PREDLOG ZAKONA
O SRPSKOJ AKADEMIJI NAUKA I UMETNOSTI
I. OSNOVNE ODREDBE
Istorijske preteče i datum osnivanja
Član 1.
Društvo srpske slovesnosti, osnovano 19. novembra 1841. godine (7. novembra 1841. godine po starom kalendaru), i Srpsko učeno društvo, osnovano 29. jula 1864. godine, prethodili su osnivanju Srpske kraljevske akademije 1. novembra 1886. godine, a time i sadašnje Srpske akademije nauka i umetnosti.
Kao datum osnivanja Srpske akademije nauka i umetnosti uzima se 19. novembar 1841. godine i on se upisuje u odgovarajući registar.
Naučni i umetnički status i uloga
Član 2.
Srpska akademija nauka i umetnosti (u daljem tekstu: Akademija) najviša je naučna i umetnička ustanova u Republici Srbiji.
Akademija razvija i podstiče nauku, organizuje i unapređuje osnovna i primenjena naučna istraživanja, podstiče i unapređuje umetničku delatnost i time doprinosi opštem dobru naroda Republike Srbije i države.
Akademija je ustanova od posebnog nacionalnog značaja.
Akademija je jedina ustanova koja predstavlja Republiku Srbiju u međunarodnim udruženjima državnih akademija.
Pravni status i sedište
Član 3.
Akademija je samostalna ustanova kojom upravljaju njeni članovi.
Akademija je pravno lice.
Sedište Akademije je u Beogradu.
Imovina
Član 4.
Akademija raspolaže nepokretnom i pokretnom imovinom i nosilac je prava korišćenja na nepokretnostima u državnoj svojini, u skladu sa zakonom.
Pored zadužbina koje je sticala još od svog osnivanja, Akademija upravlja novopridošlim zadužbinama, fondovima i fondacijama koji su joj povereni na upravljanje, ili čiji je ona osnivač i raspolaže poklonima koje joj podare fizička i pravna lica.
Pravna osnova rada
Član 5.
Akademija radi na osnovu ovog zakona, zakona kojim se uređuje naučnoistraživačka delatnost, Statuta Akademije i drugih propisa.
Statutom Akademije uređuju se njena organizacija, način rada i upravljanja u skladu sa zakonom.
Predmet rada
Član 6.
Akademija:
organizuje i obavlja naučna istraživanja od značaja za društveni, ekonomski i kulturni razvoj zemlje;
razmatra stanje u oblasti nauke i umetnosti u Republici Srbiji i daje državnim i drugim organima i organizacijama, po svojoj inicijativi ili na njihov zahtev, predloge i mišljenja o unapređenju nauke, organizaciji naučnog rada, odnosno umetnosti i obrazovanja, kao i o primeni dostignuća savremene nauke i umetnosti;
učestvuje u utvrđivanju programa naučnog rada, razvoja kulturnih i umetničkih delatnosti i obrazovanja u Republici Srbiji;
učestvuje u usaglašavanju programa rada Akademije s programima ustanova i organizacija iz oblasti nauke i kulture s kojima sarađuje;
učestvuje, po potrebi, u ocenjivanju rezultata naučnog i umetničkog stvaralaštva;
stara se o razvoju naučnog i umetničkog podmlatka i pomaže usavršavanje naučnika i umetnika;
skuplja, sređuje i proučava građu iz oblasti nauke i umetnosti;
učestvuje u izradi Srpske enciklopedije, izdaje Rečnik Srpske akademije nauka i umetnosti, izrađuje nacionalni atlas i druge enciklopedije u oblasti nauke i umetnosti, stara se o objavljivanju kritičkih izdanja najznačajnijih naučnih i književnih dela na srpskom jeziku, vrednih muzičkih dela i najvažnijih pravnih spomenika, naročito starijih;
izdaje stalne i povremene publikacije iz oblasti nauke, kulture i umetnosti, i razmenjuje ih sa organizacijama i ustanovama u zemlji i inostranstvu i vrši njihovu prodaju;
organizuje naučne skupove, savetovanja i druge sastanke naučnika i umetnika iz zemlje i inostranstva;
sarađuje sa stranim akademijama i međunarodnim udruženjima nacionalnih i državnih akademija gde predstavlja Republiku Srbiju;
sarađuje s naučnim, kulturnim, privrednim i stručnim organizacijama i ustanovama u zemlji i inostranstvu;
obavlja i druge poslove utvrđene Statutom Akademije.
