Na osnovu člana 19. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji ((Službeni glasnik RS(, broj 47/03),
Vlada, na predlog Republičke agencije za prostorno planiranje, donosi
O UTVRĐIVANjU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE INFRASTRUKTURNOG KORIDORA BEOGRAD-JUŽNI JADRAN,
DEONICA BEOGRAD-POŽEGA
Član 1.
Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene infrastrukturnog koridora Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Član 2.
Prostornim planom utvrđuju se osnove organizacije, korišćenja, uređenja i zaštite područja infrastrukturnog koridora na delovima teritorije grada Beograda (opštine Čukarica, Obrenovac i Lazarevac) i opština Ub, Lajkovac, Ljig, Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega.
Član 3.
Prostorni plan sastoji se iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.
Grafički prikazi (referalne karte) posebne namene prostora, mreže naselja, funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema, prirodnih resursa i ruralnih područja, zaštite životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i plana pratećih sadržaja autoputa E-763 Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega, izrađeni su u razmeri 1 : 100 000.
Grafičke prikaze iz stava 2. ovog člana, izrađene u 18 primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.
Član 4.
Prostorni plan se ostvaruje planovima detaljne regulacije, urbanističkim planovima ili urbanističkim projektima u okviru urbanističkih planova i projektima za magistralne infrastrukturne sisteme.
Član 5.
Ugovor o implementaciji Prostornog plana zaključiće Vlada, Ministarstvo za kapitalne investicije, Ministarstvo nauke i zaštite životne sredine, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstvo trgovine, turizma i usluga, JP “Putevi Srbije“ i Republička agencija za prostorno planiranje, sa Skupštinom grada Beograda i skupštinama opštinama Obrenovac, Lazarevac, Ub, Lajkovac, Ljig, Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega, kao i drugim učesnicima u realizaciji planskih rešenja.
Član 6.
Grafički prikazi iz člana 3. stav 2. ove uredbe čuvaju se trajno u Vladi (1 komplet), Ministarstvu za kapitalne investicije (3 kompleta), JP “Putevi Srbije“ (1 komplet), gradu Beogradu (1 komplet), opštinama Čukarica, Obrenovac, Lazarevac, Ub, Lajkovac, Ljig, Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega (po jedan komplet) i Republičkoj agenciji za prostorno planiranje (2 kompleta).
Analitičko-dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.
Član 7.
Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 2. ove uredbe imaju pravna i fizička lica, pod uslovima i na način koji bliže propisuje ministar nadležan za poslove prostornog planiranja i urbanizma.
Član 8.
Urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrđen ovim prostornim planom.
Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od godinu dana od dana njenog stupanja na snagu.
Urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.
Član 9.
Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u (Službenom glasniku Republike Srbije(.
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u (Službenom glasniku Republike Srbije(.
05 broj 350- /2006
U Beogradu, ___________2006. godine
VLADA POTPREDSEDNIKDr Miroljub Labus
PROSTORNI PLAN PODRUČJA POSEBNE NAMENE INFRASTRUKTURNOG KORIDORA BEOGRAD-JUŽNI JADRAN, DEONICA BEOGRAD POŽEGA
I. POLAZNE OSNOVE
1. Uvod
Prostorni plan područja infrastrukturnog koridora Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega (u daljem tekstu: Prostorni plan), je dugoročni razvojni dokument koji se donosi za vremenski horizont do 2025. godine.
Prostorni plan je izrađen u skladu sa odredbama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, broj 47/03) Zakona o Prostornom planu Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 13/96) kao i Odlukom o izradi Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega (“Službeni glasnik RS“, broj 2/05).
Planska rešenja koja se odnose na koridor autoputa, utvrđena su sa većim stepenom pouzdanosti u odnosu na koridore drugih magistralnih infrastrukturnih sistema (železničkih pruga, gasovoda, optičkih kablova i dr.). Nakon dovođenja studijske i tehničke dokumentacije tih sistema do nivoa generalnog, odnosno idejnog projekta, po ukazanoj potrebi, doneće se odgovarajuće izmene i dopune ovog prostornog plana.
Prostorni plan (knjiga 1) sadrži: zaključke analize postojećeg stanja, opšte i posebne ciljeve, dugoročna planska rešenja za organizaciju, uređenje i zaštitu planskog područja infrastrukturnog koridora, mere i smernice za primenu i ostvarivanje planskih rešenja. Sastavni (grafički) deo Prostornog plana su referalne karte u razmeri 1 : 100 000, i to:
posebna namena prostora;
mreža naselja, funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema;
prirodni resursi i ruralna područja, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara;
plan pratećih sadržaja autoputa E -763 Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega.
Strategija razvoja planskog područja (knjiga 2), koja je verifikovana od strane Komisije za stručnu kontrolu 16. novembra 2005 godine, sadrži zaključke analize postojećeg stanja, opšte i posebne ciljeve, kao i strateška opredeljenja razvoja, infrastrukture, demografsko-privrednih kretanja, organizacije, uređenja i zaštite prostora, prioritete razvoja.
Analitičko – dokumentaciona osnova Prostornog plana (knjiga 3) sadrži: izvode iz Prostornog plana Republike Srbije i drugih relevantnih razvojnih dokumenata; analize postojećeg stanja sa odgovarajućim grafičkim prikazima, kao i drugu dokumentaciju koja je osnov za izradu Prostornog plana.
Na osnovu usvojene Strategije razvoja planskog područja, a po obavljenoj stručnoj kontroli i usaglašavanju stavova nadležnih ministarstava i posebnih republičkih organizacija, radi racionalnijeg završetka izrade planskog dokumenta, izvršeno je opredeljenje za varijantu ulaska autoputa u Beograd desnom obalom Save (varijanta Ostružnica-Požega), po Prethodnoj studiji opravdanosti i Generalnom projektu.
2. Opis granica područja Prostornog plana
2.1. Obuhvat Prostornog plana
Prostorni plan obuhvata područje magistralnog infrastrukturnog koridora utvrđenog Prostornim planom Republike Srbije.
Prostornim planom obuhvaćeni su:
magistralni infrastrukturni koridor – sa postojećim i planiranim magistralnim infrastrukturnim sistemima i njihovim zaštitnim pojasevima: autoput E-763, magistralni putevi, železničke pruge (na magistralnom pravcu E70, E79 i E85), gasovod, dalekovodi 110 kV, 220 kV i 380 kV, optički kabl, objekti zaštite od voda (odbrambeni nasipi) i cevovodi regionalnog sistema vodosnabdevanja sa pratećim objektima i sadržajima (čvorišta, terminali, uslužni sadržaji i drugi objekti u funkciji magistralnih infrastrukturnih sistema);
prateći alternativni ifrastrukturni sistem – alternativni putni pravac (bez naplate putarine) autoputa E-763;
zona uticaja koridora – obuhvaćen prostor između pojedinih zona širine od 1 do 5 km od krajnjeg magistralnog infrastrukturnog sistema, koji su u fizičkoj i funkcionalnoj vezi sa koridorom od Beograda (obilaznica) do Požege.
Planom se definiše sledeći obuhvat:
opština Čukarica (Grad Beograd) katastarske opštine Veliki Makiš (deo), Železnik (deo), Ostružnica i Umka – P 31,73 km²;
opština Obrenovac (Grad Beograd) katastarske opštine Mala Moštanica, Barič, Mislođin, Belo Polje, Veliko Polje, Piroman i Brović – P 88,4 km²;
opština Ub katastarske opštine Liso Polje, Brgule, Šarbane, Stublenica, Paljuvi, Murgaš i Ruklada – P 86,3km²;
opština Lajkovac katastarske opštine Ćelije, Bajevac, Nepričava, Rubibreza, Donji Lajkovac, Strmovo, Pepeljevac i Bogovađa – P 73,9km²;
opština Lazarevac (Grad Beograd) katastarske opštine Županjac, Čibutkovica, Dudovica – P 37,5 km²;
opština Ljig katastarske opštine Moravci, Latković, Jajčić, Cvetanovac, Brančić, Gukoši, Dići, Donji Banjani Ljig i Lalinci – P 75,75 km²;
opština Gornji Milanovac katastarske opštine Boljkovci, Ručići, Vrnčani, Ljevaja, Sinoševići, Takovo, Šarani, Semedraž , Brđani i Drenova – P 120,1km²;
opština Čačak katastarske opštine Prislonica, Preljina, Sokolići, Rakova, Vranići, Ljubić, Trbušani, Prijevor i Pakovraće – P 99,05 km²;
opština Lučani katastarske opštine Rtari, Markovica, Negrišori, Lisice i Krstac – P 34,3 km²;
opština Požega katastarske opštine Prilipac, Gorobilje i Pilatovići – P 31,2km².
Ukupna površina u okviru predloženih granica Plana je 678, 32km2 .
2.2. Granica Prostornog plana
Granica područija Prostornog plana definisana je granicama katastarskih opština ili geografskim granicama (put, kanal, reka i sl.) na teritoriji katastarske opštine i prikazana je na referalnim kartama Prostornog plana i opisano.
Utvrđuje se sledeća granica Prostornog plana:
Severna granica: Na teritoriji opština Čukarica granica prelazi ka zapadu na teritoriju katastarske opštine Železnik, Veliki Makiš do granice katastarske opštine Ostružnica. Granica u pravcu juga prati granicu katastarskih opština Ostružnica i Umka.
Zapadna granica: Na teritoriju opštine Čukarica u pravcu juga prati granicu katastarskih opština Ostružnica i Umka, granicu opštine Čukarica do granice katastarske opštine Umka. Granica u pravcu jugo-zapadu prelazi na terioriju katastarske opštine Obrenovac. Na teritoriji opštine Obrenovac u pravcu zapada prati granicu katastarskih opština Mala Moštanica i Barič do preseka katastarske opštine Barič i granicom opštine Obrenovac, granica u pravcu jugoistoka na teritoriji opštine Obrenovac prati granicu katastarskih opština Barič, Mislođin, Belo Polje, Veliko Polje, Piroman i Brović do preseka opštine Ub. Granica u pravcu jugozapada prelazi na teritoriju opštine Ub prati granicu katastarskih opština Šarbane, Stublenica i Murgaš do preseka granice opština Ub i Lajkovac. Granica u pravcu jugoistoka prelazi na teritoriju opštine Lajkovac, prati granicu katastarske opštine Bajevac. Na teritoriji opštine Lajkovac granica nastavlja granicom katastarskih opština Bajevac, Nepričava, Strmovo, Bogovođa i Donji Lajkovac do granice opštine Ljig. Na teritoriji opštine Ljig granica nastavlja u pravcu jugoistoka prati granicu katastarskih opština Latković, Jajčić, Cvetanovac, Gukoši, Brančić, Dići, Donji Banjani i Lalinci do preseka granice opština Gornji Milanovac i Ljig. Na teritoriji opštine Gornji Milanovac u pravcu jugoistoka prati granicu katastarskih opština Boljkovci, Ručići, Vrnčani, Ljevaja, Sinoševići,Takovo, Drenova, Šarani i Brđani do granice opštine Čačak. Na teritoriji opštine Čačak ka zapadu poklapa se sa granicom katastarskih opština Rakova, Vranići, Trbušani, Prijevor i Pakovraće do granice opštine Lučani. Na teritoriji opštine Lučani ka zapadu prati granicu katastarskih opština Rtari, Markovica, Negrišori, Lisice i Krstac do granice opštine Požega. Na teritoriji opštine Požega prati granicu katastarskih opština Gorobilje, Pilatovići i Prilipac do granice opštine Lučani.
Južna granica: Na teritoriji opštine Lučani prati granicu katastarskih opština Krstac, Lisice, Negrišori, Markovica i Rtari do granice opštine Čačak. Na teritoriji opštine Čačak prati granicu katastarskih opština Pakovraće, Prijevor, Trbušani, Ljubić, Preljina i Prislonica do granice opštine Gornji Milanovac.
Istočna granica: Na teritoriji opštine Gornji Milanovac ka severu prati granicu katastarskih opština Semedraž, Takovo, Sinoševići, Vrnčani, Ručići i Boljkovci do granice opštine Ljig. Na teritoriji opštine Ljig ka severu prati granicu katastarskih opština Lalinci, Donji Banjani, Dići, Brančić, Moravci i Jajčić do granice opštine Lazarevac. Na teritoriji opštine Lazarevac prati granicu katastarskih opština Dudovica, Čibutkovica i Županjac do granice opštine Lajkovac. Na teritoriji opštine Lajkovac prati granicu katastarskih opština Ćelije, Pepeljevac i Rubibreza do granice opštine Ub. Na teritoriji opštine Ub prati granicu katastarskih opština Ruklada, Paljuvi, Stublenica, Šarbane, Brgule i Liso Polje do granice opštine Obrenovac. Na teritoriji opštine Obrenovac prati granicu katastarskih opština Veliko Polje, Mislođin, Barič i Mala Moštanica do granice opštine Čukarica.
Na teritoriji opštine Čukarica prati granicu na severu sa granicom katastarskih opština Mala Moštanica,Umka, Ostružnica i ide delom KO Železnik uz obilaznicu, koju prelazi, do KO Veliki Makiš, odakle seče put, ide ka zapadu po granici sa katastarskom opštinom Jakovo, odakle se spušta do granice sa katastarskom opštinom Ostružnica.
Širu granicu funkcionalnih uticaja infrastrukturnog koridora čine opštine čije su teritorije, u pogledu ograničenja i potencijala razvoja, u direktnoj vezi sa planiranim koridorom: Administrativno područje Grada Beograda; deo Kolubarskog okruga i to opštine Ljig, Lajkovac i Ub; deo Moravičkog okruga i to opštine Gornji Milanovac, Čačak i Lučani; deo Zlatiborskog okruga opštinu Požega i opštine Arilje i Užice, kao mogući pravci nastavka trase autoputa.
3. Obaveze, uslovi i smernice iz planskih dokumenata višeg reda i
susednih područja
Uslovi i smernice iz planskih dokumenata višeg reda, kao i određena planska rešenja, predstavljaju stečene planske obaveze. Detaljna analiza planske dokumentacije koja u celini, ili u delovima obuhvata područje plana, prikazana je u Analitičko-dokumentacionoj osnovi (knjiga 3). U ovom delu plana (Analitičko-dokumentaciona osnova) izvršena je analiza ostalih dokumenata i studija, koje se odnose na područje plana. U okviru Strategije prostornog razvoja, dat je prikaz izvoda iz postojeće planske dokumentacije i ostalih stečenih obaveza, koje se odnose na sektorske programe razvoja i drugu postojeću dokumentaciju. Prostorni i urbanistički planovi koji su na ovaj način analizirani su:
Prostorni plan Republike Srbije utvrđen Zakonom o Prostornom planu Republike Srbije (“Službeni glasnik RS“, broj 13/96);
Regionalni prostorni plan administrativnog područja Grada Beograda (“Službeni list grada Beograda“, broj 10/04);
Prostorni plan područja infrastrukturnog koridora autoputa E- 75, deonica Beograd – Niš, utvrđen Uredbom o utvrđivanju Prostornog plana područja infrastrukturnog koridora autoputa E- 75, deonica Beograd – Niš („Službeni glasnik RS“, br.69/03);
Regionalni prostorni plan Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, utvrđen Uredbom o utvrđivanju Regionalnog prostornog plana Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom (“Službeni glasnik RS“, broj 70/02);
Generalni plan Obrenovca;
Generalni plan Lajkovca;
Generalni plan Čačka;
Generalni urbanistički plan Lučana.
U toku prikupljanja podataka o postojećoj planskoj dokumentaciji, utvrđeno je da ni za jednu opštinu, obuhvaćenu Prostornim planom, ne postoji važeći prostorni plan. Takođe je konstatovano da je u toku izrada prostornih planova u opštinama Ljig, Čačak i Požega.
4. Skraćeni prikaz postojećeg stanja
Detaljni prikaz analize postojećeg stanja izvršen je u okviru Analitičko-dokumentacione osnove (knjiga 3.), po sledećim poglavljima:
prirodni resursi:
fizičko-geografske odlike terena,
poljoprivredno zemljište,
šumsko zemljište i vegetacija,
geološka građa,
hidrogeološka svojstva terena,
hidrološke karakteristike;
demografija i privreda;
mreža naselja;
korišćenje zemljišta;
položaj i regionalni aspekt područja infrastrukturnog koridora;
infrastruktura:
drumski saobraćaj,
železnički saobraćaj,
infrastruktura aerodroma Srbije i Crne Gore,
plovni putevi,
vodosnabdevanje,
elektrenergetska infrastruktura,
telekomunikacije,
gasovodi;
turizam;
životna sredina;
prirodna i kulturna dobra;
objekti od značaja za odbranu zemlje.
U okviru Strategije prostornog razvoja (knjiga 2.) prikazani su zaključci analize postojećeg stanja. Ovim prikazom su obuhvaćeni i definisani potencijali i ograničenja po navedenim poglavljima. Zaključci analize postojećeg stanja, predstavljali su osnov za polazna strateška opredeljenja definisana u okviru Strategije prostornog razvoja (u daljem tekstu: Strategija).
5. Položaj i regionalni aspekti razvoja područja posebne namene
Geografski položaj Srbiju i Crnu Goru svrstava u grupu balkanskih i podunavskih zemalja. Ovakav položaj, u saobraćajnom smislu, predstavlja značajan potencijal privrednog i ekonomskog razvoja naše zemlje. Srbija i Crna Gora prirodnom vezom, rekom Dunav, izlazi na Crno more, a postojećom mrežom saobraćajnica ostvaruje vezu sa Egejskim morem. Realizacijom autoputskog pravca E-763, ostvariće se kvalitna veza sa Južnim Jadranom.
Mogućnosti jačanja sveobuhvatnog privrednog, kulturnog i socijalnog razvoja Srbije i Crne Gore u okruženju, ogleda se u jačanju infrastukturnih veza (prvenstveno drumske infrastrukture), čime se omogućava bolji i ekonomičniji protok robe, putovanja ljudi, razmena informacija itd.
Koridor X povezan sa evropskim koridorima IV, V, VII i VIII predstavlja vezu Srbije i Crne Gore sa zemljama članicama EU kao i ostalim zemljama iz okruženja.
Infrastrukturni koridor Beograd-Južni Jadran, predstavlja mogućnost kvalitetnijeg povezivanja saobraćajnog koridora X (Salzburg – Zagreb – Beograd – Niš – Skoplje – Solun) i njegovog kraka Xb (Budimpešta – Novi Sad – Beograd) sa Jadranskim priobaljem, odnosno lukom Bar kao značajnim robno-transportnim centrom u kome se sustiču drumski, železnički i pomorski saobraćajni sistemi. Postojanje planiranog puta privući će korisnike sa područja srednje, severoistočne i istočne Evrope. Time se naša zemlja, pored razvoja putne infrastrukture na koridoru X (veze Beograda: putem E-70 sa Hrvatskom, putem E-75 preko Subotice sa Mađarskom; veze Niša: putem E-75 sa Makedonijom, putem E-80 sa Bugarskom) dodatno uključuje u mrežu savremenih Evropskih E putnih pravaca.
U okviru mreže međunarodnih, odnosno E puteva, koridor putnog pravca Beograd – Južni Jadran, pojavljuje se kao vezni put E-763, a na jednom kraćem delu poklapa se i sa putem E-761. Na teritoriji Crne Gore uključuje se u osnovni pravac E puteva sa oznakama E-80, odnosno E-65, preko kojih se ostvaruju veze sa Italijom.
Realizacija i funkcionisanje punim kapacitetom ovog, pre svega saobraćajnog u užem smislu drumskog koridora, u značajnoj meri utiče na kompletiranje mreže postojećih i planiranih E i M puteva.
Preduslov uspešne integracije prostora i njegove povezanosti, kako geografske, tako i društveno-ekonomske, čini razvijena mreža drumskih saobraćajnica. Integracioni procesi, na nivou država, podrazumevaju osavremenjivanje i upotpunjavanje delova auto-putskih pravaca. Time se stvaraju preduslovi za neometano učestvovanje države u međunarodnoj razmeni robe, poslovnih i turističkih putovanja.
Integracija prostora u Srbiji i Crnoj Gori, realizacijom planiranog putnog pravca Beograd – Požega, podrazumeva znatno bolju uslugu tokovima ljudi i robe, koji se trenutno odvijaju mrežom magistralnih puteva. Ovim putnim pravcem uspostavlja se kvalitetna veza severa i juga, tj. područja Vojvodine, Beograda, centralne i zapadne Srbije sa Crnom Gorom i lukom Bar.
Izgradnja, uređenje i opremanje infrastrukturnog koridora doprineće društvenom i privrednom razvoju regionalnih podcelina kroz koje trasa planiranog putnog pravca prolazi i uticaće na razvoj mreže puteva u širem okuženju, odnosno na mogućnosti povezivanja i integracije mreže postojećih M puteva.
Teritorijom Srbije i predmetnim koridorom prolazi najkraći železnički magistralni pravac, između Srednje evrope i Bliskog istoka koji pripada Transevropskoj mreži pruga za velike brzine. Prostornim planom Republike Srbije utvrđene su veze magistralne pruge Beograd – (Resnik) – Bar, sa Panevropskim multimodalnim saobraćajnim koridorom „X“ i njegovim postojećim i planiranim kracima:
Subotica – Novi Sad – Beograd – Niš (pravac E-85 i E-70);
Beograd – Šid – granica Hrvatske;
Beograd – Pančevo – granica Rumunije (E-66);
Niš – Dimitrovgrad – granica Bugarske (pravac E-70); i
Niš – Preševo – granica Makedonije (pravac E-85).
Uključivanjem i povezivanjem pravca Bari – Bar – Beograd – Temišvar i dalje u mrežu evropskih koridora, istočni deo Evrope dobija transferzalni saobraćajni pravac „sever-jug“, sa mogućnostima za povezivanje zanačajnih razvojnih potencijala.
Luka Bar dobija kvalitetnije veze sa velikim delom zaleđa, te se tako dobija prirodna ravnoteža u raspodeli saobraćajnih tokova između Jadranskih luka (Trst, Kopar, Rijeka, Zadar i Ploče) i luke Solun.
Povezivanjem privrednih resursa Braničevskog okruga i istočne Srbije preko pruge Smederevo – Mala Krsna i Mala Krsna – Bor – (Vražogrnac), sa prugom Beograd – Bar, ostvaruje se direktna veza sa gravitacionog područja pruge Beograd – Bar, sa lukom Bar, kao i posredna veza sa Federacijom Bosne i Hercegovine, preko pruge Valjevo-Loznica.
Postojeći kapaciteti svih infrastrukturnih sistema u širem okruženju koridora, predstavljaju značajan potencijal razvoja multimodalnog transporta i regionalnog razvoja na državnom i međunarodnom nivou.
U neposrednom i širem okruženju se nalaze značajni potencijali i kapaciteti planinskog (Maljen, Povlen, Divčibare, Rajac, Zlatibor i Tara) i banjskog (Obrenovac, Ljig, Vrujci, Trepča, Ovčar banja) turizma, kao i značajan broj kulturno-istorijskih spomenika (manastiri Ovčarsko-kablarske klisure).
Komparativne prednosti ovog područja za intenziviranje razvoja turizma zasnivaju se na turističkim resursima od nacionalnog značaja i razvoju specifične, prepoznatljive turističke ponude, čime će se omogućiti aktiviranje novih turističkih područja i centara.
Područje obuhvaćeno planom infrastrukturnog koridora, posmatrano u okvirima administrativnih podela, različitih nivoa, može se tretirati kao područje „uslovnog“ regiona ili dela regiona u širim razmerama. Posmatrano u širim okvirima, pre svega u odnosu na Balkan i susedne zemlje, (posredno i na deo Evrope) uticaj izgradnje infrastrukturnog koridora, ogleda se u razvojnim mogućnostima Srbije i Crne Gore kao regiona ili dela regiona u odnosu na okruženje.
Deonica Beograd – Požega prolazi kroz različita geografska, u užem smislu morfološka područja. Delom preko dolina velikih reka, šumadijskog pobrđa i predelom visokih delova Zapadne šumadije. Na istraživanom terenu zastupljeni su ravničarski tereni sa prostranim aluvijalnim ravnima, zatim nisko pobrđe i bežuljkasto planinski tereni.
Kako se ceo koridor od Beograda do Požege nalazi u različitim geografskim uslovima, prostorno-planska rešenja se zasnivaju na uvažavanju različitih geografskih uslova.
Poseban problem predstavljaju antropogeni faktori, budući da trasa autoputa prolazi direktno ili blizu izgrađenih naselja, koja već imaju svoju strukturu i lokalnu, saobraćajnu mrežu. Prostorni plan u svojim rešenjima mora uvažavati različite geografske pojedinosti, ali isto tako i antropogene geografske celine, njihov položaj, strukturu i povoljnosti koje će dobiti izgradnjom autoputa.
Ako se kao okvir posmatranja definiše Srbija ili Srbija i Crna Gora, obuhvat Prostornog plana se po većini važećih kriterijuma za definisanje regiona, može tretrati kao zaseban region.
Planirano područje obuhvata površinu od 680,42 km2. Posmatrano kroz administrativnu podelu, ovo područje obuhvata delove Administrativnog područja Beograda, Kolubarskog, Moravičkog i deo Zlatiborskog okruga, odnosno delove grada Beograda i delove opština Ub, Lajkovac, Ljig, Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega. Površinom obuhvata i značajem infrastrukture smeštene u koridoru, određen je stepen uticaja na prostor koji koridor obuhvata.
Na osnovu tih uticaja na prostor, definisane su i zone uticaja koridora.
Osnovni kriterijum pri definisanju zona uticaja, odnosno njihovih obuhvata, je podudaranje gravitacionih područja infrastrukturnog koridora i njegovih zona uticaja na prostor. U tom smislu je kao mogućnost, orjentacionog prikaza poslužila podela područja na administrativne celine i jedinice.
Definisane zone uticaja u najvećoj meri, mogu predstavljati i gravitaciona područja u užem i širem smislu. Različiti infrastrukturni sistemi (u zavisnosti od kapaciteta kojim utiču na prostor) formiraju različite zone uticaja u užem i širem smislu (kapacitet, potencijali, obuhvat, gravitaciono područje).
