Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima

Na osnovu člana 35. stav 2. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10-US i 24/11) i člana 42. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RS”, br. 55/05, 71/05 – ispravka, 101/07, 65/08 i 16/11),

Vlada donosi

Član 1.

Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 2.

Prostornim planom utvrđuju se dugoročna koncepcija razvoja, organizacije, uređenja, zaštite i korišćenja područja Prostornog plana na teritoriji koja obuhvata deo teritorije grada Novog Pazara, i to cele katastarske opštine Postenje, Prćanova, Boturovina, Vidovo, Vojniće, Pobrđe, Ivanča, Šavci, Zabrđe, Lukocrevo, Varevo, Sebečevo, Slatina, Doljani i deo katastarske opštine Novi Pazar.

Član 3.

Prostorni plan sastoji se iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.

Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Grafički prikazi (referalne karte) izrađeni su u razmeri 1:25.000, i to: referalna karta 1 – Posebna namena prostora; referalna karta 2 – Mreža naselja i infrastrukturni sistemi; referalna karta 3 – Prirodni resursi, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i turizam i referalna karta 4 – Karta sprovođenja i tematske karte u razmeri 1: 5.000, i to: tematska karta 1 – I, II i III stepeni zaštite svetske kulturne baštine Sopoćani-Ras i tematska karta 2 – I, II i III stepeni zaštite svetske kulturne baštine Đurđevi Stupovi-Petrova crkva.

Grafičke prikaze iz stava 3. ovog člana, izrađene u deset primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 4.

Prostorni plan sprovodi se razradom planskih rešenja i propozicija prostornim planovima jedinica lokalne samouprave, urbanističkim planovima i drugim planovima i programima.

Član 5.

Grafički prikazi iz člana 3. stav 3. ove uredbe, čuvaju se trajno u Vladi (jedan komplet), Ministarstvu životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja (tri kompleta), Ministarstvu za infrastrukturu i energetiku (jedan komplet), Ministarstvu poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede (jedan komplet), gradu Novom Pazaru (jedan komplet) i Republičkoj agenciji za prostorno planiranje (tri kompleta).

Dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.

Član 6.

Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 3. ove uredbe imaju pravna i fizička lica, pod uslovima i na način koji bliže propisuje ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 7.

Prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrđen Prostornim planom.

Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od godinu dana od dana njenog stupanja na snagu.

Prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.

Član 8.

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

05 Broj

U Beogradu, 2012. godine

VLADA

PREDSEDNIK

PROSTORNI PLAN PODRUČJA POSEBNE NAMENE PROSTORNE KULTURNO-ISTORIJSKE CELINE STARI RAS SA SOPOĆANIMA

UVOD

Izradi Prostornog plana područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima (u daljem tekstu: Prostorni plan), pristupilo se na osnovu Odluke o izradi Prostornog plana područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima („Službeni glasnik RS” broj 15/09), čiji je sastavni deo Program za izradu plana shodno odredbama prethodnog Zakona o planiranju i izgradnji. U okviru ovog Prostornog plana u skladu sa Zakonom o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu („Službeni glasnik RS” br. 135/04 i 88/10), urađena je i Strateška procena uticaja Prostornog plana područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima na životnu sredinu.

Prostorni plan je izrađen u skladu sa odredbama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10-US i 24/11) i Zakona o Prostornom planu Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 88/10)

Prostorni plan sadrži: zaključke analize postojećeg stanja, opšte i posebne ciljeve, dugoročna planska rešenja za organizaciju, uređenje i zaštitu planskog područja infrastrukturnog koridora, mere i smernice za primenu i ostvarivanje planskih rešenja. Sastavni (grafički) deo Prostornog plana su referalne karte u razmeri 1 : 25 000 i 1:5000, i to:

Posebna namena prostora;

Mreža naselja i infrastrukturni sistemi;

Prirodni resursi, zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i turizam;

3.1.) I, II i III režim zaštite svetske kulturne baštine Sopoćani-Ras R 1:5000;

3.2.) I, II i III režim zaštite svetske kulturne baštine Đurđevi Stupovi-Petrova crkva R 1:5000;

Karta sprovođenja.

Koncept Prostornog plana koji je verifikovan od strane Komisije za stručnu kontrolu 27. jula 2010. godine, sadrži zaključke analize postojećeg stanja, opšte i posebne ciljeve, kao i strateška opredeljenja razvoja, infrastrukture, demografsko-privrednih kretanja, organizacije, uređenja i zaštite prostora, prioritete razvoja.

Koncept Prostornog plana je prva faza u izradi ovog planskog dokumenta, i rađen je na osnovu informacija, podloga, projekata, državnih strategija i dobijenih uslova od nadležnih institucija i studijsko-analitičke dokumentacije prikazane dokumentacionom osnovom Prostornog plana.

Korišćena informaciona osnova, podloge:

Topografske podloge u R 1:25000;

Ortofoto snimci grada Novog Pazara;

Katastar nepokretnosti grada Novog Pazara za KO u području obuhvata plana;

Uslovi nadležnih institucija;

Nacionalne strategije;

Generalni plan Novog Pazara;

Program zaštite i uređenja neposredne okoline (I zone) manastira Sopoćani, Republički zavod za zaštitu prirode -1987. godina;

Program zaštite i unapređenja kompleksa manastira Đurđevi Stupovi – Petrova crkva, Republički zavod za zaštitu prirode -1989. godina;

Studija za Predeo izuzetnih odlika Ras – Sopoćani, Zavod sa zaštitu prirode Srbije -2008. godina;

Retrospective Inventory Project, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – 2009. godina;

Predeo izuzetnih odlika Ras – Sopoćani, Zavod sa zaštitu prirode Srbije -2010. godina;

Studije, istraživanja i dokumentacija iz verifikovanog Koncepta Prostornog plana grada Novog Pazara (2011. godina), radna verzija Predloga prostornog plana opštine Novi Pazar (2008. godina) sa Analitičko- dokumentacionom osnovom (2006. godina).

Dokumentaciona osnova Prostornog plana sadrži: izvode iz Prostornog plana Republike Srbije i drugih relevantnih razvojnih dokumenata; analize postojećeg stanja sa odgovarajućim grafičkim prikazima, uslove od nadležnih institucija, kao i drugu dokumentaciju koja je osnov za izradu Prostornog plana.

I POLAZNE OSNOVE

1. PREDMET PROSTORNOG PLANA

Predmet Prostornog plana je Stari Ras sa Sopoćanima područje od izuzetnog istorijskog i kulturnog značaja na kome je u XI veku pod Velikim Županom Stefanom Nemanjom formirana prva srpska država, o čemu svedoče brojna kulturna dobra od izuzetnog značaja.

Područje Starog Rasa sa Sopoćanima izloženo je dinamičnim demografskim kretnjima i koncentraciji privrednih aktivnosti, širenju naselja (građevinskih područja) i bespravnoj izgradnji, zbog čega je neophodno utvrditi prostorne odnose između aktivnosti i kulturno-istorijskih i drugih dobara, u cilju utvrđivanja dugoročne osnove za zaštitu, uređenje i održivi razvoj planskog područja.

Zbog navedenog, pristup izradi Prostornog plana se zasniva na utvrđivanju efikasnog sistema upravljanja u cilju zaštite, uređenja i održivog razvoja planskog područja.

Osnovni polazni principi u izradi Prostornog plana su:

primena međunarodnih zahteva i kriterijuma zaštite i upravljanja kulturnim nasleđem;

integralna zaštita kulturnog nasleđa sa prirodnom okolinom;

primena odgovarajućih principa zaštite kao osnove razvoja „kulturnog turizma”;

aktiviranje kulturnog nasleđa kao razvojnog potencijala na lokalnom, regionalnom (nivo okruga) i nacionalnom nivou;

usvajanje vrednosti kulturnog nasleđa na lokalnom, regionalnom (nivo okruga) i nacionalnom nivou;

saradnja javnog, privatnog i nevladinog sektora.

Pristup izradi Prostornog plana uključuje objedinjavanje i usaglašavanje sledećih nivoa:

međunarodnog, na kome je potrebno ispuniti zahteve i obaveze koje proizlaze iz Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine, Uputstva za primenu Konvencije o zaštiti svetske kulturne i prirodne baštine i drugih dokumenata;

nacionalnog, na kome je potrebno obezbediti zaštitu nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog značaja;

regionalnog (nivo okruga), na kome je potrebno tretirati Stari Ras sa Sopoćanima kao jedan od faktora razvoja Raškog okruga, a u turističkom smislu obezbediti povezivanje i integralnu ponudu sa turizmom na Kopaoniku, Goliji i srednjevekovnim nasleđem u dolini Ibra;

lokalnog, na kome je potrebno obezbediti tretman kulturne baštine kao značajnog nosioca lokalnog razvoja, korišćenjem mogućnosti koje daje objedinjena turistička ponuda sa kulturnim nasleđem na širem području (proglašena ili evidentirana nepokretna kulturna dobra) i u Novom Pazaru.

Metodološki pristup izrade Prostornog plana zasniva se na sledećim principima:

kombinaciji ciljeva, opredeljenja i prioriteta i instrumenata realizacije;

partnerstvu javnog, privatnog i civilnog sektora u izradi, donošenju i implementaciji Prostornog plana;

transparentnosti procesa planiranja u svim fazama izrade, donošenja i implementacije.

Prostorni plan područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima, je dugoročni razvojni dokument koji se donosi za vremenski horizont do 2030. godine.

2. RAZLOZI ZA IZRADU I DONOŠENJE PLANSKOG DOKUMENTA

Osnovni razlog izrade i donošenja ovog Prostornog plana je stvaranje uslova za upravljanje zaštićenom celinom Stari Ras sa Sopoćanima, u cilju obezbeđenja integralnog pristupa zaštiti kulturnog predela, kulturnog nasleđa i razvoju lokalne i šire zajednice. Optimalno upravljanje podrazumeva zaštitu, uređenje i održivi razvoj kulturno-istorijske celine, odnosno:

zaštitu, istraživanje, revitalizaciju, valorizaciju i prezentaciju kulturnog nasleđa zajedno sa prirodnom okolinom i istraživanje mogućnosti za definisanje i zaštitu kulturnog pejzaža;

utvrđivanje zaštitnih zona i drugih prostora od značaja za doživljaj i prezentaciju kulturnog nasleđa;

integraciju u savremeni životni prostor na lokalnom, regionalnom (novo okruga), nacionalnom i međunarodnom nivou, uz razvijanje svesti o značaju i potrebi očuvanja kulturnog nasleđa; i

naglašavanje vrednosti i potencijala kulturnog nasleđa u svrhu korišćenja kao razvojnog resursa održivog razvoja i kvaliteta života.

Pravni osnov za izradu Prostornog plana sadržan je u odredbama:

člana 3. Zakona o Prostornom planu Republike Srbije, kojim je propisano da se Prostorni plan Republike Srbije, ostvaruje prostornim planovima područja posebne namene, za utvrđena područja;

član 21. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS” br. 72/09, 81/09-ispravka, 64/10-US i 24/11), kojim je propisano da se prostorni plan područja posebne namene donosi za područje koje, zbog svojih karakteristika, ima posebnu namenu koja zahteva poseban režim organizacije, uređenja, korišćenja i zaštite prostora;

članovi 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 i 51 Pravilnika o sadržini, načinu i postupku izrade planskih dokumenata („Službeni glasnik RS” br. 31/10, 69/10 i 16/11), kojima je propisana sadržina prostornih planova područja posebne namene;

Zakona o kulturnim dobrima, kojim je prostorno kulturno-istorijska celina defnisana kao urbano ili ruralno naselje ili njihovi delovi, odnosno prostor sa više nepokretnih kulturnih dobara od posebnog kulturnog i istorijskog značaja, kojim je propisano da se prostorni plan izrađuje na osnovu posebnih uslova za uređenje prostora, pribavljenih od zakonom ovlašćenih organa i organizacija i kojim je propisan način korišćenja i zaštite kulturnih dobara;

Odluke o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od izuzetog i od velikog značaja, kojom su proglašena nepokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja;

člana 33. Zakona o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, br. 66/91, 83/92, 53/93 – drugi zakon, 67/93 – drugi zakon, 48/94 – drugi zakon, 53/95 i 135/04), kojim je propisano da se prostornim planom utvrđuju posebni režimi očuvanja i korišćenja područja zaštićenih prirodnih dobara, izvorišta, šuma, poljoprivrednog zemljišta, određuju područja ugroženih delova životne sredine i mere za sanaciju ovih područja, kao i mere i uslovi zaštite životne sredine;

Pravni osnov za izradu Prostornog plana sadržan je i u odredbama:

Zakona o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu („Službeni glasnik RS”, br. 135/04 i 88/10);

Zakona o proceni uticaja na životnu sredinu („Službeni glasnik RS”, br. 135/04 i 36/09);

Zakona o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine („Službeni glasnik RS”, broj 135/04);

Zakon o zaštiti prirode („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 88/10);

Zakona o lokalnoj samoupravi („Službeni glasnik RS”, broj 129/07);

Zakon o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik RS”, br. 62/06, 65/08 i 41/09);

Zakon o regionalnom razvoju („Službeni glasnik RS”, br. 51/09 i 30/10);

Zakon o energetici („Službeni glasnik RS”, broj 57/11);

Zakon o kulturnim dobrima („Službeni glasnik RS”, br. 71/94 i 52/11-dr.zakon);

Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju („Službeni glasnik RS”, broj 41/09);

Zakon o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 88/10);

Zakon o odbrani („Službeni glasnik RS”, br. 116/07, 88/09 i 104/09-dr.zakon);

Zakona o javnim putevima („Službeni glasnik RS”, br. 101/05 i 123/07);

Zakona o železnici („Službeni glasnik RS”, broj 18/05);

Zakona o telekomunikacijama („Službeni glasnik RS”, br. 44/03 i 36/06);

Zakona o šumama („Službeni glasnik RS”, broj 30/10);

Zakona o vodama („Službeni glasnik RS”, broj 30/10);

Zakona o turizmu („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 88/10);

Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 129/07);

Zakona o utvrđivanju Vodoprivredne osnove Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 11/02);

Uredbe o klasifikaciji voda („Službeni glasnik SRS”, broj 5/68);

Uredbe o kategorizaciji vodotokova („Službeni glasnik SRS”, broj 5/68);

drugih relevantnih propisa.

Planski osnov za izradu Prostornog plana sadržan je u Prostornom planu Republike Srbije, i to u:

Poglavlju IX – Ka ostvarivanju plana -1. Mere i instrumenti za sprovođenje Plana, kojim je u prioritete za pripremu i donošenje prostornih planova područja posebne namene svrstan i Prostorni plan područja posebne namene Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima;

Poglavlju V „Prostorni razvoj Republike Srbije 2010-2014-2020” i to „Zaštita nepokretnih kulturnih dobara”, kojim su Sopoćani sa Starim Rasom definisani kao kulturno dobro upisano u Listu svetske kulturne baštine, odnosno kulturno dobro sa međunarodnim statusom zaštite.

3. OBUHVAT I OPIS GRANICA PODRUČJA PROSTORNOG PLANA

Prostorna kulturno-istorijska celina Stari Ras sa Sopoćanima (u daljem tekstu: Sari Ras sa Sopoćanima) se prostire na delu administrativnog područja grada Novog Pazara. U obuhvatu Prostornog plana je prostor, ukupne površine od 8799 ha na kome živi oko 5000 stanovnika.

Granicu Prostornog plana čine spoljašnje granice katastarskih opština: Postenje, Prćenova, Boturovina, Vidovo, Vojniće, Pobrđe, Ivanča, Šavci, Zabrđe, Lukocrevo, Varevo, Sebečevo, Slatina, Doljani i deo KO Novi Pazar.

U Konceptu Prostornog plana je orijentaciona granica plana obuhvatala deo KO Novi Pazar, koja je nakon definisanja tri režima zaštite kulturnih i prirodnih vrednosti na potezu Đurđevi Stupovi-Petrova crkva, korigovana i postavljena na granicu trećeg Režima zaštite, međutim površina koja je u okviru granica Prostornog plana na teritoriji KO Novi Pazar nije se promenila, jer je u jednom delu proširena, a u drugom delu sužena.

Tabela br. 1. Obuhvat plana po K.O.

NAZIV KO Površina u ha Posebna namena Postenje 1881,81 70,00 Prćenova 261,32 36,88 Novi Pazar 215,39 150,24 Boturovina 383,98 86,94 Vidovo 246,68 0 Vojniće 337,54 7,8 Ivanča 226,34 0 Pobrđe 258,58 0 Varevo 267,56 0 Šavci 255,26 110,91 Lukocrevo 544,05 0 Zabrđe 602,69 188,98 Sebečevo 1811,10 92,60 Slatina 986,56 26,62 Doljani 520,20 363,59 Ukupno 8799,14 1032,78

Posebne namene na području Prostornog plana koje su od značaja za utvrđivanje planskih rešenja su:

Nepokretna kulturna dobra od izuzetog značaja proglašena Odlukom o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog i od velikog značaja („Službeni glasnik SRS”, br. 14/79 i 30/89) i upisana na Listu svetske kulturne i prirodne baštine UNESKO-a 1979. godine.

One obuhvataju površinu od 1032,78 ha, odnosno skoro 12% ukupne površine Prostornog plana, što će se detaljnije obrazložiti u narednim poglavljima.

Granice posebne namene su definisane u obuhvatu trećeg stepena zaštite i to:

Područje posebne namene Đurđevi Stupovi-Petrova crkva obuhvata delove atara katastarskih opština: Novi Pazar, Postenje, Prćenova, Vojniće i Boturovina i obuhvata površinu od 250 ha.

Područje posebne namene Stari Ras sa Sopoćanima i obuhvata delove atara katastarskih opština: Doljani, Zabrđe, Slatina, Sebečevo i Šavci površine 782,70 ha.

Granice zona su bliže određene u poglavlju III tačka 1.1.2.

Odlukom SO Novi Pazar broj 633-6 od 24. novembra 1978. godine, objavljenom u Službenom glasniku opštine Novi Pazar broj 51/3/78 od 30. decembra 1978, strana 40, spomeničko područje starog Rasa proglašeno je za kulturno dobro – prostorno kulturno-istorijsku celinu. Na Listu svetske kulturne i prirodne baštine, ova celina je upisana pod nazivom Stari Ras sa Sopoćanima, broj C 96, 26. oktobra 1979. godine, na osnovu kriterijuma (I) i (III). Odlukom o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog značaja i od velikog značaja, objavljenom u Službenom glasniku SRS broj 47 od 5. decembra 1987. godine, strana 2238, a pod nazivom Stari Ras sa Sopoćanima, spomeničko područje Starog Rasa je utvrđeno za prostorno kulturno-istorijsku celinu od izuzetnog značaja.

Spomeničko područje Starog Rasa upisano je u Centralni registar prostornih kulturno-istorijskih celina Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture – Beograd pod rednim brojem 24.

Na teritoriji ove Prostorne kulturno-istorijske celine nalaze se sledeća nepokretna kulturna dobra – spomenici kulture: utvrđenje Ras-Gradina, Petrova crkva, manastiri Đurđevi Stupovi i Sopoćani, „kao i drugi objekti koji u istorijsko geografskom, kulturnom, umetničkom i prostornom pogledu predstavljaju jedinstvenu i integralnu celinu”.

Spomeničko područje Starog Rasa sa Sopoćanima – kulturno dobro upisano na Listu Svetske kulturne i prirodne baštine Uneska – predstavlja prostornu kulturno-istorijsku celinu koja zahteva jedinstven tretman, određen Konvencijom o zaštiti Svetske kulturne i prirodne baštine (1972. godina), kao i drugim međunarodnim dokumentima koja definišu savremenu konzervatorsku praksu.

Područje Starog Rasa sa Sopoćanima, koje se od 1979. godine nalazi na Uneskovoj Listi Svetske kulturne i prirodne baštine, predstavlja u istorijskom, umetničkom i geografskom smislu jedinstvenu spomeničku celinu.

4. OBAVEZE, USLOVI I SMERNICE IZ VAŽEĆIH PLANSKIH DOKUMENATA

4.1. IZVOD IZ PROSTORNOG PLANA REPUBLIKE SRBIJE 2010-2014-2021 („Službeni glasnik RS”, broj 88/10)

Zaštita i održivo korišćenje prirodnog i kulturnog nasleđa i prirodnih resursa čini jedan od osnovnih ciljeva razvoja Srbije i njenih regionalnih celina, ali i osnovu budućeg privrednog/turističkog razvoja. U skladu sa prioritetima prostornog razvoja Republike Srbije, biće potrebno insistirati na daljem razvoju mreža vrednih/zaštićenih prirodnih celina i kulturnih predela sa posebnim naglaskom na ekološki, odnosno, kulturno osetljivim područjima. Prirodno i kulturno nasleđe će biti štićeno, uređivano i korišćeno prema evropskim standardima, sa posebnim zadatkom povećanja zaštićenih prirodnih celina i sistematizacijom kulturnog nasleđa, kao i implementacijom Firentinske konvencije o predelu, evropskih i svetskih konvencija o zaštiti kulturnog nasleđa, konvencija i deklaracija koje se odnose na biodiverzitet, prirodne podsisteme i kulturno nasleđe.

Na osnovu istraživanja i valorizacije koje je obavio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Republike Srbije, predložena je lista kulturnih područja, kao i lista spomenika koji sa neposrednom okolinom čine sagledive kulturno-pejzažne celine u koje spadaju i Područje Starog Vlaha kao i Raško područje.

Kulturno nasleđe nije afirmisano kao razvojni resurs i zaštita kulturnog nasleđa se još uvek sektorski tretira. Još uvek ne postoji nacionalna strategija, dok su zakonska rešenja iz 1994. godine prevaziđena. Poseban problem predstavlja status kulturnog nasleđa sa Liste svetskog kulturnog nasleđa UNESCO Na Listi su: Stari Ras sa Sopoćanima, Manastir Studenica, srednjovekovni spomenici na Kosovu i arheološko nalazište Gamzigrad-Romulijana. Najveća pažnja se posvećuje sakralnim građevinama dok se narodna arhitektura zapostavlja. Pitanje vlasništva nad kulturnim nasleđem je otvoreno u procesu tranzicije, i za sada je bez adekvatnog odgovora, dok je međuregionalno povezivanje ostvareno u manjem obimu. Prioritetna kulturna područja koja treba da uživaju poseban tretman bez obzira na status u okviru službe zaštite (pored onih na listi svetske baštine) su i područje Golije povezano sa spomenicima na području Novog Pazara.

U Srbiji je zaštićeno preko 400 prirodnih dobara, svrstanih u tri kategorije – od izuzetnog značaja, velikog značaja i značajna dobra, od kojih su neka upisana u Ramsarsku listu, listu MAB (Man and Biosphere) i Svetsku listu zaštićenog prirodnog i kulturnog nasleđa (UNESKO). Utvrđeno je 46 međunarodno značajnih područja za ptice, 62 međunarodno značajnih područja za biljke i 40 međunarodno značajnih područja za leptire. Započet je razvoj EMERALD mreže u Srbiji, u cilju uspostavljanja ekološke mreže sastavljene od područja od posebne važnosti za zaštitu prirode, i u tom smislu obrađeno je 61 područje. Područje Novog Pazara gde se javlja eksploatacije mineralnih sirovina predstavlja područje ugrožene životne sredine. Na osnovu istraživanja i valorizacije biće definisani status, prostorni obuhvat i režim zaštite za područje Pešterske visoravni u zapadnoj Srbiji. Pešterska visoravan je stekla međunarodni status zaštite i upisana je u Ramsarsku listu. U cilju jačanja prekogranične saradnje Srbije u oblasti zaštite prirode u planskom periodu poseban značaj imaju između ostalog i Peštersko polje i Pešterska visoravan.

Zaštita i održivo korišćenje prirodnog i kulturnog nasleđa i prirodnih resursa činiće osnov identiteta Srbije i njenih regionalnih celina, ali i osnovu budućeg privrednog/turističkog razvoja. U skladu sa prioritetima prostornog razvoja Srbije, biće potrebno insistirati na daljem razvoju mreža vrednih/zaštićenih prirodnih celina i kulturnih predela sa posebnim naglaskom na ekološki, odnosno, kulturno osetljivim područjima. Prirodno i kulturno nasleđe će biti štićeno, uređivano i korišćeno prema evropskim standardima, sa posebnim zadatkom povećanja zaštićenih prirodnih celina i sistematizacijom kulturnog nasleđa, kao i implementacijom Firentinske konvencije o predelu, evropskih i svetskih konvencija o zaštiti kulturnog nasleđa, konvencija i deklaracija koje se odnose na biodiverzitet, prirodne podsisteme i druga dokumenta.

Način naseljavanja i struktura ekonomskih delatnosti biće usmeren na jačanje većih urbanih centara a pre svega Užica, Šapca, Valjeva i Loznice, ali i na jačanje uloge manjih urbanih centara kao što su Bajina Bašta, Nova Varoš, Prijepolje i Priboj. Poseban problem predstavljaju naselja sa malim brojem žitelja i izrazito nepovoljnom demografskom situacijom. Njihova populacija pokazuje znake dugovremenog demografskog starenja. To su najvećim delom niskoplaninska i srednjeplaninska naselja. U okolini Novog Pazara ih ima deset. Novi Pazar je predstavljen kao centar nacionalnog značaja. Grupi urbanizovanih opština pripadaju i opštine u sistemu dolina Raške, Ibra, Toplice, Nišave i donjem toku Lima. U sastavu funkcionalno urbano područje (u daljem tekstu FUP) Novi Pazar su naselja Raška i Tutin. Gradovi koji imaju kapacitet da prerastu u „čvorišta” sa značajnim uticajem na razvoj okruženja ili je državni/nacionalni interes da podstakne njihov razvoj u tom pravcu, biće podržavani posebnim podsticajnim merama na regionalnom nivou: Subotica, Pančevo, Kragujevac, Užice, Novi Pazar i Zaječar.

Zbog geomorfoloških osobina zapadne Srbije, značajnu ulogu u ekonomsko-regionalnoj interaktivnosti treba da dobiju i manji urbani centri poput Priboja, Prijepolja, Nove Varoši ili Bajine Bašte.

Dugogodišnja stagnacija privrede i proces restrukturiranja industrijskog sektora imali su za posledicu ekonomsku/proizvodnu devastaciju i drastično smanjenje broja zaposlenih u nekadašnjim industrijskim centrima-gradovima (Kraljevo, Bor, Prijepolje, Loznica, Novi Pazar i drugo), koji su bili oslonac privrednog razvoja šireg područja. Usled ograničenja u razvoju, industrijski devastirane opštine suočene su sa izraženim ekonomskim, strukturnim i socijalnim problemima.

Za uspostavljanje sistema upravljanja opasnim otpadom planira se izgradnja jednog Nacionalnog centra za upravljanje opasnim i medicinskim otpadom u narednom planskom periodu, dovoljnog kapaciteta za celokupnu količinu opasnog otpada koji se godišnje generiše u Republici Srbiji. Nacionalni centar će biti lociran u centralnoj Srbiji, u regionu koji obuhvata Moravičku, Šumadijsku, Pomoravsku, Rašku i Rasinsku oblast i sadržaće postrojenje za fizičko-hemijski tretman opasnog otpada. Centar će imati i deponiju, kao i skladište opasnog otpada.

Prioritetna područja za koja je obavezna izrada posebnih pilot projekata „Karakterizacije predela” kao osnova za zaštitu, planiranje i upravljanje njihovim razvojem su i područja posebnih prirodnih i/ili kulturnih vrednosti, područja zaštićenih kulturnih vrednosti-prostorne kulturno-istorijske celine (Stari Ras sa Sopoćanima). Prostori u kojima je kvalitet predela i fizičke strukture naselja od posebnog značaja za razvoj kao što je turistička destinacija planinsko područje Golije.

Urbani klasteri i mreže se formiraju u okviru funkcionalnih područja ili na nivou većih prostornih celina i to između gradova koji sarađuju ili nose komplementarne funkcije. Za centralnu Srbiju su to Kragujevac, Čačak, Kraljevo, Kruševac i Novi Pazar.

U Raškoj oblasti zastupljena su brdska i planinska područja u kojima su glavne vodeće grane tržišne proizvodnje mešovito i pašnjačko stočarstvo a komplementarne voćarstvo i agrošumarstvo. Posebna usmerenja užih lokaliteta su vinogradarstvo i proizvodnja organske hrane.

Jedan od problema teritorijalnog razvoja industrijskih zona i parkova je izostajanje zona i parkova u delu nerazvijenog područja Srbije, posebno u Jablaničkoj, Pčinjskoj, Raškoj, Rasinskoj, Nišavskoj, Topličkoj, Podunavskoj i Braničevskoj oblasti.

Što se tiče stepena potencijalne saobraćajne pristupačnosti, Raška oblast se nalazi ispod proseka. U periodu posle 2014. godina a u pravcu ostvarivanja ciljeva prostornog razvoja Srbije planska rešenja u oblasti putnog saobraćaja su aktivnosti na završetku izgradnje obilaznice oko Novog Pazara. Dopuna železničke mreže – za veći stepen integrisanosti prostora i veće saobraćajno i ekonomsko povezivanje regiona kao preduslov ravnomernijeg razvoja za kvalitetnije funkcionisanje železnice i veću dostupnost korisnicima, železničku mrežu Srbije potrebno je dopunjavati/širiti, a jedan od prioriteta je i nova pruga Raška-Novi Pazar. Planira se da se vojnim aerodromima u Užicu, Somboru i Sjenici promeni namena da postanu civilni odnosno vojno-civilni prema regionalnim mogućnostima.

Planirana je izgradnja novih trafo stanica i dalekovoda 110 kV Kraljevo-(Raška)-Novi Pazar. Takođe je planirana i izgradnja razvodnog gasovoda Rasinske i Raške oblasti i opština severnog dela Kosova i Metohije.

Na osnovu dosadašnjih istraživanja i merenja u Republici Srbiji su identifikovani prirodni i veštački izvori termalne vode na teritoriji preko 60 opština. Temperatura vode je najčešće u opsegu do 40 stepeni a samo na teritoriji šest opština je temperatura vode preko 60 stepeni i to u opštinama: Vranje, Šabac, Kuršumlija, Raška, Medveđa i Apatin.

Na teritoriji grada Novog Pazara planirana je izgradnja akumulacije Vučiniće koja bi imala namenu za snabdevanje vodom stanovništva i industrije, dobijanje energije, navodnjavanje, zaštitu od poplava, oplemenjenje malih voda, ribarstvo i turizam.

4.2. IZVOD IZ GENERALNOG PLANA NOVOG PAZARA

(„Službeni list opštine Novi Pazar”, broj 6/07)

Po Prostornom planu Republike Srbije, Novi Pazar se svrstava u regionalni centar sa gravitacionim područjem koje pokriva veći broj funkcionalnih područja. Ovom podelom Novi Pazar se svrstava u jednu od ukupno 17 regija na teritoriji Republike Srbije.

Jedan od osnovnih ciljeva planiranja i uređenja naselja zasniva se na, pre svega, kvalitetnoj prostornoj organizaciji Novog Pazara kao regionalnog centra u kome se stvaraju i obezbeđuju dobri uslovi života i rada i vrši pozitivan uticaj na šire okruženje. To podrazumeva:

očuvanje i unapređenje ukupnog graditeljskog nasleđa Novog Pazara, Graditeljske tradicije i stvorenih vrednosti naselja koje su stvarane vekovima, pre svega od nastanka stare čaršije-kulturno istorijskog jezgra, odakle se širi grad i stvaraju nove vrednosti;

dopuna postojećih i stvaranje novih urbanih vrednosti;

obnova i rekonstrukcija bogatog kulturno-istorijskog nasleđa i ambijentalnih celina;

očuvanje zemljišta od erozije, očuvanje poljoprivrednog zemljišta na širem području Generalnog plana i zaštita životne sredine Novog Pazara.

Prirodne pogodnosti prostora omogućile su da teritorijom Novog Pazara prolaze dva značajna magistralna puta: M-22 prema Raškoj i Ribariću (veza prema centralnoj i severnoj Srbiji, odnosno veza prema Crnoj Gori i Kosovu i Metohiji i M-8 prema Sjenici (Prijepolju, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori). Generalno gledano saobraćajno-geografski položaj Novog Pazara može se oceniti kao vrlo povoljan.

Nepokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja su:

Spomenici kulture:

Đurđevi Stupovi-manastirski kompleks;

Petrova crkva;

Prostorne kulturno-istorijske celine:

Spomeničko područje starog Rasa sa Sopoćanima;

Novi Pazar – tvrđava sa starom čaršijom;

Nepokretna kulturna dobra od velikog značaja su:

Utvrđena nepokretna kulturna dobra – Arheološko nalazište „Gradina”

Zone sa posebnim režimom zaštite-Izvorište vodosnabdevanja Ras – Locirano van zahvata plana ali od vitalnog značaja za područje Generalnog plana. Voda se koristi sa izvora reke Raške koja se zahvata posle energetskog iskorišćavanja u HE Ras.

Zaštita nepokretnih kulturnih dobara i ambijentalnih celina (Opšta i posebna pravila građenja za javne objekte od opšteg značaja) – Zona park-šume Đurđevi stupovi, kao deo istorijske celine Stari Ras-Sopoćani, nalazi se u zoni zaštite kulturnog nasleđa i istorijskog pejzaža – manastir Đurđevi stupovi i Petrova crkva.

Planirana park-šuma „Đurđevi stupovi”, predstavlja prirodnu i kulturno-istorijsku celinu koju čine kompleksi manastira Đurđevi stupovi i Petrove crkve sa okolnim prostorom. Pored ove OSNOVNE NAMENE, predviđen je niz pratećih namena koje su definisane kroz tri zone zaštite:

I ZONA KULTURNOG DOBRA koja obuhvata prostor na kome je samo zaštićeno kulturno dobro uključujući i prostor za njegovu obnovu i korišćenje: osnovni i prateći objekti kulture, slobodne površine, porta, park, saobraćajni prilaz, kao i objekti komunalne infrastrukture, neophodni za funkcionisanje kulturnog dobra;

II ZONA: ZAŠTIĆENA OKOLINA KULTURNOG DOBRA predstavlja neposredno okruženje kulturnog dobra i prvenstveno je u funkciji očuvanja integriteta kulturnog dobra;

Zaštićena okolina ĐURĐEVIH STUPOVA i PETROVE CRKVE predstavlja kulturnu i ambijentalnu celinu i može da ima kulturne i druge sadržaje u skladu sa duhom kulturnog dobra i prirodnim i stvorenim vrednostima okoline, kao i objekte saobraćajne i komunalne infrastrukture, neophodne za funkcionisanje kulturnog dobra;

III PROSTOR NA KOME SE ŠTITI PEJZAŽ zauzima najveći deo zone zaštite Đurđevih stupova i Petrove crkve i može se koristiti za rastresite naseljske strukture male i ujednačene spratnosti niskog stepena izgrađenosti i zauzetosti, bogate javne zelene površine i velike slobodne prostore.

U potočnim dolinama (šestovski potok, potok Đurđevi stupovi) mogući su i drugi kompatibilni sadržaji: etno-park, ekskluzivno stanovanje, sportski tereni i slično.

Mere zaštite i uslovi čuvanja nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog značaja:

ĐURĐEVI STUPOVI – PETROVA CRKVA

Područje Starog Rasa sa Sopoćanima, koje se od 1979. godine nalazi na Uneskovoj Listi Svetske kulturne i prirodne baštine, predstavlja u istorijskom, umetničkom i geografskom smislu jedinstvenu spomeničku celinu. Od pojedinačnih objekata koji su valorizovani kao „Svetska baština”, manastir Đurđevi Stupovi i Petrova crkva nalaze se na teritoriji obuhvaćenoj granicama Generalnog plana Novi Pazar 2020. godina. U cilju njihove što adekvatnije zaštite, promocije i prezentovanja u svrhu internacionalnog kulturnog marketinga i turizma, preciznim granicama definisane su zone zaštite oko ova dva spomenika izuzetnih istorijskih i umetničkih vrednosti. U tom smislu, formirane su tri zone:

ZONA KULTURNOG DOBRA koja obuhvata prostor na kome je samo zaštićeno kulturno dobro uključujući i prostor za njegovu obnovu i korišćenje: osnovni i prateći objekti kulture, slobodne površine, porta, park, saobraćajni prilaz, kao i objekti komunalne infrastrukture, neophodni za funkcionisanje kulturnog dobra;

ZAŠTIĆENA OKOLINA KULTURNOG DOBRA predstavlja neposredno okruženje kulturnog dobra i prvenstveno je u funkciji očuvanja integriteta kulturnog dobra; Zaštićena okolina ĐURĐEVIH STUPOVA i PETROVE CRKVE predstavlja kulturnu i ambijentalnu celinu i može da ima kulturne i druge sadržaje u skladu sa duhom kulturnog dobra i prirodnim i stvorenim vrednostima okoline.

PROSTOR NA KOME SE ŠTITI PEJZAŽ zauzima najveći deo zone zaštite Đurđevih stupova i Petrove crkve i može se koristiti za rastresite naseljske strukture male i ujednačene spratnosti niskog stepena izgrađenosti i zauzetosti, bogate javne zelene površine i velike slobodne prostore.

ARHEOLOŠKA NALAZIŠTA

Reljina Gradina – Na vrhu uzvišenja odakle se sagledava jugoistočna vizura Novog Pazara, nalaze se ostaci manastirskog kompleksa sa početka treće decenije XVI veka. Manastir je podignut na starijem kultnom mestu, nekropoli gde je vršeno sahranjivanje od XIV veka. Crkva Sv. Varvare sa pratećim manastirskim objektima zadužbina je mitropolita Simeona, građena za sedište Raške eparhije koje je do tada bilo pri Petrovoj crkvi. U vreme Simeonovog naslednika na eparhijskom tronu, Silvestra, crkva je oslikana i u njoj je postavljen mermerni tron. Manastir je zapusteo sredinom, odn. početkom druge polovine XVII veka. Arheološka istraživanja vršena su u dva maha: 1987. godine i 1989. godine u celini je otkrivena i istražena crkva, a 2004. godine započeta su iskopavanja ostataka manastirskog kompleksa.

Kompleks čini jedinstvenu celinu sa pejzažem koji ga okružuje i koji je jedino narušen dalekovodom, postavljenim tako da prelazi tačno preko lokaliteta. Prirodni ambijent ograničen je na zapadu, severu i istoku podnožjem brda, odnosno seoskim putem koji se proteže ivicom strme planine, na jugu početkom padine, a na jugoistoku uzvišenjem vidljivim sa lokaliteta.

Opšte mere zaštite i uslova čuvanja u ovoj zoni podrazumevaju zabranu bilo kakve gradnje koja nije u službi lokaliteta, kao i arheološki nadzor prilikom izvođenja bilo kakvih zemljanih radova, a koji nisu u okviru arheoloških istraživanja.

Gradina-Postenje – Arheološko nalazište Gradina u Postenju proglašeno je za kulturno dobro 1989. godine. U dosadašnjim istraživanjima sprovedenim na Gornjem platou utvrđenja, otkriveni su rezidencija sa kapelom, velika gradska crkva, pet kula, dve kapije i mnogobrojni stambeni objekti. Takođe je istražen prostor između palate i centralne kapije na severoistočnom bedemu.

Arheološka istraživanja su još uvek u toku. Radi se o bogatom lokalitetu upečatljivog geografskog položaja, sa mogućnošću sagledavanja šireg područja Novog Pazara. Prirodna okolina Gradine u Postenju ograničena je podnožjem samog brda, odnosno magistralnim putem Novi Pazar – Raška.

Opšte mere zaštite u definisanoj zoni podrazumevaju zabranu gradnje a takođe i stalni arheološki nadzor prilikom bilo kakvog obavljanja zemljanih radova, koji nisu u okviru arheoloških istraživanja.

5. SKRAĆENI PRIKAZ I OCENA POSTOJEĆEG STANJA

5.1. GEOGRAFSKI POLOŽAJ, GEOMORFOLOŠKE I HIDROLOŠKE ODLIKE TERENA

Istražno područje nalazi se u jugozapadnom delu Srbije. Ako se oblast posmatra šire, prostor se nalazi između planine Rogozin na istoku, planine Golije na severo-zapadu, Peštera na zapadu i Mokre Gore i Suve planine na jugu. Teritorijalno pripada gradu Novom Pazaru (zahvata prostor severnoistočno i jugozapadno od grada Novog Pazara) (u daljem tekstu: Grad), odnosno analizirani prostor pravcem pružanja severoistok-jugozapad nalazi se između opština Raška na severoistoku i Tutina na jugozapadu.

U geografsko morfološkom smislu širi prostor pripada Starovlaško-Raškoj visiji, koji je deo najrasprostranjenijeg planinskog predela Srbije – Dinarskog predela.

Visinske razlike terena su znatne (od 460 mnm do 1079 mnm), na osnovu čega sesvrstava u umereno do izrazito raščlanjen reljef.

Teren je u morfološkom pogledu dosta razuđen. Na istražnom području se mogu izdvojiti:

ravničarski i brežuljkasti tereni u aluvijonima reka Raške i njenih pritoka;

niskoplaninsko (planinsko-brdovito) i brdovito zemljište – pobrđa između vodotokova Raške i njenih pritoka.

Osnovni morfološki oblici, dolina reke Raške i njenih pritoka u području istraživanja posledica su trijasko-jurskih tektonskih aktivnosti i mlađih neogenih vulkanskih proboja. Na taj način formirani su osnovni povlašćeni pravci duž kojih se egzodinamičkim procesima oblikovao reljef terena. Današnji izgled reljefau velikoj meri zavisi od litološkog sastava podloge. Tako na prostorima sagrađenimod otpornijih stena reljef je intenzivno razuđen, dok se tereni koje izgrađuju mekše i prema atmosferilijima slabo otporne stene odlikuju blažim reljefnim oblicima.

Analizirani prostor u neposrednoj zoni aluvijona i njegovih terasa svrstava se u ravničarski do brdski tip reljefa. Aluvijon reke Raške ima najnižu kotu terena oko420 mnm u njenom gornjem toku (krajnjem severnom delu prostora), a zatim uz blagi nagib kote terena postepeno rastu ka izvorištu reke Raške tako da: u blizini Novog Pazara kota aluvijona je oko 477 mnm (prostor ulivanja Deževske reke u Rašku), na prostoru Pobrđe oko 512 mnm, potom kod Trgovišta oko 560 mnm, a na prostoru u blizini Sopoćana odnosno u izvorišnom delu toka je oko 726 mnm; teren na prostoru Suhog Dola (krajnji severozapadni deo prostora) dostiže kotu od oko 990 mnm. Najniže terase (t1) duž aluvijona reke Raška nalaze se na kotama od oko 460-470 mnm u gornjem toku reke (krajnjem severnom delu prostora oko Vražogrnaca), zatim na oko 470-520 mnm na prostoru Postenje, dok u središnjem delu toka su na koti od oko 553 mnm (oblast Dojeviće). U aluvijonu Deževske reke najniže terase (t1) su na oko 500-560 mnm, dok su srednje terase (t2) na koti od oko 560-720 mnm.

Padine terena su sa vrlo razuđenim mikro i makro reljefom kao posledicom raznih procesa: spiranja, jaružanja u zoni bujičnih tokova, povremenog usecanja širih dolina blažih strana i kliženja. Na više lokaliteta registrovana su brojna stara umirena, možda i fosilna klizišta, u okviru kojih dolazi u sadašnjem vremenu do pojava sekundarnih plitkih kliženja terena. Konstatovane su i pojave odrona na padinama desne dolinske strane reke Raške, nedaleko od ušća Izbičke reke i južno od Sopoćana, kao i na na padinama desne dolinske strane reke Raške u njenom gornjem toku. Veće zone – grupe odrona utvrđene su na dva lokaliteta. Prvi lokalitet nalazi se severo i severozapadno od Trgovišta i to na padinama dolinske strana reke Klisure bliže mestu ulivanja u reku Rašku i neposredo iznad mesta ulivanja na padinama leve dolinske strane reke Raške. Drugi lokalitet je južno od Trgovišta, na padinama dolinske strana Sebečevske reke bliže mestu ulivanju u reku Rašku. U neposrednoj blizini oba ova lokaliteta javljaju se sipari: sipar znatne veličine nalazi se na zapadnom delu prostora Šavići odnosno na padinama leve dolinske strane reke Raške neposredno iznad mesta uliva Sebečevske reke, a sipar manji po prostiranju nalazi se južno od Trgovišta na padinama leve dolinske strane Sebečevske reke. Sipar najveći po prostoru koji zahvata utvrđen je na padinama desne dolinske strane u srednjem delu toka Sebečevske reke, između mesta Brunčevići i Stanovište. Padine većeg nagiba i intezivnog jaružanja izdvojene su na terenu kao nestabilne padine (Us). Umireni proluvijalni konus formiran je na ušću manjeg vodotoka u Deževsku reku.