Statutom Akademije uređuje se način obavljanja delatnosti iz stava 1. ovog člana.
Javnost rada
Član 7.
Delatnost Akademije je javna.
Statutom Akademije uređuje se način obaveštavanja javnosti o njenoj društvenoj, naučnoj i umetničkoj delatnosti.
Biblioteka, arhivska i druga građa koju Akademija čuva dostupna je javnosti na način uređen zakonom i Statutom Akademije.
II. ČLANOVI AKADEMIJE
Vrste članova
Član 8.
Članovi Akademije su: redovni (akademici), dopisni i inostrani.
Radni sastav Akademije čine redovni i dopisni članovi.
Uslovi za izbor članova
Član 9.
Za redovnog člana Akademije može biti izabran dopisni član na osnovu svog doprinosa u nauci, odnosno umetnosti, ostvarenog od izbora za dopisnog člana Akademije.
Za dopisnog člana Akademije može biti izabran državljanin Republike Srbije, sa prebivalištem na njenoj teritoriji, koji se istakao značajnim naučnim, odnosno umetničkim rezultatima.
Za inostranog člana Akademije može biti izabran strani državljanin zaslužan za opšti napredak nauke i umetnosti i za razvoj naučnih i umetničkih veza između zemlje u kojoj deluje i Republike Srbije.
Izbor članova
Član 10.
Članove Akademije bira Skupština Akademije.
Redovne članove Akademije biraju redovni članovi, a ostale članove biraju redovni i dopisni članovi.
Numerus clausus i ravnoteža u sastavu članstva
Član 11.
Statutom Akademije može se utvrditi da ukupan broj članova Akademije ne može biti veći od određenog broja, s tim da se očuva ravnoteža između pojedinih oblasti nauka i umetnosti, a posebno između broja članova iz društvenih i humanističkih, s jedne, i prirodnih i tehničkih nauka, s druge strane, kao i između pojedinih odeljenja.
Predlozi za izbor članova
Član 12.
Predloge za izbor redovnih i dopisnih članova mogu davati Ogranak Akademije, odeljenja Akademije, odbori Akademije, tri člana Akademije, senati univerziteta, nastavno-naučna odnosno nastavno-umetnička veća fakulteta odnosno umetničkih akademija, nastavno-naučna veća visokih vojnih škola, naučna veća instituta i najviši organi upravljanja naučnih društava i udruženja umetnika.
Postupak predlaganja i izbora članova
Član 13.
Statutom Akademije bliže se uređuje način i postupak predlaganja i izbora članova Akademije.
Prava i dužnosti članova
Član 14.
Statutom Akademije bliže se uređuju prava i dužnosti članova Akademije.
Akademijska nagrada
Član 15.
Redovnim i dopisnim članovima Akademije pripada akademijska nagrada kao vid društvenog priznanja, koja se isplaćuje mesečno.
Visina nagrade za redovne članove Akademije utvrđuje se u iznosu dve i po prosečne neto zarade po zaposlenom u Republici Srbiji ostvarene u junu mesecu prethodne godine, a prema podacima republičkog organa uprave nadležnog za statistiku, a visina nagrade za dopisne članove Akademije utvrđuje se u iznosu dvostruke prosečne neto zarade po zaposlenom u Republici Srbiji ostvarene u junu mesecu prethodne godine, a prema podacima republičkog organa uprave nadležnog za statistiku.
Spoljni saradnici Akademije
Član 16.
U izvršavanju zadataka Akademije učestvuju, pored njenih članova, i drugi naučnici, istaknuti stručnjaci i umetnici čija se prava i dužnosti uređuju Statutom i opštim aktima Akademije.