Uža zona uticaja infrastrukturnog koridora na prostor i funkcije u njemu, definisana je granicom plana ili granicom (katastarskih opština) naselja kroz koje trasa prolazi. Osnovni oblik uticaja na prostor u ovoj zoni, je izgradnja autoputa. U ovoj zoni se nalaze pojas izgradnje autoputa i zone uže i šire zaštite autoputa (šematski prikaz zona funkcionalnih uticaja).
Šira zona uticaja infrastrukturnog koridora na prostor i funkcije u njemu, obuhvata opštine kroz koje koridor prolazi, odnosno opštine obuhvaćene planom. Definisana je kao zona administrativnih jedinica čije su funkcije u direktnoj vezi sa planiranim koridorom, u užem smislu autoputem, u pogledu ograničenja i potencijala razvoja:
administrativno područje Beograda;
deo Kolubarskog okruga – opštine Ub, Lajkovac i Ljig;
deo Moravičkog okruga – opštine Gornji Milanovac, Lučani i Čačak;
deo Zlatiborskog okruga – opština Požega.
Šira zona uticaja obuhvata opštine Mionicu, Mladenovac, Sopot i Grocku.
Opština Mionica svojom granicom tangira užu zonu uticaja infrastrukturnog koridora, pa je stoga izložena znatno jačem i direktnijem uticaju infrastrukturnog koridora, iako administrativnom podelom ne pripada ovoj kategoriji. Opštine Mladenovac, Sopot i Grocka nisu obuhvaćene koridorom, ali pripadaju administrativnim području Beograda. Funkcionalna povezanost sa ostalim beogradskim opštinama i gravitaciono područje Beograda definišu ih kao zone šireg uticaja.
Zona šireg funkcionalnog uticaja, infrastrukturnog koridora, posmatrano u okvirima Srbije, obuhvata delove okruga (opštine), koje se obodno graniče sa zonom šireg uticaja. Ovakav prikaz je ujedno i prikaz regionalnog aspekta ovog koridora (u okvirima Srbije) i mogućnosti jačanja među-regionalnih veza na pravacu koridora. Zona šireg funkcionalnog uticaja obuhvata:
deo Sremskog okruga – opštine Stara Pazova i Pećinci;
deo Mačvanskog okruga – opštine Vladimirci i Koceljeva;
deo Kolubarskog okruga – opština Valjevo;
deo Zlatiborskog okruga – opštine Kosjerić, Arilje i Užice;
deo Šumadijskog okruga – opštine Aranđelovac, Topola, Kragujevac i Knić;
deo Raškog okruga – opština Kraljevo;
Deo Moravičkog okruga – opština Ivanjica.
Posebno su naznačene (na grafici i u tekstu) opštine Arilje i Užice, kao pravci mogućih varijanti trase autoputa, za deonicu Požega – Boljare, pa ih je stoga neophodno posmatrati kao potencijalne uže zone uticaja u perspektivi.
Industrijski razvoj uz neophodno prestrukturiranje, ostaće i dalje okosnica razvoja, uz specijalizaciju proizvodnje i privredno povezivanje ovog područja. Očekivana pretpostavka je da će lokacije za investiciono ulaganje, biti atraktivnije u užoj i široj zoni autoputa. Ovo se posebno odnosi na Strategiju razvoja malih i srednjih preduzeća koju je usvojila Vlada. Polazeći od ovog stava pretpostavka je da će izgradnja autoputa indirektno povećati broj zaposlenih u užoj i široj zoni uticaja, a preko toga uticati na stambenu i komunalnu izgradnju i uređenje prostora. Razvoj postojećih seoskih naselja i područja, kao višefunkcionalnih proizvodnih, socijalnih i kulturnih prostora, uz jačanje ekonomske snage seoskih domaćinstava, predstavlja jedno od najznačajnijih pitanja budućeg ravnomernog razvoja planskog područja.
Izgradnja autoputa i ostalih infrastrukturnih elemenata u koridoru, doprineće realizaciji osnovnih ciljeva socijalnog i ekonomskog razvoja prostora uže i šire zone uticaja. U skladu sa tim, očekivanja su da će izgradnjom auto-puta i ostalim investicionim ulaganjima doći do zaustavljanja negativnih demografskih procesa i povećanja mehaničkog priliva pre svega radno sposobnog stanovništva, uz očekivani porast nataliteta na ovom području.
Na pogoršanje stanja privrede i mogućnosti njenog razvoja, na području uže i šire zone uticaja, u najvećoj meri je uticalo nepostojanje jasne politike razvoja , kao i nesprovođenje postojećih strateških opredeljenja. Ovo se odnosi u prvom redu na neravnomerni razvoj u pojedinim sektorima privrede, ali i na paralelnu nekontrolisanu privatizaciju pojedinih delova industrije.
6. Procena ekonomske opravdanosti planiranih aktivnosti
Autoput Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega, predstavlja prvi deo saobraćajnice od Beograda do Južnog Jadrana.
Kako infrastrukturni koridor povezuje značajne društvene i privredne centre, sa značajnom koncentracijom naselja (stanovništva), privrednih i turističkih aktivnosti u zoni šireg funkcionalnog uticaja infrastrukturnog koridora, realizacijom izgradnje, pre svega autoputa, uz selektivnu modernizaciju železničke i ostale infrastrukture, doći će do postepenog aktiviranja ovog regiona.
Ovaj proces će se u najvećoj meri ogleda kroz uticaje na demografska kretanja, privredni razvoj okruženja i razvoj turističkih potencijala.
Prethodna studija opravdanosti urađena je na osnovu dokumentacione osnove koju čine:
socio-ekonomski parametri i njihova projekcija (Republički zavod za statistiku);
brojanja saobraćaja na putevima (Republička direkcija za puteve);
referentni sistem za magistralnu i regionalnu putnu mrežu RS i baza podataka o putevima (Republička direkcija za puteve);
snimanja saobraćaja iz oktobra 2004. godine (anketa i brojanje) u gravitacionom području predmetne deonice (Saobraćajni institut CIP);
podaci iz usvojene varijante Generalnog projekta.
Studija sadrži saobraćajnu i ekonomsku analizu. Saobraćajne analize i projekcije rađene su uz korišćenje programskog paketa VISUM 9.1, za ekonomsku opravdanost korišćen softverski paket HDM-4 model (Highway Design Menagement Model) verzija 1.3, i to postupkom analize na nivou projekta po deonicama (project analyses by section), dok je za finansijsku opravdanost korišćena klasična metoda.
Projekcija saobraćajnog opterećenja posmatranih putnih deonica pokazuje da će se prosečan godišnji dnevni saobraćaj 2028. godine kretati u rasponu 14.634 do 35.415 vozila/dan na pojedinim deonicama.
Ekonomska analiza izvršena je za varijantu bez investicija (za postojeću putnu mrežu) i za varijantu sa izgrađenom putnom deonicom od Beograda do Požege, pri čemu je analiza vršena na osnovu upoređivanja razlike u troškovima i koristima svedenim na neto sadašnju vrednost.
U varijanti bez autoputa (kada se saobraćaj odvija po postojećoj putnoj mreži) celokupni protok vozila na posmatranim putnim deonicama se povećava za 1,2 do 1,4 puta što prouzrokuje ozbiljne probleme u odvijanju saobraćaja: zagušenja u periodima vršnih opterećenja i smanjene brzine kretanja na pojedinim deonicama, kao i umanjenu bezbednost saobraćaja na oba putna pravca.
Na osnovu studije zaključuje se da put ne može da prihvati veće saobraćajno opterećenje, pa je po ovom scenariju onemogućen ekonomski razvoj gravitacionog područja, uz pojavu odlivanja saobraćaja na alternativne putne pravce.
Rezultati društveno-ekonomske analize i ocene prikazane su kroz analizu ekonomskih pokazatelja i analizu osetljivosti.
Kako pojedine putne deonice ne predstavljaju samostalne i funkcionalne celine, već su sastavni deo jedinstvene saobraćajnice, pojedinačni pokazatelji finansijske analize po deonicama ne predstavljaju nezavisne elemente za donošenje odluke o izgradnji, već je potrebno sagledati celu trasu.
Prethodna studija opravdanosti preporučila je budućem investitoru da u donošenju poslovnih odluka koristi rezultate saobraćajne, ekonomske i finansijske analize koji su u njoj vrednovani.
II. CILjEVI PROSTORNOG PLANA
1. Opšti ciljevi
Opšti ciljevi Prostornog plana su:
realizacija postavki Prostornog plana Republike Srbije, u skladu sa definisanim pojasevima intenzivnog razvoja. Područje Plana definisano je kao pojas Intenzivnog razvoja II značaja;
jačanje saobraćajne i ekonomske povezanosti „uslovnog regiona“ (područja plana) sa susednim regionima i širim okruženjem;
plansko usmeravanje uređenja, korišćenja i zaštite prostora koridora, u cilju optimalne organizacije uređenja i razvoja raspoloživih resursa u skladu sa strateškim postavkama Prostornog plana Republike Srbije;
valorizacija postojećih resursa i razvojnih potencijala koridora u cilju potpunije integracije prostora;
integralno korišćenje, uređenje i zaštita vodnih resursa na celom koridoru, kao i zaštita od velikih voda u skladu sa Vodoprivrednom osnovom Srbije;
očuvanje sposobnosti poljoprivrednog zemljišta za proizvodnju hrane i agrarnih sirovina;
obezbeđenje finansijskih sredstava za realizaciju planskih rešenja, donošenjem stimulativnih poreskih i drugih olakšica za domaće i strane investitore;
obnova i sanacija dela postojećih proizvodnih kapaciteta, realizacijom planskih rešenja u cilju intenziviranja industrijskog rasta i razvoja (povećanje obima proizvodnje, industrijske zaposlenosti, društvenog proizvoda i svih kvalitativnih pokazatelja stepena razvoja ove delatnosti, kroz podršku svim elementima aktuelnog procesa transformacije);
povećanje racionalnosti i efikasnosti korišćenja resursa u skladu sa konceptom održivog razvoja;
razvoj turizma zasnovan na turističko-rekreativnoj ponudi planina, klimatskih banja, sela, lovišta, kojima su ujedno obuhvaćene i sve značajne prirodne i kulturno-istorijske vrednosti ovog područja;
podizanja opšteg standarda i kvaliteta življenja u svim naseljima na području Prostornog plana;
zaustavljanje dalje degradacije prostora i prirodnih dobara, primenom odgovarajućih mera predviđenih ovim planom i drugim planovima;
poboljšanje ekonomskog položaja poljoprivrednog stanovništva, sa osloncem na povećanje efikasnosti poljoprivredne proizvodnje i osavremenjavanje tržišnih, institucionalnih i infrastrukturnih okvira funkcionisanja agrarnog sektora;
povećanje površina pod šumama;
uključenje u evropske integracione procese koji se ogledaju kroz upotpunjavanje mreže puteva (Transevropske magistrale, povezivanje srednje i južne Evrope);
jačanje saobraćajne u užem smislu drumske, mreže puteva Srbije i Crne Gore, u balkanskim i šire posmatrano evropskim okvirima;
saobraćajno i funkcionalno povezivanje sa definisanim evropskim koridorima, koridorom X i Dunavom;
saobraćajna, ekonomska i socijalna integracija regionalnih celina kroz koje koridor prolazi ili ih tangira;
efikasnije uključenje u evropski transportni sistem, radi unapređenja međunarodne saradnje i vrednovanja tranzitne uloge železnica Repubčike Srbije;
omogućavanje primene i razvoja intermodalnog transporta, kao dopune razvoja železničkih usluga;
obezbeđenje elektroenergetske infrastrukture za dovoljno, sigurno, kvalitetno i ekonomično snabdevanje električnom energijom svih potrošača, na području plana;
potpuna digitalizacija telekomunikacione mreže;
povećanje broja korisničkih pristupa telekomunikacionoj mreži;
stvaranje jedinstvene telekomunikacione mreže različitih servisa;
planiranje i realizacija gasifikacije u svim većim gradovima i naseljima;
zaustavljanje degradacije životne sredine realizacijom planskih rešenja u cilju obnove i sanacije stanja živog sveta;
sprovođenje mera zaštite prostora izuzetnih i jedinstvenih delova prirode od značaja za naučne, kulturno-obrazovne, rekreativne i druge svrhe;
primena mera zaštite od svih oblika zagađenja voda i zemljišta u zonama zaštite koridora.
2. Posebni ciljevi
Posebni ciljevi Prostornog plana su :
uspostavljenje kvalitetne saobraćajne veze pravcem sever – jug, odnosno, povezivanje područja Vojvodine i Beograda sa centralnom i zapadnom Srbijom i dalje sa Crnom Gorom;
jačanje funkcionalnih veza područja Prostornog plana sa neposrednim okruženjem pravcima prema: Sremskom okrugu, Mačvanskom okrugu, Kolubarskom okrugu – opština Valjevo, Zlatiborskom okrugu – opštine Kosjerić, Arilje i Užice, Šumadijskom okrugu – opštine Aranđelovac, Topola, Kragujevac i Knić, Raškom okrugu – opština Kraljevo, Moravičkom okrugu opština Ivanjica;
prevazilaženje dosadašnje relativne nerazvijenosti i zaostajanja u razvoju za prosekom Republike Srbije (opštine Ub i Ljig), kako u stepenu angažovanosti raspoloživih resursa, tako i u pogledu kvaliteta življenja primenom Prostornog plana definisanih mera i politika;
očuvanje izvorišta visokokvalitetne podzemne vode (svih naznačenih u poglavlju o prirodnim resursima) primenom posebnih mera zaštite kod postojećih i pri realizaciji planiranih infrastrukturnih sistema;
podizanje saobraćajne dostupnosti, nivoa komunalne opremljenosti i strukture javnih službi i ukupne uređenosti (građevinske, ambijentalne i dr.) sela u opštinama Ub, Lajkovac, Ljig i drugim;.
podsticanje ukrupnjavanja gazdinstava, transferima zemlje, stoke i tehničkih sredstava, u ruke ekonomski i demografski vitalnih domaćinstava, u opštinama sa izrazitom nepovoljnom starosnom strukturom stanovništva, obezbeđivanjem odgovarajućih mera iz domena kreditnih, fiskalnih i drugih politika;
uspostavljanje sistema savetodavne poljoprivredne službe (po jedan značajniji centar u Kolubarskom i Moravičkom okrugu);
definisanje strategije (na lokalnom i regionalnom nivou) marketinškog-tržišnog nastupa u cilju plasmana i promocije originalnih, registrovanih poljoprivrednih proizvoda, tradicionalno vezanih za ovo područje Republike Srbije;
poboljšanje uslova funkcionisanja lokalne mreže za otkup voća, šumskog voća, lekovitog bilja, jestivih gljiva u opštinama Milanovac, Čačak, Lučani i Požega, u saradnji sa izvoznim organizacijama;
stabilizovanje ekonomskih uslova stočarske proizvodnje i razvijanje mlečne proizvodnje i mlečno-prerađivačkih kapaciteta, pronalaskom strateških partnera za nastup na inostranim tržištima uz plasiranje registrovanih, brendiranih proizvoda sa područja Ljiga, Lajkovca, Čačka i dr.;
lociranje industrijskih (radnih) kompleksa u okviru koridora, na području obuhvata Prostornog plana;
kompletiranje postojećih, izgradnja i uređenje novih sadržaja, kao glavnih generatora ukupne turističke ponude planskog područja;
aktiviranje Ovčara i Kablara, Maljena, Suvobora, Povlena i Rudnika, kao novih područja sa dominantnim prirodnim turističkim resursima, koji istovremeno čine i glavne razvojne potencijale nedovoljno razvijenih područja;
objedinjavanje turističko – rekreativne i zdravstvene ponude, prvenstveno u banjama Obrenovačka Banja, Banja Ljig, Banja Gornja Trepča i Ovčar Banja, sa klupskim organizovanjem pojedinačnih sadržaja turističke ponude (skijaški, konjički, planinarski i drugi klubovi) a po ugledu na već postignute rezultate u pogledu organizacije, na primeru Banje Vrujci;
povećanje stope zaposlenosti u opštinama Ub, Ljig, Rakovica, sa manjim brojem zaposlenih na hiljadu stanovnika, u odnosu na republički prosek;
primena različitih mera demografskih procesa povećanja broja stanovnika naročito u opštinama sa izrazito negativnim prirodnim priraštajem (Ub, Ljig i Lajkovac) ;
kompletiranje ukupne mreže saobraćajne, vodoprivredne, komunalne i druge infrastrukture, kao značajnog preduslova za ekonomski i socijalni razvoj naselja u zoni koridora;
sanacija klizišta „Duboko“ na području Umke i Bariča, kao i stvaranje uslova za rešavanje lokalnih infrastrukturnih sistema;
prenamena prostora, radi obezbeđenja lokacija za tehnološko funkcionisanje koridora, sa svim pratećim sadržajima;
realizacija planskih rešenja infrastrukturnog koridora uz minimalno potrebno presecanje građevinskog zemljišta, odnosno optimalno tangiranje naseljenih mesta.
očuvanje koridora postojećih magistralnih i regionalnih puteva, kao i rešavanje tih saobraćajnica u delovima na kojim se postojeći putevi izmeštaju u funkciji alternativnog putnog pravca (autoputu), bez naplate putarine, kojim će se prihvatati lokalni i regionalni saobraćaj sa poprečnih pravaca na autoput, preko sistema saobraćajnih petlji, utvrđenog ovim Prostornim planom;
izgradnja obilaznica oko naselja na svim magistralnim pravcima radi postizanja bržeg, bezbednijeg i efikasnijeg odvijanja saobraćaja;
rekonstrukcija i modernizacija postojećih i izgradnja novih (jedno i dvokolosečnih) pruga, sa parametrima za saobraćaj vozova brzinama od 100-160 km/h, uz korišćenje, u najvećoj mogućoj meri postojećih koridora železničkih pruga;
modernizacija postojeće pruge Beograd-(Resnik)-Podgorica-Bar, kao i modernizacija pruge Beograd-Valjevo-Požega (dvokolosečna pruga za brzine preko 100 km);
izgradnja pruge normalnog koloseka Beograd – Obrenovac;
izgradnja jednokolosečne pruge Čačak – Gornji Milanovac -(Lajkovac) Topola – Mladenovac;
saradnja Železnica Srbije i nadležnih opštinskih uprava, u cilju definisanja prioriteta i realizacije programa obnove pruga;
održavanje i poboljšanje kvaliteta rada i pouzdanosti postojeće elektroprenosne i distributivne mreže i dalji razvoj tih mreža, realizacijom planskih rešenja;
zaštita predviđenih koridora i lokacija elektroenergetske infrastrukture;
omogućavanje korišćenja magistralnog optičkog kabla (pored javnog preduzeća Telekom Srbija kao glavnog korisnika) drugim zainteresovanim korisnicima;
omogućavanje korišćenja kablovske kanalizacije duž autoputa za smeštanje kablova telekomunikacionih sistema vezanih za funkcionisanje autoputa (SOS telefoni, video nadzor i upravljanje osvetljenjem petlji, međusobna telefonska veza baza za održavanje, naplatnih rampi, dispečerskih centara, prenos podataka računarskom mrežom)
rezervisanje prostora potrebnog za realizaciju planiranih gasovoda u cilju snabdevanja gasom, svih većih naselja (u koridoru) u opštini Obrenovac, kao i opštinama Ub, Lajkovac i Ljig, realizacijom planiranog gasovoda Liso Polje – Ljig;
realizacija planskih rešenja razmeštaja magistralnih infrastrukturnih sistema u koridoru, kojim se broj premošćavanja vodotoka i depresija, svodi na najmanju moguću meru, s tim da je za magistralne infrastrukturne sisteme sa značajnim tehničko-tehnološkim i lokacijskim zahtevima (autoput i železnička pruga) poželjan razmeštaj duž iste obale vodotoka;
kompletiranje hidrotehničke infrastrukture, kao bitnog preduslova za razvoj područja;
smeštaj planiranog vodovoda, kišne i fekalne kanalizacije na potezu Ostružnica – Umka u prostor koridora;
regulacija korita reke Save;
izrada studija regulacija vodotoka na područjima ugroženim poplavama;
primena mera zaštite i očuvanja, zaštićenih prirodnih dobara koji su u široj zoni zaštite autoputa;
primena definisanih mera zaštite predela izuzetnih odlika „Ovčarsko-kablarske klisure“, prirodnog dobra od izuzetnog značaja, zaštićenog Uredbom o zaštiti Predela izuzetnih odlika „Ovčarsko-kablarske klisure“ (“Službeni glasnik RS broj 16/00);
primena mera zaštite i očuvanja, zaštićenih kulturnih dobara čiji prostor tangira infrastrukturni koridor;
primena mera zaštite (zona sanitarnog osmatranja), uže zone zaštite (zona ograničenja) i zone neposredne zaštite (zona strogog režima) izvorišta i vodnih objekata, kao i režima organizacije, uređenja i korišćenja prostora;
primena odgovarajućih rešenja deponovanja komunalnog otpada i procesa reciklaže u skladu sa primenom međunarodnih standarda.
III. PRAVILA KORIŠĆENjA, UREĐENjA I ZAŠTITE PLANSKOG PODRUČJA
1. Korišćenje i zaštita prirodnih resursa
Zaštita i korišćenje prirodnih resursa su šireg, nacionalnog značaja i kao takva moraju biti usklađena sa strateškim opredeljenjima definisanim u postojećim planovima.
Korišćenje prirodnih resursa bazira se na principima racionalne i kontrolisane eksploatacije, u skladu sa ciljevima koncepta održivog razvoja. U tom smislu planske odrednice su:
korišćenje poljoprivrednog zemljišta se usmerava ka kvalitativnom unapređivanju postojećeg poljoprivrednog zemljišta, u smislu poboljšanja bonitetnih svojstava raspoloživog zemljišta ili zadržavanja kvalitetnih kategorija boniteta (veći deo poljoprivrednog zemljišta je od prve do pete bonitetne klase), radi racionalnijeg i efikasnijeg korišćenja proizvodnog potencijala poljoprivrednog zemljišta;
podsticanje ukrupnjavanja poseda i svojinske transformacije poljoprivrednog zemljišta, radi podizanja nivoa ekonomske efikasnosti i poboljšanja agrarne strukture individualnih domaćinstava;
korišćenje kvalitetnog poljoprivrednog zemljišata isključivo u funkciji poljoprivrede;
intenziviranje pošumljavanja, u skladu sa prirodnim svojstvima zemljišta (posebno degradiranih i neobrađenih površina, čije korišćenje ne obezbeđuje odgovarajuće ekonomske efekte), u cilju poboljšanja biološkog stanja šumskih sastojina i realizacije biotehničkih i druge mere zaštite, od erozije, poplava i ostalih načina degradacije zemljišta;
obavezivanje subjekata izgradnje infrastrukturnih sistema u skladu sa programima i dinamikom zauzimanja zemljišta, u pogledu realizacije planskih rešenja zaštitnih šuma odnosno zaštitnog zelenila infrastrukturnih sistema;
primena koncepta održivog razvoja u procesima kontrolisane eksploatacija ruda, minerala, geološkog građevinskog materijala kao neobnovljivog resursa, treba da se odvija kontrolisano (na detaljno istraženim lokalitetima), uz unapređenje tehnoloških procesa;
Raspoloživa izvorišta visokokvalitetne podzemne vode, koristiti isključivo u svrhe vodosnabdevanja, uz poštovanje predviđenih režima korišćenja, primenom definisanih mera i načina zaštite;
racionalno korišćenje termomineralnih izvora primenom naprednih tehnoloških metoda i tehničkih elemenata eksploatacije, uz neophodne mere zaštite, isključivo u funkciji turizma i lečenja;
očuvanje svih biljnih i životinjskih vrsta na području infrastrukturnog koridora u autohtonom obliku, zaštita njihovih staništa od negativnih uticaja prouzrokovanih izgradnjom infrastrukturnih objekata.
2. Razvoj i uređenje mreže naselja
Usvojena varijanta uravnoteženog privrednog razvoja podrazumeva zadržavanje postojeće razvijene hijerarhijske strukture naselja, definisane Prostornim planom Republike Srbije i to u šest nivoa centara:
centar državnog i međunarodnog značaja Beograd;
regionalni centri Čačak;
subregionalni centar Obrenovac, Lazarevac;
razvijeni gradski centri Gornji Milanovac;
gradski centri Požega, Ub;
naselja koja su opštinski centri Čukarica, Lajkovac, Ljig i Lučani.
Značajan faktor uticaja na razvoj i funkcije pojedinih naselja, koja se nalaze u neposrednoj blizini pojasa zaštite autoputa, predstavlja direktan fizički uticaj trase koridora. Uticaj se ogleda u ukidanju pojedinih postojećih komunikacija i uspostavljanju novih, režimom zaštite koridora, tj. rezervisanjem prostora za njegov prolazak.
Područje grada Beograda u Prostornom planu obuhvata delove opština Čukarica, Obrenovac i Lazarevac. Koridor autoputa prolazi neposredno uz izgrađene delove naselja Ostružnica, Umka (Čukarica), Barič, Mislođin (Obrenovac).
Područje Kolubarskog okruga u Prostornom planu obuhvata delove opština Ub, Lajkovac i Ljig. Koridor autoputa prolazi neposredno uz izgrađene delove naselja Šarbane, Stublenica, Paljuvi, Ruklada, (Ub), Nepričava, Rubibreza, Pepeljevac, Bogovađa (Lajkovac), Latković, Cvetanovac, Brančić, Lalinci (Ljig).
Područje Moravičkog okruga u Prostornom planu obuhvata delove opština Gornji Milanovac, Čačak i Lučane. Koridor autoputa prolazi neposredno uz izgrađene delove naselja Boljkovci, Sinoševići, Takovo, Šarani, Brđani (Gornji Milanovac), Sokolići, Trbušani, Prijevor, Pakovraće (Čačak), Rtari, Markovci, Negrišori, Lisice i Krstac (Lučani).
