odnosu na sredstva odobrena Zakonom o budžetu za 2006. godinu, potrebno je obezbediti dodatna sredstva u iznosu od 500.000.000 dinara. Međutim, iz iznetog, jasno je da se (u suštini) ne radi o obezbeđenju dodatnih sredstava, već o korekciji iznosa odobrenog Zakonom o budžetu za 2006. godinu i to u manjem iznosu od iznosa koji bi trebalo obezbediti bez primene predloženog zakona. U cilju bržeg ostvarivanja navedenih efekata predloženog Predloga zakona, trebalo bi obezbediti što hitnije usvajanje ovog zakona.
Sredstva utrošena u 2006. godini, uz uvećanje za procenat rasta zarada, odnosno troškova života, zadržaće se i u 2007. godini. Počev od 2008. godini, kao i u narednim godinama, doći će do znatnog smanjenja potrebnih sredstava.
* * *
VI
RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Predloženi zakon treba doneti po hitnom postupku.
Neophodno je što pre izvršiti kodifikaciju propisa u oblasti boračko-invalidske zaštite i na taj način obezbediti ostvarivanje pravne sigurnosti građana.
Imajući u vidu navedeno, nedonošenje zakona po hitnom postupku moglo bi da prouzrokuje štetne posledice po rad organa i organizacija.