III . DELATNOST I UNUTRAŠNjA ORGANIZACIJA
AKADEMIJE
Mesto delatnosti Akademije
Član 17.
Delatnost Akademije obavlja se u sedištu Akademije, u Ogranku Akademije, u jedinicama Akademije van njenog sedišta i u centrima za naučna istraživanja.
Ogranak Akademije
Član 18.
Akademija ima Ogranak Akademije sa sedištem u Novom Sadu.
Ogranak Akademije je organizacioni deo Akademije.
Statutom Akademije uređuje se unutrašnja organizacija i rad Ogranka Akademije.
Odeljenja Akademije
Član 19.
Osnovna delatnost Akademije obavlja se u odeljenjima, Ogranku Akademije, jedinicama, odborima i centrima za naučna istraživanja.
Odeljenja se obrazuju za jednu ili više srodnih oblasti nauka i umetnosti.
Statutom Akademije uređuje se broj, unutrašnja organizacija i delatnost odeljenja.
Jedinice Akademije
Član 20.
Akademija u svom sastavu ima sledeće jedinice: Biblioteku, Arhiv, Galeriju likovne i muzičke umetnosti, Galeriju nauke i tehnike i Arhiv u Sremskim Karlovcima.
Jedinicama Akademije iz stava 1. ovog člana rukovode njihovi upravnici.
Akademija može obrazovati i druge jedinice Akademije u oblasti nauke, umetnosti i kulture.
Centri za naučna istraživanja
Član 21.
Ugovorom Akademije sa drugim pravnim licima mogu se obrazovati centri za naučna istraživanja, kao organizacioni oblici sa svojstvom pravnog lica, u zemlji i inostranstvu, uz saglasnost Vlade.
Služba Akademije
Član 22.
Stručne, administrativno-tehničke, finansijske, pravne, opšte i druge poslove za potrebe Akademije obavlja Služba Akademije.
Statutom Akademije i drugim opštim aktima uređuje se delatnost i organizacija Službe Akademije.
IV. UPRAVLjANjE AKADEMIJOM
Organi Akademije
Član 23.
Organi Akademije jesu: Skupština, Predsedništvo, Izvršni odbor i predsednik Akademije.
Skupština Akademije
Član 24.
Skupština Akademije je organ upravljanja Akademije i najviši organ Akademije.
Skupštinu sačinjavaju svi redovni i dopisni članovi Akademije.
Statutom Akademije uređuje se način rada Skupštine i učešća članova Akademije u njenom radu.
Nadležnost Skupštine
Član 25.
Skupština:
donosi Statut Akademije;
utvrđuje Program rada Akademije;
utvrđuje Predlog programa naučnoistraživačkog rada u skladu sa zakonom koji uređuje naučnoistraživačku delatnost;
razmatra osnovna pitanja rada Akademije i odlučuje o njima;
bira članove Akademije;
bira i razrešava predsednika, potpredsednike, generalnog sekretara i članove Predsedništva Akademije;
donosi finansijski plan i usvaja završni račun Akademije;
obavlja i druge poslove određene zakonom i Statutom Akademije.
Način odlučivanja Skupštine
Član 26.
Skupština Akademije donosi Statut Akademije većinom glasova radnog sastava Akademije.
Statutom Akademije uređuje se način odlučivanja o pitanjima iz delokruga Skupštine.
Predsedništvo
Član 27.
Predsedništvo je najviši organ Akademije između dva zasedanja Skupštine.
Svako odeljenje predstavljeno je u Predsedništvu sa po jednim članom, koji će po pravilu biti sekretar odeljenja, dok su predsednik Akademije, potpredsednici, generalni sekretar i rukovodilac Ogranka Akademije po položaju članovi Predsedništva.
Statutom Akademije utvrđuje se način izbora članova Predsedništva, trajanje njihovog mandata i način rada.
Nadležnost Predsedništva
Član 28.