Područje Zlatiborskog okruga u Prostornom planu obuhvata deo opštine Požega. Koridor autoputa prolazi neposredno uz izgrađene delove naselja Pilatovići, Prilipac i Gorobilje (Požega).
Razvoj mreže naselja uslovljen je ukupnim efektima razvoja potencijala u strateški definisanim oblastima, privrede, infrastrukture i demografije. U skladu sa prihvaćenom varijantom uravnoteženog razvoja, projekcije demografske slike u području plana ukazuju na očekivani blagi porast broja stanovnika, kao i na poboljšanje starosne strukture radnog i ukupnog stanovništva. Očekivani trend u demografskom smislu ostvarivaće se postepeno, prateći faze realizacije izgradnje infrastrukturnog koridora. Najznačajniji uticaj na planirani izgled mreže naselja imaće strateška opredeljenja razvoja privrede, naročito industrije i tercijarnog sektora. Aktiviranje gravitacionog područja infrastrukturnog koridora, u užem i širem smislu, dovodi do formiranja racionalnije mreže funkcionalno povezanih naselja.
Osnovno opredeljenje u Prostornom planu je formiranje polifunkcionalne strukture delatnosti u pretežno monofunkcionalnim naseljima na trasi.
Realizacija predloženih planskih rešenja lociranja novih radnih zona u blizini prolaska trase autoputa i na mestima značajnih (po obimu i kapacitetu) ukrštanja tokova roba i ljudi, postepeno će uticati na razvoj naselja i jačanje funkcionalnih i saobraćajnih veza u mreži naselja (Ub, Lajkovac, Ljig, G.Milanovac, Lučani, Požega).
Veze u okviru mreže naselja unaprediće mogućnosti razvoja banjskog i seoskog turizma na području Prostornog plana. Preklapanjem postojeće saobraćajne mreže, kao veze sa postojećim turističkim centrima, i planiranog autoputa omogućiće se dinamičniji razvoj naselja sa postojećom turističkom ponudom i naselja sa nedovoljno iskorišćenim potencijalima. Razvoj pratećih komplementarnih aktivnosti, u odnosu na turističku ponudu, u velikoj meri opredeljuje polifunkcionalnost naselja čime se stiču uslovi za podizanje ukupnog nivoa razvoja naselja. Potencijalni turistički polovi razvoja u mreži naselja su banje u Ljigu, Obrenovcu, Ovčar Banja, Trepča, naselja pogodna za seoski turizam – Prislonica, Riđage, postojeća lovišta kao i svi drugi atraktivni sadržaji u koridoru.
Nivo opremljenosti naselja javnim službama je veoma neujednačen i opada od severa prema jugu. Naselja su elektrificirana uglavnom u periodu 50-tih i 60-tih godina, sa izuzetkom Ostružnice koja je struju dobila još 1914. godine. Telefon je uvođen 80-tih i 90-tih godina. Centralno vodosnabdevanje ima manji broj naselja u blizini opštinskih centara dok kanalizaciju imaju samo Ostružnica i Barič. Predškolske ustanove imaju Umka, Barič i Prislonica, dok se u Bogovađi nalazi dečije odmaralište. Naselja opštine Ub i Ljig nemaju osnovnu školu, samo četvorogodišnju. Ukupno u naseljima postoji 13 osnovnih škola i oko 40 četvorogodišnjih škola. Zdravstvenih ambulanti i pošti ima u samo desetak naselja, dok je broj domova kulture i zadružnih domova nešto veći (oko 30). Nepovoljna je i infrastruktura zemljoradničkih zadruga, poljoprivrednih apoteka i veterinarskih stanica (referalna karta br.2).
Razvoj ove funkcije mreže naselja nalaže podizanje kvaliteta i ravnomerniji raspored javnih službi. Koncept uravnoteženog privrednog razvoja podrazumeva zadržavanje postojećeg broja stanovnika, uz postepen blagi porast, što bi trebalo da dovede do sigurnog zadržavanja postojećih javnih funkcija (zaustavljanja trenda pražnjenja naselja, a time i ukidanje javnih funkcija). Plansko rešenje podrazumeva zadržavanje mreže obaveznih, osnovnih javnih službi u svim naseljima u kojima postoje. Postojeći javni sadržaji svojim kapacitetima zadovoljavaju potrebe prognoziranog broja stanovnika u I fazi realizacije Prostornog plana. Zadiranje u problematiku organizacije šire mreže javnih funkcija naselja u okviru opštine, predstavlja zadatak prostornog plana opštine.
Razvoj mreže centara, koordiniraju i realizuju regionalni i lokalni organi uprave kroz:
izradu i sprovođenje programa uređenja i izgradnje prostora;
programe integralnog razvoja;
programe racionalizacije mreže osnovnog obrazovanja, zdravstvenih usluga i sl.
U cilju postizanja trajne i stabilne ravnoteže između prirodnih i antropogenih elemenata prostora, mreža naselja treba da se formira tako da u najvećoj mogućoj meri iskoristi sve komparativne prednosti područja, onih koja su zatečena, tako i onih koje će se tek stvoriti.
3. Usmeravanje demografskih procesa i naseljavanje stanovništva
Sa stanovišta funkcionalne klasifikacije naselja na posmatranom području postoji izražena diferencijacija između gradskih i seoskih naselja. U okviru diferencijacije naselja sa stanovišta funkcionisanja sistema trebalo bi uspostaviti kvalitetnije funkcionalne veze između elemenata sistema.
Uočava se da se na području posmatranog prostornog plana izdvajaju tri celine:
beogradske opštine, kod kojih se broj stanovnika pri svakom popisu povećava, što se naročito odnosi na opštinu Čukarica kod koje je došlo do povećanja broja stanovnika za 6 do 7 puta u odnosu na popis iz 1948. godine;
opštine Kolubarskog regiona, kod kojih je pri svakom popisu dolazilo do smanjenja broja stanovnika;
slična je situacija i kod opština Moravičkog i Zlatiborskog okruga (Požega), kod kojih je pri svakom popisu dolazilo do smanjenja broja stanovnika, sem kod opštine Čačak gde je kod svakog popisa broj stanovnika uvećavan, tako da je 2002. godine u odnosu na popis iz 1948. broj stanovnika povećan za 70%.
Jedan od najznačajnijih problema koji će se rešavati je depopulacija u opštinama Kolubarskog regiona (celina II), kao i u nekim opštinama III celine kojom treba da se obezbedi ravnomerniji teritorijalni razmeštaj stanovništva i povećanje malih kontigenata u emigracionim područjima sa visokim indeksom starenja. Takođe neophodno je obezbediti poboljšanje obrazovne strukture stanovnika kao i priliv investicija koji će uz puno zapošljavanje postojećeg stanovništva dovesti i do privlačenja stanovnika iz drugih regiona.
Na taj način treba da se stvore planski preduslovi za racionalniji sistem naselja u kojem treba da se obezbede povoljniji prostorno-funkcionalni uslovi za razvoj privrednih i društvenih delatnosti u svim naseljima posmatranih opština. Povećanjem društvenog i ličnog standarda stanovništva, izjednačavanjem uslova življenja u svim naseljima smanjila bi se depopulacija pojedinih područja, a posebno seoskih naselja.
Na teritoriji središnje Srbije, kroz koju prolazi i planirani koridor, mrežu gradova sačinjavaju centri sa vrlo razvijenom funkcijskom strukturom. Pored Beograda, koji je centar državnog i međudržavnog značaja, izdvajaju se i sledeći centri:
Čačak – kao regionalni centar od izuzetnog značaja za Moravički okrug;
Lazarevac i Obrenovac – kao subregionalni centar, sa razvijenim centralnim funkcijama i gravitacionom zonom koja obuhvata i delove susednih opština;
Gornji Milanovac – kao razvijeni gradski centar, sa razvijenom privrednom komponentom, sa znatnim uticajem na Moravički okrug;
Požega – kao gradski centar.
Efekti uticaja procesa urbanizacije, u prostornom modelu mreže naselja u Republici Srbiji su:
Beograd će jačati svoje veze sa centrima u okruženju;
u zonama oko makroregionalnih i pojedinih regionalnih i subregionalnih centara, nastaviće se procesi deagrarizacije;
usmeravanje razvoja gradova sa naseljima u gravitacionoj zoni;
uačanje nerazvijenih opštinskih centara, sekundarnih centara i centara zajednica sela;
proces širenja gradova i njihovih prigradskih naselja u narednom periodu neophodno je planski kontrolisati.
Koncepcija razvoja sela polazi od načela višefunkcionalnog razvoja seoskog područja. Ova koncepcija pretpostavlja kombinovani razvoj poljoprivrede i drugih privrednih, uslužnih i posredničkih delatnosti (mali industrijski pogoni, zanatstvo, trgovina, servisne i finansijske usluge, turizam i domaća radinost).
Za opštine kroz koje prolazi budući autoput prognoziran je porast ukupnog broja stanovnika. Projekcije stanovništa po opštinama kroz koje prolazi autoput rađene su na osnovu sagledavanja dosadašnjeg demografskog razvoja opština, kao i na osnovu postavljenih hipoteza o fertilitetu, mortalitetu i migracijama.
Hipoteza o fertilitetu
Usvojena je hipoteza data prilikom izrade Prostornog plana Republike Srbije o opadajućoj opštoj stopi fertiliteta. To znači da je pretpostavljeno da će fertilitet u 2021. godini iznositi samo 1,6 dece po porodici.
Hipoteza o mortalitetu
Usvojena je hipoteza data prilikom izrade Prostornog plana Republike Srbije i pretpostavljeno je da će se mortalitet i dalje smanjivati i da će očekivano trajanje života muškaraca porasti na 73,5 godina, u 2031. godini, a žena na oko 80 godina.
Hipoteza o migracijama
Pretpostavljeno je da će u čitavom planiranom periodu opštine kroz koje prolazi autoput imati pozitivan migracioni saldo.
Na osnovu ovih hipoteza i očekivanih pozitivnih kretanja u društveno-ekonomskom razvoju u periodu do 2021. godine, za opštine kroz koje prolazi planirani autoput prognoziran je porast ukupnog broja stanovnika po konceptu uravnoteženog privrednog razvoja.
U skladu sa tim, očekivanja su da će izgradnjom autoputa i ostalim investicionim ulaganjima doći do mehaničkog priliva pre svega radno sposobnog stanovništva, do sklapanja brakova i podizanja nataliteta na ovom području. U sledećoj tabeli su date projekcije broja stanovnika po varijanti uravnoteženog razvoja.
Tabela 1. Projekcija broja stanovnika 2002-2021. godine
Red. br. Područje 2002 2010 2015 2021 A Republika Srbija 7.498.001 7.649.280 7.733.793 7.836.442 B Grad Beograd 1.576.124 1.587.000 1.590.000 1.600.000 1 Lazarevac 58.511 58.600 58.880 59.100 2 Obrenovac 70.975 71.000 71.100 71.150 3 Čukarica 168.508 168.700 168.733 168.800 4 Ub 32.104 35.500 37.720 39.186 5 Lajkovac 17.062 17.550 18.100 18.985 6 Ljig 14.629 16.280 18.930 20.697 7 Gornji Milanovac 47.641 48.530 49.220 50.651 8 Čačak 117.072 118.958 120.153 121.602 9 Lučani 24.614 28.120 31.520 34.412 10 Požega 32.293 33.200 33.700 34.100 UKUPNO (1-10): 583.409 596.438 608.056 618.683
Kod ove varijante ukupan broj stanovnika Republike Srbije raste po prosečnoj godišnjoj stopi od 0,2%, dok stanovništvo u Beogradu i pripadajućim opštinama stagnira, u ostalim opštinama dolazi do povećanja broja stanovnika, pre svega u opštinama Kolubarskog okruga, kao i u Lučanima i Požegi. Za opštine Kolubarskog okruga Ub i Lajkovac projektovan je rast stanovništva po prosečnoj godišnjoj stopi od 0,5%, za Ljig i Lučane 1,8%, Požegu i Gornji Milanovac 0,3%, i za Čačak 0,2%.
Dok se za Republiku Srbiju prognozira rast zaposlenosti po prosečnoj godišnjoj stopi od 1,3%, za ovo područje se prognozira rast po stopi od 1,8% prosečno godišnje.
Tabela br. 2. Projekcija broja zaposlenih do 2021. god.
Red. br. Područje 2002 2010 2015 2021 A Republika Srbija 1.848.531 2.168.455 2.282.584 2.377.692 B Grad Beograd 469.063 566.180 595.979 620.812 1 Lazarevac 22.635 22.151 23.317 24.289 2 Obrenovac 12.732 14.542 15.308 15.945 3 Čukarica 26.722 35.518 37.387 38.945 4 Ub 4.079 4.946 5.206 5.423 5 Lajkovac 3.395 2.995 3.152 3.284 6 Ljig 2.523 3.661 3.854 4.015 7 Gornji Milanovac 14.445 16.568 17.440 18.166 8 Čačak 27.386 35.126 36.974 38.515 9 Lučani 5.550 8.597 9.049 9.426 10 Požega 6.806 6.974 7.341 7.647 UKUPNO (1-10): 126.273 151.077 159.028 165.654
4. Prostorni razvoj i uređenje ruralnih područja
4.1. Usmeravanje razvoja ruralnih područja
Uticaj infrastrukturnog koridora ima pozitivne i negativne uticaje na razvoj i uređenje sela na planskom području i u okruženju, koji se, sa stanovišta očuvanja primarne funkcije seoskih atara kao sistema poljoprivrednog zemljišta, mogu podeliti na dve osnovne grupe:
negativni uticaji na funkcionalnu organizaciju naselja, prvenstveno zbog prolaska magistralnih infrastrukturnih sistema, stihijskog zauzimanja poljoprivrednih površina za stambenu izgradnju, podizanja privrednih objekata, osnivanja deponija i dr., a zatim i usled gubljenja ekonomskog interesa jednog dela vlasnika poljoprivrednih fondova za obavljanje poljoprivrednih delatnosti, nekritičkog preuzimanja gradskih uzora življenja i dr.;
stimulativni faktori opstanka i razvoja sela prema modelu održivog razvoja, kojim se obezbeđuje ekonomski prosperitet i demografska stabilnost seoskog stanovništva, na bazi uspostavljanja komplementarnih odnosa između poljoprivrednih i nepoljoprivrednih delatnosti.
Na osnovu definisanih uticaja, uz uvažavanje uloge i značaja poljoprivredne proizvodnje za privredni razvoj, očuvanje ekoloških, pejzažnih i kulturološko-istorijskih vrednosti ukupnog ruralnog prostora, utvrđuju se sledeći kriterijumi za uređenje sela i ruralnih područja:
razvoj, uređenje i funkcionalno opremanje seoskih naselja zasnivaće se na određivanju njegovog mesta u sistemu centara zajednice sela, i poboljšanju materijalnih uslova življenja na selu;
unapređenje stanja poljoprivrednog zemljišta zasnivaće se na razradi kompleksnih programa uređenja sistema selo-atar kao organske celine, koja obuhvata proizvodne funkcije poljoprivrede, šumarstva, ribarstva, industrije, servisa i zanatstva, a zatim i društveno-ekonomske funkcije uslužnih delatnosti i javnih službi;
ukrupnjavanje i konsolidacije poseda razvojno perspektivnih porodičnih gazdinstava, svim merama tehničko-organizacione, ekonomske, socio-psihološke i medijske prirode;
uvođenje savremenih zdravstveno-higijenskih standarda u opremanje seoskih domaćinstava i stajskog prostora, naročito u pogledu vodosnabdevanja i sanitacije otpadnih voda, odlaganju stajskog đubriva, gajenju i čuvanju stoke i dr.;
obezbeđenju i zaštiti seoskih područja i naselja od negativnih uticaja infrastrukturnog koridora.
4.2. Prostorni razvoj seoskih područja
Prema definisanim uticajima i kriterijumima uređenja seoskih područja, ovim planom se definiše razvoj ruralnih područja u funkciji poljoprivrednog razvoja, a u skladu sa principima i planskim odrednicama korišćenja prirodnih resursa.
Prema obeležjima terena (geomorfološkim), strukturi i obliku naselja, strukturi poljoprivrednih delatnosti, načinima i oblicima korišćenja i upotrebe zemljišta područje obuhvaćeno planom, podeljeno je na tri celine:
Celina 1
Prvu celinu čine delovi područja gradskih i prigradskih opština Beograda i to: Čukarica, Obrenovac i Lazarevac.
Morfološki ovu celinu čine ravničarski tereni. Naselja u topografskom smislu pripadaju kategoriji linearnih uz naglašenu izgrađenost duž putnih pravaca Umka, Barič i Mislođin. Ovo su relativno urbanizovana naselja, koja su dobro opremljena infrastrukturnim sistemima, uslužnim delatnostima i objektima društvenog standarda, u kojima se planira:
intenziviranje ratarstva i uzgajanje industrijskog i krmnog bilja;
intenzivan razvoj povrtarstva uz širenje postojećih površina;
plasiranje robe na veliko tržište (region Beograd);
značajnije uzgajanje i proizvodnja ranog voća i povrća (proizvodi sa većim prodajnim profitom) u plastenicima, obzirom na značajniju platežnu moć stanovnika Beogradskog regiona (u odnosu na unutrašnjost);
realizacija prodaje proizvoda i prerađevina od mesa i mleka.
2) Celina 2
Drugu celinu čine područja opština Ub, Lajkovac i Ljig, koja pripadaju Kolubarskom okrugu.
Morfološki, veći deo ove celine čine Valjevske planine, a manji deo Šumadijske planine i pobrđa.
U topografskom smislu naselja pripadaju tipu brdsko-planinskih područja (razbijena naselja). U njima se planira:
intenziviranje povrtarstva i značajniji uzgoj industrijskog i krmnog bilja;
intenzivniji razvoj stočarstva, u smislu iskorišćenja postojećih potencijala (povećanje broja grla u okviru postojećih gazdinstava, obzirom na nedovoljno iskorišćene površine pod pašnjacima i livadama);
povećanje prinosa ukrupnjavanjem poseda (obzirom na postojeće stanje) i primenom savremenih agrotehničkih mera.
3) Celina 3
Treću celinu u okviru planskog područja čine opštine Moravičkog i Zlatiborskog okruga: Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega.
Morfološki ovu celinu čine brdsko-planinski delovi Zapadno-šumadijskih planina, gde dominiraju Ovčar i Kablar.
Ruralna naselja pripadaju razbijenom tipu brdsko-planinskih područja. U razvojnom pogledu područjem dominiraju dva jaka centra na relativno malom odstojanju, Čačak i Požega (praktično ova dva centra, sa Užicem formiraju, delimično razuđenu, zajedničku urbanu, privrednu i funkcionalnu celinu). Planira se:
razvoj uzgoja i proizvodnje voća (naročito autohtonih sorti jabuka, šljiva, malina, kupina) i proizvoda od voća (tržišna afirmacija proizvoda – sokova, sušenog voća, šljivovice i drugih tradicionalnih proizvoda);
intenziviranje proizvodnje, i marketinškog plasmana autentičnih i tradicionalnih proizvoda od mesa i mleka (tržišna afirmacija proizvoda – pršute, kajmaka, sira itd.);
razvoj lokalne otkupne mreže šumskog voća, lekovitog bilja i pečuraka kao i pogona za preradu i distribuciju.
5. Prostorni razvoj i razmeštaj privrednih delatnosti
Poseban značaj u razvoju ovog područja pod uticajem infrastrukturnog koridora imaće:
sekundarni sektor sa razvijenom industrijom i građevinarstvom;
agroindustrijski sektor, sa programima primarne i finalne proizvodnje u oblasti ratarske, stočarske i voćarske proizvodnje, kao i program proizvodnje zdrave hrane;
ugostiteljsko-turističke, rekreativne i servisno-saobraćajne aktivnosti.
5.1. Pravci razvoja industrije na području infrastrukturnog koridora
Industrijski razvoj uz neophodno prestrukturiranje, ostaće i dalje okosnica razvoja, dalje specijalizacije proizvodnje i privrednog povezivanja ovog područja sa Beogradom, Smederevom, Užicem i drugim industrijskim centrima.
Područje obuhvaćeno ovim planom pripada pojasu intenzivnog razvoja, sa razvijenim industrijskim centrima. Osnovna pogodnost za razvoj je veći broj industrijskih, odnosno urbanih centara složene strukture, sa tehnološki relativno dobro razvijenom industrijom, naučno-istraživačkim i razvojnim institucijama, kadrom i industrijskom tradicijom, izgrađenim proizvodnim kapacitetima i infrastrukturom, među kojima dominiraju Beograd, Gornji Milanovac i Čačak.
U strukturi formiranja nacionalnog dohotka područja Prostornog plana dominira industrija sa 34,7%, zatim sledi trgovina na veliko i malo sa 18,6% i poljoprivreda sa 14,2%.
Uočavaju se opštine sa izrazitom dominacijom industrije u formiranju nacionalnog dohotka, kao što su: Gornji Milanovac, Lazarevac i Čačak. Opštine u kojima dominira poljoprivreda u strukturi formiranja nacionalnog dohotka su: Ub, Ljig, Lučani, Požega i Lajkovac.
Treba napomenuti da je u opštinama Požega i Lučani pored dominacije poljoprivrede u strukturi nacionalnog dohotka, visoko učešće i industrije. U opštinama Lazarevac i Lajkovac dominira delatnost vađenje ruda i kamena.
Težište dugoročnog industrijskog razvoja planskog područja biće razvoj energetsko-sirovinskog kompleksa (proizvodnje i prerade uglja, proizvodnje električne energije, nemetala – peska, gline, kamena, kreča, građevinskih materijala i dr.), proizvodnja prehrambenih proizvoda, razvoj prerađivačke industrije (posebno iz oblasti prerade metala, kože, drvne i tekstilne industrije) i drugih grana.
Deo područja Prostornog plana (Ub, Lajkovac) će svoj razvoj zasnivati na eksploataciji i preradi resursa uglja. Za deo pomenutih opština eksploatacija i prerada uglja javlja se i kao ograničavajući faktor, najviše zbog ugrožavanja poljoprivrednog zemljišta, preseljenja stanovništva (i delova naselja), poremećaja režima voda i, posebno, zapošljavanja članova domaćinstava, koja ostaju bez poljoprivrednog zemljišta-ekonomskog osnova egzistencije.
Razvoj prerade metala biće selektivan i zasnovan na obnovi dela vitalnih pogona oštećenih tokom bombardovanja, primeni novih tehnologija, diverzifikaciji industrijske proizvodnje, uključivanju u međunarodnu podelu rada, sa primenom visoke tehnologije.
Proizvodnja nemetala (peska, kreča, keramičke i opekarske gline, kvarcnih proizvoda, kaolina i dr.) zahteva razvoj i strukturno prilagođavanje, imajući u vidu da ne zadovoljava potrebe postojećih prerađivačkih kapaciteta u Republici Srbiji. U ovom sektoru planira se veći stepen prerade, posebno kod kvarcnih peskova i gline.
Eksploatacija nalazišta nemetaličnih mineralnih sirovina omogućiće disperzivan razvoj proizvodnih i prerađivačkih kapaciteta u većem broju manjih centara na području opština Ub, Lajkovac i Ljig.
Prehrambena industrija je jedna od perspektivnih industrijskih grana na ovom području, koja može na racionalan način potpunije da valorizuje raspoložive resurse. Omogućiće povećanje proizvodnje poljoprivrednih sirovina i smanjenje regionalnih neravnomernosti u privrednom razvoju. Otvaranje malih i srednjih kapaciteta zasnivaće se, uglavnom, na inicijativi privatnog sektora i, eventualnom, uključivanju inopartnera.
Razvoj tekstilne industrije, proizvodnja kožne obuće i galanterije i drvne industrije, kao radno intenzivnih grana, i u narednom periodu karakterisaće ekonomska efikasnost i tržišna fleksibilnost, dalje povećanje efikasnosti, poboljšanje dizajna i kvaliteta proizvoda, inovacija i širenje asortimana. Planira se dalji razvoj industrije građevinskog materijala, u sladu sa raspoloživim resursima i mogućnostima.
Restrukturiranje i razvoj hemijske industrije zasnivaće se na revitalizaciji postojećih tehnologija i postrojenja i većem stepenu finalizacije.
Očekivani uticaj izgradnje infrastrukturnog koridora je i u formiranju novih radnih zona duž koridora u blizini petlji koje omogućuju efikasnu komunikaciju u širem regionalnom okruženju. U tom smislu se planiraju lokacije radnih zona na području Obrenovca (Mislođin oko 6,5 ha) u neposrednoj blizini petlje, pored Save gde je moguće oformiti zonu za robno-distributivni centar i baze za multimodalni saobraćaj, Uba (Stublenica-oko 10 ha), Ljiga (Brančić. oko 10 ha), Lajkovca (Rubribreza-oko 10 ha). Prioritet u korišćenju prostora planiranih radnih zona u širem zaštitnom pojasu autoputa imaće skladišni kapaciteti, logistički centri, komercijalno-prometne i saobraćajne usluge, regionalni trgovinski centri i slični sadržaji.
5.2. Pravci razvoja poljoprivrede na području infrastrukturnog koridora
Izgradnja infrastrukturnog koridora će uticati i na razvoj poljoprivrede jer će omogućiti podizanje saobraćajne dostupnosti kao i nivoa komunalne i opremljenosti javnim službama i ukupne uređenosti (građevinske, ambijentalne i dr.) sela.
Razvoj poljoprivredne proizvodnje uz uvažavanje komparativnih prednosti pojedinih delova posmatranog područja zahteva ukrupnjavanje poseda, promene u vlasničkoj i institucionalnoj strukturi, razvoj tržišta i tržišnih mehanizama, ruralni razvoj i zaštitu životne sredine. Osnovna ograničenja poljoprivredne proizvodnje su usitnjenost poseda, nezavršena vlasnička transformacija, problemi u pristupu tržištu, nizak nivo investicija što uslovljava lošu tehničku opremljenost, u nekim delovima čak i nedostatak radne snage.