Kraški reljef je razvijen u oblastima izgrađenim od karbonata trijaske starosti (jugozapadni deo prostora). Kraški procesi su formirali zanimljiv reljef – prisutni su fenomeni površinskog i naročito podzemnog kraškog reljefa: škrape, vrtače, uvale, pećine, ponori, jame. Najduža i najbolje ispitana je pećina na vrelu Raške, zatim oko 100 m iznad vrela nalazi se otvor pećine koja predstavlja raniji izvor ove reke, a kao manji ali ne i manje značajni speleološki objekti su otvori nekoliko pećina na krečnjačkim odsecima Odževa i Gradine (prema Sebečevskoj reci).

Gotovo svi manji vodotokovi su krasifikovani i formirane su suve doline. Na mestima gde su krečnjaci u kontaktu sa vodonepropusnim stenama po pravilu se javljaju izvori i vrela.

Kao karakteristični oblici reljefa, koji su od prirodnog značaja za očuvanje, izdvajaju se: vrelo reke Raške (koje je kaptirano), vodopad reke Raške, bigrena terasa na desnoj obali Raške (nedaleko od izvora i dalje nizvodno u dužini od oko 4 km; nalazi se na visini od 2-12 m), i zanimljive bigrene naslage neobičnih formi koje su otkrivene u centru sela Bagri, nedaleko od desne obale reke Slatina, potom Koštam polje kao skaršćena izvorišna čelenka reke Raške, u čijem podnožju izvire ova reka (nalazi se izvan područja Prostornog plana, ali je kao geomorfološki fenomen zanimljiv za celinu Prostornog plana odnosno vode koje se pojavljuju na vrelu Raške najvećim delom su poreklom iz Koštam polja – poniru i podzemno otiču kroz polje, da bi na kontaktu krečnjaka i škriljaca izbile u pećini u vidu vrela), izvor Kisela voda (u gornjem delu toka Slatinske reke, uzvodno od sela Bagri, iznad leve rečne obale), vulkanske kupe Đurđevih stupova i tako dalje.

Takođe treba istaći da su na području Prostornog planamanje površine izložene procesu erozije srednjeg intenziteta – za zaštitu su posebno značajni sledeći lokaliteti: okolina Sopoćana, padine Odževa i okolina Trgovišta, kao i deo doline Sebečevske reke južno od Rasa.

Hidrografska mreža je prilično razgranata i pripada Dunavskom odnosno Crnomorskom slivu. Korito reke Raške je usko, a vodotok je tipično brdsko-planinski, sa velikim gradijentima i pretežno manjom količinom vode. Značajne su i brojne pritoke reke Raške: Blaževski potok, Izbička reka, Deževska reka, Jusu potok, Ljudska reka, Sebečevska reka, Klisura, Slatinska reka i Mijošice. Zavisno od geološkog sastava terena razvijen je različiti tip dolinskih sistema i to: klisurasta dolina bliže gornjem toku, normalna simetrična dolina u srednjem i asimetrična dolina u donjem delu toka reke Raške.

Reka Raška izvire u vidu vrela koje se nalazi u pećini kod manastira Sopoćani,na nadmorskoj visini od 726 mnm. Pripada jakom vrelu vokliskog tipa (snažno „zajezereno” karstno vrelo koje se karakteriše pulsacionim isticanjem iz sifona). Izdašnost vrela se kreće između 1000-7000 l/sec, dok prosečna izdašnost iznosioko 2.5 m3/sec.

U pogledu izvorišta značajnih za vodosnabdevanje, gornji deo područja Raške, svrstan je u izvorišta prvog ranga, koja prema važećim zakonskim propisima zaslužuju poseban tretman u pogledu preduzimanja i sprovođenja zaštitnih mera oko očuvanja količine i kvaliteta voda. Donja granica zaštićenog slivnog područja nalazi se približno na delu Gradine, ispod ušća Sebečevske reke. Reka Raška je uvrštena u vodotoke I kategorije što je od značaja za vidove korišćenja voda Raške (za piće, poribljavanje i drugo) i za sprovođenje obaveza oko održavanja njenog kvaliteta.

Od izvora koji su kaptirani treba još pomenuti: izvor Biser-voda koji se nalazi u blizini reke Mijošice, na delu između Sopoćana i Doljana, i izvor Kraljevac, severno od Slatine.

Pored ovog, na celom području istraživanja nalazi se niz manjih izvora (naročito u jugozapadnom delu, jednim delom u centralnom, a najmanje u severoistočnom delu prostora) koji nemaju poseban značaj kao objekti vodosnabdevanja, ali su značajni kao prirodna vrednost za ovo područje (treba pre težiti njihovom očuvanju i uređenju, nego kaptiranju).

Kao hidrološka pojava i vrednost na ovom prostoru ističe se izvor termomineralne vode Kisela voda (Slatinski kiseljak, Sopoćanska slatina), koji se nalazi južno od sela Bagri u koritu rečice Slatina. Voda ovog izvora je kaptirana (česma), a njegova izdašnost je mala (0.02-0.04 l/sec). Temperatura i izdašnost ovog izvora su ograničavajući za planiranje razvoja banje. Međutim, ne treba zanemariti njegov značaj za lokalno stanovništvo.

Ocena stanja, prirodni potencijali i ograničenja za razvoj – Karakteristike prirodne sredine istražnog područja su po obimu i kvalitetu takve da predstavljaju značajan razvojni potencijal ovog područja.

U odnosu na stanovanje i izgradnju naselja

u pogledu izgradnje individualnih objekata:

veliki deo terena je u geotehničkom pogledu povoljan za gradnju;

nepovoljni su tereni koji pripadaju geotehničkom rejonu V.

za gradnju većih naselja:

povoljni su tereni u geotehničkom rejonu IV (koje karakterišu povoljni nagibi i nosivost uz obavezne hidromeliorativne mere);

manje su povoljni geotehnički rejoni I i II (stenske mase podložne površinskim izmenama, terni koji su u površinskim delovima bezvodni što smanjuje mogućnost vodosnabdevanja naselja);

nepovoljni su geotehnički rejon V (nestabilni su), geotehnički rejon IV sa visokim nivoom podzemne vode.

U odnosu na izgradnju industrijskih objekata:

povoljni tereni za izgradnju većih industrijskih objekata su tereni koji pripadaju geotehničkom rejonu IV (koje karakterišu povoljni nagibi i nosivost uz obavezne hidromeliorativne mere);

generalno mogu poslužiti i tereni geotehničkog rejona III (uslovi gradnje u njima su složeniji, te je stoga sama gradnja skuplja);

manje povoljni su geotehnički rejoni I i II (nepovoljni nagibi, tereni koji predstavljaju resurse za vodosnabdevanje (krečnjački tereni));

nepovoljni su geotehnički rejoni V (nestabilni) i IV sa visokim nivoom podzemne vode.

U odnosu na izgradnju saobraćajne infrastrukture (putevi, pruge):

kao najpogodniji tereni za izgradnju puteva i pruga su ravničarski i brežuljkasti tereni u okviru geotehničkih rejona IV i III (izgradnja saobraćajnica na zaravnjenom terenu uz obaveznu primenu hidrotehničkih mera zaštite odnosno zaštite od atmosferskih i podzemnih voda i obezbeđenje stabilnosti padina);

otežani su za rad geotehnički rejoni I i II (uslovi gradnje u njima su složeniji, te je stoga sama gradnja skuplja);

nepovoljni su geotehnički rejoni V (nestabilni su);

jedan od uslova pri izgradnji saobraćajne infrastrukture je zakonska obaveza da se pri projektovanju putne mreže izbegavaju ili maksimalno štite uže ili šire zone postojećih i potencijalnih izvorišta za vodosnabdevanje.

U odnosu na vodosnabdevanje:

u pogledu snabdevanja naselja kvalitetnom vodom za piće, najveći potencijal imaju tereni izgrađeni od karbonatnih stenskih masa (karstne izdani) (geotehnički rejoni I i II);

u ostalim terenima izdani su uglavnom nedovoljnog kapaciteta, a nalaze se na manjim dubinama podložnim zagađenju sa površine (pliocenska jezerska facija – geotehnički rejon III i kvartarni sedimenti – geotehnički rejon IV). Ove vode se mogu koristiti samo za lokalne potrebe ukoliko su povoljnih osobina za piće;

kvalitet izdanskih voda formiranih u okviru aluvijalnih naslaga i neogenih basena može biti ugrožen zagađenjima izazvanim blizinom urbanizovanih i degradiranih zemljišta;

ograničenja se odnose i na neregulisano pitanje prečišćavanja i odvođenja otpadnih voda naročito u opštinskim i turističkim centrima, zonama industrije i slivnim područjima.

U odnosu na lociranje deponija:

najpogodniji tereni za lociranje deponija su tereni u okviru geotehničkih rejona II i III;

deponije se mogu locirati i u terenima koji pripadaju geotehničkom rejonu I, ali su teži uslovi za njihovo formiranje i postoji opasnost od mogućnosti kontaminacije vode u dubokim krečnjačkim izdanima (ova mogućnost postoji i kod krečnjačkih terena geotehničkog rejona II);

nepovoljni su geotehnički rejoni V i IV.

U odnosu na lociranje groblja:

najpogodniji tereni za lociranje groblja su tereni u okviru geotehničkihrejona III i IV

nepovoljni su geotehnički rejon V, kao i geotehnički rejoni I i II (u takvim terenima su otežani uslovi rada – kopanje).

U odnosu na eksploataciju geološkog građevinskog materijala i termalnih voda:

značajna su tri majdana građevinskog materijala: nalazišta „Mali Krš”, „Podstran potok” i „Sopoćani”. Blizina ovih nalazišta u odnosu na značajne objekte spomenika kulture koji su pod zaštitom UNESKO-a, ima za posledicu jedan od najozbiljnijih oblika ugrožavanja kvaliteta životne sredine i spomenika kulture i time stvara trajan oblik značajne devastacije okoline ovih spomenika.

U odnosu na turizam i rekreaciju:

prostor obiluje povoljnim geomorfološkim, klimatskim, hidrološkim uslovima, prirodnim lepotama i spomenicima kulture što je preduslov za razvoj izletničkog, seoskog, zimskog, banjskog i drugih vidova turizma;

brojni su i spomenici kulture: manastir Đurđevi Stupovi, crkva Svetog Petra, manastir Sopoćani i ostaci srednjovekovnog grada Ras (spomenička celina obuhvata: utvrđenje Gradinu, podgrađe, Trgovište i nekropolu).

Pod pojmom seizmičnosti terena podrazumevamo analizu seizmičkog hazarda i seizmičkog rizika. Seizmički hazard obuhvata proučavanje kinematike i dinamike same pojave zemljotresa, odnosno njegovog inteziteta na samoj površini terena, dok analize seizmičkog rizika obuhvataju procenu stepena ugroženosti konkretnog objekta izraženog u mogućim lakšim i težim oštećenjima (odnosno procenu šteta na objektu u toku njegove eksploatacije koju treba očekivati u uslovima datog intenziteta).

Ocena seizmičkog hazarda izvršena je pomoću Seizmološke karte Jugoslavije, razmere 1:100 000, izdate 1987. godine. Na oleati seizmološke karte koja se odnosi na vremenski interval od 50 godina, analizirani prostor se nalazi u zoni 6º (šestog stepena) MCS-64. Za povratni period od 100 godina područje Prostornog plana se nalazi u zoni 7º (sedmog stepena), a za povratni period od 200 godina najvećim delom u zoni 7º (sedmog stepena) i malim delom u zoni 8º (osmog stepena). Za povratni period od500 godina analizirani prostor se nalazi u zoni 8º (osmog stepena). Na oleati koja se odnosi na povratni period zemljotresa od 1000 godina, područje prostornog plana se nalazi u zoni 8º (osmog stepena). Stepen verovatnoće događaja intenziteta koji je prisutan na ovim oleatama iznosi 63%.

Tabela br. 2. Seizmičnost terena

povratni period (godine) stepen seizmičnosti po MCS skali 50 6o 100 7o 200 7o ; delom 8o 500 8o 1000 8o

Korišćenje odgovarajuće oleate seizmološke karte zavisi od kategorije objekta koji se gradi. Naša postojeća zemljotresna regulativa odnosi se na objekte visokogradnje,a putevi i pruge predstavljaju složeni tehnički sistem niskogradnje koji u svom sastavu sadrže inženjerske objekte visokogradnje. Objekti su podeljeni u dve grupe i to „A”i „B”. Tip „A” predstavlja inženjerske objekte – mostove, potporne zidove, dok tip „B” predstavlja zemljani trup, gornji stroj železničke pruge i puta.

Na osnovu izmena i dopuna Pravilnika o tehničkim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim područjima („Službeni list SFRJ” broj 52/90) merodavna seizmičnost za predmetnu lokaciju daje oleata sa povratnim periodom zemljotresa od 500 godina Seizmološkog zavoda SR Srbije iz 1987. godine. Stoga sprovedena analiza uticaja seizmičnosti u području prostornog plana pokazuje da seizmički hazard treba definisati sa 8º (osmim stepenom) seizmičke skale MCS-64, koji je naveden na oleati seizmološke karte za vremenski period od 500 godina.

5.2. VODNI RESURSI

Na predmetnom području postoji izražena hidrografska mreža potoka i reka. Najveći vodotok je reka Raška sa svojim pritokama: Ljudska reka, Slatinska reka, Sebečevska reka, Klisura, Deževska reka, Blaževski potok i mnogi bezimeni potoci. Uglavnom su to vodotoci bujičnog karaktera, koji se odlikuju strmim slivovima, velikim padom, velikim rasponom između minimalnih i maksimalnih protoka, kao i velikom produkcijom vučenog nanosa, odnosno mogu biti u vreme jakih kiša razorni po okolni teren i naselje. Na ovom području nema veštačkih, a ni prirodnih akumulacija.

Vodotoci nisu u vodoprivrednom smislu regulisani. Veliki broj vodotoka protiče kroz područja sa izraženom erozijom zemljišta, pa su njihova prirodna korita nestabilna, što na terenu uslovljavlja veliku krivudavost, ruševne obale, česta izlivanja većih voda. Nema izgrađenih bujičnih pregrada na ovom području.

Celo područje, a posebeno zapadni deo odlikuje se brojnim karstnim izvorima, koji se odlikuju malim kapacitetom i koji služe za snabdevanje individualnih domaćinstava ili realizaciju manjih grupnih vodovoda u selima.

Potencijali – Sva postojeća izvorišta mogu još dugo da se koriste, pod uslovom da se zaštite od zagađivanja i destrukcije.

Ograničenja – Velika vremenska neravnomernost protoka rekama ograničava njihovu vodoprivrednu upotrebljivost. Veliki raspon između minimalnih i maksimalnih protoka ukazuje da se radi o bujičnim vodotocima sa veoma brzim koncentracijama povodnja i sa jako malim protocima u toplom delu godine, kada protoci ne mogu da zadovolje ni osnovne ekološke funkcije.

5.3. POLJOPRIVREDNO ZEMLJIŠTE

Pašnjaci i livade, najznačajni poljoprivredni potencijali, usmerili su poljoprivredno stanovništvo na bavljenje stočarstvom, proizvodnju mleka i mlečinih prerađevina. I ako značajan potencijal uočena je nedovoljna iskorišćenost i nedovoljna proizvodnja krmnog bilja (ograničene oranične površine). Broj grla koja se gaje ispašom je relativo mali u odnosu na površine pod pašnjacima i livadama, a uočena je i nedovoljna iskorišćenost stajskih kapaciteta. Stočarstvo (govedarstvo i ovčarstvo) karakterišu negativnini trendovi imajuću u vidu potencijale i mogućnosti kao što su prirodni resursi, livade i pašnjaci. Ukupan broj stoke na 100 ha ukupne poljoprivredne površine iznosi 55,39 što je više od proseka opštine koji iznosi 31,4. Broj ovaca na 100 ha ukupne poljoprivredne površne iznosi 18,5, goveda 31,5, koza 3,2 i svinja 2,1.

Zahvaljujući specifičnim mikroreljefnim i hidrološkim uticajima, planinski predeli su pogodni za rentabilnu proizvodnju kvalitetnog voća i sakupljanje šumskog bobičastog voća, kao i hranljivih pečuraka. Nedovoljno iskorišćeni potencijali u ovoj oblasti su posledica slabe promocije, slabe zainteresovanosti seoskog stanovništva, nedostatka otkupnih punktova, slabe organizacije, niskih otkupnih cena i nedostatak strategije razvoja i plasmana

Na nizak stepen iskorišćenosti potencijala u proizvodnji ekološki zdrave hrane utiču: nedovoljna imformisanost poljoprivrednika, slaba organizacija i nepostojanje stručne službe koja bi inicirala, organizovala i pružila neophodne informacije o načinu gajenja i mogućnostima plasmana i prezentovala prednosti ovakve proizvodnje i ostvarenih ekonomskih efekata (pogotovo ako je izvozno orijentisana).

U selima oko 60% domaćinstava ima obradivo zemljište, od toga 51% posede manje od 3 ha, a samo 0,3% veće od 10 ha, a odvija se na 1117 porodičnih gazdinstava što je 7,20% od ukupnog broja domaćinstava.

Tabela br. 3: Zastupljenost poljoprivrednih površina po K.O.

K.O. Ukupno Njive Postenje 1881 81 73 351 90 09 90 23 69 12 72 72 112 55 19 229 61 34 00 10 91 Rogozna Lovački savez Srbije 74.228 33.928 21.885 12.365 – 6.050

Potencijali:

planinski prostori se odlikuju nezagađenošću hemijskim sredstvima, što pruža povoljne uslove za proizvodnju hrane visokog biološkog kvaliteta. U tom pogledu posebnu prednost ima pašnjačko stočarstvo;

postojanje agroekoloških pogodnosti za razvoj voćarstva prema modelu organske proizvodnje, primenom metoda integralne zaštite starih autohtonih sorti jabuke, kruške, trešnje i slično;

efikasna protiveroziona zaštita zemljišta kroz povećanje sklopa i obraslosti šuma;

zaštita i očuvanje rezervata šumskih ekosistema u celini;

neiskorišćena lovno produktivna površina i ekološki kapacitet lovišta predstavlja potencijal za razvoj lovišta.

Ograničenja:

izuzetno malo učešće visokih šuma, dok je visoka zastupljenost izdanačkih šuma. Ovo ograničenje može biti i potencijal za konverziju izdanačkih šuma u viši uzgojni oblik;

učešće razređenih i devastiranih šuma koje se moraju melioracijom prevesti u sastojine visokog porekla;

odnos čistih i mešovitih sastojina je nezadovoljavajući, zbog većeg učešća čistih sastojina, čime je znatno umanjena bioekološka stabilnost šuma;

nedostatak tehničke infrastrukture, odnosno mreže protiv požarnih šumskih puteva potrebnih za efikasnu zaštitu od požara;

prisutnost erozije i degradacije zemljišta i potreba da se preduzmu određene aktivnosti za sanaciju i uređenje ugroženih terena;

stanje fonda divljači je nezadovoljavajuće, kako po broju divljači, tako i u pogledu trofejne vrednosti, starosne i polne strukture.

5.5. DEMOGRAFSKI RAZVOJ

Područje Prostornog plana obuhvata prostor od 8799,14 ha na kome prema popisu iz 2002. godine živi 9.428 stanovnika, što predstavlja gustinu naseljenosti od 1,07 stanovnika/ha. Veće gustine naseljenosti od proseka planskog područja imaju naselja: Pobrđe 8,40, Ivanča 3,60, Varevo 1,87 i Postenje 1,85 stanovnika/ha. Vrlo niska gustina naseljenosti je u naseljima Zabrđe 0,08 i Doljani 0,17 stanovnika/ha.

Tabela br. 5. Broj stanovnika i gustina naseljenosti po popisu iz 2002. godine.

Naziv i tip naselja Površina u ha  Broj stanovnika 2002 g. Gustina naseljenosti(stanovnika/ha) Područje plana 8799,14 9428 1,07 KO Novi Pazar* 215,14 120 0,56 Boturovina 384 218 0.57 Varevo 268 501 1.87 Vidovo 247 90 0.36 Vojniće 338 115 0.34 Doljani 520 89 0.17 Zabrđe 603 49 0.08 Ivanča 226 813 3.60 Lukocrevo 544 186 0.34 Pobrđe 259 2176 8.40 Postenje 1881 3471 1.85 Prćenova 261 159 0.61 Sebečevo 1811 897 0.50 Slatina 987 297 0.30 Šavci 255 247 0.97

Izvor: Opštine u Republici Srbiji 2004. godine,RZS

* Procena (nema objavljenih podataka za KO Novi Pazar)

Na području Prostornog plana broj stanovnika u periodu od 1948-2002. godine se više nego udvostručio, sa 5.015 stanovnika u 1948. godine porastao je na 10.623 stanovnika u 2002. godini (po metodologiji ranijih popisa) odnosno na 9.308 po metodologiji popisa iz 2002. godine posmatrano u odnosu na popis iz 1991. godine broj stanovnika planskog područja po najnovijem popisu iz 2002. godine je povećan za 12,1%. Ova demografska kretanja karakteristična su za Raški okrug, koji je u celom posleratnom periodu od 1948.-2002. godine imao u proseku brži demografski rast, a naročito grad Novi Pazar, od proseka ostvarenog u Republici Srbiji. Na području Novog Pazara prema popisu iz 2002. godine živelo je oko 86.000 stanovnika, skoro trećina od ukupnog broja stanovnika Raškog okruga.

Dok je broj stanovnika Raškog okruga povećan za 68,8% u odnosu na 1948. godinu broj stanovnika grada Novi Pazar veći je za 118,7%, a planskog područja za 111,8%.

U tabeli je dat pregled kretanja broja stanovnika Raškog okruga, grada Novog Pazara i planskog područja sa pripadajućim naseljima po popisima.

Tabela br. 6. Broj stanovnika po popisima 1948.-2002. godina.

Naziv Broj stanovnika po metodologiji i tip po metodologiji ranijih popisa popisa iz 2002.god. Naselja 1948 1953 i tip po metodologiji ranijih popisa popisa naselja 1948 1953 1961 1971 Jedinica u hilj. din. u hilj. din. u din. RS=100 Republika Srbija 1.072.284.840 918.732.972 123.473 100,0 Raški okrug 22.406.357 19.315.825 65.350 52,9 Novi Pazar 4.878.306 4 244 454 46 670 37,8

Izvor: „Opštine u Srbiji u 2006. godini” RZS, Beograd, mart 2007. godina.

U formiranju narodnog dohotka dominira trgovina sa 30%, industrija sa 29%, građevinarstvo sa 14%, poljoprivreda sa 11%, saobraćaj sa 10%, dok se na ostale delatnosti odnosi 6%. Narodni dohodak po stanovniku predstavlja 36,6% istog pokazatelja za prosek Srbije, što Grad svrstava u red nedovoljno razvijenih gradova/opština.

Tendencije u oblasti trgovine, kao delatnosti sa najvećim udelom u formiranju narodnog dohotka, koje su prisutne već više decenija u Srbiji (ratovi, siva ekonomija, blokada zemlje) dovele su do udaljavanja trgovine od globalnih ekonomskih tokova i pogodovale razvoju malih preduzeća i samostalnih trgovinskih radnji. Zato trgovinu danas karakteriše usitnjenost trgovinske mreže, nedostatak obrtnih sredstava, nizak nivo tehničke opremljenosti, zaostajanje za savremenim razvojem trgovine. Posledica toga je nemogućnost njenog uspešnog nastupa na tržištu u pogledu cene i kvaliteta.

5.6.1. Poljoprivreda

Poljoprivreda učestvuje sa oko 11% u stvaranju narodnog dohotka Grada i odvija se gotovo u celini na 4.641 resursno ograničenih porodičnih gazdinstava (22,1% od ukupnog broja domaćinstava, 2002. godine), s ukupno 4182 aktivna poljoprivrednika (1 na 5,6 ha obradivog zemljišta), od kojih je 35,1% mlađe od 40 godina. U strukturi prihoda čisto poljoprivredni (6,6%) i mešoviti (5,8%), a nepoljoprivredni izvori (87,7%), uz bitne razlike između gradskih/prigradskih i ostalih naselja, u kojima živi manje od jedne trećine ukupnog broja domaćinstava. U selima oko 60% domaćinstava ima obradivo zemljište, od toga 51% posede manje od 3 ha, a samo 0,3% veće od 10 ha. Nivo razvijenosti poljoprivredne proizvodnje je, uglavnom, ispod potencijala prirodne osnove. U govedarstvu i ovčarstvu preovlađuju negativni trendovi, a ukupan broj stoke na 100 ha poljoprivredne (31,4), odnosno obradive površine (49,5) kreće se ispod proseka centralne Srbije (43 odnosno 54,8). U ratarstvu, livadarstvu i voćarstvu ostvaruju se slabi i kolebljivi prinosi.

Na planskom području ističu se sledeći rejoni:

rejon intenzivne poljoprivrede obuhvata dolinsko-brdske atare, koji se prostiru središnjim delom Grada (KO Novi Pazar, Postenje, Prćenova, Boturovina, Varevo, Pobrđe, Ivanča, Vidovo, Vojniće);

rejon mešovitog stočarstva, (govedarstvo-ovčarstvo-kozarstvo), s mlečnim govedarstvom kao vodećom granom i mestimičnim iskorišćavanjem lokalnih pogodnosti za odgajanje konja, podizanje manjih zasada autohtonih sorti jabuke i kruške, osnivanje hladnovodnih ribnjaka, proizvodnju retkih vrsta žita (raž, proso, heljda i drugo), plantažno gajenje lekovitog bilja, sakupljanje šumskih plodova i slično., prostire se širokim, visinski neujednačenim planinskim pojasom duž jugoistočnih, južnih i jugozapadnih granica gradskog područja i pripadaju mu sledeća naselja planskog područja: Lukocrevo, Sebečevo, Slatina, Zabrđe, Doljani;

rejon specijalizovanog govedarstva mesnog tipa, obuhvata periferne severne delove Grada van granica planskog područja.

5.6.2. Industrija, zanatstvo i uslužne delatnosti

Osnovno obeležje prostorne strukture privrede u gradu Novom Pazaru jeste teritorijalna neravnomernost i koncentracija privrednog/industrijskog razvoja u gradskom centru u njegovoj periurbanoj zoni.

Društvena preduzeća uglavnom ne rade za razliku od privatnog sektora koji je veoma razvijen. Postoji preko 6.000 malih i srednjih privatnih preduzeća, od kojih je oko 2.650 za prevoz robe i putnika, preko 500 bavi proizvodnjom odeće, obuće i nameštaja, a ostala pretežno uslužnim delatnostima i trgovinom. Preko 90% prometa u trgovini ostvaruje se u privatnom sektoru, te se može konstatovati da mala i srednja preduzeća (u daljem tekstu: MSP) u privatnom sektoru predstavljaju osnovnu polugu razvoja gradske privrede.

Zanatstvo i sektor usluga nemaju strateški značaj za razvoj grada s obzirom na njihov nizak udeo u formiranju nacionalnog dohotka grada, ali su od značaja za obezbeđenje životnog standarda stanovništva i kao dopunska privredna delatnost i važna karika u funkcionisanju privrednih i društvenih aktivnosti. Osim proizvoda od tekstila i kože svi ostali proizvodi nemaju neku konkurentnu prednost jer dominiraju proizvodi svakodnevne upotrebe (lične usluge i usluge domaćinstvima). Nosioci delatnosti zanatstva su obućarske radnje, krojačke radionice, pekari, lične usluge, zanatske građevinske radionice, radionice za popravku vozila i drugo. Domaća radinost je takođe zastupljena i ima dugu tradiciju a značajna je sa stanovištva zapošljavanja (redovnog i dopunskog).

Najznačajniji privredni kapaciteti na planskom području su:

U KO Pobrđe u delatnosti proizvodnje nameštaja posluju privatna preduzeća: „Almira-komerc” i „Salon Stil”. Od zanatskih kapaciteta zastupljene su radionice za izradu džinsa i obuće: „SAJO” džins, „WANTED JEANS”, „Tamaris” obuća, „Encco prom” obuća, „Tadži” obuća;

U KO Prćenova u oblasti prehrambene industrije posluje privatna hladnjača „Marela”;

U KO Sebečevu se nalazi ribnjak preduzeća „Vojin Popović”;

U KO Postenju posluje veći broj privrednih kapaciteta u privatnom vlasništvu i to:

u oblasti prehrambene industrije privatno preduzeće „Ademović”;

u industriji u delatnosti proizvodnje nameštaja posluju 2 preduzeća: „Dassa” i Pavlović Selimir;

u građevinskoj delatnosti: „Jugokomerc”, proizvodnja betona, „Lešević” proizvodnja armiranog gvožđa, Vladimir Plavšić – proizvodnja betonskih cevi i Asfaltna baza AD „Putevi” Novi Pazar;

u oblasti trgovine „Cakan promet”;

u zanatstvu: „Flex” i „Elmix” – proizvodnja obuće.

U KO Boturovina postoji zanatska radionica za proizvodnju džinsa „Kamel”;

U KO Ivanča u oblasti drvoprerađivačke delatnosti (proizvodnja nameštaja i delova za nameštaj) posluju dva privatna preduzeća: „Drvosan” i „Anis”;

u oblasti građevinarstva privatno preduzeće „ECCO Product”,

u zanatstvu – „Belma” – privatno preduzeće za proizvodnju obuće.

u delu KO Novi Pazar koji je u obuhvatu plana nema privrednih kapaciteta.

5.6.3. Turizam

Dominantno zastupljeni vidovi turizma u formiranju prepoznatljive turističke ponude u planskog područja su:

kulturološki turizam – s celogodišnjom ponudom i akcentom na kulturološkoj prezentaciji i manifestacijama vezanim za kulturno i istorijsko srednjevekovno nasleđe;

letnji turizam – sa letnjom ponudom akvatičkih programa na jezerima, sportsko-rekreativnih programa u priobalju jezera i ribolovnog turizma;

gradski turizam Novog Pazara – s celogodišnjom ponudom i akcentom na letnjoj sezoni, kulturološkom, manifestacionom, verskom i etnološkom turizmu;

tranzitni turizam – na planiranoj varijanti autoputa Beograd-Južni Jadran, magistralnim putnim pravcima kontinentalnog dela Jadranske magistrale (M-2), Raška-Novi Pazar-Ribariće i Novi Pazar-Duga Poljana-Sjenica-Nova Varoš;

lovni turizam – s celogodišnjom ponudom;

etnoturizam – s celogodišnjom ponudom;

ekološki turizam – s celogodišnjom ponudom; i

zdravstveni turizam banjskih mesta – s celogodišnjom ponudom zdravstvenih programa zasnovanih na termomineralnim vodama (Novopazarska i Rajinovačaka banja).

Najznačajniji turistički kapaciteti na području prostornog plana su:

Konačište „Oha” , Postenje, kapaciteta 120 ležaja;

Konačište „Ras” , Sebečevo, kapaciteta 17 ležajeva;

privatni hotel „Denis”, Ivanča, kapaciteta 17ležajeva;

Konačište „Sopoćani”, Doljani;

Konačište „Jerka” i restoran „Saz” u Šavcima.

Potencijali za razvoj privrede, su: relativno mlada populacija i rezerve radne snage; obučena radna snaga; resursi prirodnih travnjaka za stočarstvo; resursi za razvoj turizma; tradicija razvoja pojedinih privrednih aktivnosti (pojedini segmenti tekstilne industrije, proizvodnja nameštaja i obuće, trgovina, i slično); postojeći izgrađeni proizvodni kapaciteti, u periurbanoj zoni Novog Pazara i u centrima na ruralnom području.

Za razvoj, diverzifikaciju i decentralizaciju proizvodnje značajno ograničenje predstavljaju: nedostatak visokostručnog kadra; teškoće oko plasmana i naplate i povećana konkurencija; nedovoljan razvoj robnih marki koji je u začetku; neravnomernost u prostornoj strukturi privrede izražena kroz koncentraciju aktivnosti u Novom Pazaru; nerazvijena i nedovoljno održavana putna mreža; nizak nivo opremljenosti komunalnom infrastrukturom naselja i kompleksa/lokaliteta s privrednim kapacitetima (neadekvatno rešeno vodosnabdevanje, odsustvo kanalizacione mreže, nestabilno snabdevanje elektroenergijom; prostorna i ekološko-resursna ograničenja za širenje pojedinih kompleksa/lokaliteta) i slično.

Osnovni potencijali za razvoj poljoprivrede su:

dinamični tokovi ukupnog ekonomskog razvoja, kao faktor rasta lokalne tražnje za hranom i izvor obezbeđenja sredstava potrebnih za stimulisanje procesa restrukturizacije agrarnog sektora;

heterogenost agroekoloških uslova, koja pruža mogućnost iskorišćavanja komparativnih prednosti u ponudi širokog asortimana kvalitetnih poljoprivredno-prehrambenih proizvoda;

velike površine prirodnih travnjaka, pretežnim delom dobrog florističkog sastava, pogodnih za proizvodnju stočnih proizvoda posebnih odlika kvaliteta;

povoljni uslovi za komercijalnu organsku proizvodnju voća na terenima do800 m.n.v.;

očuvana tradicija, znanja i afinitet planinskog stanovništva u proizvodnji i domaćoj preradi ekskluzivnih stočnih proizvoda prepoznatljivog/geografskog imena porekla;

rast tražnje za hranom posebnih odlika kvaliteta na domaćem i izvoznom tržištu; i

realni izgledi za institucionalnu podršku održivom razvoju planinske poljoprivrede, usled orijentacije agrarne politike Republike Srbije na prihvatanje modaliteta, kriterijuma i standarda EU, prisustva FAO i drugih međunarodnih organizacija na lokalnom nivou i drugo.

Glavna ograničenja za efikasnu zaštitu i korišćenje agroekoloških dobara su sledeća:

nepogodnosti prirodne osnove viših planinskih predela gradske teritorije za rentabilnu/cenovno konkurentnu poljoprivrednu proizvodnju;

isuviše usitnjen zemljišni posed, pa stoga i siromaštvo većeg dela poljoprivredne populacije;

nizak nivo tehničko-tehnološke opremljenosti poljoprivrednih gazdinstava;

depopulacija dela planinskih sela;

demografska presija na skromno zastupljena plodna zemljišta, koja su locirana u dolinskim atarima;

usporena i nedosledna privatizacija agroindustrijskih kapaciteta; i

slaba razvijenost saobraćajne, hidrotehničke, društvene i druge infrastrukture planinskih sela.

Potencijali za razvoj turističke ponude na području prostornog plana su: kulturno-istorijski spomenici; šumsko-lovni kompleksi — lovišta; etno lokaliteti, saborišta i drugi događaji.

Potencijal predstavljaju brojna nepokretna kulturna dobra i delovi područja sa očuvanim prirodnim vrednostima, u prvom redu spomeničko područje Stari Ras sa Sopoćanima upisana u Listu svetske kulturne i prirodne baštine.

Osnovna ograničenja za razvoj turizma i efikasniju zaštitu prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara javljaju se usled nedostatka planske dokumentacije, naročito odgovarajućih urbanističkih planova; nedovoljne prezentacije, turističke promocije i dostupnosti prirodnog i kulturnog nasleđa zbog nekvalitetne mreže puteva i ostalih infrastrukturnih sistema; neistraženosti narodnog graditeljstva na ruralnom području; neefikasne kontrole neplanske izgradnje u zaštićenoj okolini nepokretnih kulturnih dobara i drugo.

5.7. MREŽA NASELJA, JAVNE SLUŽBE I USLUŽNE DELATNOSTI

Naseljenost teritorije u granicama planskog područja može se pratiti u dužem vremenskom kontinuitetu. Iako na osnovu ostataka materijalne i duhovne kulture ima indicija da je taj prostor kontinurano naseljen od praistorije do danas, činjenica je da se promene u razvoju naselja mogu pratiti počev od slovenskog perioda (mreža naselja se prati od vremena pripadanja ovog prostora jezgru srednjevekovne Srbije – brojni ostaci materijalne kulture kao što su zidine Starog Rasa, Manastiri Đurđevi Stupovi, Petrova Crkva, Manastir Sopoćani, brojni pisani podaci o naseljima koja i danas postoje, preko vremena Otomanske imperije do danas).

Današnja mreža naselja, njena inicijalna osnova, formirana je u osamnaestom i devetnaestom veku, kada su se u njoj odvijale brojne demografske promene, usled doseljavanja stanovništva migracijskim strujama sa Kosova i Metohije, iz severne Albanije i Crne Gore, ali delimično stanovništva islamske veroispovesti iz delova novooslobođene Srbije i kasnije, od strane austrije anektirane BiH. U tom periodu razvijena je mreža seoskih naselja razbijenog starovlaškog antropogeografskog i morfološkog tipa koju karakteriše razdeljenost naselja na manje i veće zaseoke, blokove srodničkih kuća obrazovane zaposedanjem slobodnog zemljišta i krčenjem šuma, pre svega na padinama i manjim zaravnima planinskih masiva. Stanovništvo se bavilo ekstenzivnom stočarsko-voćarskom proizvodnjom i u nižim delovima ratarskom proizvodnjom.

Mrežu naselja je kao i danas karakterisala izrazita disperznost. Konture mreže naselja su se održale, uz određenu transformaciju koju su uslovile savremene društveno ekonomske promene i procesi. Pojačana koncentracija urbanog stanovništva u Novopazarskoj kotlini otpočinje u petnaestom veku, od kada se prati kontinuitet razvoja Novog Pazara.

U naseljima grada Novog Pazara, u procesu socio-ekonomskog preobražaja Srbije, najbrže promene odvijale su se u kretanju i strukturama stanovništva. Glavni pokretač tih promena bila je urbanizacija, koja je dovela do promena u naseljskoj mreži.

Prema Uredbi o nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica („Službeni glasnik RS”, broj 109/09), ovo područje pripada Centralnom regionu ( NSTJ 2), Raškoj oblasti ( NSTJ 3) i grad Novi Pazar.

Mrežu naselja predmetnog područja čine naselja: Doljani, Slatina, Sebečevo, Zabrđe, Šavci, Lukocrevo, Varevo, Pobrđe, Ivanča, Vidovo, Vojniče, Boturovina, Prćenova i Postenje i deo gradskog centra Novog Pazara.

Brdsko-planinski deo planskog područja karakterišu naselja razbijenog tipa koja imaju tendenciju daljeg demografskog usitnjavanja i starenja, a pojedina naselja i gašenja. Kotlinski deo planskog područja karakteriše koncentracija stanovništva u gradskom centru i duž magistralnih puteva ka Raškoj, Sjenici i Ribarićima, i morfološko srastanje prigradskih naselja sa Novim Pazarom.

Zbog nedovoljno razvijenih centralnih i proizvodnih funkcija postoji problem „odlivanja” dela radnog kontigenta u razvijenije najbliže centre. Seoska naselja karakteriše razvoj primarnog sektora – ekstenzivna poljoprivreda, a nemaju razvijen sekundarni, tercijarni i kvartarni sektor. Usled nerazvijene lokalne putne mreže, slaba je dostupnost seoskih naselja gradskom centru kao i njihova međusobna dostupnost.

Osnovni potencijali za razvoj ovog područja su povoljan i nedovoljno valorizovan geografski položaj, relativno velika koncentracija privrednih aktivnosti u opštinskom centru, tradicija razvoja pojedinih aktivnosti, kao i velika koncentracija objekata materijalne i duhovne kulture na planskom području.

Pored dela gradskog centra koji pripada uslužno industrijskom tipu gradskih naselja, određen stepen razvijenosti centralnih funkcija imaju pojedina seoska naselja prigradskog tipa i pojedini centri zajednica naselja.

Ograničavajući faktor uravnoteženog prostornog – funkcionalnog razvoja predstavlja prevelika koncentracija stanovništva, privrednih aktivnosti i javno socijalne infrastrukture u Novom Pazaru, prigradskim naseljima na jednoj i demografska usitnjenost, depopulacija, saobraćajna izolovanost, nerazvijena struktura delatnosti i neadekvatna javno-socijalna infrastruktura u selima brdsko-planinskog dela planskog područja, na drugoj strani.

Tabela br.9. Javne službe

K.O./Naselje Br. stan. M. kanc. ukupno asfalt tucanik zemlja M-8 N. Pazar (Vranovina) – N. Pazar 2 (M-22) 0.64 0.64 – – M-22 Koprivnica – N. Pazar 3 5.71 5.71 – – UKUPNO DRŽAVNIH PUTEVA I REDA 9.15 9.15 – – R-118a Dojevići – Šavci – Pazarište / Pazarište – D. Sebečevo – granica SO NP (G. Sebečevo) 9.98 9.98 – – R-234 Miščiće – Boturovina / Boturovina – Postenje / Postenje – N.Pazar (M-8) 4.71 4.71 – – R-235 N. Pazar (M-22) – Banja 1 0.23 0.23 – – R-236 Pazarište-Gradina-Bagri / Bagri-Sopoćani / Sopoćani-Crnuće / Crnuće-granica SO NP 9.85 7.95 1.9 – UKUPNO DRŽAVNIH PUTEVA II REDA 24.77 22.87 1.9 – L-1 N. Pazar – Batnjik 5.23 5.23 – – L-5 N. Pazar Banja – Cokoviće – Jova 0.73 – 0.73 – L-21 Bajevica – Roginje – Ž. Dolac 0.58 – 0.58 – L-22 N. Pazar – Vojniće – Vidovo 3.65 – 3.65 – L-23 N. Pazar – Đurđevi s. – Poloce – G. polje 4.22 4.22 – – L-24 Dojeviće – Trnava – Baletiće 0.10 0.10 – – L-25 Bubregoviće – Gradina 5.33 – – 5.33 L-34 Boturovina – Kosuriće 1.85 – 1.85 – L-41 Bagri – Zabrđe – Odževo 4.45 – – 4.45 L-42 Sopoćani – Gračane – Selac – Vučiniće 2.55 – 2.55 – L-43 Šavci – Lukocrevo 2.49 – 2.49 – L-44 N. Pazar – Barakovci – Varevo – Lukocrevo 5.06 – 5.06 – L-46 Piloreta – Postenje – Blaževo 2.27 – – 2.27 L-54 Bagri – Prvenoviće – Crnoče 4.69 – – 4.69 L-55 Bagri – Slatina – Sebečevo 4.66 – 3 1.66 L-56 Hakov Han – Paralovo – Roginje 4.03 – 4.03 – L-58 Jusuf potok – Vidovo 3.38 – 3.38 – L-61 Pazarište – Bobovik – Sebečevo 4.10 – 4.10 – L-62 Spužniće – Bubregoviće 4.44 – – 4.44 UKUPNO GRADSKIH PUTEVA 63.81 9.55 31.42 22.84

Stanje putne mreže – Dužina putne mreže i njene opšte karakteristike prikazane su na osnovu podataka objavljenih od strane Republičkog zavoda za statistiku za 2008. godinu za teritoriju grada Novog Pazara, i uporedno za Raški okrug i Republiku Srbiju, odnosno na osnovu podataka JP „Zavod za urbanizam, izgradnju i uređivanje Opštine Novi Pazar” za područje Prostornog plana i georeferenciranih podloga putne mreže koje sadrže podatak o dužini pojedinih deonica.

Putnu mrežu na teritoriji Prostornog plana pre svega karakteriše značajno učešće gradskih puteva u ukupnoj dužini puteva (65,29%) što je neznatno iznad vrednosti na Republičkom nivou (60,44%) ali ispod vrednosti grada Novog Pazara (78,65%) i Raškog okruga (72,56%). Iz navedenog se može izvesti zaključak da je struktura putne mreže na teritoriji Prostornog plana (po kategorijama saobraćajnica) relativno povoljnija u odnosu na Grad i Okrug, sa aspekta pokrivenosti državnim putevima I i II reda.

Pri tome, saobraćajnice višeg hijerarhijskog ranga su procentualno približno isto ili čak i više zastupljene u odnosu na uporedna područja Grada, Republike i okruga. Tako, na teritoriji Prostornog plana, učešće državnih puteva I reda je 9,36% u odnosu na: 7,84% za teritoriju Grada, 9,19% za teritoriju Raškog okruga i 12,38% na teritoriji Srbije. U slučaju učešća dužina državnih puteva drugog reda u ukupnoj dužini mreže saobraćajnica odnosi su još povoljniji, gde je 25,35% za teritoriju Prostornog plana, 13,51% za Grad, 18,25% za teritoriju Raškog okruga i 27,18% za teritoriju Republike Srbije. Navedeni podaci su u saglasju sa predhodno navedenim stavom o povoljnojoj strukturi po kategorijama saobraćajnica.

Slika br. 1. Mreža državnih puteva I i II reda na teritoriji Plana i opštine Novi Pazar

[pic]

Problem kolovozne konstrukcije je jedan od indikatora stanja putne putne mreže, pri čemu područje predmetnog Prostornog plana, sa 42,54% saobraćajnica sa savremenim kolovoznim zastorom, prednjači u odnosu na gradski prosek (22,16%) i Raški okrug (38,49%) dok je manji u odnosu na prosek u Republici Srbiji (63,82%). Državni putevi drugog reda na području plana su skoro u potpunosti sa savremenom kolovoznom konstrukcijom (92.33%) u odnosu na 50,00%, 65,77% i 86,51% u slučajevima grada/opštine, okruga i Republike. Nasuprot tome, učešće opštinskih puteva sa savremenim kolovozom (14,97%) u odnosu na 9,62%, 23,84% i 46,24% u slučajevima grada/opštine, okruga i Republike pokazatelj su stanja na mreži saobraćajnica koje čine osnov svekolikog razvoja teritorije Prostornog plana. Jasno je da je situacija donekle povoljnija upoređujući u odnosu na teritoriju grada Novog Pazara, ali svakako je ispod dostignutih učešća u okrugu i Republici.