Predsedništvo se stara o primeni Statuta i drugih opštih akata Akademije i o izvršavanju odluka i zaključaka Skupštine, usklađuje i usmerava rad Ogranka Akademije, odeljenja, odbora i drugih radnih tela Akademije, stara se o izvršenju programa njenog rada i zadataka, vrši imenovanja predviđena Statutom i drugim opštim aktima Akademije i obavlja i druge poslove i zadatke utvrđene ovim zakonom i Statutom Akademije.
Izvršni odbor Akademije
Član 29.
Izvršni odbor Akademije jeste izvršni organ Skupštine i Predsedništva.
Izvršni odbor Akademije sačinjavaju predsednik Akademije, potpredsednici, generalni sekretar i rukovodilac Ogranka Akademije.
Statutom Akademije utvrđuje se delokrug rada Izvršnog odbora Akademije.
Predsednik Akademije
Član 30.
Predsednik Akademije predstavlja i zastupa Akademiju, saziva sednice Skupštine, Predsedništva Akademije i Izvršnog odbora Akademije i predsedava im, izvršava njihove zaključke i obavlja druge poslove i zadatke u skladu sa Statutom Akademije.
V. INSTITUTI AKADEMIJE
Instituti Akademije
Član 31.
Instituti čiji je osnivač Akademija jesu:
Geografski institut „Jovan Cvijić” SANU;
Matematički institut SANU;
Muzikološki institut SANU;
Vizantološki institut SANU;
Etnografski institut SANU;
Balkanološki institut SANU;
Institut za srpski jezik SANU;
Institut tehničkih nauka SANU.
Akademija može, uz saglasnost Vlade, da osniva nove institute, da preuzima osnivačka prava nad postojećim institutima, u skladu sa Statutom Akademije, kao i da prestane da bude osnivač pojedinih instituta, u skladu sa zakonom kojim se uređuje naučnoistraživačka delatnost.
Zahtev za akreditaciju, elaborat o opravdanosti osnivanja instituta Akademije i svu neophodnu dokumentaciju za upis u registre podnosi Akademija.
Institut Akademije obavlja naučno istraživačku delatnost kao naučni institut, pri čemu se osniva i organizuje kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama.
Status instituta Akademije
Član 32.
Instituti čiji je osnivač Akademija imaju status pravnog lica i odgovarajuću samostalnost u sopstvenom upravljanju, raspolaganju finansijskim sredstvima i obavljanju naučnoistraživačke delatnosti i drugih poslova.
Instituti čiji je osnivač Akademija upisuju se u Registar naučnoistraživačkih organizacija koje vodi ministarstvo nadležno za naučnoistraživačku delatnost.
Statutom i drugim opštim aktom Akademije utvrđuje se način na koji Akademija podstiče i unapređuje rad instituta Akademije.
Akademija ima svoje predstavnike u organima instituta Akademije.
Organi instituta Akademije
Član 33.
Organi instituta čiji je osnivač Akademija jesu upravni odbor i direktor.
Stručni organ instituta Akademije jeste naučno veće.
Upravni odbor
Član 34.
Upravni odbor instituta Akademije ima pet članova. Dva člana imenuje Izvršni odbor Akademije iz reda članova Akademije, jednog člana imenuje ministarstvo nadležno za naučnoistraživačku delatnost, a dva člana imenuje Izvršni odbor Akademije iz reda zaposlenih u institutu Akademije na predlog većine zaposlenih u institutu Akademije.
Upravni odbor ima predsednika koga iz reda članova upravnog odbora imenuje Izvršni odbor Akademije, na predlog članova upravnog odbora.
Mandat predsednika i članova upravnog odbora instituta Akademije traje četiri godine.
Nadležnost upravnog odbora
Član 35.
Upravni odbor instituta Akademije:
donosi statut instituta uz prethodno pribavljenu saglasnost Izvršnog odbora Akademije;
odlučuje o poslovanju instituta;
usvaja izveštaj o poslovanju i godišnji obračun;
donosi program i plan rada, na predlog direktora instituta;
predlaže direktora instituta, po pribavljenom mišljenju naučnog veća instituta;
odlučuje o korišćenju sredstava u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje naučnoistraživačka delatnost;
obavlja i druge poslove, u skladu sa zakonom i statutom.