Na bazi svega navedenog, a uz uvažavanje projektovanog rasta narodnog dohotka za Republiku Srbiju po stopi od 5% do 2010. godine, 3,5% do 2015., a 3,0% od 2015. do 2021. godine, kao i projekcije investicija na jednog stanovnika može se očekivati projekcija privrednih kretanja, tj. narodnog dohotka, investicija i ukupnog bilansa proizvodnje i potrošnje ovog područja.
Tabela 3. Projekcija narodnog dohotka do 2021. god. (u din.)
OPŠTINE 2002 2005 2010 2015 2021 Rep. Srbija 572.925.791 663.233.219 846.472.329 1.005.343.593 1.200.432.826 Beograd (ukupno) 171.702.220 198.766.782 253.682.380 301.295.088 359.762.092 Čukarica 8.757.487 9.850.982 11.985.226 13.560.183 15.270.968 Obrenovac 3.873.872 4.357.579 5.301.661 5.998.343 6.755.109 Lazarevac 8.521.949 9.586.034 11.662.876 13.195.473 14.860.246 Ub 1.721.403 2.108.793 2.957.691 3.865.584 5.180.252 Lajkovac 1.244.885 1.525.038 2.138.944 2.795.515 3.746.257 Ljig 670.321 821.172 1.151.736 1.505.273 2.017.210 Gornji Milanovac 3.915.329 4.796.446 6.727.264 8.792.265 11.782.476 Čačak 8.221.639 1.007.1861 14.126.307 18.462.518 24.741.539 Lučani 1.790.037 2.192.872 3.075.617 4.019.708 5.386.793 Požega 1.793.271 2.196.834 3.081.173 4.026.970 5.396.526 Ukupno 40.510.193 47.507.612 62.208.495 76.221.832 95.137.376
Za posmatrano područje projektovan je nacionalni dohodak po stopi od 5% do 2010. godine, 3,5% do 2015. godine i 3,3% do 2021. godine. Za opštine kolubarskog, moravičkog okruga i za Požegu projektovane su nešto više stope rasta nacionalnog dohotka i to do 2010. godine 7%, od 2010-2015. godine 5,5% i do 2021. godine 5%, jer se u ovim opštinama očekuje intenziviranje privrednog razvoja.
Investicije na jednog stanovnika na nivou Republike Srbije su projektovane do 2010. godine po stopi od 12%, od 2010. do 2015. godine po stopi od 7% i od 2015-2021. godine po stopi od 5%. Za Beograd i beogradske opštine korišćena je stopa rasta od 10% do 2010. godine, 5% do 2015. godine i 3% do 2021. god. Visoke stope rasta od 16 do 25% su korišćene kod projekcije stope rasta investicija za opštine: Ljig, Gornji Milanovac, Lučane, Čačak i Požegu.
Kod projekcije bilansa proizvodnje korišćene su različite stope rasta za industriju i poljoprivredu. Kod industrije je do 2010. godine projektovan rast po stopi od 5% (kod opština moravičkog i zlatiborskog okruga 7-8%) do 2010. do 2015. godine 4% i do 2021. godine 3,5%. Rast poljoprivrede je projektovan po stopi od 4% do 2010. godine 3% do 2015. godine i 2,5% do 2021. godine.
Na osnovu ocene stanja turističkog potencijala na prostoru obuhvaćenim Prostornim planom, kao i mogućnosti njihovog bržeg aktiviranja u sklopu ukupne turističke ponude ovog područja razvoj turizma u široj zoni autoputa treba prilagoditi potrebama drugih turističkih tržišta i lokalnog stanovništva, ali i zahtevima koje tranzit na autoputu postavlja u pogledu udobnosti i prijatnosti putovanja.
Uređenje i opremanje uže zone autoputa treba prilagoditi svim kategorijama putnika, a prostorni razmeštaj tih lokaliteta uskladiti sa međunarodnim standardima.
Mogući potencijali turističkog razvoja (definisani postojećim i planovima koji su u izradi) u zoni šireg funkcionalnog uticaja koridora su: skijalište Povlen, letnji i zimski sadržaji ponude u prostoru Divčibara i Rajca, lovišta, objekti i površine prirodnih vrednosti, uz uslov njihovog neposrednog povezivanja sa potencijalnim turističkim centrima, mestima.
Planiranje razvoja turizma na teritoriji koja je obuhvaćena Prostornim planom u skladu je sa osnovnim postavkama datim u Prostornom planu Republike Srbije. Šira zona autoputa obuhvata sledeće turističke rejone:
1) Maljensko-Suvoborski rejon (sa banjama):
Predstavlja deo istočne subregije turističke regije Valjevskih planina i obuhvata na planskom području deo teritorije opština Ljig, Gornji Milanovac na području Moravičkog okruga i opštine Požega na području Zlatiborskog okruga.
Glavna turistička ponuda rejona biće organizovana u sledećim kompleksima i mestima:
turistički kompleks i centar Divčibare;
turistički kompleks Slavkovica-Rajac-Suvobor – sa gravitirajućim selima Lalinci, Banjani, Dići, Gukoši, Kadina Luka i Ba (na području opštine Ljig);
Banja Vrujci-centar banjskog podrejona u Maljensko-Suvoborskoj podgorini (sa termomi-neralnim vodama u Ljigu, Mionici i Petnici).
2) Kolubarsko-Tamnavski rejon obuhvata deo teritorije opština Lajkovac i Ub, sa turističko-rekreativnom ponudom zasnovanom na termalnim vodama i hidrotehničkim objektima, lovnim i ribolovnim resursima i sportsko-rekreativnim potencijalima reka i prostora rekultivisanih kopova lignita.
3) Zlatiborski rejon
U okviru Zlatiborskog rejona, planine Zlatibor i Tara predstavljaju najznačajnije turističke centre Srbije, a izgradnja auto-puta će samo povećati njihov značaj. Od ostalih turistički destinacija na ovom području treba pomenuti Guču, kao i dragačevska i sela požeške opštine kao što su Ježevica, Roge i Gornja Dobrinja koja predstavljaju potencijal za seoski turizam. Za razvoj turizma treba naročito istaći značaj Ovčarsko-kablarske klisure sa brojnim lokalitetima spomenika kulture i arheoloških nalazišta.
U užoj zoni, neposredno uz autoput, razvoj turizma je potrebno prilagoditi zahtevima tranzitnih putnika. Naime, u užoj zoni auto-puta locirani su prateći sadržaji koji čine funkcionalne i sadržaje za potrebe korisnika.
Na odmorištu O1 kod čvora Obrenovac, predviđena je i izgradnja baze za održavanje u kojoj bi trebalo da se zaposli 40 do 60 radnika. Predviđa se takođe parkiralište, benzinska pumpa, restoran, kafei, prodavnica prehrambrene robe, prodavnica delova za vozila, informacioni centar. Ukupan broj zaposlenih na ovom odmorištu koje gravitira opštini Obrenovac je od 120 do 150.
Sledeće odmorište gravitira opštini Ub i pretpostavka je da će zapošljavati 50 do 70 radnika.
Kod čvora Lajkovac predviđa se odmorište tipa O2 gde se pored svih navedenih sadržaja predviđa i manji motel kapaciteta 20 do 40 ležajeva. Aproksimativni broj zaposlenih na ovom odmorištu je oko 150.
Na području opštine Ljig biće locirano odmorište tipa O1 sa 50 do 70 zaposlenih koji će gravitirati toj opštini.
Kod čvora Takovo locirana je treća auto baza sa 40 do 60 zaposlenih (uglavnom iz Čačka) koji gravitiraju opštinama Takovo i Gornji Milanovac.
Kod čvora Preljina predviđa se odmorište sa svim svojim pratećim sadržajima, kao i motel kapaciteta 50 do 60 ležajeva. Ukupan broj zaposlenih na ovom punktu bi trebalo da bude oko 200 radnika uglavnom iz Čačka.
Kod čvora Lučani predviđa se četvrta baza za održavanje sa 40 do 60 zaposlenih kao i sa ostalim pratećim sadržajima, odnosno ukupno oko 100 zaposlenih uglavnom iz opštine Lučani.
Kod čvora Požega predviđa se čeono naplatno mesto sa 10 do 15 zaposlenih.
6. Prostorni razvoj, razmeštaj i korišćenje infrastrukturnih sistema
6.1. Funkcionalna veza koridora sa neposrednim
okruženjem
6.1.1.Funkcije i značaj autoputa E-763
Planirani autoput E-763 na deonici Beograd – Požega je deo evropske mreže E putnih pravaca i predstavljaće kvalitetnu podužnu drumsku vezu unutar teritorije Republike. U sistemu putne mreže Srbije i Crne Gore, navedeni putni pravac, odnosno koridor, predstavlja osnovnu vezu na pravcu sever – jug koji povezuje Vojvodinu, Beograd, zapadnu i centralnu Srbiju, područje jugozapadne Srbije sa Crnom Gorom, Jadranskim morem i lukom Bar. Povezivanjem sa lukom Bar omogućeno je povezivanje i sa južnom Italijom, kao i veze sa pomorskim lukama Jadrana i Sredozemlja. Pomenuti autoput i postojeće magistralne saobraćajnice M-5 i M-22 predstavljaće centralni saobraćajni koridor u posmatranom području. Budućim putem E-763 će se odvijati daljinski i tranzitni saobraćaj između Beograda i Požege. Zona Beograda, kao nesporni administrativno-privredni centar Republike, predstavlja generator kretanja ljudi i robe. Pored toga, putevi koji se ukrštaju u prestonici omogućavaju disperziju dolazećih vozila iz pravca Požege, odnosno Južnog Jadrana u željenim pravcima:
putem E-70 (M-1) preko Rume i Batrovaca ka granici sa Hrvatskom i dalje na zapad koridorom X;
putem E-70 (M-1) preko Pančeva i Vršca ka granici sa Rumunijom i dalje ka Istočnoj Evropi;
putem E-75 preko Novog Sada i Subotice ka granici sa Mađarskom i dalje na zapad krakom koridora X.
Navedeni putevi predstavljaju i moguće pravce dolaska korisnika na budući auto-putski pravac. Pored koridora ka inostranstvu, auto-put E-763 će se oslanjati i povezivati i mrežu saobraćajnica unutar državne zajednice:
M-4 – Loznica – Valjevo – Lajkovac – Lazarevac;
M-5 – Užice – Požega – Čačak – Preljina – Kraljevo;
M-19 – Beograd (petlja Mostar) – Obrenovac – Šabac;
M-21 – Valjevo – Kosjerić – Požega – Užice;
M-21.1 – Požega – Arilje;
M-22 – Stepojevac – Lazarevac – Ćelije (M-4) – Ljig – Gornji Milanovac – Preljina – Kraljevo.
Primarni značaj putnog segmenta autoputa E-763 na deonici Beograd – Požega ogleda se u obezbeđenju efikasnijeg, ekonomičnijeg i bezbednijeg prevoza ljudi i transporta robe između Beograda, dela Republike Srbije u gravitacionom području auto-puta i teritorije Crne Gore, zaključno sa Jadranskim priobaljem.
Osnovna funkcija puta E-763 u budućem auto-putskom profilu je u omogućavanju visokog nivoa saobraćajne usluge i konfora korišćenja za sve njegove korisnike kao i u obezbeđenju saobraćajnice velikog kapaciteta. Pored navedenog, auto-put na deonici Beograd – Požega je podsticajnog karaktera za razvoj područja kroz koja prolazi, omogućavajući brzo, kvalitetno i pouzdano izvršenje transportnih zadataka u gravitacionoj zoni. Konačno, postojanje autoputske saobraćajnice, sa svim sadržajima koje put njegovog ranga mora da poseduje, doprineće razvoju bližeg okruženja kroz novostvorene aktivnosti i naplatu usluga.
Sistem putne mreže Srbije i Crne Gore izgradnjom auto-puta Beograd – Požega pružao bi znatno bolju uslugu tokovima ljudi i robe koji se trenutno odvijaju mrežom magistralnih puteva.
Predhodnom studijom opravdanosti auto-puta E-763 Beograd-Južni Jadran, deonica Beograd-Požega, definisane su stope rasta obima saobraćaja na putevima planskog područja.
Tabela br. 4. Stope rasta obima drumskog saobraćaja
2003 2008 2013 2018 2023 2028 godina 1 godina 6 godina 11 godina 16 godina 21 godina 26 stope rasta (%) 4,02 4,25 2,97 2,09 1,50
Uzimajući u obzir dostignute intezitete saobraćajnih tokova, navedene stope rasta obima drumskog saobraćaja kao i predloženu dinamiku puštanja u saobraćaj pojedinih sektora planiranog puta prikazan je obim drumskog saobraćaja na postojećim magistralnim putevima M-5, M-19 i M-22 bez novoplaniranog puta E-763 i posle izgradnje (fazne) deonice Beograd – Požega, putnog pravca Beograd – Južni Jadran.
Tabela br. 5. Obim drumskog saobraćaja na postojećim magistralnim putevima M-5, M-19 i M-22 do izgradnje i nakon izgradnje autoputa Beograd – Južni Jadran E -763,
deonica Beograd – Požega
naziv deonice 2003.g. 2008.g. 2009.g. 2010.g. 1. Obrenovac Ostružnica – Umka – Obrenovac 14,100 39,200 Obrenovac – Ub 25,100 2. Lajkovac Ub – Lajkovac 12,600 32,600 Lajkovac – Ljig 20,000 3. Takovo Ljig – Takovo 25,920 42,740 Takovo – Preljina 16,820 4. Lučani Preljina – Pakovraće – Lučani 25,800 33,280 Lučani – Požega 7,480
U inicijalnom periodu, baza locirana u okviru petlje Lučani će u južnom smeru održavati autoput E-763 do kraja izgrađenog dela, tj. petlje Požega. Sa nastavkom izgradnje putnog pravca ka Crnoj Gori promeniće se i njen delokrug delovanja.
Izgradnja baza prati izgradnju planiranog putnog pravca. Obavezni sadržaji i kapacitet baze za održavanje zavise od:
prostornih karakteristika područja deonice (geografski položaj, nadmorska visina, meteorološki uslovi, karakteristike terena);
dužine deonice (dužina i ukupna površina koja se održava);
specifičnih karakteristika deonice (dužina i vrsta mostova, dužina i vrsta tunela, karakteristike trase); i
definisanih standarda i programa održavanja deonice (zimsko održavanje, prioriteti).
Dominantni programski uslov za definisanje i dimenzionisanje sadržaja je nivo zimskog održavanja. U okviru baza za održavanje potrebno je obezbediti sledeće sadržaje, okvirnih vrednosti pojedinih kapaciteta:
upravna zgrada – površine 600[pic] – 1200[pic];
parking prostor za vozila (vozila zaposlenih i posetioci) – 25 – 40 parking mesta;
pokriveno skladište – površine 400[pic] – 700[pic];
otvoreno skladište – površine 400[pic] – 1400[pic];
magacin soli – kapaciteta 1000[pic] – 1500[pic];
stanica za snabdevanjem tečnim gorivom – dva točiona mesta (benzin i dizel gorivo), rezervoari od približno: 10[pic]za benzin i 25[pic]za dizel;
radionica za održavanje vozila i opreme – 2 – 4 radna mesta sa obaveznim postojanjem radnog mesta sa kanalom; i
garaža sa delom za pranje vozila – 15 – 20 mesta.
Orijentaciona, površina potrebna za baze za održavanje se kreće u opsegu od 1,5[pic] do 4[pic].
Razvoj informacione i komunikacione tehnologije stvorio je preduslove za uspešno upravljanje i kontrolu saobraćajnih tokova. Postigniti efekti vođenja korisnika i kontrole njihovog ponašanja na budućem autoputskom pravcu E-763 Beograd – Požega zavisiće pre svega od stepena organizovanosti sistema kontrole i upravljanja.
Sistem kontrole i upravljanja saobraćajem potrebno je da sadrži:
telefonske stubiće;
sistem video nadzora;
senzore lokalnih meteoroloških uslova;
senzore saobraćajnog toka (inteziteta, strukture; pozicija posle svake petlje);
patrolno vozilo;
telekomunikacionu opremu;
vertikalnu signalizaciju (poželjna je promenljiva signalizacija).
Osnovni objekti sistema kontrole i upravljanja saobraćajem nalaziće se u okviru baza za održavanje puteva dok će sama oprema biti raspoređena duž autoputa. Informacije o uslovima odvijanja saobraćaja će se prosleđivati: službi održavanja autoputa, policiji, medicinskoj služba, vatrogasnoj službi. Po prijemu informacije, i na osnovu ingerencija, uslediće preduzimanje potrebnih radnji. Komunikacija sa budućim korisnicima autoputa odvijaće se i uz upotrebu promeljive signalizacije.
Naplata putarine predstavlja jedan od načina prikupljanja finansijskih sredstava potrebnih za funkcionisanje autoputa. Definisanjem uslova korišćenja autoputa na nivou Generalnog projekta i uvođenjem naplate putarine usmerena su određena planerska i projektantska rešenja.
Usvojeni zatvoreni sistema podrazumeva da svi saobraćajni tokovi koji ulaze ili napuštaju autoputsku saobraćajnicu E-763 moraju da prođu kroz naplatno mesto. Time je omogućena potpuna kontrola pristupa autoputu. Izbegnut je problem zaobilaska naplatnog mesta (slučaj kod otvorenog sistema naplate putarine). Primenom zatvorenog sistema obuhvaćeni su svi korisnici, bez uticaja karaktera toka, tranzitni ili regionalni saobraćaj.
Tehnologija opsluživanja korisnika kod zatvorenog sistema podrazumeva da svako vozilo prilikom ulaska na E-763 dobija karticu, ili neki drugi vid evidentiranja o mestu ulaska. Pri napuštanju autoputskog pravca, na osnovu predhodno pomenute kartice, biva ustanovljena pređena relacija te naplaćena nadoknada, određena tarifom korišćenja deonice autoputa Beograd – Požega.
Osnovni nedostaci zatvorenog sistema ogledaju se kroz uvećane investicione i eksplatacione troškove (usled velikog broja naplatnih mesta) kao i kroz ometanje odvijanja saobraćajnog toka (dvostruko zaustavljanje vozila). Sistemi novije generacije, za elektronsku naplatu putarine, omogućiće povećanje efikasnosti naplate uz istovremeno olakšavanje kretanja korisnika u zonama naplatnih rampi (naplata se vrši na osnovu elektronske identifikacije vozila koje prolazi kroz naplatnu rampu, ne zaustavljajući se, a potom se potrebna nadoknada naplaćuje sa računa korisnika).
Objekti naplate putarine, glavna i sporedna naplatna mesta (zatvoreni sistem naplate putarine) formirani sa ciljem ubiranja naknade korišćenja autoputa, treba da sadrže:
naplatni plato;
ostrva na naplatnom platou (min. širine 1,7m, min. dužine 15m);
naplatne kabine (minimalno 2 na sporednom naplatnom mestu, a 8 na glavnim naplatnim mestima);
centralna poslovnica;
objekte kontrolne stanice;
osvetljenje;
pomoćne površine.
Broj kabina pre svega zavisi od inteziteta saobraćajnih tokova na posmatranom preseku ali i od načina evidentiranja vozila, odnosno naplate nadoknade za korišćenje autoputa.
Potrebno je predvideti mogućnost promene namene pojedinih naplatnih kanala, naročito u slučaju glavnih (čeonih) naplatnih mesta, kako bi se poboljšala opsluga u vršnim satima za smer sa trenutno većim opterećenjem. Sporedna naplatna mesta predviđena su, za zatvoreni sistem naplate putarine, na svim denivelisanim raskrsnicama tako da se obuhvate saobraćajni tokovi koji ulaze ili izlaze sa planiranog autoputa.
Prostornim planom, predviđeno je postojanje dva glavna naplatna mesta: kod Ostružnice i ispred Požege (gledano u smeru od Beograda). Sporedna naplatna mesta su locirana na deset denivelisanih ukrštaja koji se nalaze između petlje Ostružnica i petlje Požega.
Površina potrebna za glavno naplatno mesto je oko 3[pic], dok je sporedno naplatno mesto moguće organizovati i na oko 1[pic].
Sadržaji za potrebe korisnika
Predviđeni su sledeći prateći sadržaji za potrebe korisnika puta.
Stanice za snabdevanje gorivom (SSG), koje su namenjene prevashodno opsluživanju svih vrsta motornih vozila, po pitanju dopune pogonskog goriva. Obzirom da je predmetna deonica autoputskog profila i deo međunarodne putne mreže potrebno je da benzinske stanice budu u skladu sa domaćim i evropskim standardima po pitanju izgrađenosti, opremljenosti, dostupnosti i bezbednosti. Na osnovu predloženog rastera pojavljivanja sadržaja za potrebe korisnika u okviru Prostornog plana, jasna je potreba za formiranjem stanica za snabdevanjem gorivom na svim odmorištima i u okviru motelskog kompleksa. Time se postiže postojanje 7 pumpi u svakom od smerova kretanja, sa prosečnim međurastojanjem od 25km na celoj deonici autoputa E-763 Beograd – Požega.
Parkirališta (P) služe kraćem zadržavanju korisnika (15-30 min.), postavljaju se obostrano, smaknuto u odnosu na glavni saobraćajni tok. Susedna parkirališta treba da su na svakih 10-15 km, a u zavisnosti od ostalih sadržaja na trasi kao i makrolokacijskih uslova. Obavezni sadržaji na parkiralištima su: parking prostor za putnička i komercijalna vozila, sanitarni čvor, voda za piće, zelene površine prilagođene odmoru korisnika, opremljene klupama i stolovima. Problem formiranja i pozicioniranja parkirališta će se razrešavati na nivou predstojećih urbanističkih planova i idejnih projekata.
Odmorišta (O) služe dužim zadržavanjima putnika (30-90 min.), postavljaju se na rastojanjima od približno 25km. Obavezni sadržaji na njima su: stanica za snabdevanjem gorivom, restoran, kafei, prodavnica prehrambrene robe, prodavnica delova za vozila, informacioni centar, kao i svi sadržaji parkirališta.
Moteli (M), namenjeni dužem zadržavanju, uz mogućnost noćenja korisnika, postavljaju se na rastojanjima 30-70km. Pored svih sadržaja navedenih za parkirališta i odmorišta, potrebno je da se u okviru kompleksa nalazi i servisna radionica za sve vrste vozila, kao i širi dijapazon zanatsko-trgovinskih prodavnica, pošta, menjačnica.
Određivanje tačne lokacije objekata pratećih sadržaja je kompleksan zadatak, koji zahteva sagledavanje i analizu više uticajnih parametara:
održavanje potrebnog ritma između objekata u prostoru;
saobraćajno-tehnički uslovi;
prostorna ograničenja;
prirodne i istorijske karakteristike posmatranog lokaliteta;
mogućnost komunalnog opremanja;
snabdevanje i održavanje objekata pratećih sadržaja; i
uslovi zaštite životne sredine.
Tabela br. 8. Makrolokacije i tip sadržaja za potrebe korisnika
redni broj tip sadržaja strana Stacionaža (km+m) međurastojanjena jug (km) na sever 1. SSG obostrano 5+600 – 2. O – 1 obe strane 17+100 11,50 3. O – 1 obe strane 35+800 18,70 4. O – 2 obe strane 55+200 19,40 5. O – 1 obe strane 81+500 25,90 30,90 6. UC smer od Beograda 113+200 31,40 O – 2 smer ka Beogradu 112+700 31,22 7. O – 1* obe strane 145+000 31,80
* – uslovno, u zavisnosti od sledeće deonice auto-puta i ritma pojavljivanja pratećih sadržaja.
Saobraćajno-tehnički uslovi podrazumevaju formiranje ulivno/izlivnih traka u odnosu na glavi pravac saobraćajnog toka, omogućavanje uočljivosti i prepoznatljivosti objekata pratećih sadržaja, opremanje objekata osvetljenjem, zelenilom, urbanim mobilijarom, dominantnost u odnosu na okolni pejsaž.
Tabela br. 9. Vrste usluga u pojedinim pratećim sadržajima za korisnike
Vrsta pratećeg sadržaja kilometraža 0+00 Ub Lajkovac Ljig Naselja 4,9 2,9 2,3 Industr. 0,8 1,2 1,1 UKUPNO 5,7 4,1 3,4
U zoni koridora, su Ljig, Lajkovac i Ub, sa planiranim kapacitetima datim u tabeli. Ključni objekti prve faze realizacije Regionalnog sistema su: vodoakumulacija „Rovni“ na reci Jablanici, cevovod sirove vode, od vodoakumulacije do fabrike vode, fabrika vode „Pećina“ (u daljem tekstu: PPV „Pećina“) iznad Valjeva, planirana sa vršnim kapacitetom 1.800 l/s, koji će se realizovati u tri faze razvoja od po 600 l/s, od kojih je realizovana prva i magistralni cevovod čiste vode, kojim će se voda prebacivati od rezervoara, u zoni svih nizvodnih naselja priključenih na ovaj sistem, do Lazarevca.
Drugom fazom razvoja Regionalnog sistema do 2020. godine predviđena je izgradnja vodoakumulacije „Struganik“ na Ribnici sa odgovarajućim postrojenjem za prečišćavanje vode, koje bi se priključilo na postojeći Regionalni sistem, čime će se omogućiti proširenje ovog sistema i na naselja na području opštine Ljig.
Snabdevanje vodom područja opštine Lajkovac
Naselja opštine Lajkovac snabdevaju se iz dosta oskudnih izvorišta podzemnih voda, čiji su kapaciteti najvećim delom već angažovani. Dugoročno i stabilno snabdevanje vodom visokog kvaliteta obezbediće se realizacijom prve faze Regionalnog sistema. U okviru planiranog kapaciteta Regionalnog sistema u vršnim uslovima potrošnje rezerviše se 120 l/s za područje opštine Lajkovac.