Pokrivenost područja Prostornog plana putnom mrežom iskazuje se pokazateljima gustine putne mreže i to: odnosom ukupne dužine saobraćajnica i površine na kojoj se one nalaze i odnosom dužine saobraćajnica i broja stanovnika na posmatranom području (u tabeli 7. prikazane su i vrednosti za grad Novi Pazar, Raški okrug i Republiku Srbiju).

Dužina mreže gradskih puteva na teritoriji Prostornog plana (prema podacima za 2004 godinu) iznosila je 63.81 km, (što čini približno 65,29% ukupne dužine putne mreže), od čega 9.55 km sa savremenim kolovozom, 31.42 km sa tucanikom i 22.84 km sa zemljom. Zbog postojećih (nepovoljnih) terenskih uslova gradski putevi imaju elemente karakteristične za planinska područja: nedovoljnu širinu kolovoza, male radijuse horizontalnih i vertikalnih krivina, velike poprečne i uzdužne nagibe kolovoza, čest slučaj pojavljivanja više uzastopnih krivina i slično, dok stanje kolovoznog zastora pretežno ne zadovoljava.

Tehničko-eksploatacione karakteristike puteva najnižeg ranga variraju u širokom dijapazonu, u zavisnosti od uloge puta, lokalnih ograničenja uslovljenih topografijom mikrolokacija, interakcijom sa naseljenim mestima. Kolovozni zastor je od različitih materijala: asfalt, makadam, zemljani putevi. Otežavajući uticaj na odvijanje saobraćajnih tokova na lokalnoj putnoj mreži je usled nezadovoljavajućeg procenta (14,97%) savremenih kolovoznih površina i primenjene geometrije. Čest je slučaj da širina lokalnog puta ne omogućava neometano mimoilaženje vozila.

Tabela br. 11. Gustina putne mreže – uporedni prikaz za teritoriju Prostornog plana, opštine Novi Pazar, Raškog okruga i Republike Srbije

gustina putne mreže putevi – ukupno (km) državni put I reda državni put II reda PPPPN 41.57 87.99 9308 1.45 Novi Pazar 164 742 85996 0.65 Raški okrug 1291 3922 291230 1.21 Srbija 24531 88361 7498001 0.95

Lokalnim putevima na teritoriji Prostornog plana upravlja grad Novi Pazar, pri čemu su zaštita, održavanje i razvoj povereni JP „Zavod za urbanizam, izgradnju i uređivanje grada Novi Pazar”. Finansiranje je iz naknada za puteve i korišćenje odnosno uređenje građevinskog zemljišta, uz učešće građana od 50% od vrednosti radova, donacije i drugo.

Loše eksploatacione karakteristike putne infrastrukture (pogotovu sekundarna mreža – lokalne saobraćajnice) deluju destimulišuće na nosioce prevozne usluge prilikom opredeljivanja za uspostavljanje i održavanje pojedinih linija javnog prevoza. Uz rekonstrukciju, rehabilitaciju i dogradnju postojeće putne mreže (prevashodno predviđenih obilaznica oko Novog Pazara, odnosno Sopoća na državnim putevima I i II reda), mreža saobraćajnica na posmatranom području Prostornog plana predstavlja dobar osnov za razvijanje planiranih ekonomskih sadržaja. Pitanje rekonstrukcija i osavremenjavanja gradskih puteva nužno je povezati sa planovima za ekonomski razvoj pojedinih sela, uspostavljanje novih turističkih sadržaja, planovima za zadržavanje stanovništva.

Postojeći vozni park i stepen motorizacije – Obrada postojećeg voznog parka i stepena motorizacije za područje Prostornog plana nije mogla biti urađena na uobičajeni način, obzirom da se sva vozila sa teritorije grada Novog Pazara (uključujući i ona koja se prema mestu prebivališta vlasnika nalaze unutar granica predmetnog Prostornog plana) registraciono vode u gradu Novom Pazaru, a ne postoje podaci o broju registrovanih vozila po katastarskim opštinama.

Prema dostupnim podacima za 2007. godinu ukupan broj registrovanih vozila na teritoriji grada Novog Pazara je 14361 vozila, od čega 11614 putničkih automobila, 130 autobusa, 1606 teretnih vozila, 87 specijalnih vozila, 555 priključnih vozila i 140 motocikala. Narednim tabelama dat je uporedni prikaz po broju, odnosno po strukturi kategorija registrovanih vozila za grad Novi Pazar, Raški okrug i Republiku Srbiju.

Tabela br. 13. Registrovana drumska motorna i priključna vozila – 2007. godina.

MOT. PA s.PA. BUS TV s.TV. Raški okrug 60208 50459 297713 5.90 169.49 202.24 Srbija 1715913 1476642 7381579 5.00 200.04 232.46

Za pretpostaviti je da je stepen motorizacije na području Prostornog plana niži i nepovoljniji u odnosu na podatke koji se odnose na Grad, uzimajući u obzir da je u Novom Pazaru skoncentrisan veliki broj stanovnika, ali i većinski registrovana vozila.

U granicama Prostornog plana trenutno postoje četiri aktivne stanice za snabdevanje gorivom (dve uz državni put prvog reda M-8 u zoni Pobrđa i dve uz državni put drugog reda R-234 (u zoni Stražišta). Pored navedenih, u neposrednoj blizini teritorije Prostornog plana funkcioniše još osam stanica za snabdevanje gorivom, pretežno pozicioniranih uz gradsko tkivo Novog Pazara.

Osnovni saobraćajni tokovi – Glavni saobraćajni tokovi na teritoriji Prostornog plana se javljaju na deonicima državnih puteva prvog i drugog reda (M-8 i M-22, odnosno R-118a, R-234, R-235 i R-236). Deonica puta R-235 unutar predmetne oblasti je jako kratka.

Grafik br.1. Prosečno godišnje dnevno saobraćajno opterećenje na deonicama puteva M-8 i M-22

[pic]

Prosečan godišnji dnevni saobraćaj za prikazani period 1989. – 2008. godine kretao se u opsegu od 1639 do 5598 vozila dnevno uslučaju puta koji povezuje Kraljevo sa Republikom Crnom Gorom. Intezitet saobraćajnih tokova na putnom pravcu koji spaja Sjenicu i Novi Pazar je manji (kretao se u opsegu od 326 do 3278 vozila dnevno) uz napomenu da su prezentovani podaci plod interpolacije. Očigledan je uticaj društveno-ekonomskih prilika u državi i okruženju na broj vozila koja su se kretala posmatranim putevima. Devijacije pokazatelja „stopa rasta” upečatljivo ukazuje na pomenuti uticaj.

U slučaju državnog puta I reda M-22 moguće je jasno uočiti sezonski karakter kretanja koja se pojavljuju tokom jula i avgusta.

Struktura saobraćajnog toka po kategorijama vozila je slična na obe posmatrane deonice. Procentualno učešće teretnih vozila u ukupnom protoku vozila se kreće između 20,18% i 17,47%. Dominantno je učešće putničkih automobila u tokovima motornih vozila (78,57% – 81,49%) dok je udeo autobusa 1,24% – 104%.

Javni masovni prevoz putnika – U putničkom saobraćaju, na teritoriji Prostornog plana, prevoz putnika se odvija sredstvima javnog masovnog putničkog prevoza i individualnim vozilima.

Mesne zajednice koje su u obuhvatu Prostornog plana opslužene su javnim prevozom na sledeći način:

M.Z. Postenje – autobusi na liniji Kozareva – Kruševački most (gradski saobraćaj, na po 60 minuta, u periodu 06:10 – 19:05);

M.Z. Prćenova – autobusi na linijama: Novi Pazar – Deževa – Vranovina i Novi Pazar – Deževa – Saronje;

M.Z. Boturovina – nema linija;

M.Z. Vidovo, M.Z. Pobrđe i M.Z. Varevo – autobusi na linijama: Zdravstevi centar – Dojeviće (gradski saobraćaj, na po 60 minuta, u periodu 05:55 – 19:55), Novi Pazar – Bele vode, Novi Pazar – Tutin, Novi Pazar – Sjenica, Novi Pazar – Delimeđe – Melaje – Bacica;

M.Z. Šavci, M.Z. Lukocrevo i M.Z. Zabrđe – autobusi na linijama: Novi Pazar – Tutin, Novi Pazar – Delimeđe – Melaje – Bacica;

M.Z. Sebečevo – autobusi na liniji Novi Pazar – Sebečevo – Tutin;

M.Z. Slatina – autobusi na liniji Novi Pazar – Delimeđe – Melaje – Bacica;

M.Z. Doljani – autobusi na liniji Novi Pazar – Delimeđe – Melaje – Bacica.

Pored autobuskog saobraćaja za prevoz putnika postoji mogućnost korišćenja taksi prevoznika. Na teritoriji Grada trenutno postoji zvanično taksi udruženje ali je izražen i problem nelegalnog obavljanja taksi usluge. Pored klasičnog povezivanja okolnih naselja sa administrativnim centom u Novom Pazaru pojavljuju se i prevozni zahtevi za vožnje do Raške, Tutina, Sjenice, Kraljeva. Kao posebnu uslugu, pojedini privatni prevoznici nude prevoz na organizovane skupove (slavlja, manifestacije i slično).

Podsistem drumskog saobraćaja u sklopu saobraćajnog sistema na području obuhvaćenom Planom predstavlja dominantan vid prevoza, ali je nekompletan i nedovoljno razvijen podsistem. Tehničko – tehnološke karakteristike infrastrukture i prevoznih kapaciteta zahtevaju organizovan angažman na daljem unapređenju i razvijanju. Upotpunjenje koje bi podrazumevalo, uz uvođenje železničkog saobraćaja na područje Prostornog plana, i formiranje robno-transportnog centra osnove su za kvalitetnije funkcionisanje ukupnog saobraćajnog sistema.

Osnovne karakteristike putne infrastrukture i drumskog saobraćaja su:

nedovoljni i nezadovoljavajući tehno-eksploatacioni elementi saobraćajnica na značajnom broju deonica (pretežno gradskih) puteva ometaju normalno i bezbedno odvijanje saobraćaja,

uličnu mrežu u naseljenim mestima je potrebno prema funkcionalnom značaju i očekivanom protoku vozila razvrstati u osnovne kategorije ulica,

potrebno je mrežu saobraćajnica na području Prostornog plana upotpuniti i razviti, a posebnu pažnju obratiti na poboljšanje regulisanja dinamičkog saobraćaja i stanje saobraćajne signalizacije i opreme (uključujući i turističku signalizaciju),

evidentan je manjak uređenih saobraćajnih površina za stacionarni saobraćaj, naročito na lokacijama koje mogu privući veći broj korisnika (javne ustanove, blizina kulturno-istorijskih lokaliteta i slično),

pešački tokovi nisu regulisani na zadovoljavajući način,

javni putnički prevoz je potrebno poboljšati, uz povećanje pouzdanosti rada autobusih linija, prilagođavanja kapaciteta zahtevima, uvođenja savremenog načina komunikacije sa korisnicima i slično.

Rešavanjem navedenih problema u znatnoj meri bi se popravio kvalitet saobraćajne usluge u drumskom saobraćaju na području Prostornog plana.

Ograničenja – Stanje prevashodno lokalne putne mreže je nezadovoljavajuće, gradski putevi imaju nepovoljne geometrijske karakteristike što je uslovljeno brdskim i planinskim karakteristikama terena. Pored problema vrste kolovoza i završnog habajućeg sloja kolovozne konstrukcije: asfalt, tucanik, zemlja; te njegovog trenutnog stanja, ograničavajući faktor je i neredovno, neplansko i neadekvatno održavanje. Postojeća saobraćajna i turistička signalizacija je loša, pa je smanjena bezbednost učesnika u saobraćaju kao i pristupačnost postojećim i potencijalnim turističkim lokalitetima. Kulturno-istorijski lokaliteti, obronci Golije i seoska naselja predstavljaju značajan neiskorišćeni turistički potencijal i neophodno ih je uvrstiti u turističku ponudu – pa se u sklopu toga javlja problem, odnosno ograničenje koje predstavljaju neodgovarajuće i nekompletne drumske saobraćajnice. Nedostatak materijalnih sredstava umnogome otežava sprovođenje potrebnih zahvata.

Uporedo sa navedenim, problem prolaska državnih puteva prvog reda (M-8 i M-22) kroz Novi Pazar (što nije direktno u obuhvatu predmetnog Prostornog plana ali rubna područja grada pripadaju posmatranoj teritoriji), uz probleme koji nastaju prolaskom tranzitnih, naročito teretnih vozila, i gde pri bilo kakvoj intervenciji unutar urbanog tkiva bivaju značajno otežani uslovi u saobraćaju, predstavlja opterećujući faktor za lokalnu zajednicu.

Potencijali – Stanje drumske infrastrukture po pitanju kolovoznog zastora je bolje u odnosu na uporedna područja za koje je sprovedena analiza. Rekonstrukcije i rehabilitacije sa zahvatima na promeni geometrije i tehničkih elemenata postojećih putnih pravaca su potrebne i svakako da je to mogućnost razrešenje problema putne mreže posmatranog područja. Uporedo sa navedenim radovima potrebno je sprovesti i zanavljanje elemenata vertikalne i horizontalne signalizacije.

Kontinualni razvoj države i društveno-ekonomski napredak, zahtevaju dugoročno rešenje problema modernizacije drumskih komunikacija. Usaglašavanjem mera održavanja sa načinom i intezitetom eksploatacije pojedinih saobraćajnica omogućila bi se kvalitetnija upotreba postojeće i buduće drumske infrastrukture.

Problem stanja lokalne putne mreže, gde je evidentno najproblematičnija situacija, predstavlja potencijalno stavku čijim bi se uspešnim razrešavanjem dao značajan doprinos društveno-ekonomskom razvoju na području Prostornog plana, odnosno Optšine Novi Pazar, stvarajući preduslove za neometano kretanje ljudi i dobara. Dinamika i lokaliteti osavremenjivanja lokalne putne mreže moraju pratiti predviđene planove razvoja naselja i privrednih aktivnosti, kao i postojeće stanje i poštovanje prioriteta. Pri tome, postojeći niži stepen motorizacije je, u slučaju sustizanja proseka Raškog okruga ili Republike Srbije mogućnost uvećanja broja vozila na posmatranoj mreži saobraćajnica.

Izgradnja pruge na delu Raška – Novi pazar i ostvarivanje kvalitetne veze drumskog i železničkog vida prevoza na teritoriji Prostornog plana podsticajno bi delovao na tokove ljudi i tereta.

Dakle, potencijal područja je relativno dobra pokrivenost putnom mrežom, dok su njene loše tehno-eksploataciono karakteristike (usled neredovnog i neadekvatnog održavanja), problemi sa prohodnošću tokom zimskih meseci i nizak nivo učešća savremenog kolovoznog zastora ograničenja za kvalitetno saobraćajno povezivanje. Kao osnovni problemi unapređenja stanja postojeće saobraćajne infrastrukture sagledani su nedostatak finansijskih sredstava i nedovoljna/zastarela oprema.

5.9. VODOPRIVREDNA INFRASTRUKTURA

5.9.1. Snabdevanje pijaćom vodom

Prema Vodoprivrednoj osnovi Republike Srbije i Prostornom planu Republike Srbije predmetno područje obuhvaćeno je ibarsko-šumadijskim regionalnim sistemom za vodosnabdevanje.

Javni vodovod, je u nadležnosti JKP „Vodovod i kanalizacija” Novi Pazar. Vodovod Novog Pazara dobija vodu iz izvorišta „Sopoćani”, čiji je kapacitet 2500 l/s.

Na planskom području postoje izgrađeni manji seoski vodovodi, koji služe za vodosnabdevanje seoskih naselja i neutvrđen broj individualnih kaptaža za pojedinačno vodosnabdevanje. Seoski vodovodi se oslanjaju na manje izvore karstnog tipa. Seoskim vodovodima nisu pokriveni svi konzumi po selima, nego pojedini zaseoci, delovi sela, škole sa okolnim kućama, domovi zdravlja sa okolnim kućama. Nadležnost nad seoskim vodovodima pripada mesnim zajednicama, a samim tim i odgovornost u pogledu praćenja kvaliteta vode, eksploatacije, kontrole, zaštite i upotrebe.

Stanje snabdevanja vodom naselja na predmetnom području nije zadovoljavajuće. Vodovod Novog Pazara u malovodnim periodima godine ne zadovoljava potrebe, jer je nedovoljno pouzdan, tako da često dolazi do prekida u isporuci i do redukcije potrošnje vode. Glavni uzrok su veoma veliki gubici vode u mreži (oko 65%). Stanje distributivne mreže je loše, jer oko 65% cevi ne odgovara savremenim standardima.

Za snabdevanje vodom sela na predmetnom području zajedničko je da mali kapaciteti izvora ne omogućavaju formiranje većih grupnih vodovoda, a često ne zadovoljavaju ni vrlo skromne norme koje se traže za seoska domaćinstva od oko 200 l/stanovnik/dan.

5.9.2. Kanalisanje otpadnih voda

Stanje kanalizacione infrastrukture i sanitacije naselja na predmetnom području je vrlo loše. Izgrađenost kanalizacione infrastrukture je beznačajna. Nije rešeno pitanje sakupljanje, odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda ni za jedno naselje. Posebno je delikatno pitanje sanitacije svih seoskih naselja, koja otpadnim vodama u karstnim uslovima mogu trajno da zagade sopstvena i susedna izvorišta podzemnih voda. Usled toga je rešavanje problema sanitacije naselja jedan od razvojnih prioriteta predmetnog područja.

Osnovni potencijal ovog prostora je razgranata hidrografska mreža, koju čine potoci, reke, izvori i podzemne vode, dobrog kvaliteta i visokog stepena ekološke ispravnosti.

Sva postojeća izvorišta mogu još dugo da se koriste, pod uslovom da se zaštite od zagađivanja i destrukcije.

Velika vremenska neravnomernost protoka na svim rekama predmetnog područja ograničava njihovu vodoprivrednu upotrebljivost. Veliki raspon između minimalnih i maksimalnih protoka ukazuje da se radi o bujičnim vodotocima s veoma brzim koncentracijama povodnja i sa jako malim protocima u toplom delu godine, kada protoci ne mogu da zadovolje ni osnovne ekološke funkcije.

Sadašnje ograničenje — gubitak vode u vodovodnim sistemima istovremeno je i najveći potencijal, to jest najveći i najracionalniji vodni resurs koji se može obezbediti planskom revitalizacijom distributivne mreže i smanjivanjem gubitaka do prihvatljive granice od oko 15%.

Posebno ograničenje je protok izvorišnog dela reke Raške, sa vrelom Raške i tzv. rasutim vrelima koja su gotovo u celosti iskorišćena. Taj protok, nakon prerade u HE „Ras”, dele kao jedino izvorište vodovod Novog Pazara i ribnjak.

Zbog orografskih, klimatskih i pedoloških uslova veoma su ograničeni zemljišni potencijali u klasama pogodnim za navodnjavanje. Praktično ne postoje mogućnosti da se na predmetnom području realizuju veći sistemi za navodnjavanje, osim u sasvim lokalnim uslovima, na nivou individualnih domaćinstava.

Na predmetnom području ne postoje uslovi da se obezbedi voda za razvoj onih privrednih kapaciteta koji zahtevaju veće količine tehnološke vode. Mogu se razvijati samo viši nivoi finalizacije koji ne zahtevaju veće količine vode za tehnološke potrebe.

5.10. ELEKTROENERGETIKA

Na području Prostornog plana postoji elektroenergetska prenosna mreža, nominalnog napona 110 kV i 35 kV, i distributivna mreža napona 35, 10 kV i 0.4 kV.

Što se tiče izvora električne energije na ovom području jedino je mala hidro-elektrana (HE) „RAS”, kapaciteta 2×4 MVA, koja se nalazi na područiju celine „Zabrđa”. U sklopu HE „RAS” je i izvorište reke Raške gde je smešteno postrojenje za crpne pumpe snage 2×200 kW. Ovo postrojenje je na prostoru „Doljani” a povezano je sa HE „RAS” cevovodom dužine oko 4,2 km. Od 1. juna 1953. kada je puštena u probni rad ona je strujom snabdevala Novi Pazar, Sjenicu, Tutin i još devet miliona kWh davala Kraljevu. Sada podmiruje 6-7 odsto potrošnje Novog Pazara. Struja, međutim, nije jedini njen učinak. Istovremeno, ona tok reke Raške usmerava u vodovodni sistem Novog Pazara, a vodom snabdeva i ribnjak. Svojom multidisciplinarnošću, ona je dobar primer racionalnog korišćenja izvora energije. Izgradnja nekih drugih izvora kako hidro, tako i drugih alternativnih izvora električne energije na posmatranoj prostornoj celini nije planirana.

Napajanje konzuma električnom energijom vrši se iz pravca TS 220/110 kV „Kraljevo 3” preko 110 kV voda TS 110/35 kV „Raška”— TS 110/35 „Novi Pazar 1” i iz pravca HE „Uvac” preko 110 kV voda TS 110/35 kV „Sjenica” — TS 110/35 kV „Novi Pazar 1”.TS 110/35 kV „Novi Pazar 1” koja se nalazi na području celine „Postenje”, povezana je sa TS 110/35/10 kV „Novi Pazar 2”, snage 2×31,5 MVA preko dalekovoda 110 kV, br.155/1 Novi Pazar 1 – Novi Pazar 2. Iz TS 110/35/10 kV „Novi Pazar 2” kao i transformatorskih stanica 35/10 kV „Sever”, „Zapad” i „Kula”, međusobno povezanih dalekovodima 35 kV napajaju se sve TS 10/0.4 kV na prostoru obuhvaćenim Planom.

Srednjenaponska mreže 10 kV i niskonaponska mreža 0.4 kV su uglavnom nadzemne, a transformatorske stanice 10/0.4 kV su različitih tipova: stubne, montažno-betonske, kula, industrijske, privremene i različitih snaga od 50 kVA do 1000 kVA. Treba reći da je deo mreže 35 kV i 10 kV (napojni vodovi i transformatorske stanice 35/10 kV i 10/0.4 kV) y solidnom stanju, dok je postojeće stanje niskonaponske mreže raznoliko i kreće se od dobre do izuzetno loše mreže (godine eksploatacije i neadekvatno održavanje). Iz tog razloga neophodno je planirati rekonstrukciju postojeće i izgradnju nove mreže kako bi se obezbedilo pouzdanije i kvalitetnije snabdevanje električnom energijom.

5.10.1. Novi i obnovljivi izvori energije

Od novih i obnovljivih izvora energije najviše će porasti korišćenje (primena) hidroenergije. Za decentralizovanu proizvodnju električne energije na brdskoplaninskom području koristiće se male hidroelektrane MHE snage 100 kW do 5 MW za lokalno snabdevanje potrošača u udaljenim naseljima.

Posmatrano područje raspolaže vetroenergetskim potencijalom za lokalnu proizvodnju električne energije, čime bi se u značajnoj meri olakšalo snabdevanje udaljenih potrošača. Preduslov je snimanje karakteristika vetra na izabranim mikrolokacijama, kako bi se utvrdila učestalost brzina vetra i optimalan kapacitet vetrogeneratora.

Neophodno je podsticanje interesa privatnih investitora za korišćenje hidropotencijala malih hidroelektrana, novih i obnovljivih izvora energije putem koncesija ili BOT aranžmana i sticanja statusa povlašćenih proizvođača električne, odnosno toplotne energije.

Potencijali – Na teritoriji u obuhvatu Prostornog plana postoje značajni energetski potencijali kao što su energija vode, vetra, sunčeva energija i biomasa, pogodni pre svega za lokalne i autonomne svrhe.

Ograničenja – Promena strukture potrošnje, povećanje broja stanovništva i promene standarda života dovele su do problema u snabdevanju potrošača električnom energijom.

Osnovno ograničenje za snabdevanje električnom energijom je nedovoljna razvijenost i zastarelost distributivne mreže i nedovoljna finansijska ulaganja.

Na 110 kV naponskom nivou ključni problem je petlja TS 220/110 kV „Kraljevo 3” – TS 110/35 kV „Raška” – TS 110/35 kV „Novi Pazar 1” (za koju je vezana TS 110/35/10 kV „Novi Pazar 2”) – TS 110/35 kV „Sjenica” – HE „Uvac” koju čine vodovi preseka Al/Če 150 mm2, ukupne dužine 152 km. Posebno teška situacija nastaje kada ne rade limske elektrane, jer se tada najveći deo snage plasira iz pravca TS 220/110 kV „Kraljevo 3”, koja ne može da zadovolji potrebe konzuma.

Slična situacija je i na naponu 35 kV. Vodovi 35 kV i transformatori u ovim TS rade u režimu, ili na granici preopterećenja. Usled toga postoje problemi da se obezbedi rezervno napajanje pri ispadu napojnog voda 35 kV, bilo koje TS 35/10 kV sa koje se napaja predmetni konzum. Prioritet je otklanjanje uskih grla na 35 kV mreži.

U pojedinim seoskim naseljima, usled nedovoljno razvijene i zastarele mreže 10 kV i 0.4 kV, dolazi do problema vezanih kako za pouzdanost tako i za kvalitet isporučene električne energije (padovi i varijacije napona od nominalne vrednosti). Ovi problemi se mogu rešiti rekonstrukcijom postojeće distributivne mreže koja podrazumeva zamenu drvenih stubova betonskim i upotrebu samonosećeg kablovskog snopa (SKS-a), kao i povećanjem stepena pokrivenosti predmetnog područja električnom mrežom.

5.11. TELEKOMUNIKACIJE

Na području Prostornog plana postoje telekomunikacione instalacije fiksne i mobilne telefonije.

U domenu fiksne telefonije postojeće stanje je sledeće:

Komutacioni čvorovi (digitalna centrala) ATC Sebečevo, ATC Dojeviće, ATC Postenje koji su optičkim kablom povezane sa ATC Novi Pazar;

Optički kabl na teritoriji Postenje, Prćenova, Podbijelje, Pobrđe, Ivanča, Šavci i Sebečevo;

Koaksijalni bakarni kabl na teritoriji Ivanča i Pobrđe;

Pristupna mreža na teritoriji Postenje, Prćenova, Boturovina, Vidovo, Vojniće, Ivanča, Varevo, Lukocrevo, Šavci i Sebečevo;

MSAN na teritoriji Pobrđe;

Bazna stanica ruralnog radiotelefonskog sistema na teritoriji Sebečevo; i

Postojeći RDLU na teritoriji Postenje, Ivanča i Sebečevo.

U domenu mobilne telefonije postojeće stanje je sledeće:

Bazna stanica mobilne telefonije – Telekom Srbije – Lukocrevo;

Bazna stanica mobilne telefonije – Mobtel na teritoriji Sebečevo;

Bazna stanica mobilne telefonije – VIP na teritoriji Sebečevo.

U domenu radio difuzije postojeće stanje je sledeće:

RTS na planinskom području nema repetitorskih stanica.

U domenu Poslovne telekomunikacione mreže postojeće stanje je sledeće:

Poštanska jedinica na teritoriji Doljani.

Železnička telekomunikaciona infrastruktura ne postoji na planinskom području.

Na osnovu postojećeg stanja može se zaključiti da postojeći sistem telekomunikacija ne zadovoljava u potpunosti planirani konzum. Potrebno je napraviti novi plan i uskladiti postojeću telekomunikacionu infrastrukturu sa planovima razvoja telekomunikacija na području posebne namene prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima.

Telekomunikaciona infrastruktura kojom su obuhvaćeni telekomunikacioni objekti, telefonske centrale, spojni putevi i primarna mreža u naseljima nije na zadovoljavajućem nivou, ni po kvalitetu ni po kapacitetu.

Sekundarna mreža nije na zadovoljavajućem nivou, veliki deo je izgrađen nadzemno i nema dovoljni kapacitet.

Za potrebe sistema mreže mobilnih telekomunikacija na planinskom području nema dovoljno izgrađenih baznih radio-stanica, radio-relejnih stanica i pripadajućih antenskih stubova.

Potencijali – Strateško opredeljenje Republike Srbije je funkcionalna integrisanost prostora i poboljšanjo povezivanje sa susednim i ostalim evropskim zemljama, kao i zaštita, uređenje i održivi razvoj područja nepokretnih kulturnih dobara. Ovakvo strateško opredeljenje stimulativno utiče na integraciju evropskih standarda, razvoj turizma i uvođenje savremenih telekomunikacionih usluga.

Za izgradnju telekomunikacione infrastrukture na predmetnom području postoji veliki broj zainteresovanih operatera („Telekom Srbija”, „Telenor”, „VIP mobile”, JP „PTT Srbija”). Svaki od operatera je motivisan u skladu sa planiranim potraživanjima na datoj teritoriji.

Postojeća telekomuinikaciona mreža je u neposrednoj blizini magistralnih optičkih kablova, što bi pojednostavilo povezivanje sa inostranstvom i zadovoljilo potrebu za velikim brzinama prenosa i količinom informacija.

Razvoj ovog područja bi pospešio angažovanje profesionalnih i stručnih resursa u Republici Srbiji čime bi porasla potreba za radnom snagom.

Ograničenja – Postojeći telekomunikacioni sistemi su tehnološki zastareli (izvedeni su u analognoj tehnici), nedovoljni su kapaciteti u pristupnoj mreži i u broju baznih mobilnih stanica.

Zahtevi za izgradnjom telekomunikacione mreže zahtevaju nova finansijska ulaganja. Veliki je broj postojećih operatera koji pružaju telekomunikacione usluge i nedostatak njihove međusobne kooperacije može izazvati neplansko ulaganje u smislu nadmetanja u smislu pridobijanja novih korisnika.

Ukoliko razvoj telekomunikacija u susednim zemaljama ne bude komplementaran sa strategijom razvoja Republike Srbije može doći do investicionih promašaja. Iz istih razloga neophodno je da parcijalni i lokalni interesi unutar države budu usaglašeni. U cilju prevazilaženja nesaglasnosti potrebno je poštovati važeće zakone, propise i standarde kao i mišljenja, tehničke uslove i saglasnosti nadležnih preduzeća. Ukrštanje i paralelno vođenje u odnosu na ukopane instalacije treba projektovati da se zadovolje svi uslovi vlasnika predmetnih instalacija.

Celokupnu TT mrežu graditi na osnovu glavnih projekata u skladu sa važećim zakonskim propisima.

Rekonstrukciju i dogradnju telekomunikacionog sistema prate i građevinski radovi. Za potrebe telekomunikacija sprovode se u cilju zaštite i postavljanja telekomunikacionih kablova i opreme, a odnose se na izgradnju TK kanalizacije i montažu TK opreme u objektima i na trasi (radovi u objektima, kanalete – ugradnja u zid ili postavljanje u parapetu, iskop i zatrpavanje rova, postavljanje TK okna i postolja za TK opremu).

5.12. POSTOJEĆA NAMENA PROSTORA I BILANS POVRŠINA

Prostor u okviru Prostornog plana, geomorfološki karakterišu planinski predeli, čime je uslovljena veličina i struktura poljoprivrednog zemljišta. Od ukupne površine Prostornog plana 8799,14ha, poljoprivredno zemljište obuhvata 3995,50ha ili 45,40%, šumsko zemljište 3981,37ha ili 45,24%, a ostalo zemljište 821,96ha ili 9,34%. Najveće poljoprivredne površine se nalaze u katastarskim opštinama Vojniće 82,89%, Ivanča 78,17%, Prćenova 71,97% i Pobrđe 67,84% dok u ostalim katastarskim opštinama poljoprivredne površine zahvataju manje od 50%. Najveće površine pod šumama imaju katastarske opštine Zabrđe 69,85%, Slatina 54,91%, Lukocrevo 52,43%, a ostale manje od 50%. U strukturi obradivog poljoprivrednog zemljišta u okviru Prostornog plana najviše učestvuju njive sa 2441ha ili 61,20%, a najmanje bašte sa 23,44ha manje od 1%. S obzirom na planinski karakter prostora većina obradivog zemljišta ima slab proizvodno-ekonomski potencijal. Više od 70% površina pod oranicama i livadama otpada na 5, 6 i 7 kat. klasu, dok su pašnjaci nešto bolji na blizu 60% otpada na 5 i 6 kat. klasu, a većina voćnjaka nadobra 3 i 4 kat. klase oko 50%. Karakteristika poljoprivrednih površana jeste i usitnjenost parcela koja iznosi 0,35ha na nivou Prostornog plana.

Tabela br. 15. Bilans površina

K.O. Poljoprivrednozemljište velika koncentracija objekata materijalne i duhovne kulture;kulturna baština kao razvojni resurs;razvoj turizma;položaj na tranzitnim pravcima (sever – jug) odnosno između postojećih i planiranih turističkih lokaliteta (istok – zapad);tradicija razvoja pojedinih aktivnosti (trgovine, segmenata tekstilne industrije, proizvodnje nameštaja, transporta i slično); solidna infrastrukturna opremljenost;ekološki očuvano poljoprivredno zemljište;povoljni agrarni uslovi koji pružaju mogućnost iskorišćavanja komparativnih prednosti u ponudi širokog asortimana kvalitetnih poljoprivrednih proizvoda u neposrednoj sprezi sa turističkim potencijalima;velike površine prirodnih travnjaka, pretežnim delom dobrog florističkog sastava, pogodnih za uzgoj stoke kao i za proizvodnju stočnih proizvoda posebnih kvaliteta;povoljni uslovi za proizvodnju organskog voća, a pogotovo lokalnih sorti;očuvana tradicionalna proizvodnja, znanje i afinitet u domaćoj preradi kako poljoprivrednih kultura i useva tako i u preradi stočnih proizvoda prepoznatljivog kvaliteta i geografskog porekla;zadovoljavajuća gustina putne mreže, primarna uloga u saobraćajnom sistemu Grada;razgranata hidrografska mreža, koju čine potoci, reke, izvori i podzemne vode, dobrog kvaliteta i visokog stepena ekološke ispravnosti;sva postojeća izvorišta mogu još dugo da se koriste, pod uslovom da se zaštite od zagađivanja i destrukcije;postoje kapaciteti za proizvodnju električne energije; potencijali za iskorištavanje obnovljivih izvora energije;brzi razvoj telekomunikacija i pojava velikog broja pružaoca telekomunikacionih usluga;postojeća telekomuinikaciona mreža u neposrednoj blizini magistralnih optičkih kablova. prevelika koncentracija stanovništva privrednih aktivnosti i javno-socijalne infrastrukture u Novom Pazaru i peri urbanim naseljima;demografska usitnjenost, depopulacija, saobraćajna izolovanost, nerazvijena struktura delatnosti i neadekvatna socijalna infrastruktura u selima brdsko-planinskog dela; disproporcija u razmeštaju stanovništva u odnosu na prirodne potencijale koji se mogu aktivirati za razvoj poljoprivrede i koplementarnih delatnosti; prevelika koncentracija stanovništva u prigradskim i prirubnim naseljima; neadekvatna kadrovska i materijalna opremljenost javnih službiusitnjene poljoprivredne parcele;nizak nivo tehničke opremljenosti poljoprivrednih gazdinstava;nepostojanje službe koja bi pružala savete, informacije i edukovala poljoprivrednike o kretanjima u poljoprivrednoj proizvodnji;slaba informisanost;slaba ekonomska moć domaćinstava.podeljeni stavovi aktera o javnom interesu;snabdevanja vodom naselja nije zadovoljavajuće; veliki gubici vode u mreži (oko 65%);izgrađenost kanalizacione infrastrukture je beznačajna; nerešeno pitanje sakupljanje, odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda; ograničenje vodnog resursa zbog bujičnog karakter reka;nizak  nivo korišćenja obnovljivih izvora energije; nova finansijska ulaganja;način korišćenja prostora i neplanska izgradnja;nebriga o kulturnoj baštini i prirodi. MOGUĆNOSTI PRETNJE svetska baština kao razvojni resurs-turizam, privreda, pozitivni demografiski trendovi;svetska baština kao razvojni resurs u održivom razvoju;Korišćenje postojećih kapaciteta u funkciji turizma;promovisanje istorije, kulture, tradicije, proizvoda sa geografskim poreklom u evropskim razmerama; ravnomerni razmeštaj stanovništva i mreže naselja;hijerarhija naselja i međusobna diferencijacija prema postojećoj matrici i održavanje postojeće međusobne diferencijacije;očuvanje slobodnog prostora između naselja od divlje gradnje;očuvanje i unapređenje kvaliteta prirodnog okruženja;međusobno povezivanje naselja na području, bez obzira na opštinsku pripadnost, putem zajedničkih programa razvoja i jedinstvene, diverzifikovane turističke ponude;novi modaliteti ulaganja u javno-socijalnu infrastrukturu;korišćenje i stavljanje celokupne poljoprivrede, sa svim njenim pozitivnim odlikama koje predstavljaju potencijal, u funkciji opredeljenja Republike Srbije za razvoj kulturno-istoriske celine Starog Rasa sa Sopoćanima kao turističke destinacije;realni izgledi za institucionalnu podršku održivom razvoju planinske poljoprivrede usled orijentacije agrarne politike Republike Srbije na prihvatanju modaliteta, kriterijuma i standarda EU, prisustva FAO i drugih međunarodnih organizacija;rast tražnje za hranom posebnih odlika kvaliteta kako na domaćem tako i na stranom tržištu;proizvodnja hrane i ekološke hrane sa prepoznatljivim geografskim poreklom;formiranje autoputskog pravca Beograd – Južni Jadran (van područja Prostornog plana ali u direktnoj vezi sa pristupačnosti i razvojem);stvaranje povoljnih privrednih uslova i  posebnih podsticajnih uslova za privatna ulaganja  u energetski sektor; interesi zemalja u regionu za razvoj regionalne transportne mreže. nerešavanje konflikata nastalih u prostoru između kulturnog pejzaža, svetske kulturne baštine i neplanskog razvoja i uzurpacije prostora; nebriga prema svetskoj baštini od strane države, gradske uprave i pojedinca; stagnacija ili pogoršanje odnosa pojedinca i društva prema resursima i kulturnom bogatstvu;neravnomernost u razmeštaju naselja, uslovljena prirodnim karakteristikama planskog područja; konstantna depopulacija većine seoskih naselja ;veliki broj malih naselja i naselja poluzbijenog tipa koja su nepovoljna za izgradnju komunalne infrastrukture i druge naseljske opreme, što onemogućava podizanje standarda i uslova života i rada na tom području;nerazvijenost funkcija takozvanog četvrtog i petog sektora delatnosti koje su tehnološki zastarele: komercijalne i bankarske, informatičke i razvojne usluge, visoko školstvo, zdravstvo, nauka;saobraćajna izolovanost;dalja depopulacija dela planinskih sela;demografska presija na skromno zastupljena plodna zemljišta, koja su locirana u dolinskim atarima;slaba razvijenost saobraćjne, hidrotehničke, društvene i druge infrastrukture na teritoriji Prostornog plana;nekonzistentna dugoročna razvojna agrarna politika; udaljenost od većine razvojnih koridora Republike Srbije (naročito prioritetnog koridora X);nedostatak sredstava za razvoj putne infrastrukture i unapređenje drumskog saobraćaja, uticaj na usporavanje socio-ekonomskog napretka;nedovršen sistem organizacije upravljanja dobrima od javnog interesa, ugrožavanja realizacije projekata od značaja za ostvarivanje javnog interesa;nerešavanje komunalne opremljenosti (snabdevanje vodom, odvođenje otpadnih voda, evakuacija otpadnih voda iz proizvodnje);ograničenja zaštite okoline, naročito kod iskorištavanja  vodotokova;  razvojne strategije susednih zemalja koje nisu komplementarne sa strategijom razvoja Republike Srbije;parcijalni i lokalni interesi unutar države.

II PRINCIPI I CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

1. PRINCIPI PROSTORNOG RAZVOJA

Principi prostornog razvoja i zaštite kulturne baštine i predela su:

Područje Prostornog plana definisati kao kulturni predeo.

U odnosu na postavku kulturnog predela po Konvenciji o zaštiti kulturnog predela, planirati racionalnu upotrebu i korišćenje prostora sa ograničenjima širenja građevinskih područja.

Racionalno korišćenje prirodnih resursa.

Integralni pristup zaštiti prirodnih i kulturnih dobara.

Promovisanje integralnog pristupa politikama vezanim za kulturnu i predeonu baštinu, radi uspostavljanja veze i ravnoteže između njih.

Promovisanje zaštite svetske kulturne baštine, kao i upravljanja i planiranja predelima.

Promovisanje kvaliteta kao cilja prilikom vršenja intervencija na sredinu, ne ugrožavajuži njene postojeće kulturne vrednosti.

Podizanje svesti i korišćenje privrednog potencijala kulturnog nasleđa.

Poštovanje celovitosti kulturnog nasleđa i njegove nasleđene vrednosti.

Stvaranje kulturnog identiteta.

Adekvatan i nekonfliktni prostorni razvoj.

Policentričan razvoj naselja.

Razvoj ruralnog područja i seoskih naselja u funkciji kompatibilnih privrednih aktivnosti-turizam, domaćinski turizam, poljoprivreda-zdrava hrana…

Kvalitetna saobraćajna i komunalna infrastruktura.

Kvalitetna životna sredina

2. CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA

Ciljevi su definisani na osnovu zaključaka koji su izvedeni iz analize stanja, potencijala i ograničenja koje je neophodno prevazići, odnosno relativizirati. Ove ciljeve je potrebno uskladiti sa međunarodnim zahtevima u pogledu zaštite kulturnog nasleđa i dodatne analize stanja, potencijala i ograničenja za zaštitu, uređenje i održivi razvoj ove prostorne kulturno-istorijske celine.

2.1. OSNOVNI CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA

Upravljanje područjem Stari Ras i Sopoćanima na način kojim se obezbeđuje zaštita, uređenje i održivi razvoj područja, opšti je cilj izrade Prostornog plana.

2.2. POSEBNI CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA

Posebni ciljevi su:

utvrđivanje dugoročnog koncepta istraživanja, očuvanja, revitalizacije, unapređenja i zaštite sa preciziranjem prioriteta i dinamike kratkoročne i srednjoročne realizacije zaštite Starog Rasa sa Sopoćanima;

utvrđivanje zona i režima zaštite kulturnog nasleđa;

popularizacija kulturnog nasleđa i razvijanje svesti o značaju zaštite i revitalizacije;

uređivanje područja Prostornog plana uz definisanje uslova za korišćenje i bolju dostupnost;

valorizacija kulturnog nasleđa i uključivanje u savremeni, održivi razvoj na lokalnom, regionalnom i nacionlnom nivou, stanovništva i aktivnosti, odnosno turističnko, ekološko, kulturno, istraživačko, obrazovno i drugi oblici aktiviranja Starog Rasa sa Sopoćanima;

aktiviranje područja u turističke svrhe, odnosno razvoj turističkih proizvoda (termin u skladu sa Zakonom o turizmu („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 88/10)), u vidu posebnih interesa (kulturni – spomenički turizam, turizam gradova, ekološki turizam, autentičnih ruralnih celina), kao i spcijalnih interesa (ribolovni, lovni turizam);

određivanje potencijalnih tržišta i turista;

definisanje oblaka turističke ponude;

utvrđivanje prostornog razmeštaja turističkih lokacija, objekata i pravaca kretanja turista; revitalizacija infrastrukturne mreže, posebno opštinskih puteva, izgradnja parking prostora i pratećih sadržaja; unapređenje sistema turističke organizacije i prezentacije turističkog potencijala; edukacija lokalnog stanovništva u funkciji proizvodnje (zdrave hrane, specifičnih proizvoda i slično) i pružanju turističkih usluga (boravak, ishrana, vodiči i drugo) i tako dalje;

utvrđivanje namene površina i koncepta organizacije sadržaja suprastrukture i infrastrukture i uslovi i režim izgradnje, uređenja i korišćenja područja u funkciji zaštite, uređenja i održivog razvoja Starog Rasa sa Sopoćanima;

uspostavljanje sistema monitoringa, radi praćenja aktivnosti koje bi mogle da ugroze zaštićeno kulturno nasleđe, s tim da praćenje uključuje i poštovanje režima korišćenja zemljišta i izgradnje, blagovremeno preduzimanje mera u cilju prevencije aktivnosti koje bi mogle da ugroze osnovni potencijal područja.

2.3 CILJEVI DEMOGRAFSKOG RAZVOJA

Osnovni cilj demografskog razvoja jeste održavanje populacione vitalnosti na posmatranom planskom području i ublažavanje negativnih tendencija u zonama pražnjenja i zonama koncentracije stanovništva.