Direktor
Član 36.
Direktor predstavlja, zastupa i rukovodi radom instituta Akademije, u skladu sa zakonom i statutom.
Direktor se imenuje na osnovu javnog konkursa, na četiri godine, iz reda članova Akademije iz odgovarajuće oblasti nauka, iz reda istraživača u naučnom zvanju zaposlenih u institutu ili iz reda uglednih profesora univerziteta.
Javni konkurs iz stava 2. ovog člana raspisuje upravni odbor instituta Akademije.
Direktora imenuje Izvršni odbor Akademije na obrazložen predlog upravnog odbora instituta, a po pribavljenom mišljenju odgovarajućih odeljenja Akademije i naučnog veća instituta.
Direktor mora biti u radnom odnosu u institutu Akademije.
Direktor ne može biti član upravnog odbora instituta Akademije, ali može prisustvovati njegovim sednicama.
Direktor instituta Akademije može obavljati dužnost do navršene 67 godine života, o čemu odlučuje Izvršni odbor Akademije na predlog odgovarajućih odeljenja Akademije.
Ako je direktor član Akademije može biti biran i obavljati dužnost i preko navršene 67 godina života.
Ugovor o radu, pravima i obavezama sa direktorom zaključuje u ime poslodavca upravni odbor instituta Akademije.
Vršilac dužnosti direktora
Član 37.
U slučaju da je direktor razrešen pre isteka mandata, a po okončanju javnog konkursa nije izabran novi direktor, Izvršni odbor Akademije imenuje vršioca dužnosti direktora, na period do šest meseci, na predlog upravnog odbora instituta.
Naučno veće instituta Akademije
Član 38.
Naučno veće je stručni organ instituta Akademije.
Naučno veće instituta Akademije, koje ne može imati manje od sedam članova, čine svi istraživači u naučnom zvanju ili nastavnom zvanju, kao i članovi, čiji se broj utvrđuje statutom instituta Akademije, koje imenuje odgovarajuće odeljenje Akademije.
Nadležnost naučnog veća
Član 39.
Naučno veće:
predlaže program naučnoistraživačkog rada u skladu sa zakonom koji uređuje naučnoistraživačku delatnost;
predlaže naučne projekte i ocenjuje rezultate ostvarenih projekata;
analizira i usvaja izveštaj o ostvarivanju projekata;
analizira i ocenjuje naučni rad istraživača;
utvrđuje predlog za sticanje naučnog zvanja;
daje mišljenje o kandidatu za direktora;
obavlja i druge poslove utvrđene statutom instituta Akademije i ovim zakonom.
Broj istraživača u institutu Akademije
Član 40.
Institut Akademije ima najmanje šest istraživača koji su u radnom odnosu sa punim radnim vremenom, od kojih su najmanje tri istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima.
Izdavanje naučnih publikacija instituta Akademije
Član 41.
Izdavanje osnovnih naučnih publikacija odobrava odgovarajuće odeljenje Akademije na osnovu dve recenzije, od kojih jednu piše član odeljenja, izuzev radova čiji su autori članovi Akademije, koji prilažu autoreferat.
Izveštaj o radu instituta Akademije
Član 42.
Izveštaj o radu instituta Akademije podnosi se odgovarajućem odeljenju, koje ga dostavlja Predsedništvu Akademije, a o naučnim projektima i ministarstvu nadležnom za naučnoistraživačku delatnost.
Finansiranje instituta Akademije
Član 43.
Finansiranje naučnoistraživačkog rada instituta Akademije vrši se u skladu sa zakonom koji uređuje naučnoistraživačku delatnost.
Finansiranje, iz stava 1. ovog člana obuhvata projektno finansiranje, kao i finansiranje:
stalnih i drugih troškova;
održavanja naučnoistraživačke infrastrukture;
plata pomoćnog osoblja.