Snabdevanje vodom područja opštine Ub
Ub i ostala naselja na podučju opštine snabdevaju se iz izvorišta podzemnih voda ograničenog kapaciteta, i to iz: postojećeg izvorišta u Takovu (oko 40 l/s) i podzemnih voda dobijenih odvodnjavanjem površinskog kopa „Tamnava-zapadno polje“ (15-20 l/s). S tim da će neka seoska naselja u zoni budućih površinskih kopova ostati bez vode (presušivanjem bunara). Dugoročno snabdevanje naselja na području opštine Ub zasnivaće se na radovima koji će se odvijati u dva pravca:
proširenju lokalnih izvorišta na području opštine, i to po prioritetima: (a) održavanju na nivou sadašnje izdašnosti (40 l/s) izvorišta gradskog vodovoda Uba u Takovu; (b) zahvatanju podzemnih voda iz sedimenata gornjeg i srednjeg trijasa i gornje krede na lokalitetima Pambukovice, Čučuge i Dokmira (oko 80 l/s); (v) korišćenju bunara u okviru sistema za odvodnjavanje površinskih kopova (oko 10-15 l/s); i (d) realizaciji male akumulacije „Pambukovica“ na reci Ub (oko 100 l/s); i
povezivanju vodovodnog sistema sa Regionalnim sistemom, iz koga se rezerviše 80 l/s vršne potrošnje, čime će se značajno povećati pouzdanost vodovodnog sistema na području opštine Ub.
Snabdevanje vodom područja opštine Ljig
Do realizacije druge faze Regionalnog sistema, Ljig i okolna naselja oslanjaće se samo na lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, i to na: izvor Ljiga u selu Ba i vode iz priobalnih aluviona, uz eventualna obogaćivanja izdani veštačkom infiltracijom. Dugoročno rešenje za podmirenje potreba za vodom naselja na području opštine Ljig biće omogućeno po kompletnom formiranju druge faze Regionalnog sistema.
Snabdevanje vodom područja dela opštine Gornji Milanovac
U zoni naselja Takovo protežu se dve magistralne linije gradskog vodovoda koje pripadaju banjanskom (AC F400) i brezanskom vodovodnom sistemu (AC F300). One će se ukrstiti sa planiranom trasom magistralne saobraćajnice, pa je u zoni ukrštaja neophodno primeniti sve standardne mere zaštite.
Snabdevanje vodom dela opštine Lučani
Opština Lučani se delom snabdeva iz regionalnog sistema “Rzav“, a delom iz lokalnog vodovodnog sistema.
U zoni koridora naselja nalazi se od značajnijih objekata i fabrika vode “Milan Blagojević“ kapaciteta 350 l/s koja, osim dela naselja i okolnih sela snabdeva i postrojenja istoimene fabrike.
Regionalni sistem vodosnabdevanja „Rzav“ – Arilje
U zoni planiranog koridora se nalazi magistralni cevovod regionalnog sistema Rzav.
Ovaj sistem u širem smislu pripada zapadnomoravsko – Rzavskom sistemu i kao najveće potencijalni resurs vode koje prevazilazi potrebe samog regiona. U planu je prevođenje dela ove vode ka slivu Kolubare.
Koncepcija regionalnog vodosistema „Rzav“ bazirana je na zahvatanju sirove vode iz akumulacije „Arilje“ na profilu „Đurića kosa“, gravitacionog dovoda vode do postrojenja za preradu vode i distribucije vode za piće magistralnih cevovoda prirodnim padom do gradskih rezervoara u Arilju, Požegi, Lučanima i Čačku. Za Gornji Milanovac je predviđen gravitacioni dovod vode do hidrauličkog čvora u Brđanima odakle se voda prepumpava do gradskog rezervoara.
Kapacitet sistema je Qmax =2500 l/s sirove vode ili 2300 l/s čiste vode za period do 2030 godine. U prvoj fazi izgrađeno je postrojenje za preradu vode kapaciteta 1300 l/s sirove vode tj. 1200 l/s čiste vode i magistralni cevovodi za konačan kapacitet sistema osim deonice cevovoda od Arilja do račve za Lučane. Izgrađen je privremeni vodozahvat sirove vode iz toka reke Rzav iz koga se voda zahvata do izgradnje brane sa akumulacijom i crpna stranica sirove vode kapaciteta 300 l/s.
Raspodela vode po gradovima izvršena je na osnovu potreba u vodi za prvu fazu (Tabela br.11)
Tabela br.11 Potrebe za vodom u prvoj fazi
Korisnik Potreba u vodi I faza l/s Arilje 100 Požega 200 Lučani 150 Čačak-Ljubić 320 Čačak-Beljina 280 Gornji Milanovac 150
U ove količine uračunate su i potrebe u vodi mesnih zajednica tj. naselja koji su locirani duž magistralnog cevovoda ili su priključena na gradski vodovod.
Površina sliva reke Rzav je 580 km2. Prosečan godišnji protok je 8 m3/s, minimalna voda Qmax = 0,9 m3/s. Za povratni period od 10 godina protok iznosi Q10% = 270 m3/s.
Za hvatanje sirove vode iskorišćena je postojeća brana „Ševelj“ visine 7 m u čijem levom bloku je napravljen vodozahvat pomoću koga se voda iz živog toka zahvata i preko sistema grubih, finih rešetki i sita odvodi do crpne stanice usisnim cevovodom (1200 mm dužine 230m.
U tabeli br.12 date su karakteristike magistralnih cevovoda u ovom regionu.
Tabela br.12. Karakteristike magistralnih cevovoda
Deonicacevovoda Prečnik Vrstamater. Dužinadeon. Radnipritisak Protok mm – M bar l/s Fab.rez.Ljubić 12001000 betončelik 42.473 6-14 130 Krak Požega 800 beton 5..454 7 75 Krak Lučani 500 LGC 2.100 7 85 Krak Arilje 300 LGC 3.036 5 30 Cev.sirove vode 1200 Čelik 2.880 5 600
Za izravnavanje časovne neravnomernosti potrošnje vode na postrojenja za preradu vode izgrađeni su rezervoari čiste vode ukupne zapremine 8580 m3. Zapremina rezervoara „Ljubić“ Čačak je 2 400 m3, „Beljina“ u Čačku je 500 m3, u Lučanima 2h1000 m3 (krak za Beljinu je u izgradnji), rezervoara u Požegi 1500 m3, u Lučanima 2h1000 m3. U Arilju nije izgrađen rezervoar za prijem vode, već se voda distribuira direktno u gradsku mrežu.
Navodnjavanje i odvodnjavanje
U zoni predmetnog koridora autoputa Beograd-Južni Jadran ne postoje značajni sistemi za navodnjavanje i odvodnjavanje, izuzev sistema za zaštitu otvorenih rudnih kopova. Na osnovu analiziranih postojećih potencijala, postoji mogućnost za izgradnju lokalnih sistema za navodnjavanje i odvodnjavanje. Ovi projekti bi se rešavali na lokalnom (opštinskom, naseljskom ) nivou u zavisnosti od potreba i mogućnosti.
Za samu magistralnu saobraćajnicu, predviđa se kontrolisani, zatvoreni sistem odvođenja atmosferskih voda, sa retenziranjem i tretmanom pre uvođenja u prirodne vodotoke, shodno vodoprivrednim uslovima u višim fazama projekta.
Uređenje desne obale reke Save u zoni klizišta “Umka“ i „Duboko“
Osovina autoputa se, na deonici od Umke do Bariča, s obzirom na geološke i topografske uslove na desnoj obali, vodi kroz postojeće korito reke Save pa su predviđeni hidrotehnički radovi u koritu reke Save.
Time kosina trupa autoputa na predmetnom sektoru ujedno predstavlja i desnu obalu major korita reke Save, pa se izgradnjom trupa autoputa, formira nova linija odbrane od poplave.
Desna obala reke Save na posmatranom delu i priobalni deo su zahvaćeni aktivnim klizištem, pa se ovim radovima ujedno stvaraju uslovi za njegovu sanaciju klizišta „Umka“ i „Duboko“.
Obala koja se na čitavom potezu formira iznad i duž paralelne kamene građevine se štiti oblogom koja ima za cilj da zaštiti novoprojektovanu nasutu obalu od dejstva talasa, spoljne i unutrašnje erozije i statičkog i dinamičkog dejstva leda.
Formiranjem nove desne obale paralelnom kamenom građevinom, osigurava se plato sa rečne strane i stvaraju uslovi za izgradnju predviđenih objekata na višim kotama (iznad nivoa velike vode).
S toga se može konstatovati da planirani hidrotehnički radovi, u sklopu kojih je paralelna kamena građevina i nasuti plato lociran prema reci Savi, imaju trostruku ulogu i to:
formiranje potrebne teritorije za izgradnju autoputa;
hidrotehničko uređenje i osiguranje desne obale reke Save;
stabilizaciju klizišta „Umka“ i „Duboko“.
6.2.4. Položaj koridora telekomunikacione infrastrukture
Magistralni optički kabl koridora Južni Jadran u potezu Beograd – Požega prati autoput E-763 sa leve strane gledano ka Požegi u levoj bankini, na dubini od 0.8 do 1 metra, u PVC cevi prečnika 40 mm, sa predviđenom rezervnom cevi položenom u isti rov. Na mestima odvajanja lokalnih optičkih kablova predviđeni su betonski revizioni šahtovi 1h1h1 m.
6.2.5. Položaj koridora razvodnog gasovoda
Trasa raѕvodnog gasovoda Valjevo-Beograd kreće iz GMRS „Cerak“ odakle prati koridor Ibarske magistrale sve do Meljaka, gde se odvaja i, pored sela Vranića i Draževca, u zoni sela Stublina ulazi u koridor planiranog autoputa za Beograd-Južni Jadran. Kod sela Crvena Jabuka magistralni gasovod se odvaja od reke Tamnave i obilazi Ub sa istočne strane gde se predviđa GMRS Ub. Nešto pre Lajkovca, kod Ruklada, magistralni gasovod se deli na dva kraka u pravcu:
Ljiga, prateći planirani koridor istočne varijante autoputa Beograd-Južni Jadran; kod Lajkovca se predviđa GMRS Lajkovac; kod naselja Ćelije koridor autoputa sa MG ulazi u dolinu reke Ljig sa jugoistočne strane, pružajući se levom obalom reke Ljig skoro paralelno sa postojećim magistralnim putem R-22 Ćelije-Ljig. Neposredno ispred grada Ljiga predviđa se GMRS Ljig;
Valjeva, pri čemu ovaj krak koji dalje nastavlja ka Mionici i Osečini izlazi iz planskog područja u neposrednoj blizini mesta Lajkovac (KO Nepričava).
Takođe je i predviđena igradnja GMRS Trbušani. Lokacije predviđenih GMRS utvrdiće se razradom planskih rešenja u planovima detaljne regulacije uz poštovanje propisima predviđenih uslova:
da su van naseljenih mesta i industrijskih zona (200 m do 1000 m), a pored lokalnih puteva kojima se omogućava neposredni pristup stanicama i napajanje na elektro i TT mrežu;
minimalno sigurnosno rastojanje prema drugim namenama, stanovanju ili radnim zonama je 15 m, za kapacitete stanica do 30 000 m3/h, odnosno do 25 m za kapacitete stanica preko 30 000 m3/h, kada su stanice u objektima od čvrstog materijala (zidani objekti);
najveće sigurnosno rastojanje od stanica i trafostanica, železničkih pruga i autoputa je 30 m.
Na potezu planiranog Razvodnog gasovoda RG 05-06, deonica Beograd-Valjevo-Ljig i postojećeg Razvodnog gasovoda RG 08-11, deonica Preljina-Požega, planirane su lokacije za stanice komprimovanog prirodnog gasa (SKPG), na rastojanju oko 25 km i u blizini većih naseljenih mesta. Njihova lokacija može biti u sastavu planiranih benzinskih stanica punktova za motele ili kao samostalna. Oko planiranih saobraćajnih petlji, punktova, terminala i parkinga trasa planiranog gasovoda zaobilazi iste, periferno, na istim odstojanjima kao i kod paralelnog provođenja.
6.2.6. Položaj koridora elektroenergetske mreže
Može se reći da se koridori postojećih i budućih elektroenergetskih vodova 400kV, 220kV i 110kV uglavnom ukrštaju sa koridorom budućeg autoputa. To je svakako povoljnija situacija od paralelnog vođenja, kako zbog brzine rešavanja pojedinih kolizija tako i zbog investicionih ulaganja na rešavanju kolizija da bi se u potpunosti zadovoljili važeći propisi.
Suština zadovoljenja propisa kod ukrštanja dalekovoda i budućeg autoputa je u principu zamena postojećih stubova u ukrštajnom rasponu, stubovima veće visine na propisnoj udaljenosti i poštovanjem ostalih propisanih elemenata (pojačana mehanička i električna izolacija, ugao ukrštanja, naprezanje provodnika i dr.).
6.3. Plan veza infrastrukturnih sistema sa okruženjem
6.3.1. Plan veza autoputa E-763 sa okruženjem
Obezbeđenje pristupačnosti budućem autoputskom pravcu Beograd – Požega svim korisnicima omogućiće se formiranjem dovoljnog broja ukrštanja i petlji na kojima će se obavljati razmena vozila sa mrežom puteva niže kategorije. Obezbeđenjem paralelnih putnih pravaca i izgradnjom denivelisanih ukrštanja (podvožnjaci i nadvožnjaci) omogućiće se komunikacija različitih strana infrastrukturnog koridora bez uticaja na uslove odvijanja saobraćaja na autoputu E-763.
Veza autoputa Beograd – Požega sa postojećom putnom mrežom ostvaruje se putem petlji, primenom sledećih kriterijuma:
obezbeđenje veza sa autoputem na mestima ukrštanja sa magistralnim i saobraćajno najopterećenijim regionalnim ili lokalnim putevima;
obezbeđenje veze sa autoputem za regionalne i opštinske centre na području Prostornog plana;
obezbeđenje veze sa autoputem za pojedina područja (planirana za razvoj turizma od međunarodnog i nacionalnog značaja) i značajne prostorno-razvojne strukture (industrija, robno-transportni centri i dr.).
Planirane su sledeće saobraćajne petlje:
Tabela br. 13. Spisak denivelisanih raskrsnica na autoputu Beograd – Požega
redni broj naziv čvora Stacionaža (km +m) rastojanje (km) priključak 1. Ostružnica 0+000 BG obilaz. 6,45 2. Umka 6+450 M-19 7,65 3. Obrenovac 14+100 M-19 13,20 4. Piroman 27 + 300 R 101 a 11,90 5. Ub 39+200 R-270 12,60 6. Lajkovac 51+800 M-4 20,00 7. Ljig 71+800 M-22 24,40 8.* Takovo 96+200 Šumadijska magistrala 1,52 8. Takovo 97+720 R-212 16,28 9. Preljina 114+000 M-22 12,10 10. Pakovraće 126+100 M-5 13,70 11. Lučani 139+800 R-227 7,48 12. Požega 147+280 M-21.1
* Saglasno potrebi da se omogući veza autoputa E-763 Beograd – Požega i “brze magistralne saobraćajnice“ Mali Požarevac – Mladenovac – Topola – Rudnik – Takovo predviđen je denivelisani ukrštaj (petlja) na približnoj stacionaži 96+200km.
U skladu sa napred navedenim, planirane su sledeće petlje:
Ostružnica, u funkciji povezivanja obilaznice oko Beograda E-70/E-75 sa planiranim autoputem E-763 sa punim programom veza;
Umka, u funkciji povezivanja zone oko naselja Umka, magistralnog puta M-19 te regionalnog puta u neposrednoj blizini R-107, sa planiranim autoputem E-763;
Obrenovac, u funkciji povezivanja zone oko naselja Obrenovac, magistralnog puta M-19 i regionalnih puteva R-101 i R-201 koji se nalaze u blizini predloženog čvora sa planiranim autoputem E-763;
Piroman, u funkciji povezivanja naselja jugo-zapadno od Obrenovca i regionalnog puta R 101a sa planiranim autoputem E-763;
Ub, u funkciji povezivanja zone oko naselja Ub i regionalnog puta R-270 sa planiranim autoputem E-763;
Lajkovac, u funkciji povezivanja zone oko naselja Lajkovac i magistralnog puta M-4 sa planiranim autoputem E-763;
Ljig, u funkciji povezivanja zone oko naselja Ljig, magistralnog puta M-22 kao i regionalnih puteva R-202 i R-271 sa planiranim autoputem E-763;
Vrnčani u funkciji povezivanja regionalnog puta R-212-b sa planiranim autoputem E-763.
Takovo, u funkciji povezivanja autoputa E-763 i „Šumadijske magistrale“;
Preljina, u funkciji povezivanja zone oko naselja Čačak, magistralnih puteva M-5 i M-22 sa planiranim autoputem E-763;
Pakovraće, u funkciji povezivanja zone oko naselja Čačak, magistralnog puta M-5 i regionalnog puta R-227a sa planiranim autoputem E-763;
Lučani, u funkciji povezivanja zone oko naselja Lučani i regionalni put R-227 sa planiranim autoputem E-763;
Požega, u funkciji povezivanja zone oko naselja Požega i magistralnog puta M-21.1 sa planiranim autoputem E-763, kao i magistralnih puteva M-5 i M-21 koji se nalaze u neposrednoj blizini.
Sve lokacije navedenih i potencijalnih ukrštaja (tipa denivelisanih raskrsnica) definišu se na osnovu kriterijuma za njihovo uspostavljanje.
Denivelisanim ukrštanjima se obezbeđuje povezivanje i prohodnost mreže lokalnih saobraćajnica, na području posmatranog infrastrukturnog koridora Beograd – Južni Jadran, putem propusta iznad ili ispod autoputa E-763.
Razmeštaj denivelisanih ukrštaja definiše se na osnovu sledećih kriterijuma:
zadržavanjem postojećih trasa svih regionalnih i lokalnih puteva i njihovog denivelisanog ukrštanja sa autoputem;
denivelisano ukrštanje sa železničkim prugama (autoput iznad pruge);
obezbeđenjem denivelisanog ukrštanja za sve atarske puteve (poljski, šumski), s tim da mesto ukrštanja može biti pomereno sa trase atarskog puta na distanci maksimalne dužine 500m, u kom slučaju se obezbeđuje izgradnja deonice atarskog puta duž ograde autoputa do pogodnog mesta za ukrštanje;
obezbeđenjem, ukoliko je to potrebno, bar jednog denivelisanog ukrštanja za područje jedne katastarske opštine čiju teritoriju preseca autoput;
razmeštajem denivelisanih ukrštanja lokalnih i atarskih puteva sa autoputem obezbediće se udaljenost susednih ukrštanja koja je veća od 1,5 km, a manja od 3 km.
Prilikom bližeg determinisanja vrste, namene, te dimenzionisanja denivelisanih ukrštanja ispoštovaće se sledeći uslovi:
nadvožnjaci imaju prednost na otvorenim prostorima dok su u urbanim sredinama poželjniji podvožnjaci;
dimenzionisanjem nadvožnjaka/podvožnjaka omogućiti dvosmerni saobraćaj svih vrsta vozila uz minimalnu visinu podvožnjaka 4,5m i širinu 6m;
predvideti višenamensku upotrebu mostova i propusta, sa mogućnošću korišćenja za kolski i pešački saobraćaj, prolaz niske divljači i vodozemaca.
6.3.2. Alternativni putni pravci
Alternativni putni pravci za osnovne funkcije imaju obavezu da omoguće kretanje korisnicima koji idu pravcem pružanja planiranog putnog pravca i u slučajevima kada oni ne žele da koriste autoput, kao i da omoguće usmeravanje regionalnih i lokalnih kretanja ka autoputu preko najbliže petlje.
Alternativni putni pravac počinje, u varijanti prilaza Beogradu desnom obalom reke Save, kod petlje Ostružnica, 0+000km, magistralnim putem M-19, koji prati trasu planiranog autoputa do iza petlje Umka, 6+450km gde prelazi na levu stranu novoprojektovanog puta, gledano u smeru porasta stacionaže. Neposredno nakon toga, postoji ukrštanje magistralnog puta sa regionalnim putem R-107 (predstavlja vezu sa Velikom Moštanicom). Magistralni pravac M-19 odgovara kao alternativni pravac do iza petlje Obrenovac, 14+100km, gde se ponovo vraća na desnu stranu planiranog autoputa, nakon čega je potrebno preći na regionalni put R-101. U zoni petlje Obrenovac je i veza sa regionalnim putem R-201, koji omogućava vezu ka Stepojevcu.
Pomenuti regionalni put R-101, paralelno sa trasom budućeg puta vodi korisnike do Uba. U zoni sela Stubline, odvaja se regionalni put R-101a omogućavajući vezu ka Velikim Crljenima. Regionalni put R-270 stvara mogućnost za poprečnu vezu puta R-101a sa Ubom pri čemu je ukrštaj puteva u zoni sela Kalenić. Nakon Uba, krećući se i dalje regionalnim putem R-101, korisnik je u mogućnosti da stigne do magistralnog puta M-4, u zoni sela Slovac čime je omogućena veza ka Valjevu na zapad, i Lajkovcu, na istok.
Magistralni put M-4 se u mestu Lajkovac ukršta sa planiranom trasom autoputa, prolazi na levu stranu novoprojektovanog pravca i nakon toga u Ćelijama spaja sa magistralnim putem M-22 gde je omogućena veza ka Lazarevcu (na sever) i ka Ljigu (na jug).
Korisnici iz zone Beograda do mesta Ćelije mogu da koriste i, do sada glavnu, putnu vezu Beograda ka Čačku, pravac puta M-22. Od Ćelija do Ljiga korisnicima je na raspolaganju magistralni put M-22 (sa leve strane budućeg autoputa E-763) ili regionalni pute R-271. Pri tome, poprečne veze regionalnim putevima R-205 i R-205b, omogućavaju vezu između navedenih alternativnih pravaca.
U Ljigu se sustižu putevi M-22 (koji prelazi na desnu stranu planirane trase puta), R-202 i R-271. Alternativno, od Ljiga postoji mogućnost kretanja ka Gornjem Milanovcu, a potom i Čačku koristeći se trasom magistralnog puta M-22. U zoni sela Dolji Banjani se sa magistralnog pravca odvaja regionalni put R-212b koji na bliskom rastojanju sa trasom budućeg puta, pretežno sa leve strane, vodi korisnike ka Takovu i Gornjem Milanovcu (Takovo i Gornji Milanovac su povezani putem R-212 u koji se uliva put R-212b). Na izlasku iz Ljiga, sa magistralnog pravca M-22 odvaja se regionalni putni pravac R-212a koji sa desne strane planiranog puta omogućava vezu Ljiga i Takova.
Raskrsnica regionalnih puteva R-212a i R-212 u zoni sela Drenova omogućava nastavak veze ka Trbušanima i dalje ka Čačku, pri čemu je potrebno koristiti regionalni put R-259. Trenutna veza Čačka i Požege je magistralni put M-5. Alternative budućem putu na pomenutom potezu mogu biti i veze putem korišćenja M-5, R-227a pored Lučana i ponovo M-5 do Požege.
Na području Čačka, planiran je koridor Severne obilaznici oko Čačka, koji ujedno može da se koristi kao alternativni putni pravac. Ova obilaznica se Prostornim planom definiše samo koridorski, dok će razrada i definisanje konkretne trase biti obaveza Prostornog plana opštine Čačak.
6.3.3. Plan veza železničkih pruga sa okruženjem
Veze železničkih pruga sa okruženjem definisane su železničkim stanicama i stajalištima, kao i robnim terminalima. Na postojećim prugama lokacije stanica i stajališta se ne nalaze u okviru granica plana.
Planiranje novih službenih mesta na novim prugama uslovljeno je potrebama privrede područja kojim prolazi trasa pruge, i prognoziranim očekivanim brojem putnika. Definisanje položaja službenih mesta u korelaciji je sa tehničkim parametrima pruge i blizinom naseljenog područja, te mogućnošću povezivanja novog službenog mesta sa već postojećim drumskim saobraćajnicama.
6.3.4. Plan veza magistralnog optičkog kabla sa okruženjem
Magistralni optički kabl u pravcu Beograd-Požega se grana u sledećim čvornim centralama:
čvorna centrala Radljevo, grana se ka važnom čvornom centru Ub, ostvarujući pristup već postojećim pravcima ka Banjanima, Novacima i Pambukovici, kao i planiranom pravcu ka Bajevcu, a od Radljeva se takođe grana ka krajnjoj centrali Brgule;
čvorna centrala Pepeljevac, grana se ka važnom centru Lajkovac, odakle ima pristup postojećem pravcu ka Lazarevcu i Slovcu, kao i planiranom pravcu ka Jabučju i grana se ka čvornoj centrali Bogovađa i krajnjoj centrali Vračević;
čvorna centrala Dići, grana se ka važnom čvornom centru Ljig i ima pristup planiranim pravcima ka Rakarima i Ivanovcimađe, granajući se ka Slavkovici.
6.3.5. Plan veza razvodnog gasovoda sa okruženjem
Planirani gasovodi, ostvaruju vezu sa okruženjem putem GMRS. U koridoru su planirane sledeće GMRS:
GMRS Ub;
GMRS Lajkovac;
GMRS Ljig i
GMRS Trbušani.
Lokacije predviđenih GMRS utvrdiće se razradom planskih rešenja uz poštovanje propisima predviđenih uslova.