Osnovni cilj obuhvata posebne ciljeve za pojedine grupe stanovništva i njihove interese i potrebe:

zadržavanje mladih kontigenata stanovništva u ruralnim područjima, poboljšavanjem uslova obrazovanja i kreditno-finansijskom podrškom za razvoj poljoprivredne proizvodnje i privatnog preduzetništva i donošenjem i realizacijom specifičnih programa za poboljšanje uslova života ove društvene grupe i porodice;

kontinualno poboljšavanje materijalnog i društvenog statusa seoskog stanovništva, podrškom formiranju porodičnih gazdinstava sa zdravom ekonomskom strukturom, kroz polarizaciju agrarne strukture i diversifikaciju ekonomskih aktivnosti na ruralnom području;

očuvanje i negovanja prirodne heterogenosti, kulturno-istorijskog identiteta i sveukupnih prirodnih i stvorenih vrednosti ruralnog prostora; promovisanjem uloge i značaja multifunkcionalne poljoprivrede u politici integralnog upravljanja prirodnim resursima, koja je usmerena na opšte poboljšanje stanja životne sredine; i

uspostavljanje partnerstva lokalnih aktera iz javnog i civilnog sektora pri utvrđivanju i sprovođenju lokalne strategije/planova integralnog ruralnog razvoja, kojima se identifikuju potrebne mere podrške u pogledu investicija na gazdinstvima, preuzimanja gazdinstava od strane mladih poljoprivrednika, stručne obuke, opstanka poljoprivredne proizvodnje na područjima suočenim sa ekološkim ograničenjima, modernizacije prerade i plasmana poljoprivrednih proizvoda, unapređenja uslova življenja na selu i drugo.

2.4. CILJEVI RAZVOJA MREŽE NASELJA I JAVNIH SLUŽBI

Osnovni ciljevi su:

prostorno, funkcionalno, ekonomski, socijalno i ekološki uravnoteženi urbani razvoj;

razvijanje teritorijalne kohezije na principima održivog razvoja, uz aktiviranje kapaciteta svih naselja za povezivanje sa okruženjem, povećanje ruralno-urbane saradnje;

jačanje identiteta grada na osnovu kulturne, prirodne i privredne matrice;

usaglašavanje prostorno-funkcionalne matrice naselja sa kapacitetima sredine, razrešavanje konfliktnih interesa i razvojnih problema u prostoru, i podizanje kvaliteta fizičkog prostora;

dalji razvoj mreže javno-komunalne infrastrukture, odnosno mreže objekata u skladu sa brojem stanovnika i mrežom naselja, pogotovo u školstvu i zdravstvu;

jačanje nadležnosti i odgovornosti grada za razvoj i uređenje sela u funkcionalnom okruženju, kao i veća prava u tom smislu u skladu sa zakonom;

zaštita javnog interesa, javnih dobara i javnog prostora.

Posebni ciljevi su:

ravnomerni razmeštaj stanovništva i mreže naselja;

hijerarhija naselja i međusobna diferencijacija prema postavljenoj matrici i održavanje međusobne diferencijacije;

smanjenje disproporcija u razmeštaju stanovništva u odnosu na prirodne potencijale koji se mogu aktivirati za razvoj poljoprivrede i koplementarnih delatnosti;

jačanje opštinskih subcentara, centara zajednice naselja (Rajčinoviće, Postenje, Deževa) i centara zajednica sela (Doljani);

definisanje praga minimuma urbanih funkcija (javne i privredne službe) u budućim centrima zajednice naselja čime bi bile zadovoljene potrebe stanovništva naselja i njegovog ruralnog okruženja;

izgradnja i modernizacija lokalne putne mreže i drugih infrastrukturnih objekata u mreži naselja;

očuvanje slobodnog prostora između naselja od divlje gradnje;

formiranje mreže objekata javnih službi tako da se koncentracija sadržaja vrši u centrima zajednice naselja, kako bi se obezbedio odgovarajući nivo kvaliteta usluga;

poboljšanje kadrovske i materijalne opremljenosti postojeće mreže javno-komunalne infrastrukture;

razvoj saobraćajne mreže kao uslov pristupačnosti javnim službama;

veća budžetska izdvajanja za potrebe javnih službi.

2.5. CILJEVI RAZVOJA PRIVREDE

Osnovni ciljevi privrednog razvoja su:

povećanje zaposlenosti stanovništva, podržavanjem dinamičnog privrednog rasta u delatnostima koje su sposobne za konkurentski nastup na domaćem i izvoznom tržištu (tekstil, nameštaj, drvna industrija, obuća, poljoprivredno-prehrambeni proizvodi definisanog geografskog porekla i drugo), prvenstveno merama koje doprinose poboljšavanju investicione klime, sprovođenju politike konkurentnosti i jasnom definisanju vlasničke strukture i proizvodnje prema potrebama tržišta;

ravnomerniji teritorijalni razvoj privrede u skladu s razvojnim potencijalima i prostorno-ekološkim kapacitetom područja, radi povećanja dostupnosti radnih mesta i stvaranja uslova za unapređenje kvaliteta življenja lokalnog stanovništva.

Navedeni opšti ciljevi obuhvataju obezbeđenje podrške ostvarivanju sledećih posebnih ciljeva privrednog razvoja planskog područja:

bolje korišćenje saobraćajno-geografskog položaja za privlačenje investicija i obrtnih sredstava, povećanjem kvaliteta saobraćajne povezanosti s tržištima u bližem i širem okruženju;

postupna primena principa održivog razvoja industrije i očuvanja životne sredine, kroz ekonomsko-ekološku revitalizaciju postojećih proizvodnih kapaciteta, sprečavanje nenamenskog i neracionalnog korišćenja prostora, zaustavljanje degradacije poljoprivrednog zemljišta;

efikasnije korišćenje postojećih prirodnih i ljudskih resursa u budućem privrednom razvoju, posebno u tekstilnoj industriji, jačanjem poslovne, proizvodne i razvojne koordinacije i kooperacije privrednih subjekata u cilju zajedničkog nastupa, nabavke sirovina, obezbeđenja kredita, poboljšanja uslova plasmana i naplate, stvaranja robnih marki i slično;

restrukturiranje proizvodnje u skladu sa tržišnim uslovima, razvojem preduzetništva i malih i srednjih preduzeća;

primena i razvoj ekonomski, ekološki i energetski efikasnih tehnologija, radi štednje i racionalizacije korišćenja materijalnih inputa (sirovina, energenata, vode i drugo) i smanjenja industrijskog otpada, obima transporta, emisije zagađujućih materija i slično;

stvaranje aktivne investiciono-razvojne klime i otvaranje prema republičkoj i internacionalnoj ekonomiji, obezbeđenjem odgovarajućih uslova finansiranja i stranih direktnih investicija.

Osnovni dugoročni cilj u oblasti zaštite i korišćenja poljoprivrednog zemljišta i razvoja poljoprivrede jeste očuvanje i unapređenje lokalnih resursa za proizvodnju kvalitetnih poljoprivredno-prehrambenih proizvoda, uporedo s kontinuelnim poboljšavanjem materijalnih i socijalnih uslova življenja seoskog stanovništva.

Posebni ciljevi su:

usklađivanje načina korišćenja poljoprivrednog zemljišta s prirodnim pogodnostima i ograničenjima i razvojnim potrebama lokalnih zajednica;

povećanje konkurentnosti agrarne ponude, podrškom restrukturiranju i unapređenju ljudskog i fizičkog potencijala poljoprivrednog sektora, iskorišćavanju komparativnih pogodnosti prostorno heterogenih agroekoloških uslova, osnivanju i modernizaciji prerađivačkih kapaciteta, usvajanju savremenih standarda kvaliteta hrane i investiranju u razvoj potrebne saobraćajne, tehničke i tržišne infrastrukture;

kontinualno poboljšavanje materijalnog i društvenog statusa seoskog stanovništva, podrškom formiranju porodičnih gazdinstava sa zdravom ekonomskom strukturom, kroz polarizaciju agrarne strukture i diversifikaciju ekonomskih aktivnosti na ruralnom području;

očuvanje i negovanja prirodne heterogenosti, kulturno-istorijskog identiteta i sveukupnih prirodnih i stvorenih vrednosti ruralnog prostora; promovisanjem uloge i značaja multifunkcionalne poljoprivrede u politici integralnog upravljanja prirodnim resursima, koja je usmerena na opšte poboljšanje stanja životne sredine; i

uspostavljanje partnerstva lokalnih aktera iz javnog i civilnog sektora pri utvrđivanju i sprovođenju lokalne strategije/planova integralnog ruralnog razvoja, kojima se identifikuju potrebne mere podrške u pogledu investicija na gazdinstvima, preuzimanja gazdinstava od strane mladih poljoprivrednika, stručne obuke, opstanka poljoprivredne proizvodnje na područjima suočenim sa ekološkim ograničenjima, modernizacije prerade i plasmana poljoprivrednih proizvoda, unapređenja uslova življenja na selu i drugo.

Osnovni cilj razvoja turizma je definisanje i razvoj prepoznatljivog turističkog proizvoda područja Starog Rasa sa Sopoćanima na međunarodnom tržištu, na kome će se promocija i pozicioniranje proizvoda zasnivati na konkurentnosti njegovih specifičnosti u celogodišnjoj ponudi, koji će biti usklađen sa:

zahtevima očuvanja i unapređenja kvaliteta životne sredine i očuvanja prirodnih i kulturnih vrednosti i dobara; i

potrebama i interesima razvoja lokalnih zajednica – u prvom redu zajednica naselja na ruralnom području.

Posebni ciljevi razvoja turizma su:

integrisanje turističke ponude planskog područja s ponudom regionalnog okruženja i razvoj specifičnih turističkih proizvoda prema zahtevima inostrane i domaće turističke tražnje;

povećanje saobraćajne dostupnosti i međusobno povezivanje turističkih prostora radi objedinjavanja i obezbeđenja celogodišnje turističke ponude u prostoru;

kompletiranje javnokomunalne i turističke infrastrukture u funkciji razvoja turizma i povećanje standarda usluga postojećih i planiranih turističkih kapaciteta;

iniciranje i stimulisanje razvoja aktivnosti komplementarnih turizmu; i

aktiviranje lokalnog stanovništva na ruralnom području i njegovog stambenog fonda za razvoj domaćinskog turizma, proizvodnju eko-hrane, etno-proizvoda i prezentaciju običaja i načina života.

2.6. CILJEVI RAZVOJA SAOBRAĆAJA

Saobraćaj predstavlja bitan element ukupnog razvoja na teritoriji Prostornog plana, koji može delovati stimulativno ili destimulativno na razvoj drugih delatnosti, odnosno značajno utiče na razvoj tog područja. Razvoj i izgradnja saobraćajne mreže mogu značajno uticati na ostvarivanje ciljeva socijalnog, ekonomskog i ukupnog funkcionalnog razvoja u prostoru. Pored toga, neosporna je i dvosmernost u odnosima saobraćaja i okruženja, odnosno razvoj društva i društvenih delatnosti generišu saobraćajne tokove ali i potrebe za unapređenjem samog saobraćajnog sistema.

Ciljevi razvoja saobraćaja, kao i smernice i preporuke za njegov razvoj na posmatranom području obuhvataju:

usmeravanje razvoja saobraćajne infrastrukture i stimulacija ponude prevoznih usluga koji doprinose ostvarenju osnovnih ciljeva prostornog i regionalnog razvoja, uz praćenje postojećih i novouspostavljenih zahteva stanovništva i privrede;

izgradnja savremenog kolovoza na opštinskim i nekategorisanim putevima između naselja (opštinski centar, centri zajednica sela, naselja sa specifičnim/specijalizovanim funkcijama) i okolnog gravitacionog područja;

bolje saobraćajno povezivanje sa susednim opštinama, odnosno Republikom, kao i sa planiranim infrastrukturnim koridorom Beograd – Južni Jadran;

izgradnja i podizanje kvaliteta saobraćajne infrastrukture u naseljenim mestima: osposobljavanje osnovne ulične mreže da omogući međusobno povezivanje i opsluženost svih delova naselja, segregacija saobraćajnih tokova u naselju, razvoj neophodne drumske infrastrukture (parking površine za individualna i taksi vozila, benzinske pumpe itd);

koncipiranje javnog masovnog prevoza tako da se zadovolje prevozne potrebe lokalnog stanovništva i omogući razvoj turizma (odgovarajuća organizacija saobraćaja i adekvatna autobuska stanica, stajališta na linijama autobuskog saobraćaja, dvosmernost u komunikaicji sa korisnicima i drugo);

odgovarajućim merama regulisanja saobraćaja omogućiti optimalno funkcionisanje podsistema drumskog saobraćaja na posmatranom području;

povezivanje drumske i železničke infrastrukture (pruga Raška – Novi Pazar) radi omogućavanja intermodalnog vida prevoza ljudi i transporta tereta;

osavremenjivanje mreže linija javnog prevoza putnika a u skladu sa planiranim društveno-ekonomskim i demografkim razvojem pojedinih delova područja Prostornog plana, i

podizanje nivoa usluge saobraćajno-transportnog sistema prema krajnim korisnicima kroz poboljšanje odgovarajućih tehničkih elemenata, upotrebu savremenih načina interaktivne komunikacije „sistem-korisnik” te formiranjem svesti o negativnim uticajima saobraćaja na okolinu i njihovim minimiziranjem.

Polazeći od definisanih ciljeva razvoja saobraćaja, njihovu realizaciju treba organizovati na nivou grada Novog Pazara, ali i kao segment globalne saobraćajne politike na republičkom nivou. Dinamika realizacije proklamovanih zadataka i sami lokaliteti na kojima je potrebno sprovesti zahvate moraju pratiti predviđene planove razvoja naselja i privrednih aktivnosti, te prioritete ustanovljene u višim planskim dokumentima.

2.7. CILJEVI VODOPRIVREDNE INFRASTRUKTURE

Namensko i celovito korišćenje, uređenje i zaštita vodnih resursa na celom predmetnom području, podrazumeva višenamenski sistem optimalno usaglašenih potreba i mogućnosti, funkcionalno usklađen sa ostalim korisnicima prostora, a vodeći računa o vodnim sistemima višeg reda koji su utvrđeni Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije i Prostornim planom Republike Srbije.

Ostvarivanje toga omogućiće se realizacijom sledećih ciljeva:

potpuno iskorišćenje i zaštita vodnih potencijala reke Raške i zaštita njenog sliva;

izradom katastra izvorišta i vodotoka koji bi sadržavao osnovne podatke o količinama i kvalitetu voda, sa predlogom mera njihove zaštite;

izradom katastra zagađivača voda, u kome bi zagađivači bili rangirani po toksičnosti i količini ispuštenih otpadnih voda, sa predlogom mera i rokova za izradu postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda sa zahtevanim kvalitetom efluenta zavisno od mesta ispuštanja;

trajno rešenje snabdevanja vodom svih naselja, sa obezbeđenošću seoskih naselja od 95% i opštinskog centra Novog Pazara od 97%;

trajno obezbeđenje kvaliteta svih površinskih i podzemnih voda zadržavanjem svih vodotoka na predmetnom području u I i II klasi kvaliteta;

zaštita kvaliteta voda svih izvorišta. Pravilnikom o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja iz 2008. godine („Službeni glasnik RS”, broj 92/08), tačno su definisani načini zaštite izvorišta. Ključno je određivanje „Zona sanitarne zaštite izvorišta”. To je prostor oko vodozahvatnog objekta, na kom se prati izgradnja i delatnost izgrađenih objekata i vršenje drugih aktivnosti, koje mogu da izazovu promenu prirodnog sastava vode unošenjem patogenih mikroorganizama i/ili promenu fizičkih i hemijskih svojstava vodnog tela. Zona neposredne zaštite podrazumeva fizičko ograđivanje prostora oko vodozahvatnog objekta. Za definisanje uže i šire zone zaštite potrebno je, za svako izvorište ponaosob izvršiti potrebna istraživanja – izdašnost izvorišta, struktura i konfiguracija terena, hidrogeologija itd;

organizovanim rešavanjem sistema kanalizacije, planskom izgradnjom kanalizacionih mreža i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (u daljem tekstu: PPOV);

uspostavljanje sistema kontrole kvaliteta i količine ispuštenih otpadnih voda; i

zaštita od poplava Novog Pazara od takozvane dvestogodišnjih velikih voda (Qvv 0,5%) Raške i njenih pritoka, a ostalih naselja kraj vodotoka od dvadesetopetogodišnjih velikih voda (Qvv 4%) ostalih reka.

2.8. CILJEVI RAZVOJA ELEKTROENERGETIKE

Osnovni cilj razvoja elektroenergetike područja u obuhvatu Prostorni plana je obezbeđenje dovoljnog, sigurnog, kvalitetnog i ekonomičnog snabdevanja električnom energijom svih potrošača, kao i racionalna upotreba električne energije i povećanje energetske efikasnosti, bržim uvođenjem novih tehnologija i obnovljivih izvora energije.

Posebni ciljevi – prevazilaženje konflikata izmeću zaštićenih prostora posebne namene i postojećih vazdušnih elektroenergetskih instalacija, koje narušavaju zaštićeni prostor, kabliranjem istih.

2.9. CILJEVI RAZVOJA JAVNE TELEFONSKE MREŽE

Prema planu razvoja javne telefonske mreže (fiksne, mobilne i ruralne radio-telefonije) očekuje se da će do 2022. godine broj telefonskih priključaka na 100 stanovnika sa 22 u 2004. godini porasti na 60.

Osnovni ciljevi su integracija sa evropskim standardima, ugradnja tehnološki savremenih telekomunikacionih rešenja, mogućnost pružanja savremenih telekomunikacionih usluga uz angažovanje domaćih profesionalnih i stručnih resursa. Ovakvo opredeljenje bi omogućilo pružanje savremenih usluga koje bi doprinele razvoju turizma.

Posebni ciljevi – U oblasti fiksne telefonske mreže (javna telefonska mreža) cilj razvoja telekomunikacione mreže je izgradnja i dogradnja objekata fiksne telekomunikacione mreže i povezivanje telekomunikacione mreže predmetnog područja na magistralnu optičku mrežu. Izgradnjom baznih stanica ruralnog radio-telefonskog sistema treba telekomunikacionom mrežom pokriti sva naselja na predmetnom području koja nisu u neposrednoj blizini koridora optičkih kablova.

U oblasti mobilne telefonije kao cilj se postavlja izgradnja baznih stanica mreže MTS, TELENOR i VIP- a.

Polazeći od planske koncepcije da se centri u mreži naselja opreme odgovarajućim brojem šaltera poštanske službe pored postojećih poštanskih jedinica u Doljani treba predvideti otvaranje novih poštanskih jedinica u naseljima u periurbanoj zoni Novog Pazara.

U skladu sa Prostornim planom Republike Srbije na predmetnom području planira se izgradnja jednokolosečne pruge Raška-Novi Pazar tako da treba među ciljeve uključiti i izgradnju železničke poslovne telekomunikacione infrastrukture.

2.10. CILJEVI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Definisanje strategije zaštite životne sredine na području plana zasniva se na usvojenim strateškim dokumentima na republičkom nivou, od kojih su najznačajniji: Prostorni plan Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 88/10), Vodoprivredna osnova Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 11/02) i Strategija upravljanja otpadom za period od 2010-2019. godine („Službeni glasnik RS”, broj 29/10).

Ciljevi su:

definisanje strateških i planskih opredeljenja u cilju očuvanja i podizanja kvaliteta životne sredine (čist vazduh, voda, zemljište, zdravstveno bezbedna hrana, uređena naselja i tako dalje);

racionalno korišćenje prirodnih resursa (naročito iz kategorija delimično ili potpuno neobnovljivih);

zaustavljanje degradacije životne sredine realizacijom strateških opredeljenja po pitanjima: obnove i sanacije stanja živog sveta, zaštite prirodnih predela ambijenata i pejzaža, razvojem vaspitnih i obrazovnih programa u oblasti zaštite životne sredine;

obezbeđivanje uslova za ekološki održivi društveno-ekonomski razvoj šireg područja, kroz racionalno korišćenje zemljišta, energije, voda i materijala i sprovođenje mera zaštite životne sredine;

definisanje mera i načina za ostvarivanje osnovnih ciljeva i koncepcija zaštite životne sredine: planiranjem razvoja „čistih” tehnologija;

zaštita prostora izuzetnih i jedinstvenih delova prirode od značaja za naučne, kulturno-obrazovne, rekreativne i druge svrhe;

integracija zaštite životne sredine i razvoja turizma, donošenjem i sprovođenjem odluka koje će to obezbediti;

očuvanje sposobnosti poljoprivrednog zemljišta za proizvodnju hrane i agrarnih sirovina. Stvaranje uslova za pokretanje i razvoj proizvodnje zdrave organske hrane;

planiranje odgovarajućih rešenja bezbednog deponovanja komunalnog otpada i procesa reciklaže u skladu sa Nacionalnom strategijom o komunalnom otpadu, a koje će biti praćeno sanacijom nekontrolisanih smetlišta, prioritetno onih koja ugrožavaju kvalitet voda u vodotocima i izvorištima podzemnih voda;

stalno unapređenje životne sredine uspostavljanjem obaveznog monitoringa stanja otpadnih voda i vazduha iz industrijskih pogona, kao i periodična merenja kvaliteta voda u vodotokovima, zagađenosti poljoprivrednog zemljišta, vazduha i nivoa buke u urbanim zonama;

racionalno korišćenje i zaštita svih poljoprivrednih resursa;

očuvanje sposobnosti poljoprivrednog zemljišta za proizvodnju hrane i agrarnih sirovina. Stvaranje uslova za pokretanje i razvoj proizvodnje zdrave organske hrane;

apsolutna zaštita od preuzimanja u nepoljoprivredne svrhe plodnih i za poljoprivredu pogodnih zemljišta i restriktivna zaštita poljoprivrednog zemljišta svih kategorija u bonitetnim klasama od I do IV;

ukrupnjavanje privatnih poseda, intenziviranje stočarske prozvodnje u skladu sa prirodnim resursima i povećanje stajskih kapaciteta;

očuvanje i zaštita osnovnih prirodnih vrednosti, biodiverziteta i bioekološki labilnih sistema;

očuvanje proizvodnog potencijala staništa;

zrelim sastojinama omogućiti što bolje i uspešnije prirodno obnavljanje;

prevođenje izdanačkih sastojina u visoki uzgojni oblik putem konverzije i rekonstrukcija devastiranih sastojina;

utvrđivanje devastiranih sastojina, broj, raspored i područja pogodnih za pošumljavanje;

održavanje raznorodne slike predela;

negovanje i uzgajanje sastojina u cilju što bolje reprodukcije i unapređenje sastojina raznim biološkim merama uključujući i biološki inženjering;

trajno obezbeđenje kvaliteta svih površinskih i podzemnih voda zadržavanjem svih vodotoka na predmetnom području u I i II klasi kvaliteta;

potpuno iskorišćenje i zaštita vodnih potencijala reke Raške i zaštita njenog sliva;

zaštita kvaliteta voda svih izvorišta;

definisanje šire zone sanitarne zaštite (zona III), uže zone sanitarne zaštite (zona II) i zone neposredne sanitarne zaštite (zona I) izvorišta i vodnih objekata, kao i režima organizacije, uređenja i korišćenja prostora;

definisanje i overa rezervi podzemnih voda za sva javna izvorišta;

definisanje zona (i mera zaštite) različitih uzroka i periodičnosti zagađenja vode: stalna zagađenja, sezonska zagađenja i slučajna (akcidentna);

izradom katastra zagađivača voda, u kome bi zagađivači bili rangirani po toksičnosti i količini ispuštenih otpadnih voda, sa predlogom mera i rokova za izradu postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda sa zahtevanim kvalitetom efluenta zavisno od mesta ispuštanja;

trajno rešenje snabdevanja vodom svih naselja, sa obezbeđenošću seoskih naselja od 95% i opštinskog centra Novog Pazara od 97%;

organizovanim rešavanjem sistema kanalizacije, planskom izgradnjom kanalizacionih mreža i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda;

obaveza definisanja i overe rezervi podzemnih voda za sva javna izvorišta.

2.11. CILJEVI ZAŠTITE, OČUVANJA I KORIŠĆENJA PRIRODNIH I KULTURNIH DOBARA

Osnovni ciljevi zaštite, očuvanja i korišćenja prirodnih dobara su:

Zaštita posebnih prirodnih vrednosti obuhvata zaštitu prostora koji sadrže karakteristične predstavnike pojedinih ekosistema, kao i izrazita biogeografska područja, odnosno predstavnike pojedinih tipova predela.

Zaštita prirodnih predela, ambijenata i pejzaža oko kulturno-istorijskih spomenika, u okviru kompleksne zaštite ovih celina.

Propisivanje mera i režima zaštite koje se odnose na izričito zabranjene radnje radi očuvanja zaštićenog prirodnog dobra.

Osnovni ciljevi zaštite, očuvanja i korišćenja nepokretnih kulturnih dobara su:

stavljanje nepokretnih kulturnih dobara u funkciju razvoja turizma;

integralna zaštita prirode i kulturne baštine;

definisanje stepena i režima zaštite;

unapređenje prirodnih odlika i vrednosti ekosistema, likovnih vrednosti pejzaža i celovitog ambijenta spomenika kulture;

razvoj i unapređenje onih funkcija koje nisu u suprotnosti sa zaštitom;

što verodostojnije očuvanje autentičnih formi i detalja;

zadržavanje autentičnih materijala i konstruktivnih rešenja;

zadržavanje autentičnih namena ili uvođenje odgovarajućih novih namena koje ne ugrožavaju vrednosti nepokretnih kulturnih dobara;

izdavanje specifičnih mera zaštite i uslova čuvanja i saglasnosti na konzervatorske projekte od strane nadležnog zavoda za zaštitu spomenika kulture;

poboljšanje kvaliteta lokalne putne mreže u cilju pristupačnosti spomenicima kulture i prezentcije javnosti.

3. REGIONALNI ASPEKT RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

Regionalni aspekt čini značajan potencijal planskog područja uz neophodno rešavanje i uklanjanje sadašnjih ograničenja i slabosti.

Potencijali i ograničenja mogu se prikazati kroz nekoliko kategorija od značaja:

plansko područje je od izuzetnog kulturno-istorijskog značaja i nedovoljno aktivirano u odnosu na taj razvojni potencijal na lokalnom, regionalnom i nacionalnom nivou;

nedovoljno je razvijen spomenični turizam sa kulturno-istorijskim nasleđem kroz objedinjenu turističku ponudu objekata duhovne kulture – nepovezanost sa drugim kulturno-istorijskim lokalitetima u okviru Regiona Šumadija i Zapadna Srbija i šire;

infrastrukturni sistemi na teritoriji Prostornog plana su nedovoljno razvijeni, i onemogućavaju dobru organizaciju sistema, sa nedovoljnom saobraćajnom povezanošću, naročito u međuopštinskim i međuregionalnim okvirima, (predstavljaju značajan potencijal uz primenu planskog i strateški usmerenog razvoja);

prirodni resursi su nedovoljno iskorišćeni i mogu biti jedan od potencijala privredne saradnje sa okruženjem u narednom periodu;

naselja u okviru mreže naselja i sistema centara, koja su neadekvatno povezana sa nedovoljno razvijenim javnim službama, rešavanjem postojećih problema postaju centri iz kojih je moguće na individualnom nivou (odnosi se na pojedinačna naselja) ostvarivati saradnju sa naseljima i centrima iz okruženja;

Područje Prostornog plana ima prirodne, kulturne i istorijske potencijale kojima se može definisati određena vrsta turističke ponude. Potencijali nisu u potpunosti iskorišćeni, jer su definisani razlikama u postojećim uslovima, prirodnim i drugim (nepovezanost sa susednim turističkim područjima Golije i Kopaonika, kao i sa kulturno istorijskim celinama u okruženju i šire, (ne)dostupnost, infrastrukturna opremljenost, usluge, turističke organizacije i tako dalje).

Nepokretna kulturna dobra od izuzetnog značaja proglašena Odlukom o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog i velikog značaja („Službeni glasnik SRS,” br. 14/79 i 30/ 89) su:

Manastir Đurđevi Stupovi;

Crkva svetog Petra;

Manastir Sopoćani;

Ostaci srednjevekovnog grada Ras (spomenična celina obuhvata: utvrđenje gradinu, podgrađe, Trgovište i nekropolu).

Navedena kulturna dobra, podizana u skladu sa najboljim iskustvima i znanjima na susednim kulturnim područjima, naznačila su prirodu daljeg razvitka srpske monumentalne arhitekture.

Srpska umetnost srednjeg veka jedinstvena je po tome što sjedinjuje uticaje i elemente umetnosti zapadne Evrope i umetnosti  Istoka – Vizantije. Ta sinteza umetničkih stilova i uticaja mogla je nastati samo u zemlji koja  je ponikla na raskršću puteva i interesa. Prvi uplivi romanike u Republici Srbiji su stigli sa primorja i iz Italije i odrazili su se, pre svega, u arhitekturi i vajarstvu, dok je slikarstvo bilo pod uticajem Vizantije. Specifičnost romanike u Republici Srbiji uvrstila je našu zemlju u projekat Transromanika. Transromanika je kulturno-turistička ruta koja povezuje spomenike iz perioda romanike u Nemačkoj, Austriji, Italiji, Francuskoj, Španiji, Sloveniji, a od kraja 2007. godine i Republici Srbiji. Romaničkom nasleđu pripadaju srednjovekovni manastiri Žiča, Studenica, Gradac, Đurđevi Stupovi i Sopoćani.

U pogledu razvoja turizma ovo područje do sada nije iskoristilo svoje potencijale i resurse za turističku ponudu u prostoru. Imajući u vidu izuzetno vredno kulturno-istorijsko nasleđe, visoke planine, Peštersku površ i mnoge druge prirodne i antropogene vrednosti, u daljem razvoju turizam mora da ima mnogo značajniju ulogu u odnosu na sadašnju.

Zato je bitna saobraćajna pristupačnost lokalnim i regionalnim administrativnim centrima u Republici Srbiji i izgrađenost infrastrukture kao značajnog pokretača regionalnog razvoja i iskorišćenja komparativnih prednosti planskog područja. Saobraćajna infrastruktura i organizacija prevoza na području regiona osnova je razvoja i jedan od osnovnih uslova kvaliteta života stanovnika. Takođe je i preduslov „oživljavanja” ovog prostora u smislu razvoja turizma i mogućnosti povezivanja sa drugim kulturno-istorijskim celinama u drugim oblastima i regionima u zemlji, pa je potrebno koordiniranom modernizacijom saobraćajne infrastrukture povećati ulaganja u istu, da bi se ona dovela na prihvatljiv nivo evropskog standarda.

Novi Pazar kao urbani centar beleži stalan rast stanovnika sa značajnim udelom mlade populacije, što je značajan potencijal za razvoj kulturnog turizma i aktivnosti na zaštiti i prezentaciji prirodnog i kulturnog nasleđa.

Na osnovu stanja potencijala i osnovnih postavki Prostornog plana Republike Srbije, definisani su ciljevi regionalnog razvoja koji se mogu grupisati kroz dva osnovna cilja:

jačanje regionalnih veza:

stvaranje kvalitetnije i efikasnije saobraćajne regionalne veze;

povezivanje sa prirodnim celinama u okruženju (Kopaonik i Golija) i kulturno-istorijskim celinama (manastiri i crkve u susednim oblastima i regionima);

pokretanje procesa integracije sa susednim opštinama u okviru Regiona Šumadije i Zapadne Srbije i transgranične saradnje sa opštinama u Republici Srpskoj, a samim tim i u Federaciji Bosne i Hercegovine i u Republici Crnoj Gori, što je realno očekivati nakon realizacijom planiranih infrastrukturnih objekata (auto puta Beograd-Južni Jadran, železničke pruge Raška – Novi Pazar i aerodroma Sjenica);

pokretanje projekata regionalnog nivoa, koji će omogućiti efikasniji razvoj i korišćenje turističkih kapaciteta;

efikasnije korišćenje resursa i vrednosti:

formiranje identiteta predmetnog područja plana, na sistemu valorizovanih prirodnih i kulturnih vrednosti;

ostvarivanje efikasnije poreske, zemljišne, komunalne i socijalne politike;

U okvirima planiranja uravnoteženog razvoja predmetnog područja, poseban značaj se pridaje utvrđivanju načina za sprovođenje planskih smernica regionalnog razvoja, predloženih u planovima višeg reda i međunarodnim razvojnim dokumentima.

Usvajanjem Zakona o regionalnom razvoju napravljen je prvi korak u uspostavljanju efikasne regionalne organizacije države, omogućeno je uspostavljanje regiona i oblasti, ali ne kao administrativnih regiona sa pravnim subjektivitetom, već kao funkcionalnih teritorijalnih celina za potrebe planiranja i sprovođenja politike regionalnog razvoja, u skladu sa nomenklaturom statističkih teritorijalnih celina 2 (NSTJ-2), odnosno celina 3 (NSTJ-3). Uredbom o nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica („Službeni glasnik RS”, broj 109/09) utvrđeni su kriterijumi po kojima se vrši grupisanje po tri nivoa (NSTJ-1 između 3 000 000 i 7 000 000 stanovnika, NSTJ-2 između 800.000 i 3 000 000 stanovnika, NSTJ-3 između 150.000 i 800.000 stanovnika).

Na osnovu primene kriterijuma Uredbe o nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica, u Republici Srbiji se na nivou NSTJ-1 obrazuju sledeće funkcionalne celine:

Srbija – sever je jedinica u čiji sastav ulazi Beogradski region i Region Vojvodine;

Srbija – jug je jedinica na nivou NSTJ-1 u čiji sastav ulaze: Region Šumadija i Zapadna Srbija, Region Južna i Istočna Srbija i Region Kosova i Metohije.

Predmetno plansko područje pripada Regionu Šumadije i Zapadne Srbije (NSTJ 2) Raškoj oblasti (NSTJ 3) i grad Novi Pazar.

Regionalni aspekt Prostornog plana odnosi se na procese regionalne integracije, transgranične saradnje i povezivanja i to kroz:

valorizovanje postojećih kulturnih vrednosti, Starog Rasa sa Sopoćanima i njihovo povezivanje sa objektima duhovne kulture u dolini Ibra, od Kraljeva do Novog Pazara, koju još zovu i Dolinom vekova i Dolinom jorgovana; sa Ovčarsko – Kablarskim manastirima; crkvama i manastirima u Makedoniji (Sveti Kliment i drugo ohridski manastiri i crkve) i Crnoj Gori (Manastir Ostrog i Manastir Morača);

povezivanje predmetne kulturno-istorijske celine sa Parkom prirode Golija (prisustvo spomenika kulture izuzetnog značaja koji pripadaju najvrednijem delu srednjovekovnog civilizacijskog nasleđa: manastiri Studenica (UNESKO) i Gradac), sa Novopazarskom banjom i sa Kopaonikom u cilju stvaranja jedinstvene turističke ponude;

promovisanje specifičnosti romanike u Srbiji zajedno sa Slovenijom u okviru projekta Transromanika, kao i promocije i posetu srednjevekovnim spomenicima romaničke kulture u zemljama Evrope. Ovu turističko-kulturnu rutu, treba još intenzivnije plasirati na vanevropska tržišta;

infrastrukturno – saobraćajno povezivanje;

privrednu integraciju sa okruženjem;

integraciju u socijalne sisteme (obrazovanje, zdravstvo).

Potencijali neposrednog okruženja i kontaktnih zona, Kopaonik i Golija, pretstavljaju preduslove za aktivni interregionalni razvoj. Razlozi za slabo ili nedovoljno razvijene međuregionalne veze, u ovom trenutku, mogu se naći u okviru dosadašnjeg opšteg nepovoljnog razvoja u oblasti privrede, demografskih trendova, infrastrukturnih sistema, svih vidova zaštite životne sredine, kao i nedovoljno jasnih strateških i regionalnih opredeljenja na nivou Republike Srbije. Policentrizam bi mogao da doprinese ubrzanijem i efikasnijem regionalnom razvoju i boljem aktiviranju teritorijalnog kapitala i na ovim prostorima.

Budućim modelom regionalizacije treba stvoriti nove instrumente i mehanizme koji će omogućiti upravljanje prostornim razvojem, privrednim, socijalnim, kulturnim i drugim i raditi na jačanju prostorno – funkcijskih veza sa Kopaonikom i Golijom, sličnim kulturno-istorijskim i spomeničnim celinama (dolina Ibra, Ovčarsko – kablarski manastiri i tako dalje), što je preduslov za efikasnije iskorišćavanje turističkih potencijala Regiona Šumadije i Zapadne Srbije.

Postojeći trend evropskih integracija (kojem će se naša zemlja u narednom periodu u potpunosti priključiti) u osnovi podrazumeva regionalni razvoj na kompatibilnim ekonomskim mogućnostima i potencijalima za unapređenje funkcionalnosti infrastrukturnih mreža. Kriterijumi koji na ovaj način definišu regione su odrednica za definisanje prioritetnih pravaca regionalnog razvoja područja.

Prirodni resursi i stvoreni potencijali su komplementarni sa okruženjem, na bazi toga, uz valorizaciju i bolju prezentaciju kulturnog nasleđa i poštovanje realnih ekonomskih faktora i tržišta, mogu se prevazići dosadašnja ograničenja u regionalnom razvoju.

Na planskom području treba težiti integrisanju nepokretnih kulturnih dobara u prirodni prostor i težiti njihovoj jedinstvenoj zaštiti sa prirodnim ambijentom.

Pojam regionalnih odnosa i veza treba shvatiti vrlo fleksibilno u zavisnosti od tržišnih uslova, kompatibilnosti privrednih aktivnosti i interesa šire zajednice (što su u ovom trenutku najznačajniji kriterijumi za definisanje regiona i regionalnih interakcija).

Osnovni prioriteti u realizaciji strateških opredeljenja regionalnog razvoja planskog područja su:

valorizacija, revitalizacija i prezentacija kulturnog nasleđa Starog Rasa sa Sopoćanima koji je jedan od opredeljujućih faktora razvoja Raške oblasti;

turizam, koji u perspektivi treba da bude mnogo značajnija privredna grana, u osnovi zavisi od:

prevazilaženja saobraćajne izolovanosti planskog područja;

kreiranja, formiranja i afirmacije turističke ponude regionalnog okruženja – turističkih regija Golije i Kopaonika, kao i povezivanja sa sličnim kulturno istorijskim celinama;

povezivanje srpske romaničke umetnosti sa drugim regionima kroz projekat Transromanika;

institucionalne i kadrovske pripreme i podrške u lokalnim zajednicama unutar planskog područja.

Prevazilaženje saobraćajne izolovanosti planskog područja – sa regionalnog stanovišta kroz:

izgradnju autoputa Beograd-Južni Jadran preko Ivanjice i Pešterske visoravni;

izgradnju civilnog aerodroma na Pešterskoj površi, odnosno transformisanje vojnog u civilni aerodrom. Za dopunski vid avio prevoza moguće je izgraditi heliodrome na Pešterskoj površi;

izgradnju železničke pruge Raška-Novi Pazar.

Razvoj policentričnog i uravnoteženog urbanog sistema.

Prema opredeljenjima Prostornog plana Republike Srbije, homogen regionalni razvoj bazira se na mrežno-hijerarhijskoj strukturi centara, kao i kvalitetnim i prostorno razgranatim funkcionalnim odnosima i vezama unutar funkcionalnih urbanih područja (intraregionalnim) i između hijerarhijski različitih funkcionalnih urbanih područja.

Zaštita i upravljanje kulturno-istorijskim nasleđem uz integralnu zaštitu kulturnog nasleđa sa prirodnom okolinom koja će se ostvarivati primenom međunarodnih kriterijuma zaštite i upravljanja kulturnim nasleđem, zaustavljanjem dalje degradacije prirodnih resursa i dobara, suzbijanjem i sanacijom neplanske izgradnje, očuvanjem i reoblikovanjem centralnih delova Novog Pazara i drugih centara, očuvanjem i unapređenjem tradicionalnog načina organizacije i izgradnje seoskih naselja, kao i prezentacijom i turističkom valorizacijom prirodnih i kulturnih vrednosti planskog područja.

III PLANSKA REŠENJA I PROPOZICIJE PROSTORNOG RAZVOJA POSEBNE NAMENE

1. OPŠTA KONCEPCIJA I PROPOZICIJE PROSTORNOG RAZVOJA POSEBNE NAMENE

Stari Ras sa Sopoćanima se nalazi u okviru zone srednjovekovnog kulturnog nasleđa Raške obalsti, koja se prostire dolinom reke Ibar od manastira Žiča, preko srednjovekovnog grada Maglič, Manastira Stara i Nova Pavlica, srednjovekovnog grada Brvenik i manastira Studenica (upisanog u Listu svetske kulturne i prirodne baštine UNESKO-a 1986. godine). U neposrednoj blizini planskog područja nalazi se Park prirode Golija, proglašen 2001. godine za Rezervat biosfere Golija-Studenica UNESKO programa „Čovek i biosfera”, kao i Nacionalni park Kopaonik.

Novi Pazar ima bogatu prošlost. Posebnu vrednost ovog multietničkog i multikulturnog prostora, čine brojni kulturno-istorijski spomenici. Arheološki nalazi govore da je ovo područje bilo naseljeno još od kamenog doba (nalaz Naprelje), preko gvozdenog doba (nalaz Smolučka pećina) i ranoantičkog doba (Novopazarski nalaz), te nalazišta ostataka kasno antičkih i srednjovekovnih utvrđenja Jelec i Ras. Među najvažnije kulturnoistorijske spomenike spadaju: Petrova crkva sagrađena u X veku, Stari Ras srednjovekovni kompleks, manastir Sopoćani i manastir Đurđevi stupovi.

Manastirski kompleks čine crkva Sv. Đorđa, trpezarija, konaci, cisterne i zidine sa ulaznom kapijom. Manastir je dobio ime po stupovima – kulama koje su krasile manastirsku crkvu. Kralj Dragutin, čija se grobnica nalazi u manastiru, dogradio je manastirsku crkvu i oslikao njenu pripratu, a ulaznu kulu manastirskog kompleksa pretvorio u kapelu. Freske manastira iako delimično oštećene, veliko su nacionalno blago. Obnova manastira Đurđevi Stupovi započeta je 2001. godine.

Crkva Svetog Petra (Petrova Crkva) je jedna od najstarijih srednjevekovnih crkava i najstariji duhovni centar u Raškoj oblasti. Istoričari smatraju da je prva crkva sagrađena na ovom mestu bila stara hrišćanska bazilika koja je kasnije prezidana i dobila izgled današnje crkve tokom radnog srednjeg veka. Crkva je bila episkopsko sedište pa su uz nju postojale druge zgrade i bila je opasana zidom. U crkvi su sačuvane vredne freske iz IX i XI veka i iz doba Stefana Nemanje i Uroša I Nemanjića. Danas je crkva okružena pravoslavnim grobljem iz XVIII i XIX veka koje je jedno od najočuvanijih te vrste u Republici Srbiji.

Manastir Sopoćani je sagrađen u drugoj polovini XIII veka kao zadužbina kralja Uroša I Nemanjića. Nalazi se u blizini izvora reke Raške, 15 km zapadno od Novog Pazara. Manastirski kompleks je ograđen debelim zidovima. Crkva, posvećena Svetoj Trojici, više je puta bila oštećena i rušena, a obnovljena je tek tokom XX veka. Danas manastir naseljava veliko i aktivno monaško bratstvo a većina izuzetnih fresaka ostala je sačuvana.Tačna lokacija najpoznatijeg utvrđenja u srednjevekovnoj Srbiji, Rasa, nije poznata, ali se pretpostavlja da je to najverovatnije lokalitet na brdu Gradina, 7 km od Novog Pazara ka Sopoćanima. Smatra se da je osnovan u XII veku, za vreme vladavine Jovana II Komnina. Istraživanjima započetim 1972. godine otkriveni su najstariji tragovi naselja iz praistorije (pozni, neolit – oko 2000. godine p.n.e.), prva zidana utvrđenja iz kasne antike (kraj IV veka), prvi srednjevekovni grad iz IX veka i drugi iz XII veka (naselje Trgovište – ostaci građevina XII i XIV veka).

Ovi objekti od izuzetnog značaja zajedno sa okolinom čine kulturni predeo.

Shodno značaju ovog prostora, a sledeći tendencije Evropske konvencije o predelu (Firenca 20. oktobra 2000.), kojom se definiše da kvalitet i raznolikost evropskih predela čine zajedničko bogatstvo i značaj uspostavljanja saradnje u cilju njegove zaštite, upravljanja i planiranja, poštovaće se principi i propozicije definisane kroz pomenutu konvenciju, kao i Konvencija o zaštiti kulturnog nasleđa za društvo, Evropska konvencija o predelu, kao i Evropska konvencija o zaštiti arheološkog nasleđa.

Planiranje predela podrazumeva dugoročne i dalekosežne postupke sa ciljem unapređenja, ponovnog uspostavljanja ili stvaranja predela.

Definisanje kulturnog predela Stari Ras sa Sopoćanima, bazira se na principima „Evropske konvencije o predelu” (Firenca 2000. godine), U kulturnim predelima se prepoznaju objekti kulturno – istorijskog nasleđa. Kulturno područje-područje sa specifičnim i koncentrisanim fondom kulturnog nasleđa obuhvata i prirodne vrednosti, tako da se unutar kulturnog područja mogu izdvojiti i kulturni predeli.