Broj pomoćnog osoblja čije se plate finansiraju iz budžeta Republike Srbije ne može biti veći od jedne petine broja istraživača zaposlenih u institutu Akademije sa punim radnim vremenom.
Instituti Akademije dostavljaju ministarstvu nadležnom za naučnoistraživačku delatnost, tokom tekuće godine, predračun troškova za narednu godinu za finansiranje namena iz stava 2. tač. 1), 2) i 3) ovog člana.
Na početku svake kalendarske godine, ministarstvo nadležno za naučnoistraživačku delatnost i institut Akademije zaključuju ugovor o finansiranju namena iz stava 2. tač. 1), 2) i 3) ovog člana, kojim se utvrđuje visina pomenutih sredstava.
Dopunska sredstva instituta Akademije predstavljaju sopstveni prihodi i drugi izvori, pod uslovom da ne ugrožavaju autonomiju i dostojanstvo naučnoistraživačkog rada.
VI. FINANSIRANjE AKADEMIJE
Obezbeđenje sredstava za rad Akademije
Član 44.
Sredstva za rad Akademije obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Za rad Akademije mogu se koristiti sredstva fondova, zadužbina, fondacija, sredstva ostvarena ugovorom s trećim licima, sredstva od darodavaca i iz drugih izvora.
Raspolaganje sredstvima Akademije
Član 45.
Sredstva Akademije utvrđuju se i raspoređuju finansijskim planom Akademije, u skladu sa zakonom.
VII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 46.
Akademija i instituti Akademije usaglasiće svoju unutrašnju organizaciju i opšte akte sa ovim zakonom u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Statut Akademije doneće se u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Članovi i predsednik upravnog odbora instituta Akademije imenovaće se u roku od osam meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Upravni odbor instituta Akademije imenovan na osnovu ovog zakona doneće statut instituta Akademije u roku od tri meseca od dana konstituisanja.
Upravni odbor instituta Akademije, imenovan na osnovu ovog zakona, raspisaće javni konkurs za imenovanje direktora u roku od jednog meseca od dana stupanja na snagu statuta instituta Akademije donetog na osnovu ovog zakona
Član 47.
Zatečeni članovi van radnog sastava Akademije zadržavaju stečeni status.
Član 48.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti („Službeni glasnik RS”, broj 49/92).
Član 49.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”, a odredbe člana 15. primenjivaće se počev od 1. januara 2011. godine.
O B R A Z L O Ž E Nj E
I.Ustavni osnov za donošenje zakona
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 73. stav 3. Ustava Republike Srbije, kojim je utvrđeno da Republika Srbija podstiče i pomaže razvoj nauke, kulture i umetnosti i u članu 97. tač. 12. i 17, kojima je utvrđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje naučno-tehnološki razvoj, odnosno druge odnose od interesa za Republiku Srbiju, u skladu s Ustavom.
II. Razlozi za donošenje zakona
Posle donošenja novog Zakona o naučnoistraživačkoj delatnosti („Službeni glasnik RS”, br. 110/05 i 50/06-ispravka), pojavila se potreba da se donese i novi Zakon o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti. Kako je reč o najvišoj naučnoj i umetničkoj ustanovi u Republici Srbiji koja postoji oko 170 godina i koja ima izuzetno dugu tradiciju postojanja i uspešnog delovanja, novim zakonom bi bile izvršene samo manje izmene zarad njenog boljeg unutrašnjeg organizovanja i povećanja delotvornosti njenog rada.
Prva novina je podrobnije uređivanje imovine kojom Akademija raspolaže ili upravlja. Pored nepokretnosti kojima Akademija već raspolaže i nepokretnosti u državnoj svojini koje koristi, posebno se pominju zadužbine, fondovi, fondacije i pokloni.
To se čini u nameri da se bitno povećaju njeni samostalni izvori prihoda, kako bi se postepeno smanjivali izdaci iz budžeta za rad Akademije.