6.3.6. Plan veza elektroenergetske infrastrukture s okruženjem
Veza elektroenergetskog infrastrukturnog sistema s okruženjem ostvariće se povezivanjem transformatorskih stanica TS (110/35kV, 220/110kV, 400/220/110kV) sa prenosnom mrežom (110kV, 220kV, 400kV) i to:
Postojeći dalekovodi:
DV 110 kV broj 104/1 Beograd 2 – Beograd 32 (Makiš),
DV 110 kV broj 104/2 Beograd 32 (Makiš) – Beograd 25,
DV 110 kV broj 130/1 Beograd 2 – Beograd 21,
DV 110 kV broj 117/1+121/1 na zajedničkim stubovima,
DV 110 kV broj 121/1 Beograd 2 – Beograd 10 (Mislođin),
DV 110 kV broj 117/1 Beograd 2 – Beograd 35 (Sremčica),
DV 110 kV broj 1191 Beograd 22 (Barič) – TE Kolubara,
DV 110 kV broj 121/2 Beograd 10 (Mislođin) – TE Obrenovac,
DV 110 kV broj 121 /3 TE Obrenovac – EVP Brgule,
DV 110 kV broj 121/4 EVP Brgule – TE Kolubara,
DV 110 kV broj 107/2 Tamnava – Valjevo 3,
DV 110 kV broj 120/2 Lazarevac – EVP Slovac,
DV 110 kV broj 182 G. Milanovac – čvor Beljina,
DV 110 kV broj 1183 Čačak 3 – G. Milanovac,
DV 110 kV broj 115/4 čvor Beljina – Požega,
DV 110 kV broj 1137 Guča – Požega,
DV 110 kV broj 1115 Ivanjica – Požega,
DV 220 kV broj 213/2 TE Obrenovac A – Beograd 3,
DV 220 kV broj 213/1 B.Bašta – TE Obrenovac A,
DV 220 kV broj 227/2 Valjevo 3 – TE Obrenovac A,
DV 220 kV broj 204 B. Bašta – Beograd 3,
DV 220 kV broj 297/2 Čačak 3 – Požega,
DV 220 kV broj 214/2 Kraljevo 3 – Požega,
DV 220 kV broj 214/3 Požega – čvor Vardište,
DV 220 kV broj 266 Požega –Pljevlja,
DV 380 kV broj 412 Beograd 8 – TE Obrenovac A,
DV 380 kV broj 436 Kragujevac 2 – TE Obrenovac A;
Novi dalekovodi i TS:
novi DV 110 kV RP Obrenovac – TS Beograd 22 (Barič),
novi DV 110 kV TS Lazarevac – TS Ljig,
nova TS 110/H kV Čačak 4,
novi DV 110 kV TS Požega – EVP Čačak.
6.4. Potrebne površine za koridore infrastrukturnih sistema
Za potrebe izgradnje magistralnih infrastrukturnih sistema, u okviru planskog područja, utvrđene su potrebne površine, na osnovu kriterijuma za definisanje širine zaštitnih pojasa tih sistema, čime se postiže:
zadovoljenje prostornih uslova za smeštanje planiranog infrastrukturnog sistema;
utvrđivanje bezbedonosnog rastojanja od infrastrukturnog sistema, radi zaštite od negativnih uticaja na životnu sredinu, u prvom redu od buke i aerozagađenja; i
obezbeđenje zaštite osnovnih funkcija u eksploataciji infrastrukturnog sistema od negativnih uticaja iz okruženja, naročito od neplanske izgradnje, nekontrolisanog odlaganja otpada i drugih aktivnosti.
Prostor potreban za izgradnju i zaštitni pojas planiranih magistralnih infrastrukturnih sistema u koridoru je ukupne površine 147,6 km² (odnosno oko 15,88 % površine planskog područja) i širine od 670 m za autoput, 250 m za železničku prugu, 200 m za gasovod i 4 m za optički kabl, kao i 300 m za potencijalni koridor plovnog puta, i to za:
trajno zauzimanje zemljišta za potrebe izgradnje i funkcionisanja magistralnih infrastrukturnih sistema i objekata u Infrastrukturnom koridoru pojas prosečne širine od:
70 m za autoput, uz dodatne površine za motel oko 5 ha, za odmorište oko 3 ha, za petlju oko 5 ha i bazu za održavanje puta oko 3 ha,
35 m za železničku prugu, uz dodatne površine za stanice i druge sadržaje
5 m za gasovod;
zaštitne pojase magistralnih infrastrukturnih sistema u Infrastrukturnom koridoru:
neposredni pojas zaštite – prostor širine 80 m za autoput, 25 m za prugu, 5 m za gasovod i 4 m za optički kabl,
širi pojas zaštite – prostor širine 520 m za autoput, 50 m za prugu i 16 m za gasovod.
Za izgradnju dalekovoda obezbeđuje se zemljište za izgradnju u širini:
DV 400kV 60 m;
DV 110kV 30 m;
DV 2h110kV 40 m.
Po završetku izgradnje, zemljište se vraća u prvobitno stanje i zadržava postojeći imovinski status, izuzev za stubove dalekovoda.
U vreme normalnog pogona dalekovodi se štite užim koridorima, a za održavanje i otklanjanje havarija obezbeđuje se radni prostor širine kao pri izgradnji.
Za izgradnju i trafostanica orijentacione potrebne površine su:
TS 400/HkV min 250 m h 250 m
TS 110/HkV min 50 m h 80 m
Širina zaštitnih pojasa magistralnih infrastrukturnih sistema data je okvirno i biće konačno utvrđena razradom planskih rešenja na nivou urbanističkih planova.
Tabela br. 14. Bilans potrebnih površina za planirane magistralne infrastrukturne sisteme u koridoru
INFRASTRUKTURNI SISTEM POVRŠINA u km2 trasa prateći objekti širi pojas zaštite ukupno koridor Autoput 10,60 0,7 88,37 99,67 Pruga Gasovod 0,5 0,5 5 1,5 Plovni put 38 km – – 11,4 Optički kabl 0,6 – 0,6 UKUPNO: 11,70 1,2 93,37 113,17
Prema načinu obezbeđenja zemljišta za planiranu namenu, planom se rezerviše prostor za potrebe potpune i delimične eksproprijacije za izgradnju trasa i objekata magistralnih infrastrukturnih sistema površine 11,70 km² (odnosno 1,72% površine planskog područja), bez prostora za njihove zaštitne pojase u kojima se ne menja režim vlasništva nad zemljištem, površine 93,37km2 (odnosno 13,72 % površine planskog područja).
6.5. Pravila za međusobno usaglašavanje infrastrukturnih sistema
Osnovna pravila za usaglašavanje infrastukturnih sistema definisana su važećim zakonima, podzakonskim aktima i tehničkim propisima. Ovim pravilima se određuje međusobni odnos infrastrukturnih sistema u prostoru, odnosno njihovog trasiranja i paralelnog vođenja kroz zajednički koridor, uz obavezno uvažavanje pravila funkcionisanja i zaštite svakog pojedinačnog sistema, što podrazumeva racionalni pristup u korišćenju zemljišta u koridoru. Ovim Planom utvrđuju se pravila za sledeće infrastukturne sisteme:
Saobraćajna infrastruktura
Ukrštanje pruge i autoputa sa ostalim infrastrukturnim sistemima kao što su vodovod, elektroenergetske, telekomunikacione, toplovodne, gasovodne i dr. instalacije (kao i otvoreni vodotokovi) planirani su pod pravim uglom. Sve nadzemne vodove treba rekonstruisati i provesti ispod pruge i puta.
Ukrštanje infrastrukturnih sistema odvijaće se primenom sledećih pravila:
planirana su denivelisana ukrštanja autoputa ili železničke pruge sa magistralnim i regionalnim putevima,
ukrštanje autoputa ili železničke pruge sa lokalnim putevima izvešće se grupisanjem i izgradnjom paralelnih veza, ali ne duže od 2,0 km od mesta ukrštanja, odnosno 2,5 km od železničke pruge,
telekomunikacioni kablovi (optički, koaksijalni) kod paralelnog polaganja sa autoputem i železničkom prugom, moraju se polagati izvan zemljišnog pojasa autoputa ili pruge, ili izuzetno na spoljnoj ivici putnog pojasa,
kod paralelnog polaganja telekomunikacionih kablova sa vodovodnom i kanalizacionom mrežom, kablovskom elektroenergetskom mrežom minimalno horizontalno rastojanje ne sme biti manje od 1,0 metara,
telegrafske i telefonske vazdušne i kablovske linije i vodovi niskog napona mogu da se postavljaju i u zaštitnom pojasu autoputa uz saglasnost pravnog lica koje upravlja autoputem,
instalacije i vodovi koji su položeni uz prugu moraju biti van pružnog pojasa tj. moraju biti udaljeni najmanje 6 m od osovine poslednjeg koloseka u naseljima ili 8,0 m na otvorenoj pruzi,
za vodove u pružnom pojasu potrebne su posebne mere zaštite.
Energetska infrastruktura i odnos prema ostalim sistemima u infrastrukturnom koridoru
Približavanje i paralelno vođenje dalekovoda sa drugim objektima infrastrukture vrši se pod sledećim uslovima:
udaljenost bilo kog dela stuba od ivice autoputa je najmanje 40,0 m, a pri paralelnom vođenju dužem od 5,0 km udaljenost je najmanje 100,0 m, s tim što se na brdovitom i šumovitim predelima može se smanjiti na 40,0 m;
udaljenost bilo kog dela stuba, od ograde pruge za vozove velikih brzina je najmanje 25,0 m i od najbliže šine pruga za normalan transport najmanje 15,0 m;
udaljenost TT kablova od stubova dalekovoda iznosi najmanje: za 110 kV – 10,0 m; 220 kV – 15,0 m; 400 kV – 25,0 m;
horizontalna udaljenost između najbližih provodnika dalekovoda i TT voda je najmanje jednaka visini stubova uvećana za 3,0 m i uz pojačanu mehaničku i električnu sigurnost iznosi za: 400 kV – 5,5 m; 220 kV – 4,0 m i 110 kV – 3,0 m.
Gasovodna infrastruktura
Magistralni gasovod, po pravilu, će se ukrštati sa svim ostalim infrastrukturnim sistemima bušenjem ispod tih sistema i postavljanjem u zaštitnu cev, po mogućstvu pod uglom od 90o, na minimalnoj dubini od 0,8 m od dubine drenažnog kanala i 1 m od vodovodnih, telekomunikacionih i drugih cevi.
Vodoprivredna infrastruktura
Položaj trase infrastrukturnih sistema (autoput, pruga, gasovod, optički kabl) biće van zone neposredne i uže zaštite podzemnih i površinskih izvorišta vodosnabdevanja. Tamo gde to nije moguće, zaštita izvorišta obezbediće se posebnim projektom zaštite i kontinualne kontrole kvaliteta voda.
Minimalno horizontalno rastojanje trase cevovoda pri paralelnom vođenju trase u odnosu na trasu optičkog i koaksijalnog kabla i trasu gasovoda iznosi 1,0 m mereno od spoljnih ivica rovova, 1,5 m od nožice nasipa i 2,0 m od spoljnih ivica drumskog i železničkog zemljišta.
Sve aktivnosti na usaglašavanju infrastrukturnih sistema sa vodoprivrednom infrastrukturom obavljaće se uz saglasnost i kontrolu nadležnih organa za poslove vodoprivrede.
7. Namena površina posebne namene sa bilansima planiranih namena
7.1. Planirana namena sa bilansima površina
Bilansi planirane namene površina na oko 678,33 km2 područja Prostornog plana infrastrukturnog koridora Beograd-Južni Jadran, imaće sledeću strukturu: građevinsko zemljište* 117.75 km2 (17,31%), poljoprivredno zemljište 392,147 km2 (57,63%), šumsko zemljište 138,44 km2 (20,35) i ostalo zemljište 21,50 km2 (3,16%).
Površina zone izgradnje autoputa (u tabeli IP/70m, odnosno 35m levo i 35m desno od ose puta) zauzimaće 10,60 km2 odnosno 1,56% ukupne planirane površine područja.
Saglasno učešću pojedinih katastarskih opština, konverzija površina na nivou opština kreće se od 2,13 km2 na području opštine Gornji Milanovac, 1,61 km2 na području opštine Obrenovac, 1,44 km2 na području opštine Ljig, 1,27 km2 na području opštine Čačak, 1,23 km2 na području opštine Ub, 1,04 km2 na području opštine Lajkovac, 0,66 km2 na području opštine Čukarica, 0,65 km2 na području opštine Lučani, 0,37 km2 na području opštine Lazarevac i 0,20 km2 na području opštine Požega.
Promene bilansa osnovnih namena površina ukazuju na ujednačeno smanjenje površina svih kategorija zemljišta, usled formiranja putnog koridora, sa tim da su najevidentnije promene na građevinskom zemljištu kroz koje trasa autoputa najvećim delom prolazi.
U sledećoj tabeli prikazan je odnos postojećih i planiranih površina po kategorijama zemljišta po opštinama (sa katastarskim opštinama koje su u granicama plana).
Tabela br. 15. Odnos postojećih i planiranih bilansa površina
Opština P /km2 građ.zem. % polj.zem. % Obrenovac male gustine 6-12 ari 1,3 50 % P+1+Pk ruralno stan. 4-8 ari 0,7 30 % P+1+Pk vikend-zone / 0,4 25 % P+Pk Lazarevac seoske zone 6 ari 0,6 30 % P+1 male gustine 4 ara 1,0 40 % P+1+Pk vikend-zone / 0,3 20 % P+Pk Ub poslovno-proizv.objekti premanameni 0,8 55 % P-P+1+Pk seoski obj.koncentr.tip 4 ara 1,0 40 % P+1+Pk seoski obj.razbijeni tip 6 ari 0,6 30 % P+1+Pk Lajkovac seoske zone / 0,6 30 % P+1 male gustine / 1,0 40 % P+1+Pk Ljig male gustine 4-8 ari 1,0 40 % P+1+Pk vikend-zone / 0,3 20 % P+Pk Gornji Milanovac prigrad.zone 3-4 ara 0,6 40 % P+1 seoske zone 4 ara 0,6 40 % P+1 vikend-zone / 0,3 20 % P+Pk Čačak prigrad.zone 4 ara 0,6 40 % P+2 seoske zone 4-12 ari 0,6 40 % P+1+Pk Lučani seoske zone 6 ari 0,6 30 % P+1 male gustine 4 ara 1,0 40 % P+1+Pk vikend zone / 0,3 20 % P+Pk Požega nepoljoprivr. 4 ara P+1 40 % P+1 mešovita-stambeni deo 8 ari 0,6 30 % P+1 mešovitaekonomski deo 0,8 70 % P+Pk poljoprivred.stambeni deo 12 ari 0,6 30 % P+1 poljoprivrednaekonomski deo 0,8 70 % P+Pk
8. Zaštita životne sredine
8.1. Uticaj infrastrukturnog koridora na životnu sredinu
Na osnovu mera zaštite životne sredine, predviđenih Prostornim planom Republike Srbije, izvršena je podela na osam kategorija zagađenosti u Republici Srbiji. Područje predmetnog prostornog plana obuhvata područja različitih kategorija zagađenosti, i to u:
drugoj kategoriji lokaliteta sa prekoračenjem graničnih vrednosti zagađivanja se nalaze Lučani (IIa – veliki zagađivač) i Obrenovac, Lajkovac i Lazarevac (IIb-srednji zagađivač);
trećoj kategoriji su lokaliteti u blizini (10km) lokaliteta druge kategorije i to Čukarica, Gornji Milanovac i Čačak (IIIb-srednji zagađivač);
četvrtoj kategoriji su zagađenja u opštinama Ub i Požega, od prehrambene, tekstilne industrije i dr.;
petoj kategoriji zagađenja u opštini Ljig su turistički kompleksi, nedovoljno kontrolisana poseta i dr.
Uticaji infrastrukturnog koridora na životnu sredinu detaljno su obrađeni u fazi izrade Analitičko-dokumentacione osnove i Strategije, a sumarna analiza sa zaključcima nalazi se u elaboratu Izveštaja o strateškoj proceni uticaja, rađenog paralelno sa izradom Prostornog plana.
Aerozagađenje
Problematika aerozagađenja nije posebno izražena u infrastrukturnom koridoru, obzirom na osavremenjavanje voznog parka u budućnosti i značajne restrikcije u pogledu kvaliteta izduvnih gasova, treba očekivati, bez obzira na porast opterećenja, smanjenje koncentracija polutanata.
Zagađenje voda
Nivo zagađenosti atmosferskih otpadnih voda određuje se na osnovu zahtevanog kvaliteta za upuštanje u recipijent. Na osnovu predviđenih vrednosti koncentracija polutanata u atmosferskoj otpadnoj vodi koja nastaje eksplotacijom autoputa E-763 – Beograd – Južni Jadran može se reći da koncentracija većine polutanata prekoračuje MDK (suspendovanih materija, masti i ulja kao povećane vrednosti za HPK i BPK5) što navodi na zaključak da pri eksplotaciji budućeg autoputa može doći do zagađenja površinskih i podzemnih voda posmatranog koridora ukoliko se atmosferske otpadne vode nekontrolisano i bez adekvatnog tretmana ispuštaju u prirodne recipijente.
U pogledu zagađenja tla, izdvajaju se dve faze koje se odnose na period izgradnje i period eksploatacije autoputa, kao i sezonska i incidentna zagađenja tla. Koridor prolazi kroz kvalitetnije zemljište i u tom smislu nema alternative, obzirom da je učinjen napor da se na ovom prostoru veliki linijski infrastrukturni objekti objedine u jedinstven koridor i minimalno ugroze tlo.
Buka
Korišćenjem softverskog paketa zasnovanog na uputstvu „Rihtlinien f(r den Larmshytz an Strassen“, urađen je proračun nivoa buke na karakterističnim profilima, budućeg autoputa E-763, po deonicama za planiranu godinu.
Na osnovu izračunatih vrednosti prognoziranih nivoa buke može se primetiti da na pojedinim deonicama autoputa Beograd – Južni Jadran nivoi saobraćajne buke prekoračuju propisani MDK za naseljena područja. Uticaj buke će se javiti u naseljima koja se nalaze na udaljenosti od oko 75m danju i 160m noću
Vibracije
Primenom metodologije: „US Department of transportation, Federal Transit Administration“, procenjeni su nivoi i brzine vibracija, pod uticajem putnog saobraćaja deonice autoputa E-763 Beograd-Požega u posmatranom koridoru.
Na osnovu proračuna, može se zaključiti da se brzine za retke pojave vibracija (od 0.5mm/s) ne dostižu, a za frekventne pojave vibracija (0.2mm/s) se dostižu i to na udaljenosti od 17m, a na deonici Lučani-Požega ne dostižu ni na 40m udaljenosti od ivice kolovoza autoputa.
Uticaj na pedosekvence
U slučaju nepreduzimanja zaštitnih mera i radova (odvođenje i drenaža podzemnih, ali i tekućih, odnosno površinskih voda sa samog trupa autoputa, pošumljavanje i zatravljivanje, kao i primena-bujičarsko-građevinskih radova kako tehničkog, tako i biološkog tipa uopšte u najugroženijim slivovima) može doći do dalje degradacije u razvoju zemljišnih tipova.
Uticaj na vegetaciju i floru
Uticaji u toku eksploatacije autoputa na vegetaciju i floru mogu se reflektovati kroz povećanje količine izduvnih gasova, zbog predviđenog tzv. teškog saobraćajnog opterećenja. Izvedeni hidrotehnički objekti (planirani radovi tipa regulacije) mogu pokazati pozitivne efekte na habitus i ekološku amplitudu biljnih vrsta, a zbog sinergističkog delovanja i interakcija na relaciji pedosekvence ( vode ( vegetaciono ( florni sastav. Planirani radovi biološkog tipa, pošumljavanja u slivovima, prvenstveno bujične geneze, mogu takođe imati značajne pozitivne reperkusije na zdravlje i habitus već postojeće vegetoflore, kao i na zemljište i vode.
Uticaj na faunu, staništa i biodiverzitet
Negativni uticaji koji se javljaju pri eksploataciji puta ogledaju se kroz mogućnost izginuća životinja na otvorenom putu, remećenje mira u lovištu, kroz koje put prolazi, povećanim nivoom buke, kao i kroz povećan nivo svih vidova zagađivanja. Poseban vid opasnosti po faunu istražnog područja predstavlja moguće zagađivanje tla (odlaganje otpada-deponije i odlagališta, hemijsko zagađenje (mineralnim uljima), površinskih i podzemnih voda, kao i aerozagađenje u slučaju akcidentnih situacija.
Istraživanja nivoa buke (SEL – sound ehposure level) ukazuju da divlje i domaće životinje reaguju na buku preko 90 dB, a da se drastični efekti uočavaju pri buci od preko 100 dB. Zbog toga je ova vrednost (SAD) uzeta kao minimalna vrednost nivoa buke koja proizvodi pojavu uznemiravanja za ceo životinjski svet.
Uticaj na pejsaž
Za potrebe analize uticaja na pejsaž primenjena je uprošćena modifikovana metodologija po kojoj je celokupna trasa u dužinskom smislu podeljena u tri kategorije:
izražen uticaj (dužina trase na nasipima visine preko 6m);
manje izražen uticaj (dužina trase na nasipima manjim od 6m);
nema uticaja (dužina trase u useku, tunelu i mostu ).
Na osnovu ovako valorizovanih uticaja po pojedinim – glavnim deonicama usvojenog koridora mogu se izvesti sledeći zaključci:
na oko 6,5 % od ukupne dužine trase autoputa (dužina trase na nasipu preko 6m) javlja se izražen uticaj na vizuelna zagađenja, odnosno na pejsaž;
na oko 41,1 % trase, uticaj na pejzaž je manje izražen;
oko 52,4 % trase je van uticaja.
Sintezni, opšti zaključak po pitanju ugroženosti pejzaža izgradnjom autoputa Beograd – Južni Jadran je da je dosta dobro valorizovan i izabran upravo onaj koridor koji će imati najmanje negativnih implikacija, a sa istovremeno najvećim, dobrim dekorativno – estetskim, tj. vizurnim efektima krajolika sa bogatom i raskošnom vegetoflorom koja će u vegetativnom periodu pružati maksimum pozitivnih impresija.
8.2. Smernice za zaštitu životne sredine
Utvrđuju se smernice za mere zaštite životne sredine i predela, koje će se primenjivati u daljoj razradi Prostornog plana odgovarajućim urbanističkim planovima i aktima utvrđenim zakonom na planskom području i tehničkoj dokumentaciji za utvrđivanje trasa planiranih magistralnih infrastrukturnih sistema i objekata.
Smernice za zaštitu stanovništva
Kada je reč o zaštiti stanovništva od neželjenih uticaja autoputa na bezbednost i razdvajanje prostora (ometanje slobode kretanja) preporučuju se sledeće mere zaštite:
postavljanje zaštitne ograde radi sprečavanja prelaska i pogibije pešaka preko autoputa;
ostavljanje prostora sa spoljne strane žičane ograde za nesmetano kretanje pešaka i manevrisanje poljoprivredne mehanizacije i prilaz obradivim površinama uz autoput;
denivelisano ukrštanje sa lokalnim putevima;
izgradnja pratećih sadržaja za potrebe korisnika puta, parkirališta, odmorišta, motela i stanica za snabdevanjem gorivom.
Smernice za zaštitu poljoprivrednog zemljišta
Smernice za zaštitu odnose se pre svega na racionalno korišćenje prostora za potrebe izgradnje i eksploatacije magistralnih infrastrukturnih sistema i to trasiranjem infrastrukturnih sistema najkraćim putem od Beograda do Požege, trasom optimalno prilagođenom uslovima terena, paralelnim vođenjem infrastrukturnih sistema u koridoru i korišćenjem postojećih trasa uvek kada je to tehnički i funkcionalno izvodljivo.
Poljoprivredno zemljište se štiti kontrolisanim prečišćavanjem atmosferskih voda sa kolovoza pre upuštanja u najbliži recipijent.
Smernice za zaštitu zemljišta, podzemnih i površinskih voda
Potrebno je obratiti pažnju na rešenja pri projektovanju sistema odvođenja atmosferskih voda, posebno u zoni vodotoka, kako bi se sprečilo direktno izlivanje štetnih materija koje se nalaze na kolovozu.
Preporučuje se da se predvidi zaštita podzemnih voda i zemljišta od proboja zagađenja, posebno kod prevoza opasnih materija.
Preporučuje se da se predvide zone uticaja i količine zagađivača koje spiranjem sa kolovoza autoputa dospevaju u zemljište (i vode) i utvrditi smernice za korišćenje, odnosno namenu takvog zemljišta.
Na potezu od Umke do Bariča preporučuje se: formiranje potrebne teritorije za izgradnju autoputa, regulacija na levoj obali Save u reonu Boljevaca, hidrotehničko uređenje i osiguranje leve i desne obale reke Save i stabilizacija klizišta „Umka“ i „Duboko“.
Preporučuje se da je pri izvođenju radova na regulaciji i uređenju vodotokova u zoni radova, obavezna primena tzv. „naturalnog uređenja“ i izbegavanje betoniranja obala i korita vodotoka (mogu se upotrebiti kamen i sl. materijali) ukoliko je reč o području prirodnog dobra.
U cilju minimizaranja negativnog efekta eksploatacije autoputa predlaže se:
kontrolisano sakupljanje atmosferskih otpadnih voda koje se slivaju sa kolovoznih površina (zatvoreni sistem odvodnjavanja);
prečišćavanje otpadnih voda pre njihovog upuštanja u recipijent.
Nivo prečišćavanja otpadnih voda uslovljen je kvalitetom vode recipijenta. Na osnovu stepena zagađenosti atmosferskih otpadnih voda i zahtevanog kvaliteta za njihovo upuštanje, preporučuje se da se vrši prikupljanje atmosferskih otpadnih voda u retenzije, locirane duž trase autoputa. U retenzijama se ne vrši samo zadržavanje, odnosno taloženje suspendovanih čestica već i teških metala. Retenzije je neophodno održavati povremenim čišćenjem mulja koji se u njima zadržava. Mulj se mora deponovati na propisano mesto ukoliko on sadrži teške metale. Pražnjenje retenzija se vrši preko koalescentnih filtera u najbliži recipijent (otvoreni tok). Koalescentnim filterima se vrši uklanjanje nafte i naftnih derivata. Preporučuje se monitoring kvaliteta atmosferskih otpadnih voda pre njihovog upuštanja u recipijent.
U zoni koridora pored prirodne zaštićenosti vodonosnih sredina, mora se uzeti u obzir i značaj izdani, odnosno akumulacije podzemnih voda za javno vodosnabdevanje pri čemu je stepen značaja određen prema tipu naselja koje koristi ili može koristiti određenu izdan, odnosno akumulaciju podzemnih voda.
Pored formiranih izvorišta uključuju se i zone sanitarne zaštite. Uzimajući u obzir i ove parametre moraju se primeniti odgovrajuće mere zaštite (prema zakonskoj regulativi) na sledećim lokacijama potencijalnih (i postojećih) izvorišta:
izvorišta za vodosnabdevanje gradskih naselja – Lazarevca i Lajkovca (Nepričava);
uža zona sanitarne zaštite beogradskih izvorišta uključujući i izvorište “Vič Bare”;
desna aluvijalna ravan Save;
deo terena istražnog prostora severno od uže zone sanitarne zaštite beogradskog izvorišta;
aluvijalna ravan Kolubare;
postojeće izvorište u selu Ba;
potencijal termalnih voda (iz duboke karstne izdani) kod hotela „Ljig“ (na levoj obali reke Ljig);
termalni izvori u selu Savinac;
regionalni vodosistem „Rzav“.