Evropu karakteriše kulturna raznovrsnost, sa regionalnim, nacionalnim i transnacionalnim uticajem. Raznolikost kultura je uticala na načine izražavanja, kao i na specifičnost ekonomije, izgradnje i mobilnosti. Evropske kulture su značajno uticale i na oblikovanje i raznolikost pejzaža, gradova i njihovog razvoja, stvaranje kulturnog identiteta, kao i na kulturno nasleđe Evrope. Ovaj kulturni diverzitet, predstavlja neprocenjiv potencijal za održivi prostorni razvoj. Shodno tome područje kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima je definisan kao kulturni predeo u okviru granica Prostornog plana i kao posebna namena u okviru definisanih zona i režima zaštićene okoline objekata svetske kulturne baštine.

Kulturni predeo podrazumeva određene principe očuvanja i razvoja prostora, restriktivnije mere širenja građevinskih područja i sponu sa kulturnom baštinom.

Osnovni koncept prostornog razvoja posebne namene čini definisanje granica i stepena zaštite Prostorne kulturno-istorijske celine Stari Ras sa Sopoćanima, integralna zaštita kulturnih i prirodnih vrednosti kao i održivo korišćenje kulturnog nasleđa kao razvojnog resursa,

Za definisanje granica i stepena zaštite uspostavljeni su kriterijumi od strane Republičkog zavoda za zaštitu prirode i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, koje su definisane kroz više dokumenata:

1987. godine – Program zaštite i uređenja neposredne okoline (I zone) manastira Sopoćani, Republički zavod za zaštitu prirode. Određena zona zaštite;

1987. godine – program zaštite i uređenja prirodnog prostora kompleksa Ras – Sopoćani, Republički zavod za zaštitu prirode. Određene zone zaštite;

1989. godine – Program zaštite i unapređenja kompleksa manastira Đurđevi Stupovi – Petrova crkva, Republički zavod za zaštitu prirode. Određena granica zaštićenog područja;

2006. godine – Generalni plan Novog Pazara 2020. – Utvrđene zone oko Petrove crkve i Đurđevih stupova (I, II, III zona);

2006. godine – Prostorni plan opštine Novi Pazar – prilog: Zaštita nepokretnih kulturnih dobara, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Određen režim za zone zaštite;

2008. godine – Studija za Predeo izuzetnih odlika Ras – Sopoćani, Zavod za zaštitu prirode Srbije. Određena granica Predela i granice zaštićene okoline Sopoćana i Rasa – Trgovišta;

2009. godine- Retrospective Inventory Project, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Granice komponenti A, V, C, D (Border of the component) date grafički i numerički;

2010. godine- Predeo izuzetnih odlika Ras – Sopoćani, Republički zavod za zaštitu prirode Srbije. Određena granica Predela.

1.1. REŽIMI ZAŠTITE

Ovim Prostornim planom u okviru posebne namene a na osnovu do sada urađenih studija, programa i važećih urbanističkih planova, kao i zatečenog stanja na terenu, definisane su planske zone zaštite sa režimima u tri stepena zaštite objekata svetske kulturne baštine i njene zaštićene okoline i to u dve celine:

Područje posebne namene svetske kulturne baštine Sopoćani-Stari Ras u kome su definisane zone sa I, II i III stepenom zaštite objekata kulturne baštine i okoline sa definisanim režimima;

Područje posebne namene svetske kulturne baštine Đurđevi Stupovi-Petrova crkva u kome su definisane zone sa I, II i III stepenom zaštite objekata kulturne baštine i okoline sa definisanim režimima.

U pogledu definisanja planskih rešenja u području posebne namene, podrazumevaju se propozicije za:

što potpuniju zaštitu spomeničkog nasleđa po pravilima UNESKO-a;

što kvalitetniju prezentaciju i spomeničkog nasleđa i prostora na kome se nalazi;

nesmetano funkcionisanje manastira i njihovih ekonomija;

zaštitu postojećih prirodnih resursa, staništa retkih ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i lokaliteta i pojava koje imaju elemente spomenika prirode;

što bržu i potpuniju sanaciju područja;

definisanje karakterističnih elemenata pejzaža i očuvanje i unapređenje pojedinih elemenata kulturnog predela;

korišćenja prirodnih resursa- u skladu sa njihovim kapacitetima, ali i primenu neophodnih mera na zaštiti kvaliteta tih istih resursa;

privredni razvoj naročito razvoj turizma;

razvoj saobraćajne i komunalne infrastrukture;

održivi razvoj seoskih naselja na području Prstornog plana;

sve aktivnosti podrediti visokim zahtevima zaštite životne sredine.

S obzirom na namenu ovog prostora definisanu kroz planove zaštite prostora kao međunarodne, kulturne i prirodne baštine, gde je naglašena zaštita kulturnih dobara, postavlja se kao imperativ opšta zaštita i nega prirodne sredine od preterane devastacije i izgradnje. Ovaj prostor treba da posluži kao ekološki oslonac postojećem živom svetu (flora i fauna) i obezbedi kvalitet prostora za planiranu namenu.

Osnovni kriterijumi koji su uticali na određivanje granica zaštićenog prostora su pre svega, kriterijumi za zaštitu graditeljske i prirodne baštine (prema Zakonu o zaštiti prirode i Zakonu o zaštiti kulturnih dobara) i to:

prema potrebama zaštite i prezentacije kulturnih dobara i njihovog okruženja;

prema funkcionalnim, planskim kriterijumima.

Planom zaštite utvrđena je zona koja obuhvata spomenike kulture i prostor između njih. Zaštita ovog prostora ima za cilj da obezbedi unapređenje prirodnih odlika i vrednosti ekosistema, likovnih vrednosti pejzaža i celovitog ambijenta spomenika kulture, uz razvoj i unapređenje onih funkcija koje nisu u suprotnosti sa zaštitom. Ovom zonom takođe se sankcionišu i one funkcije koje su rezultat zatečenog stanja ili razvojnih programa.

U cilju što adekvatnije zaštite, promocije i prezentovanja zaštite predela i spomenika kulture, svrhu internacionalnog kulturnog marketinga i turizma, preciznim granicama ovim Prostornim planom se definiše Posebna namena u okviru zona zaštite oko ovih spomenika izuzetnih istorijskoh i umetničkih vrednosti.

U tom smislu, formirane su tri planske zone prema stepenima zaštite :

ZONA KULTURNOG DOBRA (I stepen zaštite) koja obuhvata prostor na kome je samo zaštićeno kulturno dobro uključujući i prostor za njegovu obnovu i korišćenje: osnovni i prateći objekti kulture, slobodne površine, porta, park, saobraćajni prilaz, kao i objekti komunalne infrastrukture, neophodni za funkcionisanje kulturnog dobra;

ZAŠTIĆENA OKOLINA KULTURNOG DOBRA (II stepen zaštite) predstavlja neposredno okruženje kulturnog dobra i prvenstveno je u funkciji očuvanja integriteta kulturnog dobra;

Zaštićena okolina Đurđevih Stupova i Petrove crkve i Starog Rasa i Sopoćana predstavlja kulturnu i ambijentalnu celinu i može da ima kulturne i druge sadržaje u skladu sa duhom kulturnog dobra i prirodnim i stvorenim vrednostima okoline.

PROSTOR NA KOME SE ŠTITI PEJZAŽ (III stepen zaštite) zauzima najveći deo zona zaštite i može se koristiti za rastresite naseljske strukture male i ujednačene spratnosti niskog stepena izgrađenosti i zauzetosti, bogate javne zelene površine i velike slobodne prostore.

1.2. POLOŽAJ I OBUHVAT ZAŠTITE

Područje posebne namene- Predeo izuzetnih odlika- Stari Ras sa Sopoćanima (predlog za zaštitu prirodnog dobra) se nalazi na teritoriji grada Novog Pazara i obuhvata delove atara katastarskih opština: Doljani, Zabrđe, Slatina, Sebečevo, Šavci površine 782,70 ha i (Gračane van granica ovog prostornog plana).

U regionalnom pogledu, nalazi se u jugozapadnom delu Republike, na Starovlaško-raškoj visiji. Regionalni put Novi Pazar-Sjenica omogućava odličan pristup dobru, a posebno njegovim najatraktivnijim delovima.

Granicom predela izuzetnih odlika obuhvaćen je izvorišni deo doline Raške sa spomenicima kulture (manastir Sopoćani i Ras sa Trgovištem) za koje je posebno definisana zaštićena okolina.

Ukupna površina Područja posebne namene svetske kulturne baštine Sopoćani-Stari Ras je 782.7 ha. Površina prve zone zaštite je 3,76 ha, druge zone 237,43 ha i treće zone 541,50 ha.

Područje posebne namene Đurđevi stupovi – Petrova Crkva obuhvata parcele pet katastarskih opština: Novi Pazar, Postenje, Prćenova, Vojniće i Boturovina i obuhvata površinu od 250,08 ha.

Ukupna površina Područja posebne namene svetske kulturne baštine Đurđevi Stupovi-Petrova crkva je 250,08 ha. Površina prve zone zaštite je 11.66 ha, druge zone 91,28 ha i treće zone 147,15 ha.

Zone drugog i trećeg stepena zaštite se utvrđuju primenom međunarodnih konvencija o zaštiti kulture, prirode kulturnog pejsaža, kao i prema Elaboratima zaštite objekata pod zaštitom UNESKO i stavovima Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture i Republičkog zavoda za zaštitu prirode. Određivanje granica je nadležnost Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Granice još uvek nisu utvrđene, već ih ovaj Prostorni plan definiše kao planske.

1.3. OBUHVAT I GRANICE ZONA SVA TRI STEPENA ZAŠTITE

1.3.1. Đurđevi Stupovi – Petrova Crkva

Zona 1. stepena planske zaštite Površine 11.66 ha

K.O. Novi Pazar

Katastarske parcele broj:

3116, 3117, 3118, 3119, 4956.

K.O. Boturovina

Katastarske parcele broj:

807, 808, 809, 810, 813, 814, 816, 817, 819, 820, 821, 822, 823, 812, 811, 875.

K.O. Postenje

Katastarske parcele broj:

3331, 3332, 3335, 3330, 3324.

Zona 2. stepena planske zaštite

K.O. Vojniće

Katastarske parcele broj:

385/1, 385/2, 624/2, 380, 381/1, 381/3, 381/4, 382/1, 382/3, 382/4, 624/1, 130, 383

K.O. Novi Pazar

Katastarske parcele broj:

3071/2, 3070/2, 3069/2, 3115/2, 3114/7, 3114/8, 3114/6, 3114/4, 3114/10, 3114/2, 3114/3, 3112/9, 3112/8, 3112/7, 3112/6, 3113/2, 3113/1, 3117, 3116, 3113/1, 3113/2, 3113/3, 3113/4, 3113/5, 3113/6, 3113/7, 3112/2, 3112/3, 3112/4, 3113/4, 3112/5, 3103

K.O. Boturovina

Katastarske parcele broj:

737,738,746, 741, 740,735, 729, 727, 728, 736, 739, 747, 745, 726, 730/3, 723, 717, 724, 742, 744, 743, 779, 746, 749, 750, 752, 753, 756, 757, 754, 758, 755, 725, 721,722, 716, 759, 762, 763, 720, 719, 718, 760, 761, 712, 714, 602, 601/1, 601/2, 600, 599, 591/1, 591/3, 715, 708/1, 708/2, 708/3, 708/4, 713, 709, 711, 706, 707, 945, 710/1, 710/2, 710/3, 705, 611/1, 612, 611/2, 700, 701, 702, 703, 704, 611/9/23, deo 641, 613, 653, 663, 662, 945, 664, 611, 684, 704, 685, 686, 687, 688, 689, 699/1, 699/2, 690, 698, 697, 696, 695, 694, 693, 692, 768, 767, 765, 766, 764, 772, 771, 770, 773, 774, 775, 776, 777, 778, 780, 782, 784, 781, 786, 785, 787, 788, 791, 790, 791, 792, 793, 794, 795, 798, 799, 797, 947, 803, 815, 804, 800, 801, 802, 691, 679, 683, 680, 681, 682, 665, 661, 660, 667, 666, 670, 668, 669, 671, 672, 676, 673, 674, 675, 677, 678, 805, 912, 911, 806, 910, 913/1, 913/2, 913/3, 913/4, 913/5, 914, 915/2, 917/1, 917/2, 915/3, 915/4, 919/1, 919/2, 918/1, 921, 918/2, 922/3, 922/1, 920, 923/3, 659/2, 623/2, 624, 626, 615/1, 909, 907, 908, 936/1, 936/2, 936/3, 923/1, 925, 934, 935, 932/1, 928/1, 928/2, 930, 933, 927/1, 927/2, 916, 931/1, 931/2, 929/1, 93243, /2, 130/2, 876, 877, 878, 880, 879, 881, 882, 887, 886, 888, 885, 883, 871/1, 871/2, 870/1, 870/2, 866, DEO 2904, 868, 867, 865, 831, 830, 832, 833, 829, 828, 827, 825, 824, 818, 826, 834, 835, 836, 837, 838, 839, 841, 842, 843, 840, 846, 845, 844, 847, 848, 860, 862, 861, 863, 864, 859, 849, 858, 850, 851, 852, 853, 857, 856.

K.O. Prećenova

Katastarske parcele broj:

Deo 178/1, 347, 350, 351, 356, 357, 362, 363, 389, 824, 783, 395, 390, 391, 392, 393, 394, 396, 397, 419, 417.

K.O. Postenje

Katastarske parcele broj:

3331, 3332, 3335, 3330, 3324, 3325, 3326, 3327/1, 3327/2, 3328, 3337/1, 3337/2, 3336, 3343/1, 3343/2, 3343/3, 3343/4, 3342/1, 3342/2, 3341, 3340/1, 3340/2, 3340/3, 3340/4, 3340/5, 3340/6, 3359/2, 3353/8, 3353/7, 3353/18, 3353/12, 3353/6, 3353/9, 3353/19, 3353/15, 3353/10, 3353/13, 3353/11, 3353/16, 3353/17, 3353/14, 3353/1, 3353/3, 3351, 3349, 3348, 3347, 3346, 3345, 3338, 3339, 3344, 3350, 3331, 3333, 3334.

Zona 3. stepena planske zaštite

K.O. Vojniće

Katastarske parcele broj:

385/1, 385/2, 624/2, 380, 381/1, 381/3, 381/4, 382/1, 382/3, 382/4, 624/1, 130, 383

K.O. Novi Pazar

Katastarske parcele broj:

3116, 3117, 3118, 3119, 4956, 3103/10, 3113/1, 3113/7, 3113/6, 3113/5, 3113/4, 3113/3, 3113/2, 3112/1, 3112/2, 3112/3, 3112/4, 3112/5, 3112/6, 3112/7, 3112/8, 3112/9, 3114/2, 3114/3, 3114/4, 3114/5, 3114/6, 3114/7, 3114/8, 3114/10, 3115/2, 3069/2, 3070/2, 3071/2, 4051, 2975, 2978, 2966, 2979/1, 2979/2, 2986, 2987, 2993/2, 2993/1, 2992, 2988, 2989, 2985, 2984, 2991, 2990, 4981, 2983/1, 2983/2, 2983/3, 2983/4, 2981, 2980, 2982/1, 2982/2, 2964, 2965, 2963, 2962, 2960, 2961, 2959, 2958/5, 2956/2, 2956/3, 2956/4, 2956/5, 2956/6, 2956/1, 2958/1, 2958/2, 2958/3, 2957/2, 2950/1, 2950/2, 2957/1, 2951/3, 2951/1, 2948, 2944, 2897/4, 2897/5, 2953, 2955, 2954, 2897/2, 2897/1, 2897/3, 2898, 2897/6, 2897/2, 2946, 2923, 2924, 2920, 2918, 2919, 2921, 2922, 2917, 2905, 2900, 2901, 2899, 2902, 2903, 2904, 2906, 2915, 2916, 2914, 2913, 2912, 2911, 2910, 2906/2, 2906/1, 2925, 2926, 2932, 2927, 2931, 2933, 2928, 2929, 2930, 2936, 2935, 2907, 2908, 2909, 2934, 3031/1, 3031/2, 3031/3, 3031/4, 3024/1, 3024/2, 3025, 3022/1, 3022/2, 3022/3, 3022/4, 3035, 3022/5, 3022/6, 3022/7, 3022/8, 3037, 3033, 3034, 3038/1, 3038/2, 3038/3, 3039/1, 3039/2, 3039/3, 3039/4, 3039/5, 3039/6, 3039/7, 3040, 3032/1, 3032/2, 3029/1, 3029/2, 3029/3, 3027, 3028, 3026, 3021, 3036, 3041, 3054, 3055, 3052/1, 3052/2, 3053/1, 3053/2, 3049, 3043, 3044/1, 3044/2, 3042, 3072, 3073, 3074, 3050, 3051, 3047, 3048, 3046, 3045, 3067, 3066, 3075, 3068/3, 3067, 3068/1, 3068/2, 3068/3, 3106, 3107, 3108, 3109, 3071/1, 3070/1, 3069/1, 3115/1, 3114/1, 3105, 3104, 3110, 3111, 3103/10, 3102/2, 3103/1, 3103/2, 3103/3, 3103/4, 3103/5, 3103/6, 3103/7, 3103/8, 3103/9, 4957, 3102/1, 3101/1, 3101/2, 3100, 3095/1, 3095/2, 3094/2, 3095/3, 3096, 3097, 3098, 3999, 3091/6, 3147/2, 3147/1, 3146, 3145, 3144, 3141, 3142, 3143, 3140, 3139, 3138, 3137/1, 3137/2, 3137/3, 3137/4, 3137/5, 3136, 3135, 3134, 3133, 3132, 3130, 3126, 3128/2, 3127, 3124, 3122, 3123, 3121, 3120, 3091/1, 3091/3, 2994/1, 2939, 433/7,434/1, 434/2, 435/1, 435/4, 436/1, 854, 855, 2907, 2908, 2909, 2906, 2912, 2911, 2910, 2913, 2914, 2915, 2916, 2917, 2918, 2905, 2901, 2900, 2904, 2902, 2899, 892,895/1, 2897/2, 2898, 2897/6, 2954, 2955, 2956/2, 2956/3, 2956/4, 2956/5, 2956/6, 2956/1, 2953, 2919, 2920, 2921, 2922, 2923, 2924, 2925, 2926, 2927, 2928, 2930, 2931, 2932, 2933, 2934, 3024/1, 3024/2, 3023, 3031/1, 3031/2, 3031/3, 3031/4, 3028, 3026, 3029/3, 3027, 3022/5, 3029/1, 3029/2, 3022/6, 3022/7, 3033, 3032/1, 3032/2, 3039/2, 3039/3, 3039/4, 3039/5, 3039/6, 3039/7, 3039/1, 3040, 3037, 3038/1, 3038/2, 3034, deo 3035, 3022/4, 3022/3, 3022/2, 3022/1, 3025, 2935, 2929, 2945, 2897/2, 2897/3, 2897/5, 2946, 2948, 2944, 2943, 2947, 2897/4, 2951/2, 2951/3, 2957/1, 2951/1, 2958/1, 2958/2, 2958/3, 3808, 2933/4, 2950/1, 2950/2, 2941, 2942/1, 4950, 4981, 2949/1, deo 2940, 2992, 2990, 2991, 2993/1, 2993/2, 2987, 2988, 2986, 2989, 2989, 2985, 2979/1, 2984, 2979/1, 2984/1, 2983/1, 2983/2, 2983/4, 2982/2, 2982/1, 2983/3, 2981, 2980, 2964, 2963, 2965, 2962, 2961, 2960, 2958/3, 929/4, 2966, 2978, 2979/2.

K.O. Boturovina

Katastarske parcele broj:

892, 893, 897/2, 897/1, 894, 891, 890, 889, 898, 906, 895/2, 895,896, 895/1, 895/3, 900, 901, 901/2, 901/4, 901/3, 902/1, 902/2, 902/3, 902/4, 902/6, 903/1, 903/2, 903/3, 903/4, 903/5, 903/6, 904, 905/1, 905/2

K.O. Prećenova

Katastarske parcele broj:

deo 346, deo 348, 349, 353, 352, 354,345,359, 355, 358,361, 360, 371/1, 371/2, 365, 364, 366, 367, 368, 370, 372, 373, 369,387, 384, 383/1, 383/2, 375, 374, 376, 388, 385, 382, 386, 381, 380, 379, 377, 378, 398, 399, 400, 416, 418, 428, 429, 427, 426, 420, 421, 422, 423, 424, 425, 430, 431, 432, 433/1, 433/2, 433/3, 433/4,435/2, 436/2, 436/3, 436/2, 436/3,437, 438, 439,440, 441, 442,447, 448, deo 343, 342, 341, 340, deo 339, 401, 402, 404, 408, 409, 410, 411, 412, 413, 414, 415

K.O. Postenje

Katastarske parcele broj:

3147/1, 3147/2, 3147/3, 3147/4, 3147/5, 3149/1, 3149/2, 3149/3, 3149/4, 3149/5, 3148/1,3148/2, 3148/3, 3148/4, 3148/5, 3148/6, 3150, 3151, 3152, 3153, 3154/1, 3154/2, 3155, 3156, 3157, 3158/1, 3158/2, 3159/1, 3159/2, 3421, 3160, 3169/1, 3168/10, 3170/1, 3170/2, 3170/3, 3169/4, 3169/5, 3169/2, 3171/1, 3171/2, 3171, 3173, 3168/14, 3168/15, 3174, 3175, 3176, 3177, 3179, 3178, 3184, 3183, 3182, 3181, 3180, 3161, 3162, 3163, 3164, 3165/1, 3165/2, 3165/3, 3165/4, 3165/5, 3165/6, 3168/1, 3168/2, 3168/3, 3168/4, 3168/5, 3168/6, 3168/7, 3168/8, 3168/9, 3168/10, 3168/11, 3168/12, 3168/13, 3168/16, 3206, 3205/1, 3205/2, 3203/1, 3203/2, 3203/3, 3203/4, 3203/5, 3204, 3207/1, 3207/2, 3207/3, 3207/4, 3208/1, 3208/2, 3421, 3199/1, 3199/2, 3199/3, 3199/4, 3198/1, 3198/2, 3198/3, 3198/4, 3185/1, 3185/2, 3185/3, 3186/1, 3186/2, 3186/3, 3186/4, 3187/1, 3187/2, 3188/1, 3188/2, 3189/1, 3189/2, 3189/3, 3194, 3195, 3196, 3197, 3213, 3212/1, 3212/2, 3211/1, 3211/2, 3210/1, 3210/2, 3214/1, 3214/2, 3214/3, 3215/1, 3215/2, 3215/3, 3208/3, 3190, 3200/1, 3200/2, 3200/4, 3200/5, 3200/6, 3200/3, 3201/1, 3201/2, 3202, 3191, 3192, 3193, 3217, 3216, 3219, 3220, 3218, 3221, 3421, 3388/1, 3388/2, 3388/3, 3387/1, 3387/2, 3387/3, 3389/1, 3389/2, 3389/3, 3389/4, 3389/5, 3389/6, 3390/1, 3390/2, 3390/3, 3391, 3381, 3392, 3382, 3383, 3380, 3384, 3385, 3386, 3377, 3378, 3275, 3276, 3379, 3376, 3375, 3374/1, 3374/2, 3374/3, 3362, 3363, 3364, 3365, 3366, 3372, 3371, 3367, 3370, 3369, 3368, 3352, 3354, 3353/4, 3353/1, deo 3353/3, 3356, 3357/1, 3353/2, 3358, 3359/1, 3420/1, 3340/7, 3373, 3329, 3290, 3291, 3292, 3293/1, 3293/2, 3298,3299, 3300/1, 3300/2, 3301/1, 3301/2, 3301/3, 3305/3, 3297, 3306/1, 3306/2, 3307/1, 3304, 3308, 3309, 3317, 3318, 3319, 3320/1, 3320/2, 3320/, 3320/4, 3320/5, 3321, 3322, 3323/1, deo 3330, 2960/1, 2960/2, 2960/3, 2960/4, 2960/5, 2960/6, 2961, 2962, 2963, 2964, 2959/2, 2959/4, 2959/1, 2959/3, 2959/5, 2959/6, 2958/1, 2958/2, 2956/2, 2956/5, 2959/3, 2956/6, 2956/4, 2956/7, 2955/2.

U slučaju neslaganja parcela, važi grafički prilog Tematska karta 2: „I, II i III režim zaštite svetske kulturne baštine Đurđevi Stupovi-Petrova crkva”, sa koordinatama tačaka koje definišu granice zona.

1.3.2.Ras – Sopoćani

Zona 1. Stepena planske zaštite Površine 3.76 ha

K.O.Sebečevo

Deo katastarske parcele broj: 6.

K.O. Doljani

Katastarske parcele broj:

1076 , 872/1, 870/1, 871/1, 871/2, 866/2, 872/2, 866/3, 869/1, 869/2, 868/2, 866/1, 867, 868/3, 868/1, 863, 801, 107.

Zona 2. Stepena zaštite

K.O. Šavci

Katastarske parcele broj:

414, 405, 406, 402, 407, 408, 401/2, 401/1, 403, 409/1, 413, 412.

K.O.Sebečevo

Katastarske parcele broj:

1074/1, 1049/2, 1075, 1074/2, 1076, 1049/2, 1049/1, 1077, 1078, 1049/4, 6, 3661, 9, 29, 1079, 10, 11, 12, 13, 15, 3708 , 16, 88, 83, 14, 17, 19/1, 19/2, 18, 50, 51, 3707, 54, 52, 87, 53, 90, 89/1, 85, 86, 89/3, 89/4, 89/2, 80, 81, 76, 77, 79, 91, 78, 288, 84, 93/1, 108/4, 108/1, 108/2, 93/2, 94/1, 95, 106, 107, 82, 92, 94/2, 108/5, 108/3, 1050/2.

K.O. Doljani

Katastarske parcele broj:

1076 , 945, 944, 943, 942, 941, 905,940, 935, 910, 911, 912, 939, 906, 907, 916, 915, 904, 908, 917, 903, 902, 901, 913, 914, 936, 937/1, 938, 939/2, 939/3, 937/2, 939/4, 934, 933, 919, 930, 918, 920, 932, 929, 931, 928, 927, 926,925,1078,399, 400, 921, 924, 923, 922, 892, 893, 894, 881, 900, 895, 896, 889, 899, 898, 873, 874, 875, 876, 891, 880, 877, 878, 878, ,890, 401, 402,414/1,414/2, 415, 406 , 412/1, 413, 423/1, 410/1, 410/2, 413/2, 407/1, 403/1, 409, 897, 8721, 872/2, 871/1, 871/2, 870/1, 872/2, 865, 862, 887, 888, 884, 882, 885, 866/3, 869/2, 868/2, 866/1, 863, 867, 868/1, 864, 868/3, 883, 404, 405/2, 860, 801,1077, 802, 800, 405/1, 407/2, 403/2, 412/2, 407/3, 411, 477/2, 430, 429, 408, 432, 428, 427/1, 433/4, 431, 803, 806, 804, 805, 866/2, 406.

Zona 3. Stepena zaštite

K.O. Šavci

Katastarske parcele broj:

414, 405, 406, 402, 407, 408, 401/2, 401/1, 403, 409/1, 412, 409/3, 409/2.

K.O.Sebečevo

Katastarske parcele broj:

1112, 1113, 1117, 1110, 1111, 1118 , 1115,1109, 1116, 1108, 1114, 1107, 1106, 1105, 1104/2, 1104/1, 1121, 1120, 3661, 1090/1, 1082/2, 1085, 1083 ,1119, 1101, 1086, 1103, 1102, 1100, 1084, 1088, 3707, 1082/5, 1082/1, 1074/1, 1075, 1049/2, 1050/2, 3662,, 1049/3, 1050/1, 3674, 1048/1, 1049/4, 3643, 352/1, 352/2, 1049/1, 1074/1, 351, 350, 1077, 1076, 1078, 3708, 1074/2, 1074/3, 1087, 1099, 1089, 1082/3, 1082/4, 1095, 1096, 1097, 1098, 1091, 1090/2, 1094, 1092, 1093, 32, 31, 30, 8, 6, 1079, 9, 5, 2, 3, 29, 26, 27, 42, 44, 3664, 46, 48,49, 50, 51, 54, 53, 90, 80, 76, 79, 288, 287, 109, 78, 91, 81, 110, 108/1, 108/4, 108/2, 113, 108/5, 108/3, 106, 107, 95, 94/1, 94/2, 93/1, 93/2, 84, 92, 82, 83, 88, 87, 86, 85, 52, 89/2, 89/3, 18, 19/2, 19/1, 20, 21, 22, 17, 10, 11,12, 13, 15, 14, 4.

K.O. Doljani

Katastarske parcele broj:

1076, 1034/1, 1033, 1032, 1035,989, 991, 1036, 1037, 1038, 985, 1029, 1030, 1028, 1027, 1026/1, 1026/2, 1043, 1044, 1042, 1047, 1045/2, 1048/1, 1048/2, 1045/1, 1045/3, 1046, 1040, 1039/2, 1039/1, 1056, 1055, 1057, 1041, 950, 952, 1054, 1049, 951, 990, 1060, 1058, 1050, 1053, 947, 1052, 1051, 953, 949, 961, 960, 957, 959, 973, 972, 984, 985, 344, 343, 342, 347, 345, 346, 983, 349/2, 349/1, 348, 366, 368, 958, 969, 986, 987, 988, 982, 974, 975, 1066, 25 , 1065, 1068, 1064, 1070, 18, 17, 16, 15, 19, 22, 23, 27, 26, 20, 21, 848, 1063, 849 , 847, 845, 1059, 944,943, 942, 946, 948, 969, 956, 955, 971/1, 971/2, 952, 954, 905, 940, 941, 341, 368, 365, 367, 340, 342, 349, 350, 352, 976, 977, 978, 353, 355, 354, 351, 339, 372, 371, 370, 369, 335, 336, 376, 373, 338, 337, 474, 375, 377, 334, 332, 333, 332, 364, 363, 356, 357, 979, 981, 980, 391, 315, 316, 318, 319, 317, 320, 321, 322, 323, 324, 310, 309, 308 , 307, 306, 296, 301, 314, 325, 313, 538, 539, 537, 326, 327, 328, 536, 536/1, 528/1, 528/2, 532/2, 305, 304, 303/1, 302, 303/2, 300, 299, 297, 298, 1078, 312, 311, 295, 294, 540, 541, 542, 543, 561, 560, 599, 545, 550, 291, 290, 292, 293, 362, 378, 380, 381, 379, 389, 388, 390, 360, 387, 358, 359, 361, 288, 289, 243, 282, 281, 280, 279, 283, 286, 285, 287, 284, 283, 278, 258, 273, 276, 277, 243, 582, 583, 586, 580, 587, 590, 591, 628, 592, 577, 576, 578, 563, 564, 565, 562, 575, 570, 588, 573, 589, 600, 601, 595, 574, 579, 629/1, 602, 603, 630, 645, 644, 599, 631, 571, 572, 568, 569, 566, 567, 557, 558, 551, 552, 555, 556, 553, 547, 554, 506, 509, 535, 548, 534, 549, 535, 533, 532/1, 508, 511, 513, 512, 505, 510, 530, 536, 978, 892, 393, 395, 395, 396, 970, 394, 397/1, 967,969, 966, 963, 964, 935, 910, 911, 909, 912, 940, 934, 933, 930, 932, 929, 931, 928, 919, 913, 914, 914, 915, 938, 916, 918, 920, 906, 907, 908, 917, 903, 904, 921, 925, 924, 923, 922, 893, 892, 874/1, 880, 877, 894, 873, 895, 889, 891, 876, 875, 881, 878, 879, 401, 402, 896, 899, 900, 902, 890, 884, 403/1, 407/1, 407/3, 407/1, 412/1, 410/1, 409, 927, 926, 400, 399, 414/2, 414/1, 413, 423/1, 422, 424/1, 415, 418, 419, 414/3, 956, 965, 968, 936, 937/1, 937/2, 939/3, 939/4, 965, 901, 898, 897, 1061, 398, 416, 417/1, 420/1, 406, 397/2, 476/1, 473, 448, 421/1, 475/3, 476/3, 475/2, 476/2, 384, 386, 385/1, 382, 383/1, 383/2, 477/2, 385/2, 477/1, 474, 381, 330, 329, 522/1, 521/1, 519, 528, 471, 475/1, 470, 478, 425, 421/2, 421/3, 420/2, 426, 410/2, 427/1, 427/2, 408, 411, 412/2, 403/2, 433/1, 433/5, 433/3, 433/4, 433/6, 433/7, 424/2, 887, 888, 882, 885, 405/1, 883, 404, 1077, 33, 34, 836, 839, 846, 843, 842, 841, 844, 837, 838, 832, 840, 24, 28, 29, 31, 30, 32, 35, 35, 14, 833, 828, 831, 829, 820, 830, 821, 819, 822 , 824, 823, 834, 825, 850, 851, 852, 853, 854, 856, 855, 859, 857, 817, 818, 816, 815, 814, 858, 805, 804, 810, 811, 812, 1062, 862, 860, 861, 865, 866/3, 869/1, 866/1, 872/2, 872/1, 870/1, 866/2, 871/2, 871/1, 869/2, 868/2, 868/3,864, 863, 867, 868/1, 407/2, 405/2, 428, 432, 429, 430, 1077, 800, 796, 802, 803, 799, 798, 797, 806, 807, 808, 795, 794, 731, 436, 434/1, 434/3, 434/5, 434/4, 434/6, 434/2, 433/2, 469, 466, 450, 448, 460, 461, 462, 459, 456, 455, 801, 437, 435, 447, 449, 813, 792, 793, 1075 , 787, 438, 790, 788, 465, 490, 463, 464, 493, 492, 489, 491, 458, 457, 494, 495, 486, 479/1, 479/2, 484, 480, 481, 483, 485, 487/1, 520, 487/2, 417/2, 518/1, 517/1, 446, 439, 440, 445, 451, 452, 453, 454, 650, 651, 637, 636, 497, 496, 516/1, 516/2, 518/2, 526/1, 524, 526/2, 544, 529/1, 529/2, 500, 515, 514, 531, 534, 555, 593, 507,504, 502, 503, 633, 596, 598, 594, 597, 501, 634, 635, 498, 499, 662, 643, 646, 642, 632, 647, 648, 639, 638, 640, 641, 663, 660, 661 , 659, 658, 649, 652, 657, 653, 656, 654, 655, 443, 442, 441, 486, 785, 784, 777, 783, 781, 782, 780, 778, 776, 791, 789, 826, 827, 774, 775, 809/1, 809/2.

K.O. Slatina

Katastarske parcele broj:

1000, 997, 999, 1019, 995, 996, 1009, 1023, 998, 9022, 1020, 992/2, 993, 992/1, 1021, 994, 1001, 1002, 1018, 1006, 1003, 1004, 1005, 1008, 1007, 1016, 1017, 1024, 1026, 1015, 1010, 10111, 1009, 1012, 1013, 1014, 121, 122, 123,991,620, 619, 617, 618, 1847, 620, 641, 639, 640, 637, 636, 638, 635, 680, 621,1858, 631, 630, 628, 684, 687, 686, 685, 683, 629, 627, 624, 623, 625, 1847, 622 ,632, 633, 634, 627, 688, 681, 658/1,1853.

K.O. Zabrđe

Katastarske parcele broj:

779/2, 780/1, 779/3, 777, 775, 446, 768, 770, 790/2, 779/1, 778, 769/1, 774, 773, 771, 473, 783, 786, 767, 764, 773,772, 712/2, 712/3, 766, 765, 712/1, 713, 711/2, 681/2, 786, 785/1, 805, 711/1, 763/1, 763/2, 716/1, 715, 708, 709, 762, 719, 717, 710,707, 761, 760, 759, 754, 755, 720, 722, 718, 703, 758, 756, 757, 741, 740/1, 740/4, 740/3, 740/2, 734/6, 734/1, 734/2, 751, 753/1, 734/4, 734/3, 734/5, 752/3, 752/1, 752/2, 753/2, 753/3, 732/3, 733/1, 733/2, 733/3, 732/1, 738, 739, 726, 750, 749, 742, 745, 736, 735, 743, 748, 747, 746, 744, 714 , 737, 730, 731, 728, 727, 699, 700, 724, 723, 721, 714, 697, 698, 696, 695, 690, 686, 684, 701, 704, 705, 688, 689, 691, 694, 692, 693, 685, 681/1, 683, 684, 687, 678, 680, 682, 679, 668, 666/1, 785/1, 785/2, 784/2, 784/1, 789/1, 787, 789/2, 791/2, 791/1, 793, 790/2, 794, 795, 792, 796, 666/2, 790/1, 798, 675, 677, 676, 402, 383, 670, 803, 669/1, 665/1, 665/2, 669/2, 664/1, 664/2, 789/2, 653, 797, 652, 799, 651, 650, 654/1, 649, 380, 379, 380, 383, 654/2, 655/1, 639, 646, 647, 644, 663/1, 663/2, 655/2, 656/2, 656/1, 657, 645, 658/2, 642, 643, 662, 661, 667, 659/1, 659/2, 658/1, 659/1, 659/2, 658/2, 384, 403, 411, 408, 409, 404, 385, 609, 615, 632/2, 641, 616, 640, 633, 637, 631, 632/1, 630/1, 632/2, 630/2, 614, 388, 387, 386, 401, 418, 405, 400, 389, 610, 613, 611, 399, 398, 618, 617, 629, 628, 619/1, 390, 406, 407, 612, 619/2, 623/2, 635, 636, 620, 621, 623/1, 624, 627, 634, 625, 608, 602, 604, 603, 626, 602, 607, 601/1, 605/1, 596, 600/1, 600/2, 605/2, 601/2, 622, 597/3, 597/1, 597/2, 598, 599, 595, 657,578/2 , 578/1, 578.

U slučaju neslaganja parcela, važi grafički prilog Tematska karta 1 „1,2 i 3 stepen zaštite Svetske kulturne baštine Sopoćani-Ras“, sa koordinatama tačaka koje definišu granice zona.

Režim I Stepena zaštite – Na prostoru naznačenom kao zona kulturnog dobra za koji se predviđa I Stepen zaštite može doći do izgradnje samo onih objekata koji su neophodno potrebni manastiru i crkvi ili prijemu posetilaca i prezentaciji spomenika.

Režim II Stepena planske zaštite – Prema važećoj regulativi, u II stepenu zaštite važi režim kontrolisane izgradnje objekata koji su u funkciji zaštite, promovisanja i prezentacije spomenika kulture. Na prostoru naznačenom kao zona zaštićene okoline kulturnog dobra za koji se predviđa II Stepen planske zaštite, režimi zaštite odnose se na:

potpunu kontrolu nove gradnje, koja mora biti strogo limitirana i isključivo u službi afirmacije graditeljskog nasleđa upisanog na Listu Svetske baštine;

u cilju maskiranja neprimerenih objekata koji zonu tangiraju planira se postavljanje tampon zona visokog zelenila;

zaustavljanje širenja naselja u neposrednoj okolini najstrože zone zaštite koji narušavaju karakter ambijenta oko Petrove crkve;

zabranu otvaranja novih kamenoloma niti proširivanje postojećih, za koje se predviđa postepeno smanjenje procesa eksploatacije, do potpunog gašenja;

zabranu formiranja akumulacija na postojećim vodotokovima, čiji pravci moraju biti zadržani u nepromenjenom obliku. U interesu zaštite kulturnih dobara predvideti radove na regulisanju rečnih korita. Shodno tome zabranjuje se izgradnja novih i širenje postojećih ribnjaka;

zabranu postavljanja nadzemnih dalekovoda visokog napona. U slučaju izvođenja podzemnih električnih vodova, potrebno je dobiti saglasnost Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture – Beograd za njihovo trasiranje i stalni arheološki nadzor;

potpunu kontrolu nove gradnje, koja mora biti strogo limitirana i isključivo u službi afirmacije graditeljskog nasleđa upisanog na Listu Svetske baštine;

izuzetno u pogledu izdavanja uslova za izgradnju individualnih objekata biće limitiran na tradicionalna seoska gazdinstva. Eventualna gradnja novih objekata mora biti krajnje svedenih gabarita uz korišćenje prirodnih materijala za završnu obradu (drvo, malter, crep) i mora biti isključivo u službi potreba unapređenja standarda ovih gazdinstava. Ovo se naročito odnosi na selo Vrbolazi koje se nalazi u drugom stepenu planske zaštite Đurđevih Stupova;

izradu svih planskih dokumenata, koji će regulisati postojeće probleme zaštite Svetske baštine, a u skladu sa Konvencijom o zaštiti Svetske kulturne i prirodne baštine (1972. godine) i drugim međunarodnim dokumentima o zaštiti arhitektonskog nasleđa i autentičnosti, u okviru kojih mora biti uključen Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Beograd;

pojedinačne zahteve u pogledu intervencija u ovoj zoni moraju se dobiti uslovi i saglasnost Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture – Beograd.

U zaštićenoj okolini kulturnih dobara, odnosno u režimu II stepena zaštite, ne može se vršiti:

izgradnja antenskih stubova;

postavljanje vazdušnih vodova;

izvođenje bilo kakvih radova na spomenicima kulture i arheološkim nalazištima bez prethodno obezbeđenih uslova nadležnih službi zaštite;

postavljanje privremenih objekata;

uklanjanje visoke vegetacije, osim za potrebe arheoloških istraživanja i prezentacije spomeničkog nasleđa;

postavljanje reklamnih i drugih sličnih panoa, osim informativnih tabli koje su u funkciji prezentacije prirodnog i spomeničkog nasleđa;

izvođenje bilo kakvih radova u pećinama i potkapinama, bez prethodno obezbeđenih uslova nadležnih službi zaštite.

Režim III Stepena planske zaštite – U ovoj planskoj zoni moguća je izgradnjai u skladu sa zakonskom regulativom. Uspostavlja se režim kontrole širenja građevinskog zemljišta, prema rešenjima iz Generalnog urbanističkog plana grada Novog Pazara, dok će uslove izdavati nadležna služba urbanizma u Novom Pazaru. Isti postupak se odnosi i na legalizaciju bespravno izgrađenih objekata. Izgradnja vikend objekata je moguća isključivo uz saglasnost nadležnih organa zaštite, i na način kojim neće biti ugroženi kulturno dobro, priroda i predeo, kao i da je objekat u funkciji zaštite, prezentacije i afirmacije kulturnog dobra.

Na prostoru naznačenom kao prostor na kome se štiti pejsaž za koji se predviđa III stepen planske zaštite, režimi zaštite odnose se na:

rekonstrukciju i održavanje postojećih i izgradnju novih objekata (stambenih, pomoćnih, turističkih i ostale namene) u okviru zaštitom obuhvaćenog prostora, vršiće se na lokacijama i pod uslovima koji su utvrđeni Prostornim planom, i uz uslove nadležnih Zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirode;

zabranjuje se izgradnja novih privrednih objekata. Programi proširenja postojećih privrednih objekata moraju se usaglasiti sa drugim funkcijama ovog područja, uz saglasnost nadležnih Zavoda. Privredni objekat kod Petrove crkve predstavlja stečenu obavezu, odnosno predviđeno je njegovo zadržavanje uz mere pažljivog uklapanja u okolni predeo;

izgradnja infra i suprastrukture vršiće se pod uslovima definisanih Prostornim planom;

zabranjuje se deponovanje svih vrsta otpadaka, i smeća na zaštićenom području. Treba razmotriti način sakupljanja i odlaganja smeća preko komunalne organizacije iz Novog Pazara;

dalekovode od DV 35 KV pa naviše, na ovom prostoru kablirati;

pored toka Raške i Deževske reke i pritoka na odgovarajućim mestima obnoviti autohtonu vegetaciju u što prirodnijem rasporedu;

zabranjuje se ispuštanje svih vrsta otpadnih voda u vodotoke i zagađivanje podzemnih voda;

zabranjuje se otvaranje kamenoloma i eksploatacija materijala iz korita reka na celom području;

potrebno je zaštititi i planski urediti izvore i vrela na području;

izvođenje bilo kakvih radova ili aktivnosti koje za posledicu imaju narušavanje geomorfoloških odlika zaštićenog područja;

izgradnja na hidrološkim objektima, osim za potrebe antierozivnih radova, infrastrukturnog opremanja, prezentacija prirodnog dobra i vodosnabdevanja;

betoniranje obala i korita vodotoka, osim u okviru antierozivnih radova;

ispuštanje otpadnih voda u zemljište i vodotoke;

izgradnja septičkih jama propusnog tipa;

izgradnja stambenih, turističkih, uslužnih i drugih sličnih objekata izvan postojećih naselja i turističkih punktova, a do donošenja odgovarajućih planova;

izgradnja bilo kakvih objekata u okolini izvora Slatina, osim onih koji su u funkciji uređenja izvorišta;

kaptiranje izvora, zahvatanje voda, hidrogeološka istraživanja i intervencije kojima se menja hidrološki režim voda;

unošenje stranih vrsta flore i faune;

čista seča šumskih površina i seča pojedinačnih stabala u riparijanskoj zoni;

uklanjanje autohtone žbunaste i zeljaste vegetacije priobalja;

eksploatacija peska, šljunka i kamena iz korita vodotoka i na njihovim obalama;

samoinicijativno i nestručno poribljavanje vodotoka;

pošumljavanje arheoloških nalazišta, osim u antierozivne svrhe;

eksploatacija sige.