Druga novina je ukidanje mogućnosti izbora novih članova van radnog sastava, koji su počev od raspadanja bivše SFRJ birani među istaknutim naučnicima i umetnicima u bivšim jugoslovenskim federalnim jedinicama. Sada takva potreba više ne postoji, budući da ostaje mogućnost izbora inostranih članova.
Treću novinu predstavlja upućujuća odredba o potrebi očuvanja ravnoteže između pojedinih oblasti nauka i umetnosti, a posebno između broja članova iz društvenih i humanističkih, s jedne, i prirodnih i tehničkih nauka, s druge strane, kao i između pojedinih odeljenja.
Četvrta novina jeste povećanje akademijske nagrade, čime se ona po svome iznosu približava nagradi koju akademici primaju u zemljama u okruženju.
Smanjenje broja članova Predsedništva Akademije jeste peta novina. To je učinjeno radi povećanja delotvornosti rada ovog organa.
Najveću novinu predstavljaju odredbe kojima se uređuju status, način upravljanja, sastav i finansiranje instituta čiji je osnivač Akademija. Naime, članom 31. stav 2. Zakona o naučnoistraživačkoj delatnosti utvrđuje se da će se osnivanje i rad instituta čiji je osnivač Akademija urediti Zakonom o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti. To je jedan od razloga zbog kojeg treba doneti novi Zakon o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, pošto bi, inače, instituti, čiji je ona osnivač, ostali u pravnoj praznini, pa njihov status i delatnost uopšte ne bi bili uređeni zakonom. Način na koji su uređeni osnivanje i rad ovih instituta analogan je načinu na koji je ta materija uređena Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti. Jedina razlika je odgovarajuće učešće Akademije u upravljanju institutima čiji je osnivač, i nešto manji broj članova institutskih upravnih i stručnih organa, zbog manjeg broja zaposlenih sa odgovarajućim naučnim zvanjima.
III. Objašnjenje osnovnih pravnih instituta i pojedinih rešenja
U glavi I. Predloga zakona sadržane su odredbe o istorijskim pretečama i datumu osnivanja Akademije, naučnom i umetničkom statusu i ulozi, pravnom statusu i sedištu i pravnoj osnovi rada. Članom 2. Akademija se određuje kao najviša naučna i umetnička ustanova u Republici Srbiji od posebnog nacionalnog značaja i jedina ustanova koja predstavlja Republiku Srbiju u međunarodnim udruženjima državnih akademija, dok se članom 3. na uobičajeni način utvrđuju samostalnost, pravni subjektivitet (status pravnog lica) i sedište Akademije. Odredbama člana 4. uređuju se nepokretna i pokretna imovina Akademije, njene zadužbine, fondovi i fondacije. Članom 5. utvrđena je pravna osnova rada Akademije. To su ovaj zakon, zakon kojim se uređuje naučnoistraživačka delatnost, Statut Akademije i drugi propisi. Uz to se utvrđuje da je Statut Akademije najviši akt njenog autonomnog samoorganizovanja.
Odredbama člana 6. podrobno se utvrđuje predmet rada Akademije i to su najznačajnije odredbe ovog zakona. U ovoj stvari zadržano je dosadašnje zakonsko rešenje koje se decenijama nije menjalo. Konačno, članom 7. uređuje se javnost rada Akademije.
U glavi II. predmet uređivanja jesu članovi Akademije. Najpre se članom 8. određuju vrste članova: redovni, dopisni i inostrani. Potom se čl. 9. i 10. utvrđuju uslovi za izbor i sam izbor novih članova. Izbor vrši Skupština Akademije, s tim da redovne članove biraju samo redovni članovi, a dopisne i inostrane i redovni i dopisni. Članom 11. utvrđuje se mogućnost uvođenja numerus clausus-a i uspostavljanje ravnoteže između broja članova iz društvenih i humanističkih, s jedne, i prirodnih i tehničkih nauka, s druge strane, kao i pojedinih odeljenja. Posredi je upućujuća zakonska odredba koja pruža mogućnost da se ova materija podrobnije uredi Statutom Akademije. Članovima 12. i 13. utvrđuje se način predlaganja i izbora novih članova, dok se članom 14. pruža mogućnost da se Statutom bliže odrede prava i dužnosti njenih članova. Odredbama člana 15. utvrđuje se akademijska nagrada kao vid društvenog priznanja, način njene isplate i njen mesečni iznos. Konačno, odredba člana 16. predviđa mogućnost angažovanja spoljnih saradnika iz redova istaknutih stručnjaka i umetnika.