U pojasu uže zone zaštite preporučuje se zabrana kopanja kanala i izvođenja zemljanih radova, probijanje gornjeg (zaštitnog) sloja zemljišta, odnosno kopanje šljunka, peska, gline i sl. Preporučuje se zabrana izgradnje uređaja za uklanjanje otpadnih materija.
Pojas zone neposredne zaštite služi isključivo za potrebe vodovoda te se u njemu preporučuje zabrana drugih aktivnosti.
Planirana saobraćajnica ugrožava sve vodotoke u zoni neposrednog uticaja. Regulacioni radovi ne smeju ugroziti postojeći režim voda.
Preporučuje se da minimalno horizontalno rastojanje trase cevovoda pri paralelnom vođenju trase u odnosu na trasu optičkog i koaksijalnog kabla i trasu gasovoda iznosi 1,0 m mereno od spoljnih ivica rovova, 1,5m od nožice nasipa i 2,0m od spoljnih ivica drumskog i železničkog zemljišta.
Preporučuje se da se eventualni ukrštaji podzemne hidrotehničke infrastrukture obezbede zaštitnim cevima i šahtovima sa jedne i druge strane magistralnog puta.
Razmeštaj magistralnih infrastrukturnih sistema u koridoru kojim se broj premošćavanja vodotoka i depresija i međusobnog ukrštanja svodi na najmanju moguću meru, s tim da je za magistralne infrastrukturne sisteme sa značajnim tehničko-tehnološkim i lokacijskim zahtevima (autoput i železnička pruga) poželjan razmeštaj duž iste obale vodotoka,
Preporučuje se da se sva ukrštanja planiranih infrastrukturnih sistema: autoput, pruga, optički kabl i gasovod sa vodotocima u prirodnom ili uređenom stanju, organizuju tako, da se ne remeti osnovna namena i funkcija vodotoka.
Preporučuje se da se objekti lokalnog karaktera, kao što su mostovi i propusti treba dimenzionišu na velike vode verovatnoće pojave jednom u sto godina. Na mestu ukrštanja, zaštitu obala i korita od erozije obezbediti obaloutvrdama 3,0m uzvodno i nizvodno od mesta ukrštanja uz odvodnjavanje u zoni mosta.
Preporučuje se da se položaj trase površinskog ili podzemnog linijskog vodnog objekta predvidi po pravilu van vodnog zemljišta, a na mestima ukrštanja sa vodotokom, ukrštaj od približno 90o, pod uslovom da se podzemni linijski objekti na mestu ukrštanja obezbeđuju mostom za veći vodotok ili zaštitnim cevima ispod dna (regulisanog ili neregulisanog) manjeg vodotoka.
Preporučuje se da se zaštita kvaliteta voda ostvari primenom četiri grupe mera:
tehnoloških mera – izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) na mestima koncentrisanih zagađenja, i to:
PPOV opšteg tipa na kraju kanalizacionih sistema naselja sa više od 5.000 ekvivalentnih stanovnika (ES), pre upuštanja upotrebljene vode u vodotok,
postrojenja za predtretman otpadnih voda pojedinih industrija, pre njihovog upuštanja u kanalizacione sisteme naselja, s tim da se stepen prečišćavanja (efektivnost) PPOV određuje u skladu sa zahtevima održavanja vodotoka – recipijenata u propisanoj klasi;
uređivanje režima malih voda i prečišćavanje otpadnih voda u sklopu rešenja vodoprivrednih sistema korišćenja, uređenja i zaštite rečnih voda, radi obezbeđenja propisane kategorije vodotoka, a posebno najuzvodnijih deonica osnovnog toka reke i pritoka;
vodoprivrednih mera – namenskim ispuštanjem čiste vode iz akumulacija, radi poboljšanja vodnih režima u periodima malovođa, kao i u slučaju akcidentnih zagađenja;
organizacionih i ekonomskih mera, kojima se onemogućavaju i sankcionišu aktivnosti koje dovode do narušavanja kvaliteta voda.
Preporučuje se obezbeđenje prostornih i drugih uslova za realizaciju plovidbe donjim tokom reke Kolubare u okviru integralnog vodoprivrednog rešavanja potencijalnog plovnog puta IV kategorije, kojim bi se, preko Save, omogućilo povezivanje planskog područja sa evropskom mrežom unutrašnjih plovnih puteva.
Smernice za zaštitu od erozija i bujice
Određenim biološkim, biotehničkim i tehničkim merama za kontrolu erozionih i transportnih procesa u slivovima, mogu se smanjiti eroziona produkcija i transport nanosa, a time i stepen ugroženosti saobraćajnice od erozije i bujica.
Pored antierozionih i bujičarskih mera i radova, postoji još jedan aspekt rešavanja problematike ugroženosti buduće saobraćajnice od erozije, bujica i nanosa. Radi se o hidrauličkom dimenzionisanju objekata na mestima ukrštanja autoputa sa bujičnim vodotocima. S tog aspekta, posebno treba voditi računa o opasnosti od zaustavljanja nanosa i formiranja nanosnih naslaga u zonama mostova i propusta. To znači da se kod hidrauličkog dimenzionisanja ovih objekata mora imati u vidu neophodnost ostvarenja adekvatnog transportnog kapaciteta za vučeni nanos.
Smernice za zaštitu od poplava
Preporučuje se da se odbrana od poplava ostvari u okviru integralnih sistema:
1) aktivnom odbranom u okviru akumulacionih basena, kojima se ublažavaju talasi velikih voda;
2) pasivnom odbranom, realizacijom linijskih zaštitnih sistema;
3) planskom kontrolom izgradnje u ugroženim zonama (uz diferencirane stepene zaštite, u skladu sa značajem područja koje se štiti) (izgradnja linijskih sistema – nasipa duž toka Kolubare, Dičine i Zapadne Morave i manjim bujičnim tokovima).
Smernice za zaštitu od buke i vibracija
U područjima sa izgrađenim stambenim, poslovnim ili privrednim objektima (Ostružnica, Umka, Barič, Brđani), na kojima se očekuje nivo buke iznad graničnih vrednosti od autoputa i pruge, predvideti tehničke mere zaštite u obliku zvučnih barijera odgovarajućih materijala i oblika, koji će u što manjoj meri narušiti vizuelna svojstva predela.
Preporučuje se, kao mera zaštite od buke, a pre izrade fizičkih barijera tipa zaštitnih konstrukcija, izrada projekta monitoringa, kako bi se pratilo stanje nivoa buke u posmatranom koridoru. Za naseljena područja na udaljenosti manjoj od 165m od ivice autoputa preporučuje se zaštita od buke usled noćnog saobraćaja.
Preporučuje se da se primeni odgovarajući zvučno-izolacioni omotač na fasadama objekata ugroženih bukom.
Preporučuje se ugradnja odgovarajućeg završnog asfaltnog sloja kolovoza na deonicama autoputa kroz naselja.
Na osnovu ispitivanja ugroženosti postojećih objekata, koji se nalaze unutar rastojanja od 50m levo i desno od ivice kolovoza i 125m od ivice putnog zemljišta, preporučuje se predviđanje odgovarajuće mere zaštite od vibracija.
Preporučuje se zaštita objekata od moguće pojave frekventnih vibracija na udaljenosti do 17m od autoputa. Intervencije su moguće pored ostalih i ugradnjom elastomera u trup autoputa.
Smernice za zaštitu od zagađenja vazduha
Zaštita vazduha se unapređuje stvaranjem sistema zelenih površina kao i izgradnjom gasovoda i toplovoda koji će dovesti do smanjenja sagorevanja fosilnih goriva za potrebe domaćinstva. Preporučuju se sledeće mere zaštite vazduha:
Smanjenje emisija produkata sagorevanja „sus“ motora može se postići smanjenjem potrošnje goriva i korišćenjem ekološki prihvatljivijih goriva.
Preporučuje se formiranje zelenih pojaseva koji bi bili u funkciji umanjenja negativnih efekata zagađenja vazduha. Pojaseve treba locirati na svim deonicama gde autoput tangira ruralna i urbana naselja. Tamo gde nema prostornih mogućnosti za formiranje zaštitnih zelenih pojaseva predvideti postavljanje fizičkih barijera.
Preporučuje se obezbeđivanje odgovarajućeg hortikulturnog rešenja za zaštitu od pojačanog zagađivanja vazduha od autoputa na lokacijama pratećih sadržaja (odmorišta, parkirališta, benzinskih stanica i motela).
Smernice za rukovanje čvrstim otpadom
Preporučuje se da se komunalni otpad može privremeno deponovati duž trase u specijalnim sudovima namenjenim za ovu svrhu, a za njihovu evakuaciju nadležne su opštinske komunalne službe.
Na lokacijama pratećih sadržaja autoputa preporučuje se prikupljanje i odlaganje smeća, uvažavajući lokalne uslove za odlaganje otpada, kao i njegov tretman. Za prikupljanje čvrstog otpada obezbediće se kontejneri i njihovo periodično pražnjenje od strane nadležne komunalne organizacije.
Preporučuje se zabrana deponovanja šuta zemlje i ostalog otpada u zoni trase ifrastrukturnih objekata i neposredno uz nju, tokom i po završetku radova – osim na lokacijama koje će se projektom organizacije gradilišta utvrditi kao privremene ili trajne deponije.
Preporučuje se utvrđivanje uslova za zasebno deponovanje i zaštitu humusa od spiranja koji će se koristiti za radove na sanaciji.
Smernice za zaštitu faune
Preporučuje se podizanje zaštitne ograde oko autoputa. Iako će ova ograda sprečavati reproduktivnu i svaku drugu komunikaciju unutar populacija, kao i među populacijama različitih vrsta s jedne i druge strane saobraćajnica, ona predstavlja sigurnu zaštitu od izletanja domaćih i divljih životinja na autoput ili prugu i njihovog izginuća.
Preporučuje se predviđanje cevastih propusta za sitne životinje prečnika 1 metra na 500m do 1km u trupu autoputa u lovištima „Posavina“ (Opština Obrenovac), „Tamnava“ (Opština Ub) i „Kolubara“ (Opština Lazarevac) jer se u posmatranom koridoru ova lovišta izdvajaju po brojnosti kako sitne, tako i krupne divljači. U ostalim lovištima je raspored i brojnost sitne divljači takva da je manja mogućnost njihovog izginuća.
Na mestima izgradnje mostova, u trupu autoputa, postoji mogućnost da i krupniji predstavnici faune na ovim mestima ispod mostova prelaze s jedne na drugu stranu saobraćajnice. Osim što prati liniju puta, potrebno je da se ograda završava na osnovi mosta, tako da usmerava divljač ka prolazu ispod mosta. Izgradnja hidrotehničkih propusta (pločasti širine 5m i cevasti prečnika 2m) mogu biti mesta za prolaz i sitnijih predstavnika faune.
U slučaju akcidentalnih situacija na ovom prostoru, preporučuje se intenzivan monitoring vrsta ugroženih udesom i to ne samo monitoring stanja populacija, već i monitoring stanja staništa.
Da bi se ustanovilo štetno dejstvo u slučaju akcidenata, ekipe za snimanje stanja, procenu i otklanjanje posledica je neophodno popuniti stručnjacima iz oblasti zaštite prirode i ekotoksikologije, kao i veterinarima i predvideti uzorkovanje i analize biljnog i životinjskog materijala.
Smernice za zaštitu vegetacije
Preporučuje se planiranje trasa infrastrukturnih sistema tako da se izgradnjom potpuno ne unište veći šumski kompleksi, priobalja vodotoka, delovi močvarnih površina, napušteni delovi korita i dr. Iako se radi o manjim površinama, okruženim naseljima i poljoprivrednim zemljištem, one predstavljaju poslednje ostatke prirodnih staništa flore i faune.
Preporučuje se da se pri određivanju lokacija pratećih sadržaja uzmu u obzir rešenja koja će postojeći zeleni fond maksimalno očuvati, a posebno visoko zelenilo, vrednija pojedinačna stabla, grupacije i šumarke.
Preporučuje se da se pri podizanju novih zelenih površina izbegava linearno zelenilo, stroga parkovska rešenja i parkovske vrste. Ovo se odnosi i na uređenje odmorišta i prostora oko eveantualnih objekata.
Preporučuje se podizanje zaštitnog zelenila uz uvažavanje tehničko-tehnoloških zahteva infrastrukturnih sistema za preglednošću (petlji, mostova, denivelisanih ukrštanja i sl.) i zaštitom od akcidenata (ograničenja za podizanje zelenila u zaštitnim zonama gasovoda i elektroenergetskih vodova).
Prilikom pokrivanja škarpi vegetacijom, treba imati u vidu da postoji prirodni, maksimalni stepen nagiba do koga se vegetacija može održati bez pomoći tehničkih mera. Preporučuje se da eventualni podzidi treba da budu od kamena.
Preporučuje se da sva pozajmišta vezana za izgradnju infrastukturnih objekata po završetku radova treba dovesti u odgovarajuće funkcionalno stanje usaglašeno sa neposrednom okolinom. Pozajmišta rekultivisati tako što se prvo nasipa humusnim zemljištem, a zatim se pošumljava – ozelenjava odgovarajućim vrstama drveća i žbunja, pre svega autohtonim.
Preporučuje se da se po završenom izvođenju građevinskih radova obavezno uspostavi biljni pokrivač (kultivisati teren) na svim ugroženim mestima, primenom odgovarajuće flore i takvih vrsta koje su biološki postojane u datim klimatskim uslovima, otpornije na štetne uticaje (izduvne gasove i sl.), kao i da je izbor vrsta usklađen sa okolnim prostorom i njegovom namenom.
Smernice za zaštitu pejsaža
Za smanjenje negativnog vizuelnog efekta preporučuju se sledeće mere zaštite:
Adekvatno ozelenjavanje nasipa i konstrukcija autohtonim vrstama;
Uklapanje useka i nasipa u prirodni oblik terena;
Ponovno uspostavljanje trajnog biljnog pokrivača na svim mestima na kojima su prestale aktivnosti koje prate građenje;
Formiranje novih pojaseva zaštitnog zelenila, koji će smanjiti uticaj monotonosti trase, naizmeničnim otvaranjem i zatvaranjem vizura prema okolnom predelu.
Smernice za zaštitu u udesnim situacijama od izlivanja nafte i naftnih derivata
Ukoliko dođe do akcidentnog izlivanja nafte i naftnih derivata iz cisterni pri transportu u drumskom saobraćaju preporučuje se preduzimanje sledećih mera zaštite:
zatvaranje oštećenih cisterni;
hvatanje zagađujuće materije koja ističe;
prepumpavanje preostalih količina iz oštećenih cisterni;
izradu rovova za sakupljanje isteklih zagađivača;
odstranjivanje površinski sakupljenih zagađivača, kao i zamenu natopljenog tla i njegovo deponovanje na pogodnu lokaciju, u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima za određivanje lokacije i uređenje deponija otpadnih materija (“Službeni glasnik RS“, broj 54/92);
crpljenje zagađene podzemne vode iz postojećih bunara u blizini mesta udesnog izlivanja;
na ugroženim poljoprivrednim površinama u periodu od 2 do 3 godine treba gajiti kulture koje imaju sposobnost dekontaminacije terena, a koje u tom periodu ne mogu služiti za ishranu.
U slučaju izlivanja većih količina nafte i naftnih derivata i njihovog prodiranja u zemljište i podzemne vode, preporučuje se preduzimanje sledećih mera zaštite:
posipanje ugroženih površina zemljišta sorbentom (sredstvom koje se koristi za efikasno prikupljanje prosutih masti i ulja procesom sorpcije), koji se nakon upijanja izlivenog ulja pokupi i odnosi na preradu ili spaljivanje;
skidanje kontaminiranih slojeva zemlje i nasipanje nekontaminiranom.
U slučaju paljenja nafte i naftnih derivata gašenje vršiti suvim prahom i halonima, ugljen dioksidom ili penom. Voda ne sme da se koristi za gašenje ovakvih požara, osim za hlađenje drugih cisterni koje nisu zahvaćene požarom, a nalaze se u neposrednoj blizini.
Smernice za mere zaštite od otpadnih, opasnih i štetnih materija
Prema Zakonu o zaštiti životne sredine (“Službeni glasnik RS“, br. 66/91, 83/92, 53/93-dr. zakon, 67/93-dr. zakon, 48/94-dr. zakon, 53/95 i 135/04) zaštita od otpadnih opasnih materija vrši se:
propisivanjem načina postupanja sa pojedinim otpadima koji imaju svojstva opasnih materija;
propisivanjem kriterijuma zaštite životne sredine za lokaciju i uređenje deponija otpadnih materija;
propisivanjem metodologije za procenu opasnosti odnosno rizika od udesa i opasnosti od zagađivanja životne sredine merama priprema za mogući hemijski udes i merama otklanjanja posledica udesa;
propisivanjem načina vođenja evidencije o vrstama i količinama opasnih materija u proizvodnji, upotrebi, prevozu, prometu, skladištenju i odlaganju;
određivanjem otpadaka koji se mogu koristiti i prerađivati kao sekundarne sirovine.
Zakonom o prevozu otpadnih materija (“Službeni list SFRJ“, br. 27/90 i 45/90 i “Službeni list SRJ“, br. 24/94-dr. zakon, 28/96-dr. zakon, 21/99 i 68/02) uređeni su uslovi pod kojima se vrši prevoz opasnih materija i radnje koje su u vezi sa tim prevozom, pripremanje materije za prevoz, utovar, istovar i usputne manipulacije.
9. Zaštita prirodnih i kulturnih dobara
9.1. Uticaj infrastrukturnog koridora na prirodna dobra
Zaštita posebnih prirodnih vrednosti obuhvata između ostalog i zaštitu prostora koji sadrže karakteristične predstavnike pojedinih ekosistema, kao i izrazita biogeografska područja, odnosno predstavnike pojedinih tipova predela.
Koridor autoputa E-763 Beograd- Južni Jadran tangira prostor na kome se nalaze sledeća zaštićena prirodna dobra:
Spomenik prirode – „Grupa stabala hrasta lužnjaka – Jozića koliba“ (Obrenovac, Veliko Polje);
Spomenik prirode „Stablo hrasta cera- Orlijak“ (Gornji Milanovac, Ljevaja);
Spomenik prirode „Stablo hrasta lužnjaka – Sražev“ (Gornji Milanovac, Takovo);
Memorijalni prirodni spomenik „Takovski grm“ – mesto podizanja II srpskog ustanka (Gornji Milanovac, Takovo);
Prirodni spomenik „Dva hrasta cera – Selište“ (Gornji Milanovac, Takovo);
Zaštićena okolina spomenika kulture od velikog značaja „Savinac“ (Gornji Milanovac, Šarani);
Predeo izuzetnih odlika „Ovčarsko-kablarske klisure“, prirodno dobra od izuzetnog značaja.
9.2. Smernice za zaštitu prirodnih dobara
Ako se u toku izvođenja radova na trasi naiđe na prirodno dobro koje je geološko-paleontološkog i mineraloško-petrografskog porekla, za koje se pretpostavlja da ima svojstva prirodnog spomenika, izvođač radova je dužan da o tome obavesti organizaciju za zaštitu prirode i da preuzme sve mere zaštite da se do dolaska ovlašćenog lica, prirodno dobro ne ošteti i da se čuva na mestu i položaju u kome je nađeno.
Zaštita prirodnih dobara sprovodiće se saglasno ustanovljenom režimu zaštite III stepena, kojim je:
zabranjeno zaštićena stabla poseći, lomiti i seći grane, kidati lišće i plodove ili preduzimati bilo koje druge radnje koje bi izmenile njegov izgled ili dovele u pitanje njegov biološki opstanak;
zabranjena ispaša stoke i loženje vatre;
zabranjena sadnja bilo kakvog drugog zelenila;
zabranjena promena namene zaštićene površine;
zabranjeno postavljanje tabli na stablima.
Zaštitom područja izuzetnih odlika u režimu III stepena zaštite zabranjeno je:
izvoditi radove i aktivnosti koje bi narušile geomorfološke odlike područja (eksploatacija kamena, šljunka i drugih mineralnih sirovina, otvaranje pozajmišta zemlje, odlaganje i deponovanje zemljišta i drugog materijala, kaptiranje izvora ili delova vodotoka), obavljati druge delatnosti i izvoditi radove kojima se ugrožavaju vrednosti predela izuzetnih odlika;
graditi objekte na zaštićenom području;
deponovati komunalni i industrijski otpad, šut, sekundarne sirovine i dr.;
seći ili uništavati drveće žbunje i ostalu vegetaciju na području kada se time ugrožava biološka raznovrsnost i stabilnost prirodnih ekosistema i izazivaju procesi erozije.
Mere zaštite treba primeniti za zaštićena prirodna dobra, a prema uslovima za zaštitu prirode i životne sredine za izradu Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora autoputa Beograd – Južni Jadran, izdatog od Zavoda za zaštitu prirode Srbije juna 2005, po kojima su evidentirana prirodna dobra zaštićena prema Zakonu o zaštiti životne sredine i imaju status trajne obavezne namene i bez odgovarajućeg postupka po navedenom zakonu ne mogu se menjati.
Radi očuvanja zaštićenih prirodnih dobara, aktima o zaštiti zavisno od specifičnosti dobra, propisane su mere njegove zaštite koje se odnose na izričito zabranjene radnje i radnje kojima se obezbeđuje unapređenje dobra (uz napomenu da se na prostoru prirodnog dobra ne mogu obavljati radovi bez prethodne izrade procene uticaja planiranih, odnosno dozvoljenih radova na zaštićeno dobro).
9.3. Uticaj infrastrukturnog koridora na nepokretna kulturna dobra
Infrastrukturni koridor autoputa E-763 Beograd- Južni Jadran tangira prostor na kome se nalaze sledeća zaštićena kulturna dobra i dati su i u referalnoj karti br.3:
Ostružnica, Crkva Sv.Nikole iz 19.-og veka;
Belo Polje, ostaci rimskog i srednjovekovnog naselja;
Belo Polje, višeslojno arheološko nalazište;
Obrenovac- kod Kolubare-srednjovekovno nalazište (evidentirano AN);
Veliko Polje, Paljevine, praistorijski period;
Piroman – lokalitet, višeslojno nalazište;
Županjac, Kamenička vodenica;
Nepričava – ostatci vile rustike – rimski period (evidentirano AN);
Pepeljevac – Mađarsko groblje (u selu) – višeslojno nalazište (evidentirano AN);
Ćelije, lokalitet Anine-rimski period;
Bogovađa, kameni most na reci Ljig;
Liplje, kuća Radivojčića (SK 1606);
Ljig – Crkva iz XIX veka (evidentirani SK);
Dići (SK 965.), ostaci srednjovekovne crkve i groblja;
Šarbane – nalazi srednjovekovnog novca (evidentirano AN);
Siniševići – domaćinstvo Emilije Savković (evidentirani SK) ;
Takovo – Takovski grm (PKIC);
Šarani – Savinac, crkva Sv.Save (SK 381, kategorisano: veliki značaj);
Šarani – kuća Vladana Lazovića ;
Sokolići – Crkvine – srednjovekovno crkvište sa grobljem (evidentirano AN);
Sokolići – kuća Radomira Lukovića (evidentirani SK);
Vidova-praistorijski tumuli kod savremenog groblja (evidentirano AN);
Pakovraće – metoh manastira Sretenje (SK 1667).
9.4. Smernice za zaštitu nepokretnih kulturnih dobara
Preporučuju se se sledeće mere zaštite nepokretnih kulturnih dobara na području infrastrukturnog koridora:
na navedenim kulturnim dobrima ne može se vršiti raskopavanje, rušenje, prepravljanje ili bilo kakvi radovi koji mogu da naruše svojstva kulturnog dobra bez prethodno utvrđenih uslova i saglasnosti;
pre izgradnje pojedinačnih infrastrukturnih sistema mora se obezbediti stručna opservacija terena od strane nadležne službe zaštite kulturnih dobara;
do utvrđivanja mera tehničke zaštite postojećih nepokretnih kulturnih dobara i njihove okoline, ne mogu se vršiti aktivnosti izgradnje i uređenja prostora bez prethodne saglasnosti nadležne službe zaštite kulturnih dobara;
ako se pri izvođenju zemljanih radova naiđe na arheološka nalazišta ili predmete, izvođač radova je dužan da, bez odlaganja, prekine radove i obavesti nadležnu službu zaštite spomenika kulture i preduzme mere da se nalaz ne uništi ili ošteti, da se sačuva na mestu i u položaju u kom je otkriven, u skladu sa članom 109. Zakona o zaštiti kulturnih dobara (“Službeni glasnik RS“, broj 71/94);
investitor je dužan da se pri izradi planova detaljne regulacije obrati teritorijalno nadležnim zavodima za zaštitu spomenika kulture radi izdavanja uslova i saglasnosti i omogući da u okviru granica urbanističkog plana stručna služba obavi prospekciju i evidenciju kulturnih dobara.
10. Korišćenje i uređenje prostora od interesa za odbranu zemlje i zaštitu od elemantarnih nepogoda
Na osnovu postavljenih uslova i zahteva od strane Ministarstva odbrane Srbije i Crne Gore, sektora za materijalne resurse, Uprave za infrastrukturu, a u skladu sa potrebama prilagođavanja ovog plana odbrani zemlje, u Prostornom planu su oko vojnih kompleksa planirane i definisane zone prostorne zaštite.
Vojni kompleksi koji se nalaze u granicama Prostornog plana imaju kategorije perspektivnih i onih koji to nisu.
Objekti koji su perspektivni, tretirani su kao kompleksi specijalne namene i njihove zone prostorne zaštite definisane su kao prostor od posebnog značaja za odbranu zemlje, odnosno oko njih su planirane zone zabranjene i zone ograničene gradnje.