Ukupna površina definisane Posebne namene je 1032,78 ha, odnosno skoro 12% površine Prostornog plana.

Tabela br. 17. Bilans područja posebne namene po zonama zaštite

K.O. I zona II zona III zona Područje Prostornog plana 10 332 13 097 14 144 14 852 Boturovina 242 307 331 348 Varevo 556 705 761 799 Vidovo 100 127 137 144 Vojniće 128 162 175 183 Doljani 99 125 135 142 Zabrđe 54 69 74 78 Ivanča 902 1 144 1 235 1 297 Lukocrevo 206 262 283 297 Pobrđe 2 415 3 062 3 307 3 472 Postenje 3 853 4 884 5 275 5 538 Prćenova 176 224 242 254 Sebečevo 996 1 262 1 363 1 431 Slatina 330 418 451 474 Šavci 274 348 375 394

Tabela br. 19. Projekcija starosnih kontigenata stanovništva po srednjoj varijanti do 2015. godine

Naziv i tip Ukupno 2015. godine Naselja stanovništvo 0-19 20-65 65 i više Područje Prostornog plana 10332 3443 5855 1034 Boturovina 242 70 123 49 Varevo 556 195 311 49 Vidovo 100 20 54 26 Vojniće 128 35 68 24 Doljani 99 16 53 30 Zabrđe 54 11 28 16 Ivanča 902 359 476 67 Lukocrevo 206 42 126 38 Pobrđe 2415 913 1310 193 Postenje 3853 1198 2380 275 Prćenova 176 45 101 31 Sebečevo 996 331 519 146 Slatina 330 107 176 47 Šavci 274 102 129 44

Prema očekivanim promenama broja stanovnika na području Prostornog plana treba planirati i srazmerno povećanje broja i strukture domaćinstava. Tako bi prema srednjoj varijanti projekcije broja stanovnika do 2030. godine očekivani broj domaćinstava bio:

Tabela br. 20. Projekcija broja domaćinstava do 2030. godine (srednja varijanta)

Naziv i tip Godine Naselja 2015 2020 2025 2030 Područje Prostornog plana 2 532 3 592 3 879 4 073 Boturovina 70 99 107 113 Varevo 110 156 168 177 Vidovo 31 44 48 50 Vojniće 33 47 51 54 Doljani 24 35 37 39 Zabrđe 20 28 31 32 Ivanča 206 293 316 332 Lukocrevo 56 79 85 89 Pobrđe 598 849 917 963 Postenje 977 1 386 1 497 1 571 Prćenova 50 71 77 80 Sebečevo 213 302 327 343 Slatina 72 102 111 116 Šavci 71 101 109 114

6. ORGANIZACIJA MREŽE NASELJA, JAVNIH SLUŽBI I USLUŽNIH DELATNOSTI

Na osnovu primene kriterijuma Uredbe o nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica („Službeni glasnik RS” broj 109/09), predmetno plansko područje pripada Regionu Šumadije i Zapadne Srbije ( NSTJ 2), Raškoj oblasti ( NSTJ 3) i gradu Novom Pazaru.

Novi Pazar je, prema Prostornom planu Republike Srbije, u grupi Strateških prioriteta za urbanu obnovu – projekti do 2014. (u grupi gradova sa potencijalom za urbanu obnovu ima ocenu 2, za opštu atraktivnost-otomansko i srednjevekovno nasleđe i srednju ocenu potencijala za obnovu ambijentalnih celina i singularne lokacije).

Na području Centralne Srbije planiran je urbani klaster sa gradovima i urbanim naseljima: Kragujevac, Čačak, Kraljevo, Kruševac i Novi Pazar.

Prema dokumentaciji urađenoj za potrebe Prostornog plana grada Novi Pazar, planska postavka je razvoj mreže naselja gradske opštine zasnovan na modelu zajednice naselja formiranih po principima teritorijalnog i funkcionalnog umrežavanja.

Gravitaciona područja centara, tj. obuhvat zajednica naselja dati su na referalnoj karti br. 2. Prostornog plana.

Budući razvoj mreže naselja je stvar lokalne samouprave, a predložena organizacija mreže naselja u ovom planu inicira moguće rešenje, koje se zasniva na predpostavci uticaja posebne namene na razvoj ovog područja.

Model koncentrisane decentralizacije/disperzije razvoja u prostoru, usklađen sa principima održivog razvoja područja, kojim će se u određenim punktovima koncentrisati nukleusi proizvodnih i uslužnih delatnosti i javnosocijalna infrastruktura, osnov je za formiranje planskih rešenja za racionalizaciju i organizaciju mreže naselja u uslovima disperzne naseljenosti i kontinuirane depopulacije ruralnog područja.

Nije realno očekivati da će se u značajnijoj meri preusmeriti dugotrajne tendencije depopulacije seoskog područja i koncentracije stanovništva i aktivnosti u i oko gradskog centra.

U brdsko planinskom delu planskog područja težiti očuvanju razbijenih seoskih naselja. Razviti funkcije centara na seoskom području podrškama za razvoj prerađivačkih kapaciteta, uslužnog sektora, javnih službi i specifičnih funkcija tih centara.

Formirati dva prstena centara u mreži naselja – prvi prsten u periurbanoj zoni Novog Pazara i drugi prsten centara na brdskoplaninskom i perifernom delu prostora Grada.

Pored razvoja sekundarnog sektora, jačati funkcije centra uslužnih delatnosti, turizma, visokog obrazovanja, zdravstva, kulture, informatike, bankarstva i drugih kvartarnih i kvintalnih delatnosti, praćene razvojem institucija regionalnog značaja (istraživačko-inovativnih, razvojno-konsultantskih, informatičko-upravljačkih i dr.), tj. jačati, dopuniti i podići kvalitet urbanih funkcija regionalnog značaja Novog Pazara.

Tendenciju koncentracije stanovništva i aktivnosti u prigradskim naseljima Novog Pazara usmeravati i kontrolisati, naročito duž saobraćajnih koridora na pravcima prema Tutinu, Sjenici i Raškoj.

Funkcionalne veze s naseljima bližeg okruženja (periurbana zona, prigradska sela i bliže ruralno zaleđe) ostvarivati direktno ili preko manjih funkcionalnih jezgara koja imaju funkcije mikrorazvojnih nukleusa, ili sekundarnih gradskih centara.

U drugoj funkcionalno-hijerarhijskoj ravni jeste opštinski subcentar Deževa kome sa planskog područja gravitira naselje Boturovina.

Treću hijerarhijsku ravan čine mikrorazvojni centri, to jest centri zajednica naselja.

U periurbanoj zoni Novog Pazara, nalazi se mikrorazvojni centar (sa specifičnim, banjskim funkcijama) Rajčinoviće, kome gravitiraju naselja Ivanča, Vidovo, Lukocrevo i Šavci. Delovi naselja Pobrđe, Varevo i Vojniće, nalaze se u obuhvatu GUP-a Novog Pazara, pripadaju gradskom području i samim tim gravitiraju gradskom centru Novi Pazar.

U donjem delu doline reke Raške funkciju mikrorazvojnog centra ima Postenje u čijoj je sferi uticaja je naselje Prćenova. Delovi naselja Postenje i Prćenova s pojačanom koncentracijom stambenih i drugih objekata duž magistralnog i lokalnog puta Novi Pazar–Raška i regionalnih puteva prema Deževi morfološki srastaju s Novim Pazarom.

U brdskoplaninskim prostorima, s malim gustinama nastanjenosti i izrazito razbijenim i disperznim naseljima, fomirati manji mikrorazvojni centar — centar zajednice naselja, Doljani, u slivu Raške na zapadnom delu područja Grada.

U ovim centrima obezbediti razvoj i viši kvalitet usluga i objekata javnih službi koje će opsluživati stanovništvo gravitirajućih naselja. Prioritet ima obezbeđenje višeg kvaliteta usluga i opremanja objekata osnovnog obrazovanja, primarne zdravstvene zaštite i mesne kancelarije sa službama gradske uprave; kao i razvoj socijalne zaštite, poštanskih usluga, poljoprivredne savetodavne i veterinarske službe i različitih servisa u skladu sa potrebama korisnika iz gravitirajućih naselja.

U razvoju turizma, funkcionalne veze sa Novim Pazarom će se ostvarivati preko naselja Doljani. U naselju Doljani omogućiti selektivan razvoj mikrobiznisa i usluga vezanih za poljoprivrednu proizvodnju i ruralni turizam, u skladu s posebnim lokacijskim uslovima zaštite životne sredine, to jest s ograničenjima režima šire zone zaštite izvorišta reke Raške.

U perifernim delovima Grada podržati i stimulisati razvoj pojedinih funkcija razvijenijih seoskih naselja.

Sebečevo kao razvijenije seosko naselje s pojačanom koncentracijom stanovništva i aktivnosti duž regionalnog puta Novi Pazar-Tutin, u dolini Sebečevske reke, ima mogućnosti da preraste u centar povezivanja i integracije mreže naselja grada Novog Pazara iopštine Tutin.

Razviti lokalnu saobraćajnu infrastrukturu, specijalizovani prevoz, mobilnu i fiksnu telefoniju, kao preduslov za očuvanje i razvoj mreže naselja. Samim tim omogući će se organizovanje mobilnih javnih službi (zdravstvene i socijalne zaštite, dečijeg vaspitanja i obrazovanja, kulture, informatike i dr.) i različitih servisa (mesnih kancelarija, komunalne i tehničke službe i servisi i sl.) u svim naseljima, tj. njihovo saobraćajno i funkcionalno povezivanje s regionalnim i opštinskim i drugim centrima u mreži naselja.

Polazeći od ostvarenih malih gustina naseljenosti izgrađenog zemljišta u periurbanoj zoni Novog Pazara i na ruralnom području i njegovog neracionalnog korišćenja, što je moguće više ograničiti širenje izgradnje na nove površine i koristiti unutrašnje rezerve izgrađenog zemljišta, u prvom redu radi zaštite poljoprivrednog i šumskog zemljišta.

Povećati gustine naseljenosti i izgrađenosti i intenzivirati korišćenje postojećeg građevinskog zemljišta, odnosno izgrađenog zemljišta, radi njegovog racionalnijeg opremanja saobraćajnom, javnokomunalnom i javnosocijalnom infrastrukturom.

U opštinskom subcentru predviđeno je postizanje gustine naseljenosti izgrađenog zemljišta od 30 st/ha, a u centrima zajednice sela od 20 st/ha.

Razvoj javnih službi zasnivati na postojećoj mreži objekata, budućim potrebama korisnika kao i novim ulaganjima javnog i privatnog sektora za razvoj službi i usluga.

Ciljevi razvoja javno-komunalne infrastrukture su:

očuvanje postojeće mreže javnokomunalne infrasrukture;

poboljšanje kadrovske i materijalne opremljenosti postojeće mreže javnokomunalne infrasrukture;

dalji razvoj mreže javnokomunalne infrasrukture mreže objekata u skladu sa brojem stanovnika i mrežom naselja;

razvoj saobraćajne mreže kao uslov pristupačnosti javnim službama; i

veća budžetska izdvajanja za potrebe javnih službi.

Mrežu objekata osnovnog obrazovanja zasnivati na matičnim osmorazrednim školama u centrima zajednice naselja, dostupnosti (poboljšanje putne mreže, organizovani prevoz učenika i sl.) kao i demografskim promenama, kvalitetu i opremljenosti objekata. Planira se otvaranje osmogodišnih škola u Ivanči i Doljanima.

Postojeća mreža školskih objekata planira se za višenamensko korišćenje za potrebe dečijih vrtića, ustanove kulture, održavanje raznih kurseva, obrazovanje odraslih, medije i sl, a u skladu sa i nteresovanjem i iskazanim potrebama lokalnih zajednica.

Razvoj mreže objekata predškolskog obrazovanja uskladiti sa mrežom objekata osnovnog obrazovanja i iskazanim potrebama lokalnih zajednica.

Objekte zdravstvene zaštite učiniti dostupnim potencijalnim korisnicima daljom decentralizacijom na nivou Grada. Planira se organizovanje mobilnih medicinskih ekipa koje će pružiti medicinsku pomoć stanovništvu u udaljenim seoskim naseljima a prema materijalninim mogćnostima lokalne samouprave. Stvoriti pravni okvir i podsticati privatni medicinski sektor za ulaganje i otvaranje ambulanti tamo gde državni sektor nema mogućnosti i kapacitet.

7. UTICAJ POSEBNE NAMENE NA EKONOMIJU I PRIVREDNE SISTEME

Privredni razvoj planskog područja zasnivaće se na podsticanju sledećih prioriteta:

jačanje izvozne orijentacije privrede, posebno industrijskih grana sa tradicijom i renomeom (tekstilna, kože i obuće, nameštaja i dr.);

podizanje kvaliteta sektora usluga (transport, distribucija robe, turizam i komplementarne usluge i dr.);

dalji intenzivan razvoj sektora malih i srednjih preduzeća i jačanje njihovog međusobnog povezivanja, kao osnovnog generatora razvoja, konkurentnosti i zapošljavanja; i

povećanje transparentnosti poslovanja i poboljšanje investicione klime.

7.1. POLJOPRIVREDA

S obzirom na prirodne potencijale za razvoj poljoprivrede, ovaj sektor imaće i dalje značajnu ulogu u prvom redu kao oslonac egzistencije dela stanovništva, a zatim i kao proizvođač tržišnih viškova hrane posebnog kvaliteta za domaće i izvozno tržište. Ostvarivanje proizvodnog i ekonomskog napretka u ovom sektoru zavisi u presudnoj meri od razvoja i modernizacije prehrambene industrije. Nakon reorganizacije, nalaženja strateških partnera i izvora finansiranja, dalji razvoj lokalnih pogona za preradu, doradu i skladištenje poljoprivrednih sirovina zasnivaće se na poboljšanju kvaliteta, istraživanju tržišta i značajnom povećanju konkurentnosti, ulaganju u promociju i plasman proizvoda, uz istovremeno unapređivanje organizacije sirovinske osnove grupisanjem primarnih proizvođača. Poseban značaj će imati proizvodnja mesnih prerađevina i mlečnih proizvoda s odlikama hrane definisanog geografskog porekla, pastrmke, lekovitog bilja, šumskih plodova i drugih farmakoloških sirovina, kao izvoznih artikala, a zatim junećeg i ovčijeg/jagnjećeg mesa posebnih odlika kvaliteta i dr.

7.2. ŠUMARSTVO I LOV

Ukupna površina pod šumom na teritoriji grada Novog Pazara iznosi 31.365 ha. Postoji nedovoljan obim pošumljavanja na teritorijama koje su u privatnom vlasništvu. Krčenje šuma je sporadično i prisutno uglavnom na privatnim posedima.

Šumama koje su u državnom vlasništvu gazduje Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume”, Šumsko gazdinstvo „Šumarstvo” iz Raške, Šumska uprava „Novi Pazar”, koja se nalazi na teritoriji grada Novog Pazara. Šumska uprava „Novi Pazar” gazduje sa pet gazdinskih jedinica:

Gazdinska jedinica „Ninaja-Koznik”;

Gazdinska jedinica „Turjak-Vršine”;

Gazdinska jedinica „Debeljak-Medenovac”;

Gazdinska jedinica „Blizanac-Debelica”; i

Gazdinska jedinica „Vinorog”.

U narednom periodu se očekuje intezivnije pošumljavanje i uređenje šumskih prostora pristupnim protivpožarnim putevima, pešačkim stazama i urbanim mobilijarom za potrebe turista.

Lovište „Rogozna” se prostire na površinama šuma, zemljišta i voda teritorije grada Novog Pazara. Njime gazduje Lovački savez Srbije. Deo teritorije lovišta „Rogozna” je obuhvaćen ovim planom.

Trajno zaštićene vrste divljači su: vidra, hermelin, lasica, medved, sove, orlovi, sokolovi, jastrebovi (osim jastreba kokošara), čaplje (osim sive čaplje), rode , ronci, eje, i druge koje se pojavljuju povremeno ili žive stalno u lovištu;

Lovostajem zaštićene vrste divljači su: srna, divlja svinja, zec, veverica, sivi puh, jazavac, kuna zlatica, ondatra, divlji golub (grivnjaš), grlica, gugutka, fazan, poljska jarebica, prepelica, divlja guska (glogovnjača i lisasta), divlja patka (gluvara, kržulja, krdža-pupčanica), jastreb kokošar, siva čaplja, barski petlovan, barska kokica, šumska šljuka, kreja, gačac i druge povremeno;

Divljač van režima zaštite su: lisica, vuk, divlja mačka, kuna belica, tvor, šakal, siva vrana i svraka.

Stalno gajene vrste divljači u lovištu „Rogozna” su: srna, divlja svinja, zec, fazan, poljska jarebica, jarebica kamenjarka.

Brojno stanje gajenih vrsta divljači prema poslednjem brojanju je sledeće: srna 94 komada, divlja svinja 226 komada, zec 2.385 komada, fazan 929 komada, jarebica poljska 1.023 komada, jarebica kamenjarka 214 komada.

U narednom periodu se očekuje intenzivnije gajenje određenih vrsta divljači i poboljšanje uslova za lov u prostorima koji su za to određeni.

7.3. TURIZAM

Posebna pažnja biće posvećena razvoju turizma korišćenjem značajnih kulturnih, ekoloških, banjskih i planinskih turističkih resursa kao i tranzitnog položaja. Neophodno je kvalitativnim promenama turističkih proizvoda i organizacije pružanja turističkih usluga i njihovog povezivanja s ponudom okruženja (Kopaonik, Golija i dr.), u skladu sa svetskim standardima i potrebama tržišta, uticati na sticanje renomea i privlačenje domaćih i stranih turista.

Planira se razvoj sledećih turističkih proizvoda u vidu posebnih interesa:

kulturni (spomenički) turizam, na bazi povezivanja sa turističkom ponudom u zoni srednjevekovnog kulturnog nasleđa u dolini Ibra;

turizam gradova na bazi povezivanja sa turističkom ponudom gradova u širem okruženju;

tranzitni turizam u koridoru državnog puta I reda M-22;

ekološki turizam, na bazi povezivanja sa turističkom ponudom zaštićenih prirodnih vrednosti pre svega Parka prirode Golija i Nacionalnog parka Kopaonik;

ruralni turizam autentičnih ruralnih celina sa svetovnim i duhovnim običajima (verski praznici, saobori, trke konja, i slično); i

ribolovni turizam na rekama (Raška, Ljudska, Deževska reka) u vidu specijalnih interesa.

U naseljima sa specifičnim turističkim funkcijama i njihovom okruženju preduzimaće se aktivnosti na očuvanju predeonih, prirodnih i kulturnih vrednosti. U ovim naseljima će se podsticati razvoj tercijarnog sektora.

U razvoju kulturološkog turizma funkcionalne veze će ostvarivati naselja Rajčinovića Banja i Doljani.

Osnovna specifičnost prepoznatljivog turističkog proizvoda biće ponuda ključnih tematskih itinerera za dominantne turističke motive, s različitim kombinacijama atraktivnih programa otvorenim za modifikaciju prema zahtevima klijentele. Svaki itinerer će sadržati ponude sa specifičnim kulturno-istorijskim, religijskim, etnološko-ekološkim, sportsko-rekreativnim (za leto i zimu), ruralnim, istraživačkim, speleološkim, planinarskim, lovnim, ribolovnim, gastronomskim i drugim obeležjima.

Privatni smeštaj će predstavljati osnovni vid organizacije turističkih smeštajnih kapaciteta.

Radi funkcionalne organizacije i prezentacije turističke ponude, planira se „vizitor centar” (prezentacija ponude, informisanje i edukacija turista) na lokaciji u blizini Petrove crkve sa potrebnim parkingom za autobuse i putničke automobile. Takođe se planiraju sadržaji u funkciji turizma i rekreacije (etno park, prodavnice suvenira, rekreativne površine za zabavu…) u III stepenu zaštite kompleksa Sopoćani-Stari Ras na lokalitetima između planiranog turističkog puta i reke Raške.

Vizitor centar treba da bude početna i krajnja tačka obilaska kulturnog predela, kulturne baštine i ostalih itinerera na potezu od Golije i Kopaonika ka Novom Pazaru.

Na prostoru vizitor centra treba obezbediti prostor za parkiranje autobusa i automobila, a u samom objektu i odgovarajuće prostore tipa sala za prezentacije i promovisanje celokupne ponude.

Jedna od ruta kroz ovaj prostor se može organizovati (vozićem ili minibusom) polsakom od vizitor centra ka lokalitetu Postenje, za koji se sa razlogom pretpostavlja da je bio grad Ras, jer su pronađeni konkretni materijalni dokazi.

Od Postenja bi se tura nastavila ka Petrovoj crkvi i Đurđevim Stupovima, planiranom obilaznicom oko Novog Pazara. Na lokalitetu kod Đurđevih stupova postoji jedan restoran, a moguće je oformiti i vidikovac sa kojeg se pruža pogled ka Kopaoniku i Novom Pazaru.

Nastavak rute bi bio ka Starom Rasu i Trgovištu, pored ribnjaka, planiranim turističkim putem, i dalje ka Sopoćanima, duž reke Raške, gde se planiraju kompatibilni turistički sadržaji, a od Sopoćana bi se tura kretala duž planirane obilaznice oko Sopoćana, obilazeći kulturno-istorijsku baštinu, verske objekte, arheološke lokalitete ka Novom Pazaru gde se nalaze značajni objekti kulturne baštine koji su komplementarni ovakvoj turističkoj ponudi. Od lokaliteta iz Novog Pazara, tura bi se završavala kod vizitorskog centra.

Na nekoliko mesta se planiraju „vidikovci” (kod arheološkog lokaliteta Gradina u Postenju, Đurđevih Stupova, na vrhu grebena kod Starog Rasa i kod manastira Sopoćani-naspram vrela reke Raške), koji će biti obuhvaćeni turističkim rutama, sa kojih se pruža pogled ka interesantnim pejzažima Novog Pazara i Kopaonika.

Pored tranzitnog turizma, planira se organizovanje letnjih škola u okviru postojećih objektata škola u naseljima (kod u naselju Postenje letnja škola zaštite pejzaža, u naselju Ivanča letnja škola arheologije, u naselju Doljani letnja škola kulture, ikonopisanja, ekologije).

Duž puteva i rečnih tokova planirani su zeleni koridori sa ciljem oplemenjavanja predela. U okviru drumskih zelenih koridora se planiraju biciklističke staze, a duž rečnih zelenih koridora, gde god je to moguće šetne i trim staze.

Time će se omogućiti i stimulisati zapošljavanje i aktiviranje lokalnog stanovništva kroz porodične biznis programe u poljoprivredi i turizmu, naročito zadržavanje mlađeg, radnosposobnog stanovništva i aktiviranje ženskog dela radnog kontingenta na ruralnom području (eko-etno proizvodi, gastronomske i druge usluge u turizmu).

Smeštajne turističke kapacitete razvijati u postojećim objektima i privatnom smeštaju, bez značajnije nove izgradnje.

Za realizaciju te planske postavke obezbediće se odgovarajuće politike zaštite interesa lokalnog stanovništva, radi obezbeđenja punopravnog i aktivnog učešća u procesu razvoja turizma i objedinjenog angažovanja na organizaciji i afirmaciji domaćinskog turizma i na proizvodnji i plasmanu poljoprivrednih proizvoda kroz trpezu, kao sastavnog dela usluga domaćinstva. Osnovni preduslov je organizovanje seoskih domaćinstava u seoske turističko-poljoprivredne kooperative. Time će se omogućiti i inicirati različiti aranžmani za uključivanje privatnog sektora s područja Grada i iz okruženja u razvoj domaćinskog turizma (korišćenje vremenskog zakupa, zajednička ulaganja i sl.).

Neophodna je zaštita najatraktivnijih i potencijalno najkomercijalnijih turističkih prostora na planskom području, uz usmeravanje i kontrolu korišćenja, izgradnje i uređenja tih prostora i obezbeđenje odgovarajuće podrške zemljišne politike.

U gornjem delu toka Slatinske reke, uzvodno od sela Bagri, iznad leve rečne obale nalazi se izvor Kisela voda. Iako se korišćenje ove vode odvija stihijski, a prostor oko izvora je neuređen i delom degradiran, ovaj lokalitet se Prostornim planom definiše kao zanimljiv prirodni fenomen i predviđa se njegovo uređenje.

Preduslovi za ostvarivanje te planske postavke su sledeći:

obezbeđenje kvalitetne saobraćajne dostupnosti turističkih prostora;

blagovremeno rezervisanje, pribavljanje u javno ili javno-privatno vlasništvo i opremanje javnokomunalnom infrastrukturom zemljišta predviđenog za javne i komercijalne namene; i

opremanje predviđenih zona rekreativnom infrastrukturom, preko aranžmana u javnom i javno-privatnom sektoru, ili primenom sistema koncesija.

Priprema i „proizvodnja” građevinskog zemljišta, tj. građevinskih parcela u zonama predviđenim za izgradnju turističkih kapaciteta, zasnivaće se na tržišnoj vrednosti tog zemljišta koja pokriva troškove:

kompleksnog uređenja, opremanja i izgradnje svih objekata javnokomunalne i rekreativne infrastrukture; i

preduzimanja mera zaštite životne sredine i prirodnih vrednosti u zoni izgradnje i neposrednom okruženju.

7.4. SEKTOR USLUGA

Polazeći od postojećih potencijala i lokalne i regionalne povezanosti, razvoj sektora usluga će biti generator novih radnih mesta i jedan od pokretača investicionih aktivnosti i poboljšanja poslovne klime.

7.5. TRANSPORT

Transport je jedna od potencijalnih grana intenzivnog razvoja pod pretpostavkom organizacije i udruživanja malih transportnih firmi; nabavke modernijeg voznog parka; razvoja moderne industrijske i drugih biznis/preduzetničkih zona, uključujući slobodnu carinsku zonu.

7.6. SEKTOR INDUSTRIJE

Pored turizma kao vodeće grane planskog područja treba raditi na oporavku i opstanku, po tradiciji razvijene tekstilne industrije. Polazeći od jake i rastuće konkurencije (Kina), lokalne firme tekstilne industrije će kontinuirano sarađivati radi zajedničkog nastupa (strateška saradnja preko objedinjenog udruženja), nabavke, distribucije, prodaje i naplate, stvaranja robnih marki i lobiranja kod državnih institucija radi obezbeđenja odgovarajućih mera carinske i necarinske zaštite, uz paralelno podizanje konkurentnosti proizvodnje. Konkurentnost tekstilne industrije će se ostvarivati proizvodnjom na veliko, udruživanjem malih proizvođača i iskorišćavanjem postojećih konkurentskih prednosti – tradicija u vođenju ovakvih firmi, saradnja sa dobavljačima i potencijali ljudskog resursa (obučena radna snaga), kao i daljom redukcijom troškova proizvodnje.

Značajnu podršku razvoju celokupnog sektora obezbediće gradska uprava, uvođenjem poslovanja u legalne tokove, obezbeđivanjem poreskih olakšica i poboljšavanjem privredne i investicione klime, uz pomoć oko plasmana, kreditnih sredstava i sl.

Horizontalno povezivanje proizvođača obuće ostvariće se formiranjem udruženja radi jačanja ponude, konkurentnosti i zajedničkog nastupa kod plasmana, naplate i stvaranja „robnih marki” kojima će se obezbediti nastup na okolnim i velikim tržištima. Time će biti omogućeno i povećanje zapošljavanja mlade radne snage, uz odgovarajuću obuku s određenim stimulacijama, čime bi se dodatno smanjile socijalne tenzije i doprinelo ukupnim efektima razvoja.

Dalji razvoj sektora proizvodnje nameštaja podrazumeva stratešku saradnju s firmama iz okolnih opština, pre svega iz opštine Tutin.

7.7. SEKTOR MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA

Ovaj sektor će predstavljati osnovu privrednog razvoja i otvaranja novih radnih mesta. Posmatrano po delatnostima, mala i srednja preduzeća (u daljem tekstu: MSP) će se najviše razvijati u tradicionalnim granama kao što su tekstil i obuća, polazeći od tradicije i konkurentske prednosti u pogledu obučene radne snage, kao i u trgovini i sektoru turizma i usluga.

Veći deo manjih pogona, hala i poslovnih prostorija usmeravaće se u gradski centar, druge centre u mreži naselja i pojedina naselja, uz korišćenje postojećih lokacija i kapaciteta, odnosno dela lokacija i kapaciteta velikih preduzeća, rentiranjem i zakupom. Na usmeravanje razmeštaja proizvodnih kapaciteta uticaće i prostorna povezanost pojedinih industrija sa sirovinskim bazama ili tržištima – prehrambene industrije sa transportom i skladištenjem svežeg mesa, voća i šumskih plodova, tekstilnih, transportnih i trgovinskih firmi sa dobrim transportnim lokacijama (putevima), pojedinih proizvođačkih firmi sa drugim naseljima Grada i susednim opštinama.

Zajedno sa razvojem sektora MSP, posebna pažnja posvetiće se i razvoju mikro-biznisa i tzv. porodičnih firmi (uključujući zanatske, trgovinske i druge radnje, zadruge, turizam i sl.), kao osnovnim karikama u privrednom lancu i delu sektora MSP.

8. PROSTORNI RAZVOJ SAOBRAĆAJA I INFRASTRUKTURNIH SISTEMA

8.1. SAOBRAĆAJ

8.1.1. Drumski saobraćaj

Saobraćaj drumskih motornih vozila odvijaće se mrežom drumskih saobraćajnica koja nadgrađuje postojeću mrežu puteva.

Izgradnja i rekonstrukcija kategorisanih saobraćajnica realizovaće se prema prioritetima u skladu sa značajem i stanjem tretirane saobraćajnice i u odnosu sa srednjoročnim programima razvoja.

U Prostornom planu su pojedini projekti rekonstrukcije i izgradnje saobraćajnica na teritoriji Prostornog plana, koji se kontinualno odvijaju, u skladu sa prioritetima i obezbeđenim finansijskim sredstvima na godišnjem nivou.

Razvoj drumske saobraćajne infrakstrukture na teritoriji Prostornog plana obuhvata izgradnju/dogradnju i revitalizaciju putnih pravaca, prema mogućnostima upravljača opštinskom putnom mrežom i inicijativama lokalnih zajednica.

Prioritetima su obuhvaćeni putni pravci izdvojeni u višim planskim dokumentima, koji obezbeđuju razrešenje postojećih problema u odvijanju saobraćaja i povezivanje u okviru lokalnih zajednica naselja i sela. Tako, na obodu grada Novog Pazara predviđa se izgradnja obilaznice, koja bi oko naselja činila prsten. U području Prostornog plana su delovi istočne i jugozapadne deonice obilaznice, odnosno skoro celokupni koridor severozapadne deonice. Funkcionalno, obilaznica bi omogućavala tranzitnim tokovima vozila da izbegnu gradsko jezgro, rasterećujući uličnu mrežu i poboljšavajući uslove odvijanja saobraćaja, uz sprovođenje određenog broja vozila unutar granica Prostornog plana. Na predloženu trasu buduće saobraćajnice bi bili povezani i državni putevi drugog reda R-118a, R-234 i R-235. Na nivou tehničke dokumentacije je potrebno sagledati ukrštanja obilaznice i planirane pruge.

Pored izgradnje obilaznice oko Novog Pazara, planirana je i rehabilitacija državnih puteva I reda, M-8 i M-22 (koji prolaze kroz posmatrano područje), gde radovi obuhvataju i deonice unutar Prostornog plana.

Upotpunjavanje i osavremenjivanje mreže državnih puteva II reda na teritoriji Prostornog plana modernizacijom i izgradnjom nedostajućih delova puteva podrazumeva sledeće putne pravce, odnosno deonice:

R-118a, Dojevići – Šavci – Pazarište – Sebečevo – granica opštine Tutin (oko 10 km);

R-234, granica Plana (Deževska reka) – Novi Pazar (oko 4,7 km);

R-235, Novi Pazar (raskrsnica sa M-22) – granica Plana (Izbička reka) (oko 0,25 km);

R-236, Pazarište – Bagri (oko 2,5 km); i

izmeštanje deonice državnog puta II reda R-236, izgradnja jugoistočne obilaznice manastira Sopoćani (za koju je Idejni projekat u dužini oko 3,6 km u završnoj fazi usvajanja, a za preostali deo trase od 0,9 km potrebna je i izrada tehničke dokumentacije).

Planirana rehabilitacija i modernizacija postojećih opštinskih puteva na teritoriji plana podrazumeva rehabilitaciju puta L-41 (L-37 po Prostornom planu grada Novog Pazara) sa dogradnjom kratke deonice (0,9 km) u ukupnoj dužini od oko 2,5 km, za vezu centra zajednice naselja Doljani sa državnim putem drugog reda R-236.

Realizacija navedenih intervencija po pitanju drumske infrastrukture mora biti u skladu sa prilivom finansijskih sredstava i sprovođenjem plana razvoja naselja i privrednih aktivnosti. Na osnovu predhodno navedenog, te planiranog društveno-ekonomskog razvoja područja Prostornog plana moguće je definisati osnovne prioritete u realizaciji unapređenja elemenata transportnog sistema u periodu do 2014. godine.

Osnovna zamisao je da se inicijalnim inoviranjem mreže državnih puteva II reda omogući lakši pristup pojedinim zonama u okviru teritorije Prostornog plana, a da se u narednom koraku akcenat stavi na poboljšanje lokalne putne mreže. Saobraćajnice višeg ranga će opsluživati daleko veći broj korisnika u odnosu na pojedinačne deonice opštinskih puteva; njima će korisnici prelaziti veće distance dok će na lokalnoj mreži započinjati ili završavati svoje kretanje. Izvori finansiranja zahvata na državnim putevima drugog reda je daleko povoljniji za Grad u odnosu na lokalnu mrežu gde su glavna zahvatanja iz budžeta Grada (time se Grad donekle štiti od većih finansijskih izdataka dok se ne uspostavi stabilna ekonomska baza na teritoriji Prostornog plana koja će obezbeđivati kvalitetan priliv novca).

8.1.1.1. Saobraćaj u naseljenim mestima

Transportni sistem naseljenih mesta neophodno je osposobiti za funkcionisanje u uslovima povećanih zahteva za prevozom, prevshodno zbog lokalnih potreba, kao i zbog razvoja turizma na ovom području i dr. U naseljenim mestima potrebno je definisati konkretne ciljeve razvoja saobraćaja, što pored unapređenja sistema javnog prevoza obuhvata i uređenje površina za dinamički i stacionarni saobraćaj motornih vozila.

Regulisanje saobraćaja na prilazima i unutar naseljenih mesta ima značajnu ulogu u sprovođenju kontrolisanog korišćenja uličnih površina, usmeravanja tokova vozila. U naseljima se postavlja i zahtev diferenciranog vođenja saobraćajnih tokova, na bazi koga se saobraćaj vozila i pešaka odvija bezbedno. Regulisanje stacionarnog saobraćaja zahteva obezbeđenje potrebne infrastrukture za organizovano parkiranje.

8.1.1.2. Javni masovni putnički prevoz – autobuski saobraćaj

Linije javnog masovnog putničkog prevoza (lokalnog, međumesnog (međugradskog) ili međunarodnog karaktera) imaju ulogu da zadovolje potrebe stanovništva za prevozom. Sistem javnog masovnog putničkog prevoza treba da pruži odgovarajući nivo prevozne usluge, a posebno da obezbedi odgovarajuću povezanost okolnih mesta sa centralnim opštinskim naseljem (zbog odlaska na posao i prvenstveno zbog prevoza učenika u/iz škole). Potrebno je uvesti dodatne autobuske linije do okolnih naselja da bi se obezbedila kvalitetnija prevozna usluga, posebno kada je u pitanju tzv. školski prevoz.

U skladu sa razvojem naselja i privrednih aktivnosti, planira se zadržavanje postojećih linija autobuskog prevoza, uz povećani broj polazaka. Po potrebi, uvele bi se nove linije, a u skladu sa društveno-ekonomskim razvojem područja. Njihovo uvođenje inicirale bi lokalne zajednice, opštinski organi ili nosioci prevozne usluge. Linije javnog putničkog prevoza moguće je organizovati na svim putevima na području Prostornog plana koji zadovoljavaju bezbedonosne uslove za obavljanje javnog prevoza. Njihova realizacija može biti korišćenjem autobusa ili vozila manjeg kapaciteta: minibusevi, kombi vozila. Pri tome, u skladu sa saobraćajnim zahtevima i potrebama za prevozom, moguće je organizovati linije tokom cele godine, ili sezonske (školske, turističke). Nosioci prevoznih usluga moraju se pridržavati važeće zakonske regulative iz oblasti javnog prevoza putnika u drumskom saobraćaju. Organizacija stajališta je u skladu sa saobraćajnim zatevima, na načine propisane odgovarajućim zakonskim odredbama (prevashodno bezbedonosni aspekt postavljanja stajališta).

Funkcionisanje taksi prevoza unaprediti uvođenjem reda kod nosilaca prevozne usluge (registracija prevoznika, označavanje vozila, formiranje tarifnog sistema, uvođenje savremenih načina komunikacije korisnik-prevoznik) i po potrebi povećati broj angažovanih vozila. Razvoj turizma zahteva i dodatno osposobljavanje vozača da na pravi način pruže svoje usluge pridošlim turistima: opšte stanje vozila i vozača, poznavanje kulture i istorije kraja, poznavanje stranih jezika i sl.

8.1.1.3. Stacionarni saobraćaj

Jedan od osnovnih uslova za funkcionisanje saobraćajnog sistema naseljenih mesta je obezbeđenje uslova za parkiranje vozila, zbog čega parkiranje predstavlja i značajan urbanističko – planerski problem. Na veličinu potrebnih kapaciteta za stacioniranje vozila bitan uticaj ima stepen motorizacije, stepen atrakcije postojećih sadržaja i dr. Potrebe za površinama za parkiranje se procenjuju u zavisnosti od lokalnih uslova.

Planiranjem i projektovanjem parking prostora mora se omogućiti efikasno funkcionisanje saobraćajnog sistema, pri čemu se njihovom lokacijom i kapacitetima može delimično uticati i na izbor građana u pogledu korišćenja putničkog automobila. Prilikom projektovanja parkirališta moraju se postojeće prostorne mogućnosti uskladiti sa standardima i zahtevima vezanim za parking površine, kao i za pristupne staze.

Kapacitete za parkiranje putničkih vozila i autobusa je potrebno organizovati u zoni buduće železničke stanice, uz objekte povećane atrakcije, na pristupima zaštićenim lokalitetima i pored zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, prema važećim standardima i normativima.

Za smeštaj putničkih vozila na ostalom prostoru propisaće se kriterijumi za smeštaj vozila na individualnim parcelama, uz kulturno-istorijske, turističke ili privredne objekte. Za turističke kapacitete u privatnim objektima zahteve za parkiranjem je neophodno reševati na pripadajućoj parceli.

8.1.1.4. Pumpne stanice

Izgradnja stanica za snabdevanjem gorivom mora biti u skladu sa zakonskim ograničenjima (uslovi za izgradnju stanica za snabdevanje gorivom, mere zaštite životne sredine – Procena uticaja na životnu sredinu).

Otvaranje novih servisa za motorna vozila moguće je realizovati, na osnovu inicijative investitora, uz odobrenje nadležnih službi, a u skladu sa važećim urbanističkim planovima i uz poštovanje zakonskih ograničenja vezanih za izgradnju i eksploataciju takvih objekata.

8.1.1.5. Pešački i biciklistički saobraćaj

Pešački saobraćaj predstavlja najmasovniji vid kretanja u obuhvaćenim naseljenim mestima. Pešačke staze, tj. trotoare potrebno je izvesti denivelisano u svim uličnim profilima zbog bezbednog kanalisanja pešačkih tokova do/od mesta stanovanja, radnih mesta i ostalih sadržaja – ciljeva kretanja. U cilju povećanja turističke atraktivnosti na posmatranom području potrebno je stimulisati izgradnju pešačkih staza sa rekreativnom namenom.

Usled topografskih karakteristira terena i kontinentalne klime sa zimama sa obilnim snežnim padavinama biciklistički saobraćaj je relativno malo zastupljen na posmatranom području. Predlaže se izgradnja biciklističkih staza u rekreativne svrhe u zonama gde je će se pojaviti kapaciteti namenjeni turizmu. Na taj način bi se pružili uslovi za rekreativne aktivnosti (vožnju bicikla i pešačenje) na potezima razdvojenim i nezavisnim od svih ostalih vidova saobraćaja. Uvođenje trasa pešačkih i biciklističkih staza koje vode prema atraktivnim destinacijama i izletničkim punktovima doprinosi razvoju rekreativnog turizma.

Lokalni nivo subjekata predstavlja Skupština grada Novog Pazara. Izgradnja, rekonstrukcija, revitalizacija i održavanje opštinskih puteva i ulične mreže u naseljima u okvirima Prostornog plana, je u nadležnosti Grada. Osnovna uloga gradskih organa u realizaciji postavki razvoja i rekonstrukcije putne mreže, predstavljaju aktivnosti na izradi kvalitetne dokumentacije, kojom se argumentovano mogu opravdati zahtevi upućeni prema republičkim organima i institucijama u cilju dobijanja sredstava potrebnih za realizaciju rešenja predloženih u planu, a vezanih za saobraćajnice višeg reda (državni putevi I i II reda), odnosno u aktivnostima vezanim za mrežu opštinskih puteva (formiranje projektne dokumentacije, obezbeđivanje finansijskih sredstava).

8.1.2. Železnički saobraćaj

Prostornim planom Republike Srbije planirana je izgradnja jednokolosečne pruge Raška-Novi Pazar, čime bi Novi Pazar bio integrisan u železničku mrežu Srbije.

Generalnim projektom pruge Raška – Novi Pazar (Saobraćajni institut CIP, 2007. godine) predviđena je izgradnja jednokolosečne pruge između navedenih gradova. Situaciono, pruga u područje Prostornog plana ulazi na krajnjem severu (Kozarevo), prati dolinu reke Raške, u zoni Postenja je predviđena izgradnja teretne stanice, dok su za putničku stanicu predviđene dve alternativne lokacije, bliže gradu. Sa aspekta drumske infrastrukture, potrebno je obezbediti vezu teretne stanice sa državnim putem prvog reda M-22 (raskrsnica u zoni brda Gradina), kao i pristupne saobraćajnice i ostale sadržaje namenjene putničkoj stanici, koja bi se nalazila na samoj granici Prostornog plana, ili neposredno izvan nje. Izdvojeno, u slučaju varijante sa putničkom stanicom lociranom izvan područja Prostornog plana, potrebno je ukrštaj državnog puta prvog reda M-8 sa železničkom prugom izvesti denivelisano.

8.2. PLAN VODOPRIVREDNE I HIDROTEHNIČKE INFRASTRUKTURE

8.2.1. Plan snabdevanja naselja vodom

Snabdevanje vodom Novog Pazara i okolnih naselja koja su priključena na novopazarski vodovod zasnivaće se na korišćenju postojećeg izvorišta Sopoćani na reci Raškoj, sa zahvatom nizvodno od HE „Ras”. Iz tog razloga neophodna je zaštita vodnih potencijala reke Raške uspostavljanjem zona zaštite izvorišta reke Raške, tj. definisati prostor na kome će se pratiti načini korišćenja prostora i izgradnje objekata koji mogu dovesti do zagađivanja reke Raške u njenom izvorišnom delu uzvodno od vodozahvata (zona oko manastira Sopoćani i duž regionalnog puta do HE „Ras”) na području grada Novog Pazara. Gradski vodovod neophodno je osavremeniti revitalizacijom i rekonstrukcijom vodovodne mreže i unapređenjem upravljanjem sistemom (kontinulano praćenje bilansa vode u sistemu-ulaz vode u sistem-protok u pojedinim granama mreže-potrošnja-gubici)

Zona obuhvata u konačnim fazama razvoja novopazarskog vodovoda će se, pored gradskog područja, proširiti na pojedina naselja predmetnog područja, i to: duž gornjeg toka Raške na naselja Pobrđe, Varevo i Šavci i na nizvodnom toku Raške na naselje Postenje.

Seoska naselja na predmetnom području će se i u budućnosti snabdevati vodom iz kaptiranih karstnih izvora i bunara preko malih grupnih vodovoda za pojedina sela ili zaseoke, ili individualno za pojedinačna domaćinstva u razbijenim naseljima. Iz tog razloga neophodna je zaštita i optimalno korišćenja svih lokalnih izvorišta podzemnih i površinskih voda, primenom sledećih mera:

uspostavljanjem zone neposredne zaštite za sva lokalna izvorišta;

dopuštena je eksploatacija lokalnih izvorišta samo do količine koja ne ugrožava ekološke uslove u okruženju;

dozvoljeno je zahvatanje samo dela vode iz karstnih izvora i otvorenih vodotoka, kako bi se obezbedila odgovarajuća protočnost vodotoka nizvodno od zahvata;

protok nizvodno od vodozahvata definiše se vodoprivrednim uslovima, s tim da generalno ne sme biti manji od tzv. male mesečne vode obezbeđenosti 80%; i

sanitacijom naselja radi zaštite izvorišta od zagađivanja i destrukcije.