U glavi III. nalaze se odredbe o mestu delovanja i unutrašnjoj organizacionoj strukturi Akademije, koju čine Ogranak Akademije u Novom Sadu, odeljenja, jedinice, centri za naučna istraživanja i Služba Akademije. Predviđeno je da se njihov broj, način konstituisanja, unutrašnja organizacija i rad podrobnije urede Statutom.
Glava IV. ima za predmet upravljanje Akademijom. Članom 23. predviđeni su Skupština, Predsedništvo, Izvršni odbor, kao kolegijalni, i predsednik Akademije, kao inokosni organ. Članovima 24. i 25. utvrđuju se sastav i nadležnost Skupštine, dok se članom 26. uređuje način njenog odlučivanja. Ova odredba uvodi pojam radnog sastava, koji označava ukupan broj redovnih i dopisnih članova.
Članovima 27. i 28. uređuju se sastav i nadležnost Predsedništva, a članom 29. određuje se ko po položaju čini Izvršni odbor Akademije. Položaj i nadležnost predsednika Akademije, kao inokosnog organa, posebno su uređeni članom 30. On predstavlja i zastupa Akademiju, saziva sednice svih organa upravljanja i predsedava im.
U glavi V. uređuju se status, organi upravljanja, način rada i finansiranja instituta čiji je osnivač Akademija. U članu 31. poimenice se navodi osam takvih instituta. To je bilo neophodno da bi se na njih primenio ovaj zakon kao lex specialis, a izuzelo njihovo podvođenje pod Zakon o naučnoistraživačkoj delatnosti kao lex generalis. Članom 32. utvrđuje se status, a čl. 33–39. određuju se upravni i stručni organi instituta i njihova nadležnost. Uglavnom su prihvaćena rešenja iz Zakona o naučnoistraživačkoj delatnosti, ali je broj članova upravnih i stručnih kolegijalnih organa manji zbog manjeg broja zaposlenih u ovim institutima.
Jedinu bitnu novinu predstavlja učešće predstavnika Akademije u radu ovih organa.
Posebno treba istaći član 40. kojim se utvrđuje najmanji broj istraživača u naučnom zvanju sa punim radnim vremenom. Takođe, valja pomenuti član 43. koji predviđa da će se delatnost ovih instituta finansirati na način kako je to utvrđeno zakonom koji uređuje naučnoistraživačku delatnost.
Glava VI. ima za predmet finansiranje Akademije. Pored sredstava iz budžeta Republike Srbije, za njen rad se mogu koristiti sredstva fondova, zadužbina i fondacija, kao i sredstva od darodavaca i druga sredstva. Sredstva Akademije utvrđuju se i raspoređuju finansijskim planom Akademije, u skladu sa zakonom.
Glava VII. sadrži prelazne i završne odredbe kojima se utvrđuje rok za usaglašavanje unutrašnje organizacije i opštih akata Akademije i instituta Akademije sa ovim zakonom, kao i status zatečenih članova van radnog sastava Akademije. Članom 49. propisano je da ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”, a odredbe člana 15. primenjivaće se počev od 1. januara 2011. godine.
IV. Sredstva za sprovođenje zakona
Donošenjem ovog zakona budžetska sredstava za rad Akademije je potrebno uvećati, na ime obezbeđenja sredstava za akademijske nagrade u iznosu od oko 92.000.000,00 (devedesetdvamiliona) dinara godišnje, što čini razliku između utvrđene visine akademijske nagrade po postojećem zakonu i iznosa akademijske nagrade predložene ovim zakona. Sredstva za akademijske nagrade treba obezbediti u budžetu Republike Srbije za 2011. godinu.