Za vojne komplekse koji nisu perspektivni, a nalaze se u Prostornom planu, prema dobijenim uslovima Ministarstva odbrane Srbije i Crne Gore, nisu definisane zone prostorne zaštite.
Pri izradi planske dokumentacije hijerarhijski nižeg nivoa kao i za prenamenu kompleksa koji nisu perspektivni obavezna je saglasnost Ministarstva odbrane.
U skladu sa odredbama zakona o planiranju i izgradnji, Zakona o odbrani (“Službeni list SRJ“, br. 43/94, 11/95-SUS, 28/96-dr. zakon, 44/99 i 3/02) i Zakona o odbrani („Službeni glasnik RS“, br. 45/91, 58/91-ispravka, 53/93-dr. zakon, 67/93-dr. zakon, 48/94-dr. zakon) i na osnovu Odluka o vrstama investicionih objekata i prostornih i urbanističkih planova značajnih za odbranu zemlje („Službeni list SRJ“, broj 39/95), kao dodatan prilog uz ovaj prostorni plan biće urađen poseban Aneks Prostornog plana, za sve elemente koji ne mogi biti dostupni javnosti.
Aneks Prostornog plana će pored elemenata planiranja u zoni objekata specijalne namene, sadržati i sve potrebne mere civilne zaštite stanovništva, materijalnih i kulturnih dobara za sva naseljena mesta u granicama plana.
Zaštita od elementarnih nepogoda i udesnih situacija definisaće se posebnim programom u Aneksu Prostornog plana na način predviđen propisanom metodologijom za procenu opasnosti od hemijskog udesa i zagađivanja životne sredine, postupcima i merama pripreme, i merama za otklanjanje posledica udesa.
Granice, položaj i prostorne zaštite objekata specijalne namene grafički su prikazani su na Referalnoj karti broj 3: „Prirodni resursi i ruralna područja, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara“.
IV. IMPLEMENTACIJA PROSTORNOG PLANA
1. Kriterijumi za izbor prioriteta i prioriteti u implementaciji Prostornog plana
1.1. Kriterijumi za izbor prioriteta u implementaciji Prostornog plana
prioriteti razvoja utvrđeni u okviru Prostornog plana Republike Srbije, Regionalnog prostornog plana Administrativnog područja Beograda i Reginalnog prostornog plana Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom;
realizacija strateških opredeljenja koja su od najvećeg značaja za ostvarivanje osnovnih ciljeva, čime se omogućava aktiviranje razvoja na planskom području;
ostvarivanje planskih koncepcija i rešenja (mera i načina za njihovo sprovođenje), koji svojom delimičnom ili potpunom realizacijom, predstavljaju polazni osnov (uslov) za realizaciju ostalih ciljeva i strateških opredeljenja.
1.2.Prioriteti u implementaciji Prostornog plana
Skup predloženih planskih koncepcija i rešenja, naznačenih kao prioriteti, uslovljen je pre svega projektnom, tehničkom i analitičkom dokumentacijom, izrađenom za potrebe izgradnje autoputa (kao najznačajnijeg infrastrukturnog objekta) i primarnim aktivnostima na uređenju prostora uz poštovanje predložene dinamike (etapne izgradnje autoputa).
Prioriteti su:
obezbeđenje neophodnih uslova za opremanje i funkcionisanje infrastrukturnih sistema u koridoru u skladu sa zakonskim propisima, uz sanaciju do sada nastalih šteta od postojećih infrastrukturnih sistema i buduće sprečavanje svih negativnih uticaja;
socijalna, ekonomska i ekološka zaštita stanovništva u infrastrukturnom koridoru, koje je ugroženo izgradnjom objekata i funkcijom infrastrukturnih sistema;
realizacija planskih rešenja koja u većoj meri mogu uticati na osnovne postavke novih prostornih i urbanističkih planova (lokacije objekata i koridori magistralnih i regionalnih sistema);
realizacija koncesionog postupka, odabir koncesionara i potpisivanje koncesionog ugovora;
etapna izgradnja i puštanje u saobraćaj deonica autoputa, po utvrđenoj dinamici;
usaglašavanje postojećih i budućih programa razvoja donetih na nivou javnih preduzeća (iz oblasti vodoprivrede, energetike, telekomunikacija, železničkog saobraćaja, i dr.) sa planskim rešenjima;
završetak izgradnje obilaznice autoputa oko Beograda;
etapna rekonstrukcija postojećih magistralnih i regionalnih puteva na prilazima autoputu;
realizacija smernica za uređenje radnih zona u opštinama Obrenovac, Lajkovac, Ub i Ljig, u neposrednoj blizini autoputa, daljom razradom kroz urbanističke planove ili urbanističke projekte;
revitalizacija postojećih proizvodnih kapaciteta koji se nalaze u području koridora, u opštinama Milanovac i Lučani;
zaštita područja na kojima se nalaze izvorišta podzemnih voda i područja izvorišta površinskih voda od kojih se zahteva visoki kvalitet voda, do klasa voda predviđenih ovim prostornim planom i Uredbom o utvrđivanju Vodoprivredne osnove Republike Srbije (“Službeni glasnik RS“, broj 11/02) delovi dolina reka Save, Kolubare, Zapadne Morave, deo Kolubarsko – Tamnavskog basena, deo područje Ljiga, deo Čačanskog basena i deo Ovčarsko – Kablarske klisure;
zaštita lokacija vodoizvorišta predviđenih za snabdevanje naselja: inudacione površi Save, Peštan i Paštrić – Lazarevac i Lajkovac, Vič Bare – Obrenovac, aluvijalna ravan Kolubare i izvorišta u selu Ba, izvor termalne vode – Ljig, zona Savinac – Semedraž;
objedinjavanje turističko-rekreativne i zdravstvene ponude u banjama (Banja Ljig, Ovčar Banja, Banja Vrujci) uz promotivnu kampanju, realizovanu prezentovanjem kroz prateće sadržaje, korišćenjem saobraćajne signalizacije u cilju turističkog marketinga;
marketinško-tržišni nastup u cilju plasmana i promocije originalnih, registrovanih poljoprivrednih proizvoda, tradicionalno vezanih za ovo područje Srbije, zajedničkim promotivnim programima opština, sa naglaskom na ekonomičniji pristup stranim tržištima (mogućnost bržeg i jevtinijeg transporta);
uvažavanje posebno definisanih mera zaštite „Predela izuzetnih odlika Ovčarsko-kablarske klisure“, u daljoj razradi plana;
poštovanje utvrđenih mera zaštite životne sredine u daljoj razradi Prostornog plana, u odgovarajućim urbanističkim planovima i pri projektovanju objekata.
2. Način i oblik finansiranja realizacije planskih rešenja i
učesnici u implementaciji Plana
2.1. Način i oblik finansiranja realizacije planskih rešenja
Postoji nekoliko osnovnih modela finansiranja izgradnje putne mreže u Evropi:
konvencionalno budžetsko finansiranje;
finansiranje iz kredita;
privatno predfinansiranje;
finansiranje od strane agencije za putne fondove (koja je nezavisna od državnog budžeta);
javni/privatni ortakluk;
koncesije.
Navedeni načini i oblici finansiranja izgradnje infrastrukturnih objekata (i ostalih objekata u njihovoj funkciji) obuhvaćenih ovim prostornim planom, prikazani su detaljnije u Strategiji (knjiga 2). Definisanje oblika i načina finansiranja je jedan od uslova za određivanje učesnika u implementaciji, njihovih aktivnosti i obaveza, a samim tim i Ugovora o implementaciji Prostornog plana. Strateško opredeljenje Vlade za finansiranje izgradnje autoputa, putem koncesija, nalaže dalji detaljniji prikaz ovakvog oblika finansiranja.
Na osnovu člana 9. Zakona o koncesijama („Službeni glasnik RS“, broj 55/03) i člana 43. stav 1. Zakona o Vladi (“Službeni glasnik RS“, br. 55/05 i 71/05-ispravka) Vlada je donela Odluku o davanju koncesije za izgradnju, korišćenje i održavanje autoputskog pravca od Horgoša do Požege („Službeni glasnik RS“, br. 80/05).
Koncesija se identifikuje kao sistem u kome javna vlast daje specifična prava kompaniji (privatnoj ili javnoj) da izgradi, popravlja, održava i posluje na infrastrukturi za dati vremenski period. Od više predloženih i definisanih oblika koncesija, koji su prikazani u Strategiji, predstavnici nadležnih institucija opredelili su se za BOT (Build, Operate and Transfer) – po kojoj kompanija finansira, gradi, zakupljuje i posluje na infrastrukturi ograničeni period vremena (maksimalno 30 godina), nakon čega se infrastruktura transferiše koncesionoj vlasti.
Ovakav model ugovora smatra se najpovoljnijim za državu i njegov izvorni oblik modifikovan je u primeni i usklađen sa našim zakonima, koji se odnose na vlasništvo nad zemljištem i objektima javne infrastrukture.
2.2. Učesnici u implementaciji Prostornog plana i njihove obaveze
Narodna Skupština Republike Srbije odlučuje o predlogu za davanje koncesija, dostavljenom od strane Vlade.
Vlada donosi Prostorni plan, odlučuje o načinu finansiranja, donosi odluku o davanju koncesija, donosi odluku o određivanju koncesionara i zaključuje Ugovor o koncesiji i Ugovor o implementaciji Prostornog plana.
Koncesionar – investitor je najznačajniji nosilac implementacije Prostornog plana i vrši izgradnju objekata infrastrukture na osnovu ugovora o koncesiji (uz poštovanje planske i tehničke dokumentacije) čime u najvećoj meri utiče na ostvarivanje ostalih razvojnih, strateških opredeljenja definisanih planom.
Republička Agencija za prostorno planiranje je nosilac izrade Prostornog plana i aktivnosti na dopuni ovog plana i eventualnoj izmeni; obavlja monitoring implementacije Prostornog plana i sprovodi reviziju etape implementacije Prostornog plana, zakonski predviđenom dinamikom.
Ministarstvo za kapitalne investicije učestvuje u implementaciji Prostornog plana izradom i praćenjem izrade dokumentacije, u procesu davanja koncesija, obavlja nadzor izgradnje objekata u koridoru, prati dinamiku realizacije Prostornog plana, obavlja ostale aktivnosti iz domena svoje nadležnosti.
Ministarstvo nauke i zaštite životne sredine – Uprava za zaštitu životne sredine učestvuje u izradi srednjoročnih programa zaštite, razvoja i unapređenja prostora zaštićenih dobara, definiše strategiju upravljanja otpadom zajedno sa Republičkom agencijom za reciklažu, učestvuje u realizaciji strateških opredeljenja iz oblasti zaštite životne sredine.
Ministarstvo rudarstva i energetike učestvuje u realizaciji strategije razvoja energetike, realizacijom i usaglašavanjem neusaglašenih programa razvoja, između različitih sektora energetike, definisanjem prioriteta razvoja u skladu sa predloženim planskim rešenjima.
Ministarstvo odbrane Srbije i Crne Gore prati realizaciju planskih rešenja, mera i načina zaštite, prostora i objekata specijalne namene.
Ministarstvo turizma učestvuje u realizaciji planskih rešenja i koncepcija razvoja turizma, stručnom i finansijskom podrškom, lokalnim i regionalnim programima razvoja banjskog, seoskog i lovnog turizma, preuzima vodeću ulogu u marketinškom nastupu i prezantaciji proizvoda i usluga.
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede učestvuje u realizaciji planskih rešenja i koncepcija razvoja poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, realizacijom i usaglašavanjem programa razvoja, načinima i merama zaštite prostora, definisanjem prioriteta u skladu sa strateškim opredeljenjima iz Prostornog plana, izradom studije slivnih područja, izrada dokumentacije za zaštitu rezervi vode.
JP „Putevi Srbije“ učestvuje, u saradnji sa Ministarstvom za kapitalne investicije, propisuje uslove za izgradnju objekata, prati dinamiku realizacije Prostornog plana, upoznaje javnost sa dinamikom realizacije planskih rešenja.
Skupština grada Beograda predlaže dopune, izmene postojećih planova u skladu sa rešenjima iz Prostornog plana, koja se odnose na teritoriju grada Beograda, nosilac je realizacije planskih rešenja (koja nisu obaveza koncesionara) na teritoriji grada Beograda;
Skupštine opština Čukarica, Obrenovac, Ub, Lajkovac, Lazarevac, Ljig, Gornji Milanovac, Čačak, Lučani i Požega angažuju postojeće službe i po potrebi formiraju nove (neophodne) za implementaciju Prostornog plana, predlažu dopune, izmene postojećih planova u skladu sa rešenjima iz Prostornog plana, koja se odnose na teritoriju opština, nosilac je realizacije planskih rešenja (koja nisu obaveza koncesionara) na svojoj teritoriji, sarađuju sa nadležnim ministarstvima, javnim preduzećima, investitorima u implementaciji Prostornog plana
Opštinske i regionalne direkcije za izgradnju sarađuju sa nadležnim ministarstvima, javnim preduzećima i lokalnim organima uprave u implementaciji Prostornog plana u oblastima iz svoje nadležnosti i delokruga.
Republički Geodetski zavod, Republički zavod za zaštitu spomenika prirode, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, J.P. Železnice Srbije; J.P. “Srbijavode“; Telekom Srbija; J.P. Elektromreže Srbije; J.P. Transnafta; i J.P. Srbijagas i dr. učestvuju u implementaciji Prostornog plana realizacijom planskih rešenja koja se odnose na oblast njihovih nadležnosti; vrše usklađivanje programa razvoja i postojeće dokumentacije na osnovu planskih rešenja;
Republički i regionalni zavodi za zaštitu prirodnih i kulturnih dobara sarađuju sa Upravom za zaštitu životne sredine na izradi programa i studija, dostavljaju podatke o konkretnim merama i načinima zaštite, prete sprovođenje definisanih mera zaštite tokom izgradnje.
Lovački savez Srbije realizuje strateška opredeljenja primenom planskih rešenja na područjima u svojoj nadležnosti: Lovačkog udruženja „Rajac“, Lovačkog udruženja „Vojvoda Milan Obrenović“, Lovačkog udruženja „Svetozar Ostojić“, Lovačkog udruženja „Tamnava“, Lovačkog udruženja „Braća Nedić“.
Nevladine organizacije učestvuju u realizaciji planskih rešenja, idejama, predlozima, organizovanjem okruglih stolova i seminara sa temama o razvojnim mogućnostima u toku realizacije Prostornog plana, delegiraju svoje predstavnike u planske i revizione komisije.
3. Troškovi izgradnje, faze realizacije Prostornog plana i etape izgradnje
Proces razvoja saobraćaja (infrastrukture uopšte) koji se ostvaruje kroz investicionu aktivnost, uglavnom ima karakter modernizacije ili izgradnje, sa naglaskom na rekonstrukciju i kompletiranje postojećih objekata saobraćajne infrastrukture. Osnovnu karakteristiku ovakvih zahvata, predstavlja učešće postojećih i dodatnih činilaca proizvodnje saobraćajnih usluga, stoga postignuti efekti nakon modernizacije čine rezultat uticaja i jednih i drugih činilaca. Zbog toga je potrebno izdvojeno identifikovati i meriti efekte dodatnih investicija, jer se jedino tako može sprovesti analiza i ocena prihvatljivosti projekta.
Finansijski efekti su direktni efekti, koji se ispoljavaju kao neposredan i vidljiv rezultat realizacije projekta i koji neposredno utiču na poslovanje investitora, a efekti na privredu i društvo su direktni i indirektni efekti koji su posledica projekta i koji se ne ispoljavaju u okviru poslovanja investitora, već u okviru privrednog i socijalnog okruženja. Bitne pretpostavke za analizu i ocenu finansijske opravdanosti projekta su utvrđivanje strukture, visine i dinamike investicionih ulaganja i utvrđivanje elemenata za kalkulaciju troškova i prihoda.
3.1.Troškovi izgradnje autoputa
Procenjeni troškovi izgradnje obuhvataju potpunu izgradnju autoputa sa svim pratećim sadržajima u njegovoj funkciji, kao i jedinične cene za izgradnju ostalih infrastrukturnih sistema.
3.2.Faze realizacije plana – etape izgradnje
Faze realizacije planskih rešenja direktno su povezane sa dinamikom izgradnje autoputa po deonicama. Izgradnja autoputa obuhvata saobraćajne objekte i pravovremenu realizaciju pretećih sadržaja i njihovo funkcionisanje. Predlog dinamike izgradnje autoputa uslovljen je podacima iz Studije opravdanosti i očekivanim finansijskim mogućnostima potencijalnih investitora. Sadržaji čija se realizacija predlaže u okviru pojedinih deonica prikazani su delu finansijske analize i ocene.
I Faza realizacije obuhvata izgradnju infrastrukturnog koridora na deonicama:
Obilaznica oko Beograda, deonica Ostružnica – Obrenovac u dužini od 14.4 km (razrađeno kroz deonice Ostružnica-Umka u dužini od 6.75 km i Umka-Obrenovac u dužini od 7.65 km);
Obrenovac – Lajkovac u dužini od 38.7 km (razrađeno kroz deonice Obrenovac – Ub u dužini od 26.2 km i Ub – Lajkovac u dužini od 12.5 km) – izgradnja ovih deonica planira se srednjoročnim programom realizacije, a ciljna godina je 2009. godina.
II Faza realizacije obuhvata izgradnju infrastrukturnog koridora na deonicama:
Lajkovac – Ljig (Donji Banjani) u dužini od 24 km;
Ljig (Donji Banjani) – Takovo u dužini od 23.3 km (razrađeno kroz deonice Donji Banjani – Boljkovci u dužini od 10.7 km;
Boljkovci – Takovo u dužini od 12.6 km);
Takovo – Preljina u dužini od 16.8 km – izgradnja ovih deonica planira se srednjoročnim programom realizacije, a ciljna godina je 2011. godina.
III Faza realizacije obuhvata izgradnju infrastrukturnog koridora na deonici Preljina-Požega u dužini od 32.4 Km (razrađeno kroz deonice Preljina-Prejevor (Trbušani) u dužini od 8.3 km, Prjevor (Trbušani)-Lučani u dužini od 16.7 km i Lučani – Požega u dužini od 7,4 km) – izgradnja ove deonice planira se dugoročnim programom realizacije, a ciljna godina je 2012. godina.
IV Faza realizacije obuhvata realizaciju strateških opredeljenja u smislu ostvarivanja ekonomskog, privrednog, socijalnog i demografskog razvoja područja plana u skladu sa pretpostavljenim trendom uravnoteženog razvoja. Ova opredeljenja će se postepeno ostvarivati realizacijom planskih rešenja u okviru prethodnoh etapa, ali će se konačni pozitivni efekti ispoljiti nakon puštanja u funkciju izgrađenog autoputa. Prema predloženoj dinamici i dugoročnom programu realizacije, ova etapa obuhvata ukupan vremenski horizont realizacije Prostornog plana, što znači period do 2025. godine.
4. Prioritetne aktivnosti, mere i instrumenti za implementaciju Prostornog plana
4.1. Opšte odredbe
Strateška opredeljenja, planske koncepcije i planska rešenja sprovode se:
primenom opštih, pojedinačnih i sektorskih politika, mera i instrumenata;
poštovanjem utvrđenih normi i standarda koje propisuje zakon, podzakonski akti i planersko iskustvo zasnovano na primerima usvojenih planova;
razradom utvrđenih ciljeva i koncepcija kroz planove i programe razvoja opština, javnih preduzeća i kroz druge programe razvoja;
daljim istraživanjem i planiranjem, izradom tehničke dokumentacije, praćenjem promena u prostoru i realizacije planskih rešenja, kao i njihovog uticaja na prostor i funkcije u njemu.
4.2. Razrada Prostornog plana urbanističkim planovima
Prostorni plan se razrađuje:
donošenjem planova detaljne regulacije za infrastrukturni koridor, kojima će biti obuhvaćeni prateći sadržaji i sadržaji u funkciji autoputa, u skladu sa predloženom dinamikom izgradnje autoputa, odnosno izrada planova detaljne regulacije sa naznačenim obuhvatima, će pratiti po dinamici predložene etape realizacije izgradnje infrastrukturnog koridora;
urbanističkim planovima ili urbanističkim projektima u okviru urbanističkih planova, kojim će se izvršiti definisanje urbanističkih rešenja za radne zone predviđene ovim Planom, u zavisnosti od veličine obuhvata i namene predložene za određenu radnu zonu;
kroz razradu projekata vezanih za ostale planirane magistralne infrastrukturne sisteme, po obezbeđivanju tehničke dokumentacije na nivou idejnih projekata, od strane nadležnih javnih preduzeća i posebnih organizacija.
4.3. Usklađivanje postojećih planova, programa i dokumentacije
Usvajanjem ovog Prostornog plana prestaju da važe prostorni i urbanistički planovi, u delovima koji nisu u skladu sa planskim rešenjima definisanim ovim prostornim planom i pristupa se pokretanju procedure izmene i dopune tih planova od strane nadležnih institucija i organa.
Usklađivanje važećih prostornih planova sa rešenjima, pravilima i smernicama Prostornog plana, izvršiće se izmenama i dopunama po sledećoj dinamici:
za Regionalni prostorni plan administrativnog područja Beograda do šest meseci od usvajanja Prostornog plana;
Prostorni plan područja infrastrukturnog koridora autoputa E-75, deonica Beograd – Niš („Službeni glasnik RS“, broj 69/03) do tri meseca od usvajanja Prostornog plana;
Usklađivanje važećih urbanističkih planova sa rešenjima, pravilima i smernicama Prostornog plana, za obuhvaćena građevinska područja naselja, nadležni gradski i opštinski organi izvršiće u roku od šest meseci od usvajanja Prostornog plana.
Do usklađivanja, navedeni generalni planovi naselja, mogu se primenjivati u delovima koji nisu suprotni sa planskim rešenjima, pravilima i smernicima Prostornog plana, u vezi sa magistralnim infrastrukturnim sistemima u Infrastrukturnom koridoru.
Usklađivanje ostalih važećih urbanističkih planova, koji obuhvataju delove područja magistralnih infrastrukturnih koridora, nadležni gradski, odnosno opštinski organi izvršiće u rokovima usklađenim sa dinamikom kompletiranja i izgradnje tih sistema utvrđenom ovim prostornim planom.
Usklađivanje drugih planova, programa i dokumentacije
nadležna javna preduzeća i organi republičke uprave u roku od 12 meseci po donošenju Prostornog plana, uskladiće sa planskim rešenjima, merama i smernicama ovog prostornog plana, svoje planove razvoja i tehničku dokumentaciju, a posebno planove rekonstrukcije i održavanja puteva, održavanja i izgradnje pruga, gasovoda, optičkih kablova i dr;
nadležne službe zaštite prirode ugradiće u roku od šest meseci po donošenju Prostornog plana u svoje programe rada planska rešenja koja se odnose na mogućnost povezivanja vegetacijskih koridora i uslove za utvrđivanje položaja prolaza i prelaza za životinje u koridorima autoputa, u cilju očuvanja flore i faune;
nadležne službe zaštite spomenika kulture i prirode ugradiće u roku od šest meseci po donošenju Prostornog plana u svoje programe i planove rada, utvrđene granica zaštićenih nepokretnih kulturnih dobara u koridorima postojećih i planiranih magistralnih infrastrukturnih sistema, kao i načine i mere zaštite definisane ovim planom;
nadležni republički organi za poljoprivredu, šumarstvo, vodoprivredu i životnu sredinu, kao i javna preduzeća i druge organizacije koje se bave delatnostima od opšteg interesa, ugradiće smernice i opredeljenja iz ovog Prostornog plana, u planove i razvojne programe uređenja i korišćenja zemljišta u roku od dvanaest meseci po donošenju Prostornog plana;
nadležni republički organ za turizam izvršiće kategorizaciju (nekategorisanih) turističkih mesta i novuh turističko-ugostiteljskih objekata u okviru pratećih sadržaja autoputa na području Prostornog plana;
nadležne skupštine opština uskladiće svoje srednjoročne i godišnje programe uređivanja građevinskog zemljišta sa odredbama ovog Prostornog plana.
4.4. Obaveze u sprovođenju Prostornog plana
Prioritetne mere i obaveze za sprovođenje planskih rešenja i smernica su:
obezbeđenje mera pojačanog nadzora građevinske i ostalih inspekcija, radi kontrole korišćenja rezervisanog prostora za magistralne infrastrukturne koridore, do njegovog privođenja planiranoj nameni;
nadležna javna preduzeća i republički organi uprave, obezbediće detaljno snimanje stanja izgrađenosti prostora i vlasništva nepokretnosti predviđenih za uklanjanje, u užim pojasevima zaštite infrastrukturnih koridora, a prema dinamici izgradnje utvrđenoj ovim prostornim planom;
nadležna javna preduzeća utvrdiće i obavestiti nadležne gradske i opštinske službe, o kriterijumima za finansijsko i materijalno obeštećenje kod preuzimanja nepokretnosti, ograničenja prava svojine i šteta nastalih pri izvođenju radova na izgradnji pojedinih infrastrukturnih sistema i objekata, u roku od dvanaest meseci po donošenju Prostornog plana;
nadležne skupštine opština i grada Beograda, doneće programe rekonstrukcije i uklapanja objekata u neposrednim zaštitnim pojasima infrastrukturnih sistema, a na osnovu postignutog sporazuma o visini, dinamici i uslovima obezbeđenja finansijskih sredstava nadležnih javnih preduzeća i posebnih organizacija;
stručne službe nadležnih opština i grada Beograda informisaće javnost, putem oglašavanja u sredstvima javnog informisanja o donetim programima iz prethodne tačke, davati uputstva o pravima i obavezama vlasnika i korisnika obuhvaćenih nepokretnosti i druga potrebna obaveštenja u vezi sa sprovođenjem Prostornog plana.
4.5. Aktivnosti na izmeni i dopuni Prostornog plana
Eventualne izmene i dopune Prostornog plana obaviće se po kompletiranju i verifikaciji tehničke dokumentacije za pojedine magistralne infrastrukturne sisteme u infrastrukturnom koridoru na nivou generalnog projekta.