Trajno rešenje snabdevanja vodom sa obezbeđenošću seoskih naselja od 95% ostvariće se primenom sledećih mera:

smanjenjem gubitaka na vodovodnoj mreži na oko 15-20% u toku revitalizacije mreže;

izgradnjom rezervoara u zoni naselja, na rubnim delovima konzumnih područja, i povezivanjem podsistema u veće celine povećaće se pouzdanost snabdevanja isporukom vode sa dva ili više izvorišta; i

ugradnjom mernih uređaja za praćenje potrošnje i bilansa vode u sistemu i gubitaka vode u delovima mreže pri obnovi seoskih vodovoda.

Na većem delu predmetnog područja otežani su uslovi za razvijanje većih povezanih vodovoda, zbog velike razuđenosti naselja i malih gustina nastanjenosti. Koncepcija rešenja snabdevanja vodom tih naselja zasnovana je na obnovi i poboljšanju performansi postojećih grupnih vodovoda, stvaranjem uslova za njihov pouzdaniji rad i primenom gore navedenih mera.

Ibarskim rečnim podsistemom se zahvatanjem iz vodotoka obezbeđuje voda za tehnološke potrebe industrije, osim za industrije koje zbog prirode tehnoloških procesa koriste vodu iz vodovoda. Republički organi nadležni za poslove vodoprivrede definišu vodoprivrednim uslovima i saglasnostima način i dinamiku zahvatanja vode, količinu koja se mora zadržati u toku kao garantovani ekološki protok, način rešenja vodozahvatnog objekta u odnosu na zaštitne i druge sisteme, način vraćanja vode u procesu recirkulacije, itd. Upotrebljena tehnološka voda će se većim delom vraćati u vodotok, nakon prečišćavanja u namenskim postrojenjima za prečišćavanje otpadnih voda.

8.2.2. Plan kanalizacione infrastrukture i sanitacije naselja

Prioritet je potpuna sanitacija naselja na predmetnom području. Za Novi Pazar predviđena je rekonstrukcija i obnova kanalizacije. U cilju što potpunijeg i adekvatnijeg projektovanja sistema i objekata za sakupljanje otpadnih voda, navode se osnovne postavke, koji će se primenjivati:

zadržati osnovnu koncepciju razdvajanja fekalne i atmosferske vode, prvenstveno radi racionalizacije i optimizacije objekata za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV);

izgradnja glavnog fekalnog kolektora Ø1200 nizvodno od grada do gradskog PPOV;

proširenje obuhvata kanalizacionog sistema koji se poklapa sa budućim širenjem obuhvata gradskog vodovoda Novog Pazara;

maksimalno iskoristiti mogućnost gravitacionog transporta kanalskog sadržaja;

izbegavati dugačke kanalizacione gravitacione vodove i dugačke cevovode pod pritiskom, koji opslužuju mala naselja, jer imaju dugo vreme zadržavanja neprečišćene vode u cevima, otpadna voda tada postaje septična stvarajući neprijatni miris i teškoće u procesu prečišćavanja; i

trasu kanalizacije moraju pratiti servisne saobraćajnice minimalne širine 3,0 m, da bi se omogućio pristup vozilima Javnog komunalnog preduzeća, zaduženog za održavanje mreže.

Sanitacija seoskih naselja obavljaće se po principima ruralne sanitacije-izgradnjom vodonepropusnih septičkih jama i basena s osokom uz operativnu organizaciju daljeg postupka sa otpadnim vodama (pražnjenje i odnošenje u PPOV) i kontrolisanom upotrebom stajskog đubriva u poljoprivredi koja ne dovodi do ugrožavanja kvaliteta voda izvorišta.

Seoska naselja na predmetnom području ne zadovoljavaju kriterijum od 5000 ekvivalentnih stanovnika, utvrđen Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije, za realizaciju PPOV opšteg tipa.

8.2.3. Uređenje vodotoka i zaštita od poplava

Zaštita od poplava ostvaruje se optimalnom kombinacijom hidrotehničkih i organizacionih mera. Hidrotehničke mere se sastoje od pasivnih mera zaštite (zaštita linijskim odbrambenim sistemima – nasipima i regulacioni radovima) i aktivnih mera (ublažavanje poplavnih talasa u akumulacionim basenima). Organizacione mere čine pre svega mere prostornog i urbanističkog planiranja, kojima se utvrđuje zabrana izgradnje objekata i kontrola gradnje kapitalnih objekata u zonama koje mogu da budu ugrožene bujičnim poplavama.

8.2.4. Strategija zaštite od poplava

Strategija zaštite od poplava se zasniva se na:

definisanju od strane grada Novog Pazara programa zaštite područja Prostornog plana (naselja i poljoprivredne površine) od štetnog dejstva, sa zaduženjima odgovarajućih preduzeća, organa, institucija i pojedinaca;

utvrđivanju od strane grada Novog Pazara područja koja mogu biti ugrožena poplavama, (u skladu sa vodoprivrednim uslovima) i definisanju načina za realizaciju potrebnih mera i radova;

definisanju prioritetnih radova na regulaciji vodotoka (završetak eventualno započetih radova i iniciranje realizacije ostalih potrebnih radova pre svega izgradnju bijučnih pregrada za zaustavljanje nanosa);

sprovođenju mera prostornog i urbanističkog planiranja;

definisanju svih potrebnih radnji za zaštitu od erozije i bujica; i

određivanju nivelete planiranih mostova, propusta i prelaza preko vodotoka tako da donja ivice konstrukcije imaju potrebnu sigurnosnu visinu – zazor iznad nivoa merodavnih računskih velikih voda za propisano nadvišenje, u skladu sa, za to, važećim propisima.

8.2.5. Hidroenergetsko korišćenje akumulacija i vodotoka

Razvoj hidroenergetike na predmetnom području zasnivaće se na revitalizaciji HE „Ras” i realizaciji malih hidroelektrane (u daljem tekstu: MHE): „Pazarište” i „Ganići” na Sebečevskoj reci, kao i „Husići” na Slatinskoj reci.

Male hidroelektrane mogu da se grade na mestima na kojima ne remete razvoj planiranih većih objekata u okviru sistema za snabdevanje vodom i rečnih sistema i ne ugrožavaju ekološke funkcije vodotoka. Potencijalni profili za izgradnju MHE na Sebečevskoj reci i Slatinskoj reci imaju prioritet za dalje istraživanje.

U toku revitalizacije HE „Ras”, to jest zamene i modernizacije opreme potrebno je obezbediti potpuni kontinuitet u snabdevanju vodom.

Rešenja razmatrana Katastrom MHE na teritoriji Novog Pazara su socijalno i ekološki problematična, jer se koncentracija pada po pravilu ostvaruje vrlo dugačkim derivacijama, tako da dugi potezi morfološki i ekološki veoma značajnih, reke ostavljaju sa jako smanjenim protocima, narušavaju sve ambijentalne vrednosti kanjona jedinstvenih morfoloških formi, pa se čak i naselja kraj reka ostavljaju sa jako osiromašenim protocima. Zbog toga sva razmatrana rešenja iz Katastra MHE treba tretirati isključivo kao tehničke mogućnosti koje su okvirne (neobavezujuće) i koje tek treba preispitati sa gledišta usklađivanja sa okruženjem, uz pribavljanje i poštovanje uslova zaštite prirode, zaštite spomenika kulture i vodoprivrednih uslova i poštovanje sledećih pravila i uslova:

u slučaju derivacionih dispozicija MHE moraju se obezbediti garantovani ekološki protoci nizvodno od zahvata: u hladnom delu godine (oktobar-mart), ne manji od (0,1-0,15) hQsr (Qsr-srednji protok na profilu zahvata), a u toplom delu godine (april-septembar) u opsegu (0,15-0,25) hQsr;

objekti MHE se moraju uklopiti u okruženje tako da ne narušavaju ekološke i ambijentalne vrednosti, ne smeju da provociraju erozione procese i da predstavljaju prepreku za nesmetano kretanje ljudi, stoke i divljači. Takođe MHE ne sme svojom derivacijom da osiromašuje vodotok na potezu kroz izgrađene naseljske celine kroz koje reka protiče. Realizacija MHE uslovljava se realizacijom antierozivnih radova i sanacijom svih bioloških i ambijentalnih oštećenja izazvanih građenjem (zone pozajmišta i deponija itd).

8.2.6. Zaštita kvaliteta voda

Efikasna zaštita kvaliteta voda ostvariće se primenom niza sledećih mera:

izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i to opšteg tipa i postrojenja za predtretman otpadnih voda pojedinih industrija;

određivanjem zona sanitarne zaštite svih podzemnih i površinskih izvorišta voda;

sanitacijom seoskih naselja, kao i rekonstrukcijom i proširivanjem obuhvata kanalizacionog sistema;

inspekcijskim nadzor registrovanih i potencijalnih zagađivača, radi sprečavanja nekontrolisanog ispuštanja njihovih otpadnih voda neposredno u vodotoke;

zabranom svakog pojedinačnog ispuštanja otpadnih voda iz proizvodnih kapaciteta u vodotoke.

Na predmetnom području krajnji recipijent je reka Raška, što treba imati u vidu prilikom izrade projekta za ispuštanje otpadnih voda. Prema Uredbi o kategorizaciji vodotoka („Službeni glasnik SRS”, broj 5/68) reka Raška od izvorišta do Novog Pazara je svrstana u I klasu, a od Novog Pazara do Ibra u II klasu. Kvalitet vode, od strane RHMZ-a, prati se na reci Raška. Prema Programu sistemskog ispitivanja RHMZS, opšti parametri kvaliteta voda za reku Rašku ispituju se na h.s. Raška 12 puta godišnje.

8.2.7. Antierozivna zaštita

Radi zaštite zemljišta od erozije i degradacije moraju se preduzeti određene aktivnosti za sanaciju i uređenje ugroženih terena. Mere mogu biti preventivne, operativne, regulativno-administrativne, biološke i tehničke.

Preventivne mere podrazumevaju praćenje i posmatranje samih procesa degradacije vegetativnog pokrivača, regresiju biljnih zajednica i njihovo degradiranje.

Operativne mere se ogledaju u uspešnoj sanaciji degradiranih i erodiranih terena, u uspešnom oporavljanju i pošumljavanju goleti, degradiranih i devastiranih šuma, gde god je to potrebno.

Biološke i tehničke mere su osnovni i najvažniji antierozioni radovi: pošumljavanje erozijom ugroženih područja i slivova, zaštita obala kosina i nasipa, zasnivanje površina i zaštitnih pojaseva pod trajnom vegetacijom, terasiranje i ravnanje terena, zatravljivanje, izgradnja obodnih kanala, obrada zemljišta po izohipsama. Ove mere dovode do uravnoteženja površinskog oticaja, povećanja infiltracije, smanjivanja spiranje zemljišta i minimiziranje koncentaracije nanosa u rečnim tokovima, izazvane velikim vodama.

Građevinsko – tehničkim merama štite se akumulacije i donji tokova reka od nanosa. Objekti koji se najčešće predviđaju su pregrade, zidovi i obaloutvrde.

Regulativno-administrantivnih mera, koje podrazumevaju organizovano i sistematsko prikupljanje podataka o erozionim procesima, do sada nije bilo na području Prostornog plana. Radi planskog sprovođenja navedenih mera na predmetnoj teritoriji potrebno je učešće lokalne samouprave.

Svaka intervencija na uređenju nekog vodotoka se mora obaviti u skladu sa tehničkom dokumentacijom za koju su pribavljeni vodoprivredni uslovi i saglasnosti.

8.2.8. Ribarstvo

Postojeći ribnjak kraj reke Raške svoj razvoj će, kao i do sada, usaglašavati sa razvojem novopazarskog vodovoda. U malovodnim periodima, pri raspodeli vode reke Raške u zoni Pazarišta između vodovoda i ribnjaka – prednost ima vodovod. Ribnjak će nedostajuće količine vode obezbeđivati: recirkulacijom upotrebljene vode ili korišćenjem vode Sebečevske reke, neposredno ili izgradnjom odgovarajuće manje akumulacije za regulisanje protoka i obezbeđenje potrošnje u malovodnom delu godine.

8.3. PLAN RAZVOJA ELEKTROENERGETSKE INFRASTRUKTURE

U skladu s osnovnim ciljevima i potrebama razvoja područja posebne namene, strateška opredeljenja razvoja elektroenergetike na području Prostornog plana su:

povećanje energetske efikasnosti kod proizvodnje, prenosa, distribucije i potrošnje električne energije, donošenjem i obaveznom primenom standarda energetske efikasnosti, ekonomskih instrumenata i organizacionih mera;

veće korišćenje novih i obnovljivih izvora energije, a naročito malih hidroelektrana za autonomne i lokalne svrhe, za potrebe „male” energetike, radi zadovoljenja niskotemperaturnih toplotnih potreba;

održavanje i poboljšanje kvaliteta rada i pouzdanosti postojeće elektroprenosne i distributivne mreže, izgradnjom novih i rekonstrukcijom postojećih elektroenergetskih objekata, radi njihovog dovođenja na maksimalnu projektovanu snagu, u skladu s očekivanom potrošnjom električne energije na kraju planskog perioda; i

zaštita koridora postojeće i planirane elektroenergetske infrastrukture.

Polazeći od strateških opredeljenja, u narednom periodu za celo područje planira se rekonstrukcija postojeće mreže (35 kV, 10 kV, NN i javne rasvete). Sigurno će se raditi i na poboljšanju kvaliteta, a posebno kvantiteta jer se očekuje da ovo područije bude gušće naseljeno u budućnosti. Realizacija ovih opredeljenja podrazumeva smanjenje tehničkih i netehničkih gubitaka u distributivnoj mreži, bolje održavanje sistema, podizanje nivoa naplate usluga i dr.

U daljem tekstu dat je opis planiranih radova u narednom periodu za svaku prostornu celinu u okviru obuhvata Prostornog plana:

Doljani: uređenje posebno prostora kod izvorišta reke Raške gde su crpne pumpe Elektrodistribucije za dopunjavanje cevi za Hidroelektranu od rasutih izvora, izgaradnja novih TS 10/0,4 kV između sela Doljani i Bagri kao i izgradnja javne rasvete prema manastiru Sopoćani;

Slatina: izgradnja novih TS 10/0,4 kV prema potrebi gde su naponske prilike slabe;

Zabrđe: izgradnja novih TS 10/0,4 kV gde se ukaže potreba u budućnosti;

Šavci: izgradnja novih TS 10/0,4 kV gde se ukaže potreba u budućnosti, a posebno na područiju gde se trenutno gradi obilaznica, a gde je potrebno predvideti niskonaponski rasplet i javnu rasvetu;

Sebečevo: izgradnja novih TS 10/0,4 kV gde se ukaže potreba;

Lukocrevo: izgradnja novih TS 10/0,4 kV gde se ukaže potreba;

Varevo: izgradnja novih TS 10/0,4 kV i NN raspleta sa javnom rasvetom posebno pored nove zaobilaznice;

Ivanča: izgradnja novih TS 10/0,4 kV i NN raspleta sa javnom rasvetom i izgradnja nove TS 35/10 kV na područiju Dojevića;

Pobrđe, Vidovo, Vojniće, Boturovina i Prćenova: izgradnja novih TS 10/0,4 kV i NN raspleta sa javnom rasvetom;

Postenje: ovde je potrebna izgradnja novih 10 kV pravaca, posebno pored postojećeg puta Novi Pazar – Raška. Pored 10 kV vodova potrebna je izgradnja novih TS 10/0,4 kV sa NN raspletom i javnom rasvetom; i

Novi Pazar: područije ove celine je bivša industrijska zona sa puno kapaciteta. Prognoza budućeg razvoja zavisi u kom pravcu i kako će se restrukturirati postojeći kapaciteti TK RAŠKE, Petoletke, Vojin Popovića.

8.4. PLAN RAZVOJA TELEKOMUNIKACIJA

U skladu s osnovnim ciljevima i potrebama razvoja područja posebne namene, strateška opredeljenja razvoja telekomunikacija odnose se na fiksnu telefoniju, mobilnu telefoniju, radio difuziju i telekomunikacione mreže većih poslovnih institucija.

U daljem tekstu naveden je opis planirane telekomunikacione opreme i instalacija nadležnih preduzeća (Telekom Srbija, Telenor, VIP mobile, JP PTT Srbija).

U domenu fiksne telefonije planirano je sledeće:

optički kabl na teritoriji Podbijelje;

MSAN na teritoriji Novog Pazara u blizini Podbijelja;

bazna stanica ruralnog radiotelefonskog sistema na teritoriji Podbijelje, Boturovina, Šavci i Sebečevo.

U domenu mobilne telefonije planirano je sledeće:

bazna stanica mobilne telefonije – Telekom Srbije na teritoriji Sebečevo;

bazna stanica mobilne telefonije – Telenor na teritoriji Lukocrevo;

bazna stanica mobilne telefonije – VIP mobile na teritoriji Postenje, Podbijelje, Prćenova, Boturovina, Vidovo, Vojniće, Pobrđe, Ivanča, Varevo, Lukocrevo, Šavci, Zabrđe, Doljani, Slatina i Sebečevo.

U domenu radio difuzije planirano je sledeće:

RTS na teritoriji Sebečevo planiran je RDS repetitor Sebečevo – Veliki Vrh.

U domenu Poslovne telekomunikacione mreže planirano je sledeće:

poštanska jedinica eventualno na teritoriji Postenje;

železnička telekomunikaciona infrastruktura na predmetnom području planira se u skladu sa Prostornim planom Republike Srbije kojim je predviđena izgradnja jednokolosečne pruge Raška-Novi Pazar.

U raspoložive podloge uneta je planirana telekomunikaciona infrastuktura i trase kablova na predmetnom području.

U okviru rešenja potrebno je predvideti i neophodne resurse za održavanje nove TT infrastrukture i obuhvatiti potrebne rezervne delove.

Prateće podrške moraju obuhvatiti poslove logistike, transporta, osiguranja opreme, elemente sprovođenja bezbednosti i zdravlja na radu i poslove zaštite životne sredine.

8.5. PLAN RAZVOJA GASOVODA

Prema Prostornom planu Republike Srbije i Programu gasifikacije Srbije, planira se izgradnja gasovoda i gasovodnih objekata. Planom je predvićena izgradnja razvodnog gasovoda Kruševac-Aleksandrovac-Kopaonik-Novi Pazar-RG 09-04, maksimalnog radnog pritiska do 50 bara. Priključenje se planira na razvodni gasovod u izgradnji RG 09-04/1, unutar GMRS Aleksandrovac, a potom se planira gasifikacija Opštine Brus, izgradnja razvodnog gasovoda do Raške i gasifikacija Raške, izgradnja razvodnog gasovoda do Novog Pazara i gasifikacija Novog Pazara.

Planirani gasovodi imaju većim delom tranzitni karakter najvišeg ranga u Republici Srbiji, a na mestima lokacija GMRS bi se ostvarivale distribucije gradskim gasovodima.

Razrada trasa planiranih razvodnih gasovoda će se definisati kroz odgovarajuću tehničku i plansku dokumentaciju.

9. ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

9.1. MERE ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Utvrđuju se mere zaštite životne sredine i predela, koje će se primenjivati u daljoj razradi Prostornog plana odgovarajućim urbanističkim planovima i aktima utvrđenim zakonom na planskom području i pri izradi tehničke dokumentacije za objekte koji se nalaze u obuhvatu plana.

Polazeći od činjenice da svaka ljudska delatnost izaziva poremećaje prirodne sredine, kao i da pri tome nije moguće u potpunosti isključiti opasnost, odnosno osigurati potpunu zaštitu od zagađivanja vazduha, tla, površinskih i podzemnih voda, predložene su mere i postupci, kako bi se rizik sveo na najmanju moguću meru.

9.1.1. Mere zaštite zagađenja vazduha

Zaštita vazduha se unapređuje izgradnjom gasovoda i toplovoda koji će dovesti do smanjenja sagorevanja fosilnih goriva za potrebe domaćinstva.

Potrebno je uspostaviti sistem monitoringa određenih zagađujućih materija koje se mogu emitovati iz industrijske zone ili iz pojedinačnih industrijskih objekata. Na osnovu obavljenih analiza utvrđuje se opšte stanje zagađenosti vazduha.

Smanjenjem emisije produkata sagorevanja motora sa unutrašnjim sagorevanjem može se postići smanjenjem potrošnje goriva i korišćenjem ekološki prihvatljivijih goriva.

9.1.2. Mere zaštite zemljišta, podzemnih i površinskih voda

Zaštitu zemljišta od zagađivanja i degradacije sprovoditi gradnjom u građevinskom reonu, obaveznom gradnjom nepropusnih septičkih jama u delovima bez kanalizacione mreže, zabranom nekontrolisanog deponovanja svih vrsta otpada kao i seče, proređivanja i nekontrolisanog otvaranja vegetacijskog sklopa.

Zaštitu poljoprivrednog zemljišta od nepovratne degradacije sprovoditi strogim poštovanjem izgradnje u granicama građevinskog reona.

Zaštitu poljoprivrednog zemljišta u cilju očuvanja plodnosti kao uslov za proizvodnju biološki vredne hrane sprovoditi kroz kontrolu upotrebe svih hemijskih preparata i izborom vrsta za gajenje prema optimalnoj mikrorejonizaciji.

Očuvanje kvaliteta i plodnosti poljoprivrednog zemljišta uspostaviti:

utvrđivanjem nultog stanja kvaliteta i plodnosti zemljišta;

uspostavljanjem stalne kontrole kvaliteta;

uspostavljanjem prognozno-izveštajne službe za praćenje stanja poljoprivrednih površina; i

uspostavljanjem stalne edukacije neposrednih učesnika u poljoprivrednoj proizvodnji.

U cilju zaštite zemljišta, površinskih i podzemnih voda od raznih oblika zagađenja, potrebno je:

prema važećoj zakonskoj regulativi, utvrditi zone sanitarne zaštite oko izvora, izvršiti potrebna istraživanja, uraditi potrebnu tehničku dokumentaciju, utvrditi zone zaštite i sprovesti ih, prema propisanim granicama;

zaštititi vodni potencijal reke Raške uspostavljanjem zona zaštite izvorišta reke Raške, tj. definisati prostor na kome će se pratiti način korišćenja prostora i izgradnje objekata koji mogu dovesti do zagađivanja reke Raške u njenom izvorišnom delu uzvodno od vodozahvata (zona oko manastira Sopoćani i duž regionalnog puta do HE „Ras”) na području grada Novog Pazara;

osavremeniti gradski vodovod revitalizacijom i rekonstrukcijom vodovodne mreže i unapređenjem upravljanjem sistemom (kontinulano praćenje bilansa vode u sistemu-ulaz vode u sistem-protok u pojedinim granama mreže-potrošnja-gubici);

zaštititi i optimalno koristiti sva lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, primenom sledećih mera:

uspostavljanjem zone neposredne zaštite za sva lokalna izvorišta;

dopuštena je eksploatacija lokalnih izvorišta samo do količine koja ne ugrožava ekološke uslove u okruženju;

dozvoljeno je zahvatanje samo dela vode iz karstnih izvora i otvorenih vodotoka, kako bi se obezbedila odgovarajuća protočnost vodotoka nizvodno od zahvata;

protok nizvodno od vodozahvata definiše se vodoprivrednim uslovima, s tim da generalno ne sme biti manji od tzv. male mesečne vode obezbeđenosti 80%;

sanitacijom naselja radi zaštite izvorišta od zagađivanja i destrukcije.

za sva izvorišta na predmetnoj teritoriji potrebno je kod nadležnih institucija inicirati definisanje svih, zakonom propisanih, zona zaštite izvorišta, na osnovu Pravilnika o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja („Službeni glasnik RS”, broj 92/08) za snabdevanje vodom za piće. Zona neposredne sanitarne zaštite (zona I) izvorišta podzemne vode formira se na prostoru izvorišta neposredno oko vodozahvatnog objekta. U zoni I, u kojoj zbog nadziranja i održavanja boravi stalno zaposlena osoba, ograđuje se zaštitnom ogradom koja ne može biti bliža od 10m od vodozahvatnog objekta koji okružuje. U slučaju da u Zoni I izvorišta podzemne vode ne boravi stalno zaposlena osoba, zona I se ograđuje zaštitnom ogradom koja ne može biti bliža od 3m od vodozahvatnog objekta koji okružuje. Za definisanje uže i šire zone sanitarne zaštite (II i III zone) potrebno je, za svako izvorište ponaosob izvršiti potrebna istraživanja – izdašnost izvorišta, struktura i konfiguracija terena, hidrogeologiju itd;

uključivanje u monitorsku mrežu kontrole voda reka;

kontinuirano kontrolisati higijensko-tehničku ispravnost vode za piće. Praćenje i kontrola seoskih voda, javnih česama i prirodnih izvora;

izgradnjom postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i to opšteg tipa i postrojenja za predtretman otpadnih voda pojedinih industrija;

zabranom svakog pojedinačnog ispuštanja otpadnih voda iz proizvodnih kapaciteta u vodotoke;

zadržati osnovnu koncepciju razdvajanja fekalne i atmosferske vode, prvenstveno radi racionalizacije i optimizacije objekata za prečišćavanje otpadnih voda;

izgradnja glavnog fekalnog kolektora Ø1200 nizvodno od grada do gradskog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda;

proširenje obuhvata kanalizacionog sistema koji se poklapa sa budućim širenjem obuhvata gradskog vodovoda Novog Pazara;

maksimalno iskoristiti mogućnost gravitacionog transporta kanalskog sadržaja;

izbegavati dugačke kanalizacione gravitacione vodove i dugačke cevovode pod pritiskom, koji opslužuju mala naselja, jer imaju dugo vreme zadržavanja neprečišćene vode u cevima, otpadna voda tada postaje septična stvarajući neprijatni miris i teškoće u procesu prečišćavanja;

trasu kanalizacije moraju pratiti servisne saobraćajnice minimalne širine 3,0 m, da bi se omogućio pristup vozilima Javnog komunalnog preduzeća, zaduženog za održavanje mreže.

9.1.3. Mere zaštite od buke

Ozeleniti parking prostore;

Kolovozne zastore predvideti saglasno profilu i očekivanom saobraćajnom opterećenju;

Pri realizaciji pojedinačnih Projekata – proizvodnih pogona, obavezna je pojedinačna procena uticaja sa aspekta procene očekivanih intenziteta buke u okruženju i realizacija tehničkih, organizacionih i bioloških mera zaštite.

9.1.4. Mere za rukovanje čvrstim otpadom

Povećanje broja domaćinstava obuhvaćenih sistemom sakupljanja otpada;

Sprečavanjem formiranja „divljih” deponija;

Izvršiti sanaciju i završiti uređenje deponije „Golo brdo”; i

Deponiju „Golo brdo” koristiti do usvajanja konačnog rešenja za regionalni centar i za upravljanje otpadom.

9.1.5. Mere zaštite vegetacije

Unapređenje korišćenja i zaštite šuma ostvariće se kroz:

unapređenje stanja šuma prevođenjem izdanačkih šuma u visoke ;

prevođenje u viši, tj. visoki uzgojni oblik može se postići stručnim gazdovanjem u već postojećim šumama i prevođenjem izdanačkih šuma u visoke, bilo prirodnim putem -konverzijom tj. izmenom oblika gajenja, bilo veštačkim putem -tj. rekonstrukcijom koja podrazumeva izmenu oblika gajenja i izmenu primene vrsta drveća);

zaštita svih postojećih šuma, i to prvenstveno reliktnih (borba protiv entomoloških i fitopatoloških oboljenja, stroga primena samo sanitarnih, tj. prorednih seča i najstrože kažnjavanje neplanske seče, kao i primena svih mera nege i redovnog održavanja u svim feno -fazama rasta);

melioracije degradiranih i šuma lošeg kvaliteta;

povećanje površina pod šumama (težiti ka još većem stepenu );

zabrane neplanske gradnje na šumskim kompleksima, kao i

zaštita vegetacije priobalja i vodenih ekosistema.

9.1.6. Mere zaštite faune

U sklopu opštih mera zaštite faune obavezna je dosledna primena već postojećih mera obuhvaćenih nacionalnom zakonskom regulativom, odnosno Zakonom o zaštiti životne sredine, Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti, Zakonom o lovstvu, Naredbom o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divljih biljnih i životinjskih vrsta, kao i primena mera iz okvira međunarodnih ugovora i konvencija prihvaćenih ili ratifikovanih od strane države.

Potrebno je očuvati postojeći diverzitet staništa, kao baze relativno raznovrsne faune sisara. U tom smislu je posebno važno sačuvati postojeće komplekse autohtonih šuma i sprečiti njihovo eventualno uklanjanje u značajnijem obimu, kao i dalju degradaciju i fragmentisanje. Naročito je važno očuvanje i unapređenje tzv. „visokih” šumskih sastojina.

Takođe je potrebno očuvati i mozaični izgled ukupnog predela, dakle i komplekse pod pašnjacima i livadama, međe, živice, šibljake, drvorede i šumarke, jer se u njima formirala sasvim specifična fauna sisara, manje-više usko zavisna od njihovog postojanja i očuvanja. U tom smislu je potrebno sprečiti ili ograničiti, barem na državnom zemljištu, širenje agroekosistema i izgradnju stambenih objekata.

Potrebno je sprečiti ili ograničiti dalju izgradnju bespravno izgrađenih i komunalno neuređenih vikend-naselja u koritu Raške, zatim betoniranje obala reka, izgradnju malih ustava, brana i cevi za sprovođenje ili skretanje vode bez odgovarajućih uslova i dozvola.

Treba zabraniti izlivanje otpadnih i fekalnih voda bez prečišćavanja u tokove reka, ograničiti širenje postojećeg kamenoloma i zabraniti formiranje novih.

Eventualnu izgradnju turističke infrastrukture i objekata treba pažljivo planirati, pogotovo u pogledu njihove lokacije i predviđenih kapaciteta. Objekte je poželjno locirati u sklopu već postojećih naselja.Treba izbegavati izgradnju smeštajnih kapaciteta na potpuno novim lokacijama, što bi zahtevalo izgradnju kompletno nove saobraćajne i logističke infrastrukture i raščišćavanje i uređivanje građevinskog zemljišta.

Slično važi i za eventualnu izgradnju novih industrijskih kapaciteta i unapređenje i dogradnju postojeće saobraćajne infrastrukture. U tom slučaju je neophodno predvideti moguće uticaje na faunu sisara, posebno moguće zagađenje zemljišta i voda i adekvatne mere zaštite.

10. KORIŠĆENJE I UREĐENJE PROSTORA OD INTERESA ZA ODBRANU ZEMLJE I ZAŠTITU OD PRIRODNIH NESREĆA I TEHNIČKIH KATASTROFA

Na osnovu podataka dobijenih od Ministarstva odbrane, Uprave za infrastrukturu, i na osnovu tačaka 3. i 7. Odluke o vrstama investicionih objekata i prostornih i urbanističkih planova značajnih za odbranu zemlje („Službeni list SRJ” broj 39/95), a na osnovu dopisa br. 4387-4, od 23. decembra 2009. godine, konstatovano je sledeće:

Granicama „Prostornog plana područja posebne namene-Prostorno kulturno istorijske celine Stari Ras sa Saopoćanima”, na teritoriji grada Novog Pazara obuhvaćen je deo prostora koji se nalazi u Kopenoj zoni bezbednosti (KZB), širine 5 km od administarativne granice sa Kosovom.

U predlogu Prostornog plana, na grafičkom prilogu br.3 „Prirodni resursi i zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i turizam” prikazana je navedena zona u granicama Prostornog plana.

Zona prostorne zaštite oko vojnog kompleksa (koji je van granica Prostornog plana, ali se nalazi u dobijenim uslovima Ministarstva odbrane), tretira se kao zona sa posebnim režimom režimom korišćenja i izgradnje i u okviru nje nije dozvoljena nikakva gradnja-zona zabranjene gradnje.

Ova zonu zabranjene gradnje uslovljena je, ne zbog bezbednosti samog komleksa, već radi bezbednosti okoline od eventualnih akcidenata u kompleksu, a u cilju zaštite stanovništva i materijalnih dobara.

Prostor u granicama Prostornog plana koji je u zoni KZB-i tretira se kao prostor koji je od posebnog značaja za odbranu zemlje i kao takav predstavlja zonu kontrolisane gradnje. U ovoj zoni je predviđen je poseban režim planiranja, uređenja i izgradnje i definisan je pravilima uređenja u Prostornom planu.

U skladu sa članom 68. Zakona o odbrani („Službeni glasnik RS”, broj 116/07) kao i tačke 10. Odluke, nakon usvojenog Koncepta plana, predlog Prostornog plana će biti dostavljen Ministarstvu odbrane, Upravi za infrastrukturu.

Kako uslovima od strane Ministarstva odbrane, nije potreban Aneks plana, ovim Prostornog plana definišu se mere i zaštite spasavanja stanovništva, materijalnih, kulturnih dobara i životne sredine.

Ove mere se odnose na zaštitu i odbranu stanovništva i spašavanja u vanrednim situacijama, koje mogu ugroziti područje u granicama Prostornog plana. Posebnu pažnju treba posvetiti sledećim kategorijama:

Skloništa – Za sva naseljena mesta, planirati i definisati obavezu izgradnje skloništa, ili zaklona u skladu sa važećim tehničkim propisima i normativima za sklonište („Službeni Vojni list”, broj 13/98). Skloništa definisati na osnovu kategorizacije zaštite po kojoj grada Novi Pazar spada u treću grupu teritorija (treći stepen ugroženosti).

Ova kategorija definisana je na osnovu Smernica ( „Smernice o kriterijumima za izgradnju skloništa i drugih zaštitnih objekata”- Predsedništvo Republike Srbije 1985) i Uredbe („Uredba o organizovanju i funkcionisanju civilne zaštite („Službeni list RS” broj 21/92) kojima je određuju četiri stepena ugroženosti grupa teritorija na osnovu stepena ugroženosti stanovništva i materijalnih dobara.

Zemljotresi – Područje Starog Rasa i Sopoćana (grad Novi Pazar), prema kartama seizmičke rejonizacije pripada složenim terenima na kojima su mogući potresi 6o, 7o i 8o MCS skale.

Dosadašnja iskustva na otklanjanju posledica elementarnih nepogoda pokazala su da se reagovanje na katastrofu odvija pre, za vreme i posle katastrofe. Vreme pre katastrofe ima preventivni karakter jer se u tom periodu vrši planiranje, projektovane i građenje. Prilikom planiranja i izgradnje u prostoru, svi činioci koji imaju uticaj na smanjenje uticaja zemljotresa (izgrađenost, gustina naseljenosti, sistemi izgradnje, spratnost objekata, mreža neizgrađenih površina i dr.) moraju biti definisani u optimalnim (dozvoljenim) granicama, kako bi se uticaj mogućeg zemljotresa maksimalno umanjio

Na području grada Novog Pazara ne postoji hemijska industrija (zastupljena je proizvodnja tekstila, kože, nameštaja i dr.), čije bi funkcionisanje moglo da dovede do eventualnih hemijskih akcidenata. Ukoliko u budućnosti dođe do izgradnje takvih industrijskih sistema, potrebno ih je dislocirati i zonirati na odgovarajućoj udaljenosti od naseljenih delova.

Teritorijom grada Novog Pazara prolaze dva državna puta I reda: M-22: Kraljevo – Novi Pazar – Ribarići, i M-8: Novi Pazar – Sjenica – Prijepolje složenih transportnih uslova, koji pri režimu sa dve odvojene trake mogu predstavljati zonu mogućih udesa.

U potencijalnim saobraćajnim nesrećama mogu se dogoditi požari i/ili eksplozije, kao i izlivanje goriva, opasnih materija, raznih vrsta zapaljivih i gorivih tečnosti i drugih gasova. Promet tih materija ovim putem veoma je veliki usled snadbevanja benzinskih pumpi koje se nalaze duž ovog pravca.

Kako opštinske vatrogasne jedinice ne poseduju odgovarajuću opremu, za ovakve specifične intervencije, potrebno je da se organizuju posebne jedinice (na teritorije ove ili neke od susednih opština) sa posebnom opremom (teške dizalice, rasvetni agregati, disajni aparati) i posebnom obukom. Ove jedinice moraju da budu u sprezi sa posebnim službama civilne zaštite, hitnom medicinskom pomoći ali i specijalistima za pojedine probleme (npr. za procenu opasnosti pri havariji sa toksičnim materijama ili opasnosti od eksplozije i potrebi evakuacije stanovnika).

Alternativni saobraćaj – neophodno je obezbediti povezivanje saobraćajne mreže u sistem kojim se obezbeđuje kretanje i u uslovima razorene fizičke strukture. Shodno tome, u prostoru se obezbeđuju alternativne mogućnost za funkcionisanje saobraćaja i eventualnu evakuaciju.

Alternativnost kretanja po pravcima neohodno je obezbediti u okviru postojeće mreže saobraćaja.Potrebno je izvršiti rehabilitaciju državnih puteva I reda M-22: Kraljevo – Novi Pazar – Ribarići, i M-8: Novi Pazar – Sjenica – Prijepolje.

Obilaznica čija se izgradnja planira po obodu grada Novog Pazara omogućiće da se na predloženu trasu povežu državni putebi II reda: R-118a, R-234 i R-235.

Veliki broj puteva različite kategorizacije uz neophodnu obavezu održavanja, kao i pomenuta planirana obilaznica omogućavaju dovoljan izbor alternativnih saobraćajnih pravaca u slučaju vanrednih situacija.

Usled otežanosti odvijanja saobraćaja u zimskim periodu, zadatak zimske službe je da omogući odvijanje saobraćaja primenom tehničko-operativih mera. Pri dimenzionisanju broja ekipa zimske službe, treba imati u vidu i potrebno vreme koje je neophodno za ispunjenje ovih zadataka.

11. NAMENA PROSTORA I BILANS POVRŠINA POSEBNE NAMENE

Utvrđene granice područja posebne namene svetske kulturne baštine se nalaze na 1229,21 ha, odnosno oko 14% ukupne površine Prostornog plana. Struktura i bilans površina se bitno ne menjaju u odnosu na postojeći bilans. Prostornim planom se samo odvajaju prostori koji su pod posebnim režimom planiranja i zaštite, zadržavajući postojeće namene u što većoj površini, sa smernicama za zaustavljanje širenja i izgradnje i maksimalnog zadržavanja postojećeg poljoprivrednog i šumskog zemljišta.

Tabela br. 21. Bilans posebne namene

I STARI RAS – SOPOĆANI K.O. Poljop. zemljište Šumsko Ostalo* Ukupno

| |ha |% |ha |% |ha |% |ha |% | | |Doljani |63.7 |17.52 |267.85 |73.67 |32.04 |8.81 |363.59 |100 | | |Zabrđe |8.8 |4.66 |136.7 |72.34 |43.49 |23.01 |188.98 |100 | | |Šavci |0 |0 |101.86 |91.84 |9.05 |8.16 |110.91 |100 | | |Slatina |0 |0 |22.08 |82.95 |4.54 |17.05 |26.62 |100 | | |Sebečevo |2.76 |2.98 |73.57 |79.45 |16.27 |17.57 |92.6 |100 | |UKUPNO I: |75.26 |9.62 |602.06 |76.92 |105.39 |13.46 |782.7 |100 | |II ĐURĐEVI STUPOVI- PETROVA CRKVA |Vojniće |33.8 |95.16 |1.03 |2.9 |0.69 |1.94 |35.52 |100 | | |Boturov. |59.74 |51.84 |53.07 |46.05 |2.44 |2.12 |115.25 |100 | | |Prćenova |44.67 |59.17 |29.46 |39.02 |1.18 |1.56 |75.50 |100 | | |Postenje |55.38 |79.11 |6.99 |9.99 |7.63 |10.9 |70 |100 | | |Novi Paz. |63.29 |42.13 |79.5 |52.92 |6.45 |4.29 |150.24 |100 | |UKUPNO II: |256.88 |57.53 |170.05 |38.08 |18.39 |4.12 |446.51 |100 | |UKUPNO POSEBNA NAMENA I+II: |332.14 |27.02 |772.11 |62.81 |123.78 |10.07 |1229,21 |100 | |* U okviru kategorije ostalo zemljište nalaze se površine građevinskog i neplodnog zemljišta

IV PRAVILA UREĐENJA I GRAĐENJA

Utvrđuju se pravila izgradnje i uređenja prostora na području Prostornog plana za posebnu namenu-zone i pojaseve zaštite, rezervisanja, izgradnje i uređenja prostora.

Pravila se primenjuju za izgradnju i uređenje prostora do donošenja predviđenih urbanističkih planova i to za dva područja posebne namene, infrastrukturne koridore i vodotoke u okviru područja posebne namene, a na preostalom selu područja plana primenjivaće se pravila uređenja i građenja utvrđena Prostornim planom grada Novog pazara, odnosno Generalnim urbanističkim planom Novog Pazara.

Na osnovu planskih rešenja i osnovnih pravila izgradnje i uređenja prostora utvrđenih Prostornim planom, nadležni organ izdavaće lokacijsku dozvolu za izgradnju objekata u zoni/pojasu do donošenja predviđenog urbanističkog plana.

Ovim planom se takođe daju smernice i preporuke za razvoj područja van posebne namene i to u rubnim delovima zaštićenih celina, odnosno za područja koja se graniče sa zaštićenim celinama (posebnom namenom)

1. PRAVILA UREĐENJA

Zone i pojasevi zaštite, uređenja i izgradnje prostora – utvrđuju se zone i pojasevi s posebnim režimima i pravilima izgradnje i uređenja prostora na području posebne namene, i to:

zone zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara; i

zaštitni pojasevi u infrastrukturnom koridoru.

1.1. ZONE ZAŠTITE PRIRODNIH I NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA

U rubnim delovima zaštićenih zona u III stepenu zaštite, ne dozvoljava se širenje građevinskih područja naselja, već je moguće unutar postojećeg izgrađenog prostora planirati sadržaje kompatibilne sa područjem posebne namene (ovo se pre svega odnosi na izgradnju turističkih, sportskih i rekreativnih sadržaja.

1.1.1. Zone zaštite prirodnih dobara

Izgradnja i uređenje predela izuzetnih odlika Ras-Sopoćani, predloženog za sticanje statusa prirodnog dobra, kao i prostora Đurđevi Stupovi-Petrova crkva, biće u skladu sa režimom III stepena zaštite, uslovima i merama očuvanja predela i zaštite spomeničkog nasleđa.

Takođe nakon definisanja 3. Režima zaštite okoline na potezu Sopoćani-Ras, konstatovano je da se ona prostire na KO Gračane na oko 10 ha, koja nije u obuhvatu ovog Prostornog plana, ali će za nju važiti isti uslovi kao u ovom Prostornog plana, koji će se primenjivati u Prostornom planu grada Novog Pazara.

1.1.2. Zone zaštite nepokretnih kulturnih dobara

Zona sa režimom I stepena zaštite nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog značaja sa orijentacionom granicom ustanovljena je za srednjevekovni grad Ras i manastir Sopoćani na Spomeničkom području Starog Rasa sa Sopoćanima, kao i manastir Đurđevi Stupovi i Petrovu crkvu. Za ove zone su u utvrđene planske mere zaštite, uslovi korišćenja i pravila izgradnje i uređenja prostora, i prikazane su u poglavlju III u tački 1.1. Režimi zaštite.

1.2. IZGRADNJA NA POVRŠINAMA JAVNE NAMENE

Na zemljištu koje je predviđeno za površine javne namene, do privođenja ne mogu se graditi novi objekti druge namene, a postojeći objekti se mogu adaptirati, sanirati i sanitarno higijenski unapređivati.

1.2.1.Saobraćajna mreža i objekti

Širina pojasa regulacije – Pojas regulacije jeste prostor definisan granicom građenja javnog puta, unutar koga se izvode građevinski zahvati prilikom izgradnje, rekonstrukcije ili održavanja javnog puta. Prostornim planom se utvrđuje orijentaciona širina punog pojasa regulacije za:

državni put I reda širine oko 25m;

državni put II reda širine oko 20m; i

opštinski put širine oko 15m.

Određuju se sledeći obostrani zaštitni pojasevi trasa i objekata postojećih i planiranih koridora saobraćajne infrastrukture na području Prostornog plana:

neposredni pojas zaštite – 20m za državni put I reda, 10m za državni put II reda, 5m za javni opštinski i nekategorisan put; i

širi pojas zaštite – 20m za državni put I reda, 10m za državni put II reda i 5m za javni opštinski put.

Svi putevi utvrđeni Prostornim planom su javni putevi i moraju se projektovati po propisima za javne puteve i uz primenu odgovarajućih standarda na osnovu Zakona o javnim putevima. Procedure izrade i usvajanja projekata, kao i samo građenje saobraćajne infrastrukture, mora se sprovoditi u svemu prema važećoj zakonskoj regulativi. Procedure i aktivnosti na projektovanju i građenju saobraćajne infrastrukture, instalacija tehničke infrastrukture moraju se objedinjavati.

Izgradnja i rekonstrukcija saobraćajne infrastrukture vršiće se u skladu sa sledećim pravilima:

U izradi tehničke dokumentacije za potrebe izgradnje putnih objekata neophodno je pridržavati se zakonskih propisa i normativa, koji se odnose na uticaje objekata na okruženje.

Izletniče staze imaće podloge i profile koji odgovaraju njihovoj nameni, što će se utvrditi posebnim projektima i uz poštovanje uslova zaštite prirode i životne sredine. Ove staze treba maksimalno da koriste postojeće trase, sa minimalnim zemljanim radovima i obezbeđenim odvodnjavanjem, kako bi se sačuvalo tlo, ambijent i okruženje.

Pored puteva, (izvan urbanizovanog područja) u naseljima ili van naselja ne mogu se graditi objekti, postavljati postrojenja, uređaji i instalacije na određenoj udaljenosti od tih puteva tj. u delu puta koji se zove zaštitni pojas, a prema važećem Zakonu o javnim putevima („Službeni glasnik RS”, broj 101/05). U zaštitnom pojasu pored javnog puta van naselja zabranjena je izgradnja građevinskih ili drugih objekata, osim izgradnje saobraćajnih površina pratećih sadržaja javnog puta.

Širina zaštitnog pojasa javnog puta predstavlja zonu u kojoj ne mogu da se grade stambene, poslovne, pomoćne i slične zgrade, kopaju bunari, rezervoari, septičke jame i sl.

Parcele koje izlaze na državni put I reda ne mogu, svaka za sebe pojedinačno, da imaju direktan izlaz na put već se pristup takvih parcela mora ostvariti preko servisne saobraćajnice, a što se u svakom slučaju rešava pribavljenjem saglasnosti upravljača puta.

U zaštitnom pojasu sa direktnim pristupom na javni put dozvoljeno je graditi stanice za snabdevanje motornih vozila gorivom, autoservise, objekte za privremeni smeštaj onesposobljenih vozila, autobaze za pružanje pomoći i informacija učesnicima u saobraćaju. Prateći objekti moraju da zadovoljavaju higijensko-tehničke zahteve i dr.

Priključivanje prilaznog na javni put vrši se prvenstveno njegovim povezivanjem sa drugim prilaznim ili nekategorisanim putem koji je već priključen na javni put, a na područjima na kojima ovo nije moguće priključivanje prilaznog puta vrši se neposredno na javni put i to prvenstveno na put nižeg reda.

Zemljani put koji se ukršta ili priključuju na javni put, mora se izgraditi sa tvrdom podlogom ili sa istim kolovoznim zastorom kao i javni put sa kojim se ukršta, odnosno na koji se priključuje, uz poštovanje propisanih širina i dužina priključka.

Izgradnja i rekonstrukcija železničke infrastrukture vrši se u skladu sa zakonskim propisima i normama za ovu oblast.

Zaštitni pojas sa obe strane pruge iznosi 25m od ose poslednjeg koloseka. U ovom pojasu je zabranjena bilo kakva gradnja objekata koja nemaju veze sa odvijanjem železničkog saobraćaja, osim u izuzetnim slučajevima uz odobrenje nadležnih organa. U ovom pojasu je dozvoljeno postavljanje kablova, električnih vodova niskog napona za osvetljenje, telegrafskih i telefonskih vazdušnih linija i vodova, kanalizacije i sličnih cevovoda.

Ograde, drveće i zasadi pored puteva podižu se tako da ne ometaju preglednost puta i ne ugrožavaju bezbednost saobraćaja. Ograde, drveće i zasadi pored puteva se moraju ukloniti ukoliko se, prilikom rekonstrukcije ili rehabilitacije puta, dođe do zaključka da negativno utiču na preglednost puta i bezbednost saobraćaja.

Duž svih puteva potrebno je obezbediti infrastrukturu za prikupljanje i kontrolisano odvođenje atmosferskih voda, sa ugrađenim separatorima naftnih derivata na državnim putevima koji zalaze u zaštitne zone vodoizvorišta.

Reklamne table i panoi, oznake kojima se obeležavaju turistički objekti, natpisi kojima se obeležavaju kulturno-istorijski spomenici i spomen obeležja i drugi slični objekti, mogu se postavljati pored državnih puteva, na udaljenosti od 7m od ivice kolovoza, odnosno pored opštinskog puta na udaljenosti od 5m od ivice kolovoza.

Izletničke staze potrebno je izgraditi, sa visokim hladovitim zelenilom, nadstrešnicama, sa uređenim vatrištima i sedištima u čijoj izgradnji treba da se koriste prirodni materijali (drvo, kamen i sl.).

Podloge staza i parkirališta mogu biti makadamske, asfaltne, razne vrste popločanja (kamen, behaton ploče, beton-trava ploče, itd.) u skladu sa namenom prostora gde se grade.

1.2.2. Mreža komunalne infrastrukture i komunalni objekti

Vodovod:

Uličnu vodovodnu mrežu trasirati po mogućstvu ispod trotoara, na 1m od ivice kolovoza, za državne puteve van naselja minimalna udaljenost je 3m od krajnje tačke poprečnog profila – nožice nasipa trupa puta ili spoljne ivice putnog kanala za odvodnjavanje;

poželjno je da se cevovodi polažu istovremeno prilikom izgradnje saobraćajnica, ukoliko za to postoje uslovi i da pri tome ne ugrožavaju postojeće objekte;

sva pravila za polaganje cevovoda važe kako za naseljena mesta, tako i za trase van naselja;

prilikom polaganja vodovoda mora se voditi računa o propisanim minimalnim rastojanjima do drugih instalacija;

za seoske i privatne vodovode i kaptaže moraju se tražiti vodoprivredni uslovi i vodoprivredna saglasnost nadležne vodoprivredne institucije;

za polaganje vodovoda kroz zemljište puteva višeg ranga, pružnog pojasa i vodotoka, neophodno je pribaviti mišljenja i posebne uslove od nadležnih organa i organizacija;

za polaganje cevovoda ispod vodotoka, iste se moraju postaviti u zaštitne cevi;

spojeve priključaka objekata vrši isključivo organ javnog vodovoda; i

sve vodovode do kojih može dopreti dejstvo mraza zaštititi termičkom izolacijom.

Kanalizacija:

Uličnu kanalizacionu mrežu trasirati obavezno ispod kolovoza, iznad podzemnih voda, uz obavezno zaptivanje spojeva;

pravila za polaganje cevovoda važe i za naseljena mesta i za trase van naselja, s tim da van naselja trasu kanalizacije mora pratiti servisna saobraćajnica, koja omogućava pristup vozilima nadležnog JKP zaduženom za održavanje mreže;

prilikom polaganja kanalizacije voditi računa o propisanim minimalnim rastrojanjima do drugih instalacija;

za polaganje kanalizacije kroz zemljište puteva višeg ranga, pružnog pojasa i vodotoka, potrebno je pribaviti mišljenja i posebne uslove od nadležnih organa i organizacija;

kvalitet otpadnih voda koje se ispuštaju u kanalizacioni sistem mora da odgovara Pravilniku o tehničkim i sanitarnim uslovima za upuštanje otpadnih voda u gradsku kanalizaciju;

prečnik kanalizacionog priključka ne može biti manji od Ø150mm;

slivnici, nužnici i ostali objekti koji leže ispod visine do koje se može pružiti uspor iz ulične kanalizacije, mogu se spojiti sa kanalom ako odgovarajući spojni kanal od tih objekata ima automatske ili ručne zatvarače;

na svakom imanju moraju biti vezani na kanalizaciju najmanje po jedan slivnik u dvorištu i po jedan olučnjak;

priključenje drenažnih voda od objekta izvršiti preko taložnice za kontrolu i održavanje pre graničnog revizionog silaza;

priključenje garaža, servisa i drugih objekata koji ispuštaju vode sa sadržajem ulja, masti, benzina i drugo, vršiti preko taložnika i separatora masti i ulja;

ukoliko ne postoji ulična kanalizacija, otpadne vode se privremeno sprovode u ozidanu nepropusnu septičku jamu, iz koje se načista voda odnosi na određene deponije;

tokom prelaznog perioda i aktivnosti izgradnje integrisane opštinske kanalizacije, neophodno je graditi higijenske nepropusne septičke jame;

zapremina septičke jame se računa prema potrošnji vode i vremenu trajanja procesa;

septičke jame se postavljaju: min. 2m od ograde kompleksa, min. 5m od objekta, min. 10m od regulacione linije, min. 20m od bunara;

poseban problem predstavlja tzv. „crvena voda” kao produkt klanica, tako da te septičke jame podrazumevaju poseban režim čišćenja i monitoringa; i

ukrštanja sa kanalima izvesti u zaštitnoj cevi položenoj minimum 1,5m ispod dna regulisanog kanala.

Elektroenergetika – Izgradnja dalekovoda vrši se na način i pod uslovima utvrđenim propisima kojima se utvrđuju uslovi i način izgradnje objekata.

Srednjenaponska i niskonaponska mreža će se graditi isključivo kao kablovska, sa polaganjem u zelenim javnim površinama pored saobraćajnica, na udaljenosti 1m od kolovoza i 0,5m od pešačkih staza, izuzev pored magistralnog puta, gde će se graditi na rastojanju od minimalno 3m od krajnje tačke poprečnog profila magistralnog puta – nožice nasipa trupa puta (ili spoljne ivice putnog kanala za odvodnjavanje, izuzetno ivice kolovoza predmetnog puta ukoliko se time ne remeti režim odvodnjavanja kolovoza)

Telekomunikacije:

Telekomunikacione mreže, sistemi i sredstva moraju se graditi, projektovati, proizvoditi, upotrebljavati i održavati u skladu sa propisanim standadima i normativima;

trase postojećih optičkih i mrežnih kablova zadržavaju se ako su u pojasu trotoara ili u zelenoj traci ulice, a ne ugrožavaju lokaciju drugih planiranih objekata;

sve zaštitne cevi i šahte u kojima se polažu vodovi izvesti blagovremeno pri izgradnji saobraćajnica;

bazne radio stanice se mogu postavljati na javnim slobodnim površinama ili na odgovarajućem objektu;

zabranjeno je sađenje biljaka čiji koren ima dubinu veću od 1 m na udaljenju manjem od 5 m od ose gasovoda i u pojasu zaštite optičkog kabla.

TT infrastrukturu treba graditi podzemno trasama koje prate saobraćajne puteve i pešačke staze;

sam proces polaganja TT instalacije u rovove duž trase podleže pravilima minimalnog propisanog odstojanja u odnosu na druge instalacije i objekte infrastrukture; i

radi usklađivanja postojeće telekomunikacione infrastrukture sa novom potrebno je najpre nezavisno uraditi TT trase nove infrastrukture a tek potom izvršiti prevezivanja sa postojećom.

Pravila za međusobno usaglašavanje infrastrukturnih sistema – Osnovna pravila za usaglašavanje infrastukturnih sistema sprovesti u skladu sa odredbama važećih zakona, podzakonskih akata i tehničkim propisima. Oni određuju međusobni odnos infrastrukturnih sistema u prostoru, odnosno njihovo trasiranje i paralelno vođenje kroz zajednički koridor, uz obavezno uvažavanje pravila funkcionisanja i zaštite svakog pojedinačnog sistema, što podrazumeva racionalni pristup u korišćenju zemljišta u koridoru.

1.3. PRAVILA GRAĐENJA I UREĐENJA JAVNIH ZELENIH POVRŠINA

Parterna rešenja moraju biti usklađena sa namenom i funkcijom zelene površine, u skladu sa mikrolokacijskim karakteristikama i uz stručni izbor odgovarajućih vrsta;

postojeći šumski kompleksi, kao i svi ostali vidovi zelenih površina, bez obzira na vlasništvo i način formiranja, moraju biti uvaženi prilikom formiranja novih zasada;

nivelacija mora biti usklađena sa konfiguracijom terena;

ozelenjavanje uskladiti sa podzemnom i nadzemnom infrastrukturom;

izbor vrsta za drvorede usaglasiti sa širinom ulice i utvrditi adekvatna rastojanja između sadnica – u zavisnosti od vrste i prilaza objektima;

način obrade zelenih površina, kao i izbor biljnog materijala treba da budu u funkciji celina u kojima se nalaze;

prilikom ozelenjavanja maksimalno voditi računa o očuvanju autohtonosti predeone celine;

odnos površina – popločavanja travnjaka i visokog rastinja uskladiti sa namenom zelene površine;

u okviru zelenih javnih površina obavezno je postaviti osnovne elemente urbanog mobilijara (klupe, žardinjere, đubrijere, javnu rasvetu), a moguće je i postavljanje fontana, česmi i sl.; i

prilikom odabira urbanog mobilijara koristiti prirodne materijale koji će podržati prepoznatljiv pečat ambijentalnosti.

2. PRAVILA IZGRADNJE OBJEKATA I UREĐENJA PARCELA

Utvrđuju se sledeća pravila za očuvanje predela i tradicionalnog načina izgradnje i uređenja prostora:

obavezno je prilagođavanje izgradnje objekata i uređenja parcela predeonom liku brdskoplaninskog područja;

primenjuje se tradicionalan način organizacije i uređenja parcela i koncepcija izgradnje objekata, prilagođen potrebama korisnika i očekivanom kvalitetu življenja;

primenjuju se lokalni građevinski materijali za izgradnju objekta;

primenjuje se jednostavan gabarit objekta; i

po pravilu se primenjuje četvorovodni krov.

2.1. IZGRADNJA I UREĐENJE PARCELE

Izgrađenost i iskorišćenost parcele:

za građevinske parcele za sve namene, izuzev za industriju i MSP utvrđuje se:

indeks zauzetosti parcele do 1,0;

indeks izgrađenosti parcele do 50%;

za građevinske parcele za sve namene, izuzev za industriju i MSP, u centralnom delu naselja utvrđenog za naselje sa specifičnim funkcijama, izgrađenoj naseljskoj celini i zoni/pojasu izgradnje u koridoru državnog puta II reda i opštinskog puta utvrđuje se:

indeks zauzetosti parcele do 0,8;

indeks izgrađenosti parcele do 40%;

veličina stambenog dela građevinske parcele poljoprivrednog domaćinstva u delu atara koji ne predstavlja deo izgrađene naseljske celine i udaljen je od državnog i opštinskog puta, minimum je 8 ari, a minimalni odnos površine stambenog prema površini ekonomskog dela građevinske parcele je 30%:70%; i

kod izračunavanja stepena izgrađenosti i iskorišćenosti zemljišta za sve namene uzimaju se u obzir svi objekti na parceli.

Veličina parcele:

za građevinske parcele za sve namene, izuzev za industriju i MSP, u centralnom delu naselja utvrđenog za centar u mreži naselja na ruralnom području opštine, zoni/pojasu izgradnje i u izgrađenoj naseljskoj celini utvrđuje se minimalna veličina građevinske parcele za:

slobodnostojeći porodični stambeni objekat domaćinstva s nepoljoprivrednim izvorima prihoda od 4 ara; domaćinstva s mešovitim izvorima prihoda 6 ari i poljoprivrednog domaćinstva 8 ari:

objekat stambeno-poslovne namene od 6 ari;

objekat poslovne namene od 8 ari; i

za svaki objekat javne namene veličina građevinske parcele utvrđuje se urbanističkim projektom (do donošenja urbanističkog plana).

Širina i organizacija parcele:

minimalna širina građevinske parcele u centralnom delu naselja utvrđenog za centar u mreži naselja na ruralnom području Grada, u zoni/pojasu izgradnje i u izgrađenoj naseljskoj celini iznosi:

15 m za slobodnostojeći porodični stambeni objekat domaćinstva s nepoljoprivrednim i mešovitim izvorima prihoda i za objekat stambeno-poslovne namene;

20 m za slobodnostojeći porodični stambeni objekat poljoprivrednog domaćinstva i za objekat poslovne i javne namene;

ekonomski objekti domaćinstva sa mešovitim izvorima prihoda i poljoprivrednog domaćinstva postavljaju se u zaseban ekonomski deo, pored stambenog dela parcele; i

na neizgrađenom delu parcele odnos zelenih površina prema površinama s tvrdim zastorom ne može da bude manji od 2:1.

Za već formirane parcele moguća su odstupanja od pojedinih pravila utvrđenih u delu najviše za 20% površine parcele i važe svi ostali parametri koji se obračunavaju u odnosu na postojeću površinu parcele.

2.2. IZGRADNJA OBJEKTA

Visina objekta i delova objekta:

maksimalna visina novog i rekonstruisanog objekta ne može da prelazi:

P + 1 + Pk u zoni/pojasu izgradnje i izgrađenoj naseljskoj celini;

P + Pk u delu atara; i

visina fasadnog plana (do krovne strehe) može biti jednaka ili manja od širine fasadnog plana objekta.

Rekonstrukcija objekta:

nadziđivanje i dogradnja objekata mogu se dozvoliti samo u sklopu rekonstrukcije celog objekta ili grupacije objekata, kako bi se obezbedilo celovito estetsko, funkcionalno i tehničko sagledavanje objekta i ambijentalne celine; i

za rekonstrukciju objekata i pribavljanje odobrenja za izgradnju za objekte izgrađene, odnosno rekonstruisane bez građevinske dozvole primenjuju se pravila utvrđena za izgradnju objekata.

2.2.1. Pravila građenja objekata van građevinskog zemljišta

Poljoprivredno zemljište – Pravila građenja se odnose na celokupno poljoprivredno zemljište u obuhvatu Prostornog plana. Zabranjeno je korišćenje obradivog poljoprivrednog zemljišta I, II, III, IV i V katastarske klase u nepoljoprivredne svrhe, osim ukoliko to zahteva opšti interes.

Na poljoprivrednom zemljištu, osim u zonama u kojima je režimom zaštite zabranjena gradnja, u skladu sa Zakonom, dozvoljena je izgradnja:

objekata u funkciji poljoprivrede – izgradnja pojedinačnih ekonomskih i poslovnih objekata u funkciji poljoprivrede, kao i objekata skladištenja i prerade poljoprivrednih proizvoda, pomoćnih objekata u funkciji poljoprivrede – garaže, koševi, ambari, ostave, nastrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila i slično;

stambenih objekata poljoprivrednog domaćinstva;

ekonomskih objekata poljoprivrednog domaćinstva;

objekata infrastrukture i saobraćajnica na zemljištu nižih bonitetnih klasa;

Za pojedinačne objekte u funkciji poljoprivrede:

Maksimalna bruto površina ovih objekata utvrđuje se prema odnosu 1,0m² bruto površine objekta na 50,0m² parcele.

Poljoprivredne zgrade za uzgoj stoke ne mogu se planirati u naselju. Minimalna udaljenost objekata za intenzivni uzgoj stoke od građevinskog područja naselja iznosi 500m (ne odnosi se na staklenike i plastenike i objekte neintenzivnog uzgoja).

Objekti za intenzivni uzgoj stoke 50 uslovnih grla se ne mogu graditi na zaštićenim područjima prirode i na području vodozaštitnih zona, a minimalno zaštitno odstojanje od izvorišta vodosnabdevanja je 800m.

Pod neintenzivnim poljoprivrednim aktivnostima se smatraju svi oblici uzgoja koji ne podležu subvencijama i kategoriji rentabilnih aktivnosti, prema kapacitetu, a u skladu sa važećim i opšte prihvaćenim standardima.

Dozvoljena spratnost objekata je Po+P+Pk sa visinama koje odgovaraju zahtevima samog objekta, izuzetno je dozvoljena gradnja objekata spratnosti P+1, dozvoljena je izgradnja i korišćenje svih podrumskih etaža. Objekte projektovati u skladu sa namenom i predviđenim tehnološkim postupkom od odgovarajućih materijala, krovovi objekata su minimalno dvovodni, sa nagibom koji odgovara klimatskim uslovima.

Ostala pravila za izgradnju ovih objekata utvrđuju se prema potrebi urbanističkim projektom, što određuje nadležna opštinska služba, dok će ostali parametri i uslovi za izgradnju biti definisani Lokacijskom dozvolom.

Za stambene zgrade poljoprivrednog domaćinstva – Na poljoprivrednom zemljištu može se organizovati poljoprivredno domaćinstvo i to sa stambenim i ekonomskim dvorištem na parceli:

Stambeno dvorište sadrži: objekte za stanovanje i pomoćne objekte uz stambeni objekat (letnja kuhinja, garaža, ostava, nadstrešnica, septičke jame, bunari, ograde i slično).

Rastojanje građevinske od regulacione linije za novi slobodnostojeći objekat najmanje 5 m, s tim da se rastojanje može drugačije odrediti kroz Lokacijsku dozvolu.

Za stambene objekte koji imaju indirektnu vezu sa javnim putem, preko privatnog prolaza, rastojanje od regulacione linije određuje se Lokacijskom dozvolom .

Najmanje dozvoljeno rastojanje gabarita stambenog objekta i linije susedne parcele iznosi 4 m.

Maksimalna spratnost objekata za smeštaj ljudi je P+1+Pk.

Objekte graditi od odgovarajućih materijala uz uvažavanje tradicionalnih formi, krovovi objekata su minimalno četvorovodni, sa nagibom koji odgovara klimatskim uslovima.

Za ekonomske zgrade poljoprivrednog domaćinstva:

Ekonomski objekti u ekonomskom dvorištu su proizvodni objekti za preradu poljoprivrednih proizvoda i objekti za skladištenje poljoprivrednih proizvoda: pušnice, sušnice, koš, ambar, magacin hrane, objekti za smeštaj stoke (stočne staje – živinarnici, svinjci, govedarnici, ovčarnici, kozarnici i objekti namenjeni ishrani stoke i sl).

Pomoćni objekti uz ekonomske objekte su garaže ili nadstrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila, ispusti za stoku, đubrišne jame – đubrišta, poljski klozeti i sl.

Položaj, lokaciju i gabarit ekonomskog objekta prilagoditi prostornim mogućnostima ekonomskog dvorišta, obezbediti lak pristup i dobru organizaciju ekonomskog prostora i vezu sa drugim objektima.

Lokacijskom dozvolom utvrđuje se pozicija ekonomskih i pomoćnih objekata u odnosu na građevinsku liniju uz primenu najmanjih dozvoljenih rastojanja u ovim pravilima.

Rastojanja za nove pomoćne i ekonomske objekte u odnosu na granicu susedne parcele kada se ekonomski objekti i ekonomsko dvorište susednih parcela, neposredno dodiruju, iznosi najmanje 1,5 m.

Kada se ekonomsko dvorište jedne parcele neposredno naslanja na stambeno dvorište druge parcele (za nove objekte), primenjuju se pravila o međusobnoj udaljenosti objekata.

Međusobna udaljenost objekata iznosi od stambenog objekta do stočne staje, najmanje 15m, od stambenog objekta do đubrišta i poljskog klozeta najmanje 20 metara.

Druga međusobna rastojanja ekonomskih i pomoćnih objekata zavise od oblika organizacije ekonomskog dvorišta, uz uslov da „prljavi” objekti budu orjentisani tako da dominantni vetrovi duvaju od „čistih” objekata.

Živi izvor vode na parceli mora biti na višoj koti od đubrišta i poljskog klozeta, a najmanje rastojanje iznosi 20-25 m.

Poljoprivredne objekte većeg i značajnijeg kapaciteta sa ratarskom, povrtarskom (plastenici i staklenici) i stočarskom proizvodnjom (farme) moguće je locirati u svim atarima seoskih naselja, u zavisnosti od fizičko–geografskih faktora i striktno poštovanje predviđenih pravila, kojima se definiše uređenje prostora i izgradnja objekata.

Za sve kategorije poljoprivrednog zemljišta primenjivaće se, pored navedenih pravila, indeksi izgrađenosti i zauzetosti koji se odnose na seoske zone i nalaze se u tabeli sa prikazom opštih urbanističkih pokazatelja.

Za objekte infrastrukture i saobraćajnice u skladu sa prostornim ili urbanističkim planom.

Za kategoriju poljoprivrednog zemljišta se predlaže izrada Urbanističkih projekata za sve objekte ili grupe objekata za potrebe intenzivnog stočarstva, ratarstva, povrtarstva, voćarstva i ostalih oblika intenzivne poljoprivrede, koji funkcionalno obuhvataju više od 2 ha, izuzetno se može predložiti izrada i za manje obuhvate u zavisnosti od stepena tehnološke složenosti, potrebne infrastrukture i mogućih uticaja na stanje životne sredine i okruženje.

2.2.2. Šumsko zemljište

Na šumskom zemljištu, osim u zonama u kojima je režimom zaštite zabranjena gradnja, dozvoljena je izgradnja:

objekata u funkciji šumske privrede i lovstva i objekata za održavanje i eksploataciju šuma;

objekata u funkciji turizma i rekreacije;

objekata infrastrukture i saobraćajnica;

Za objekte u funkciji šumske privrede i lovstva:

Izgradnja mora biti zasnovana na šumsko-privrednim osnovama.

Veličina pojedinačnih objekata mah. 100m2 u osnovi bruto.

Visina objekata do P+1.

Materijal za izgradnju prirodan i prilagođen šumskom okruženju.

Objekti moraju imati vezu sa javnim putem.

Za objekte u funkciji turizma i rekreacije:

Mogu se graditi objekti navedeni u poglavlju Pravila gradnje i regulacije; objekti u funkciji turizma po pravilima iz tog poglavlja.

Objekti bi se gradili na atraktivnim lokalitetima. Pored toga, dozvoljena je izgradnja prodavnica (suvenira i dr. sadržaja).

Primenjeni materijali treba da su drvo, kamen i sl. prilagođeni šumskom okruženju.

Prilikom projektovanja i izgradnje objekata voditi računa da se isti uklope u ambijentalnu celinu.

Uslov za izgradnju je da kompleksi imaju vezu sa javnim putem.

U okviru zona predvideti podizanje pojaseva zaštitnog zelenila.

Za objekte infrastrukture i saobraćajnice u skladu sa prostornim ili urbanističkim planom.

Za vidikovce i pešačke staze u skladu sa prostornim ili urbanističkim planom

U kategoriji šumskog zemljišta odnosno šumske privrede i lovstva, se predlaže izrada Urbanističkih projekata za sve komplekse, grupe objekata ili objekte sa funkcionalnim obuhvatom parcele više od 1ha, izuzetno i manje u zavisnosti od tehnološke složenosti, potrebne infrastrukture i mogućih uticaja na stanje životne sredine i naročito od uslova nadležnih javnih preduzeća i institucija – upravljača resursima.

Predloženi kriterijum se ne odnosi na korišćenje šumskih resursa ili prostora bez izgradnje objekata. Za objekte iz kategorije turizma i rekreacije važe kriterijumi koji su prikazani u okviru – objekti u funkciji turizma.

2.2.3. Vodno zemljište

Vodno zemljište u zoni obala vodotokova definisano je položajem regulacione linije nasipa ili obaloutvrde za regulisane delove korita, odnosno granicom vodnog zemljišta utvrđenom Zakonom o vodama za neregulisane delove korita.

Uz vodna zemljište dozvoljena je izgradnja radi rekultivacije i uređenje prostora, koji je neuređen i devastiran, čime je onemogućen prilaz do vodene površine, ili rekultivacija prostora, koji se koristi za deponovanje otpada, a prvenstveno u namenu rekreacije, ribolova, za proširenje postojeće hidrofilne vegetacije, u skladu sa uslovima nadležne vodoprivredne organizacije i drugih nadležnih organa.

Na vodnom zemljištu zabranjena je izgradnja, osim u izuzetnim slučajevima, i to:

za izgradnju objekata u funkciji vodoprivrede, kao i objekti za očuvanje i održavanje otvorenih vodotoka;

za izgradnju objekata infrastrukture, u skladu sa prostornim i urbanističkim planom;

za izgradnju objekata turizma i rekreacije, u skladu sa planskim rešenjima;

za izgradnju svih navedenih objekata neophodni su prethodni vodoprivredni uslovi.

Regulisanje vodotoka:

kod trasa neregulisanih delova vodotoka, potrebno je sprečiti izgradnju objekata bez prethodno obezbeđenih hidrološko-hidrauličkih podloga, proračuna, studija i kompletne tehničke dokumentacije;

uređenje obala vršiti bez intervencija na promeni toka i izvršiti poziđivanje kamenom samo obala koje se mogu obrušiti;

na delovima regulisanih deonica reka, sa nasipima ili bez nasipa, sa obe strane korita ostaviti pojaseve širine minimum 5m za potrebe prilaza i inspekcijskih staza, na kojima se ne sme ništa graditi;

formirati zeleni koridor uz vodotoke koji bi bio rezervisan za izletničke i rekreativne funkcije;

nivelete planiranih mostova, propusta i prelaza preko vodotoka odrediti tako da donje ivice konstrukcije imaju potrebnu sigurnosnu visinu; i

zahvatanje vode iz vodotoka dozvoljeno je samo uz odgovarajuće vodoprivredne saglasnosti, uz obavezu obezbeđenja garantovanog vodoprivrednog minimuma i garantovanog ekološkog protoka.

Objekte infrastrukture i saobraćajnice graditi u skladu sa prostornim ili urbanističkim planom.

Predlaže se izrada Urbanističkih projekata prema stavovima nadležne gradske službe za veće objekte iz kategorije turizma i rekreacije u zavisnosti od veličine obuhvata, funkcionalnih složenosti i naročito od uslova nadležnih javnih preduzeća i institucija – upravljača resursima.

Regulaciona linija i osovine novih saobraćajnica utvrđuju se u odnosu na postojeću regulaciju i parcelaciju i postojeće trase saobraćajnica, a prema zahtevanoj funkcionalnosti saobraćajne mreže. Uslovi za izgradnju saobraćajnica definisani su pravilima za izgradnju saobraćajnica i lokalnih puteva.

Mreža infrastrukture (primarna i sekundarna) postavlja se u pojasu regulacije. Pojas regulacije u gradskom prostoru koristi se i za postavljanje javnog zelenila (drvoredi i parkovi).

Građevinska linija se nalazi unutar građevinske parcele na određenom rastojanju od regulacione linije. Građevinska i regulaciona linija se mogu poklapati.

Građevinski objekat se postavlja prednjom fasadom na građevinsku liniju ili se nalazi unutar prostora određenog građevinskim linijama.

Na istoj parceli se može graditi više objekata, glavni i pomoćni objekti, s tim da zajedno ostanu u granicama dozvoljenih urbanističkih pokazatelja.

Način postavljanja, odnosno način izgradnje građevinskog objekta na građevinskoj parceli može biti:

u neprekinutom nizu, kada objekat na parceli dodiruje obe bočne linije građevinske parcele;

u prekinutom nizu, kada objekat dodiruje samo jednu bočnu liniju građevinske parcele;

kao slobodnostojeći, kada objekat ne dodiruje ni jednu liniju građevinske parcele;

kao poluatrijumski, kada dodiruje tri linije građevinske parcele.

Visina objekta je rastojanje od nulte kote (nulta kota je tačka preseka linije terena i vertikalne ose objekta) objekta do slemena, za objekte sa kosim krovom, nije predviđena izgradnja objekata sa ravnim krovom.

Kota prizemlja objekta određuje se u odnosu na kotu nivelete javnog ili pristupnog puta, odnosno prema nultoj koti objekta po principu da kota prizemlja novih objekata ne bude niža od kote nivelete javnog ili pristupnog puta i da kota prizemlja može biti najviše 1,2m viša od nulte kote.

Visina nadzidka stambene potkrovne etaže iznosi najviše 1,6 m, računajući od kote poda potkrovne etaže do tačke preloma krovne kosine (ukoliko nije drugačije propisano za pojedine zone odnosno vrste objekata).

Krovovi na objektima su po pravilu četvorovodni, osim ako se drugačije ne odredi za pojedinu zonu, a nagibi krovova su po pravilu od 35 do 60°.

Spoljni izgled objekta, primenjeni materijal, oblik krova, primenjene boje i drugi elementi objekta koriste se tako da se obezbedi harmoničnost prostorne celine i lokalnih osobina mesta (lokalni materijali, tradicionalni detalji i sl.). U materijalizaciji treba težiti primeni prirodnih, ekonomičnih i estetski prihvatljivih materijala.

Spoljni izgled objekta u urbanističkoj celini koja ima posebnu istorijsku i kulturnu vrednost, usklađuje se prema dobijenim konzervatorskim uslovima od nadležne službe zaštite.

Ograde između susednih građevinskih parcela ukoliko se ograđuju treba da budu zelene – živa ograda koja se sadi u osovini granice građevinske parcele ili transparentne ograde do 1,4 m i to tako da stubovi ograde budu na zemljištu vlasnika ograde, a izuzetno ograde među susedima mogu biti pune zidane do visine 1,4m, uz saglasnost suseda. Vrata i kapije na uličnoj ogradi ne mogu se otvarati izvan regulacione linije.

Odvodnjavanje površinskih voda sa građevinske parcele vršiti slobodnim padom prema ulici, sa najmanjim padom od 1,5%. Površinske i druge otpadne vode iz ekonomskog dvorišta odvode se regulisano do đubrišne jame, obavezno u slučaju kada se ekonomsko dvorište nalazi uz javni put. Površinske vode sa jedne građevinske parcele ne mogu se usmeravati prema drugoj parceli,

Nasipanje terena ne sme ugroziti objekte na susednim parcelama, a odvođenje površinskih voda mora biti kontrolisano.

Objekti bi se gradili na atraktivnim lokalitetima. Pored toga, dozvoljena je izgradnja prodavnica (suvenira, izletnički i dr. sadržaja).

Primenjeni materijali treba da su drvo, kamen i sl. prilagođeni šumskom okruženju.

Prilikom projektovanja i izgradnje objekata voditi računa da se isti uklope u ambijentalnu celinu.

Uslov za izgradnju je da kompleksi imaju vezu sa javnim putem.

U okviru zona predvideti podizanje pojaseva zaštitnog zelenila.

Za ove objekte se propisuje pravilo građenja i obaveznom izradom urbanističkih projekata, u okviru kojih će se pored opštih, primenjivati urbanistički parametri i pravila, prikazani u prethodnom poglavlju, a koji se odnose na sadržaje i objekte planiranih turističko – komercijalnih namena.

Predlaže se izrada Urbanističkih projekata prema stavovima nadležne gradske službe za veće objekte iz kategorije turizma i rekreacije u zavisnosti od veličine obuhvata, funkcionalnih složenosti i naročito od uslova nadležnih javnih preduzeća i institucija – upravljača resursima.

Vizitorski centar – Osnovna namena: vizitorski centar sa turističko-informativnim punktom (koji treba da sadrži prostor za prihvat posetilaca, manju salu, info centar, izložbeni prostor i prodaju suvenira), zona rekreacije i arheološki park.

Prateće namene: administrativni deo, pešačke staze, potrebna postrojenja i oprema, infrastrukturni objekti.

Tip izgrađenosti: slobodnostojeći objekti na parceli.

Indeks izgrađenosti: do 0,6

Stepen zauzetosti zemljišta:

do 30% pod objektima visokogradnje, zajedno sa nadstrešnicama i terasama u sastavu objekta;

u stepenu zauzetosti zemljišta, ne uračunavaju se pešačke staze, platoi, potporni zidovi.

Spratnost i visina objekata: maksimalno P+PK; izgradnja podrumskih i suterenskih prostorija je dozvoljena, s tim da se ne uračunavaju u maksimalno dozvoljenu bruto građevinsku površinu na parceli, ako je kota poda prizemlja maksimalno 1,20m od kote terena i ako je čista visina ove etaže do 2,40m.

Položaj objekta na građevinskoj parceli: objekte postavljati na ili unutar zone definisane građevinskim linijama. Objekti se mogu postavljati na građevinsku liniju ili povlačiti od nje prema unutrašnjosti parcele.

Najmanje dozvoljeno rastojanje osnovnog gabarita slobodnostojećeg objekta ili linije susedne građevinske parcele iznosi 3m.

Objekte postavljati u skladu sa morfologijom terena, primenjeni materijali mora da budu prirodni (drvo, kamen, malterisana fasada u prirodnim tonovima), oblik krova je četvorovodan ili viševodan, zidovi podrumskih etaža, suterena i podzida koji su vidljivi mora da se obrade oblogom od lomljenog kamena.

Parkiranje i garažiranje vozila za potrebe posetilaca i zaposlenih obezbeđeno je na javnom parking prostoru.

Ograđivanje parcele: Građevinska parcela se ne ograđuje.

Nivelacioni uslovi: Potrebno je u kompleksu izvršiti odgovarajuću pripremu zemljišta i nivelaciju terena u odnosu na planiranu niveletu javne saobraćajnice.

Odvođenje površinskih voda iz kompleksa: Površinske vode se odvode sa parcele slobodnim padom prema rigolama, odnosno prema javnoj saobraćajnici, sa najmanjim padom od 1,5%; površinske vode se ne mogu usmeravati prema drugoj parceli, osim u slučaju pismene saglasnosti vlasnika/korisnika druge parcele.

Dozvoljena je fazna realizacija na građevinskoj parceli.

V IMPLEMENTACIJA

1. PRIORITETI U OSTVARIVANJU PLANA DO 2015. GODINE

Prirodni resursi – Prioriteti:

Korišćenje prirodnih resursa na principima racionalne i kontrolisane eksploatacije, u skladu sa primenom koncepta održivog razvoja.

Integralna zaštita prirodnih resursa uz primenu održivog planiranja i razvoja.

Sprovođenje zemljišne politike u odnosu na brojne aktere (vlasnike, zakupce, zemljišne preduzimače, investitore i dr.) u skladu sa definisanim planskim rešenjima.

Poštovanje Prostornim planom definisanih operativnih mera u cilju očuvanja zemljišta koje se odlikuje visokim poljoprivrednim vrednostima, a koje je ugroženo zagađivanjem od voda i proceđivanjem sa deponija.

Planiranje korišćenja šumskih resursa zasnivano na opšte namenskom definisanju šumskog prostora u funkcionalnom smislu i očuvanje polifunkcionalne uloge šuma.

Korišćenje i zaštita vodnog zemljišta uz poštovanje i primenu, pravila koja se odnose na zone zaštite izvorišta i tokova.

Zaštita i unapređenje kvaliteta voda da nivoa propisanih klasa i planska racionalizacija potrošnje.

Poštovanje svih mera zaštite, koje se odnose na korišćenje zemljišta, devastaciju i naknadnu rekultivaciju, pri eksploataciji mineralnih sirovina i građevinskog materijala.

Stanovništvo – Prioriteti:

Zaustavljanje depopulacionih procesa implementacijom planskih rešenja u svim oblastima koje u većoj ili manjoj meri utiču na formiranje demografske slike na području Prostornog plana.

Urgentna primena predloženih mera kojima se stimuliše ostanak mlađeg i radno sposobnog stanovništva.

Mreža naselja i javno – komunalna infrastruktura- Prioriteti:

formiranje i funkcionalno osposobljavanje centara zajednice naselja i sela;

aktivnija saradnja centara zajednice naselja sa opštinskim centrom, posebno onih u planinskim zonama, radi rešavanja osnovnih socijalnih i ekonomskih pitanja;

optimalna pokrivenost planskog područja kako uslugama, tako i objektima javnih službi, naročito u centrima zajednice naselja;

povećanje dostupnosti i efikasnosti usluga javnih službi.

Planska rešenja razvoja mreže naselja u direktnoj su vezi sa realizacijom rešenja i prioriteta iz oblasti putne infrastrukture, privrednih aktivnosti i investicija, razvoja komunalnih sistema i objekata, javnih službi i uslužnih delatnosti. Razvoj navedenih oblasti i njihovih prioriteta doprineće unapređenju mreže naselja.

Realizacija planskih rešenja formiranja mreže naselja je dugotrajan proces. Navedeni prioriteti u isto vreme predstavljaju i dugoročne ciljeve koji vode racionalnoj organizaciji prostora.

Javne službe i uslužne delatnosti – Racionalizacija mreže, rekonstrukcija objekata, poboljšanje nivoa opremljenosti i kvaliteta usluga obrazovanja i vaspitanja, kulture i fizičke kulture, primarne zdravstvene i socijalne zaštite. Povećanje dostupnosti i efikasnosti usluga javnih službi.

Prioriteti:

selektivna dislokacija, razvoj i poboljšanje opremljenosti u manje razvijenim centrima zajednice naselja i sela; i

optimalna pokrivenost teritorije Prostornog plana kako uslugama, tako i objektima javnih službi, naročito u centrima zajednice naselja.

Poljoprivreda – Prioriteti:

ažuriranje postojećeg stanja u cilju definisanja obuhvata i korišćenja zemljišta;

reorganizacija poljoprivredne proizvodnje, što podrazumeva mere komasacije i ukrupnjavanje poseda predviđenih za poljoprivredu;

restrukturiranje proizvodnje na ekološkim osnovama;

modernizacija poljoprivredne proizvodnje i formiranje zadruga koje bi poslovale na modernim principima; i

postizanje potpunog ciklusa poljoprivredne proizvodnje na selu (od primarne proizvodnje do prerade i prodaje), tj.pokušaj prodaje lokalnih proizvoda unapred određenom kupcu.

Industrija – Prioriteti:

Organizovanje prerađivačke delatnosti u manjim pogonima zasnovanim na postojećim resursima.

Organizovanje podrške u pronalaženju strateških partnera za preduzeća koja se bave drvno – prerađivačkom, tekstilnom i prerađivačkom industrijom u oblasti prerade plastike i metala.

Olakšavanje i omogućavanje prekvalifikacija lica sa evidencije tržišta rada, za sektore prerađivačke industrije u kojima se otvaraju novi pogoni.

Izrada potrebne dokumentacije u cilju definisanja potencijala i lokacija nalazišta sirovina i pozajmišta građevinskog materijala.

Razvoj MSP – Prioriteti:

Obezbeđivanje osnovnih infrastrukturnih uslova za funkcionisanje proizvodnih pogona.

Prestrukturiranje preduzeća, razvoj malih i srednjih ekonomski efikasnih preduzeća uz direktna strana ulaganja.

Obezbeđivanje odgovarajućih, komunalno opremljenih lokacija.

Sprovođenje mera olakšica za prioritetne delatnosti.

Turizam – Prioriteti:

Formiranje funkcionalnih, komunikacionih i drugih veza između planskog područja i neposrednog okruženja u kontekstu definisanja ukupne turističke ponude grada Novog Pazara.

Obnova i modernizacija državnih saobraćajnica (rekonstukcija i izgradnja pratećih sadržaja), kao i lokalnih puteva.

Obnova postojećih smeštajnih kapaciteta i aktivno uključivanje privatnog sektora u turističku ponudu smeštaja (domaća radinost) po međunarodnim standardima, koji će biti opremljeni brojnim sadržajima, koji bi odgovorili potrebama sadašnjih i budućih turista.

Objedinjavanje turističke ponude sa već afirmisanim turističkim lokalitetima u užem i širem okruženju.

Stvaranje uslova za formiranje turističkih klastera na nivou uparvnih, administrativnih i/ili funkcionalnih celina – okruga, oblasti i drugih područja.

Uvođenje marketing-menadžment koncepta za upravljanje turističkom destinacijom.

Saobraćaj – Prioriteti:

završetak rehabilitacije državnih puteva I reda M-22 i M-8 i izgradnja deonica jugozapadne obilaznice Novog Pazara (koje su u granicama predmetnog Prostornog plana) do 2015. godine;

izrada tehničke dokumentacije i izgradnja deonice istočne, kao i izrada tehničke dokumentacije za severozapadnu obilaznicu Novog Pazara, do 2015. godine;

rehabilitacija deonica državnih puteva II reda, sa izradom tehničke dokumentacije i izgradnjom jugoistočne obilaznice oko manastira Sopoćani u dužini od 4,5 km na državnom putu II reda R-236, do 2015. godine;

izrada tehničke dokumentacije i realizacija radova na rehabilitaciji i dogradnji predviđenog opštinskog puta L 41 (L 37 po Prostonim planom grada Novog Pazara).

Osim razvoja saobraćajne infrastrukture na teritoriji obuhvaćenoj Prostornim planom neophodan je i odgovarajući program održavanja putnih pravaca, a posebno reorganizacija i opremanje zimske službe održavanja uz jasno definisanje nadležnosti između Republike i Grada.

Energetika – Prioriteti:

Povećanje energetske efikasnosti kod prenosa, distribucije i potrošnje električne energije.

Zaštita predviđenih koridora elektroenergetske infrastrukture.

Izmeštanje vazdušnih vodova ili kabliranje kroz područje posebne namene.

Definisanje potencijala i mogućnosti korišćenja i primene obnovljivih izvora energije na području Prostornog plana.

Vodoprivreda i hidrotehnika – Prioriteti:

Izrada fekalne kanalizacije.

Izgradnja vodonepropusnih septičkih jama odgovarajuće zapremine, kao i vodonepropusnih jama na lokacijama gde ne postoji mogućnost za priključenje na fekalnu kanalizaciju.

Provera validnosti i inoviranje postojeće dokumentacije vezanu za PPOV.

Za individualne seoske kuće ili grupe seoskih kuća, za koje nije isplativa izgradnja sistema kanalizacije, izgraditi septičke rezervoare koji funkcionišu kao mala postrojenja za prečišćavanje sanitarnih otopadnih voda.

Realizacija sanitarne zaštite svih lokalnih seoskih izvorišta na području Prostornog plana.

Kod nadležnih institucija potrebno je inicirati izradu Elaborata o zonama sanitarne zaštite u kome se prikazuje površina i prostorno pružanje zona sanitarnih zaštita, a u skladu sa Pravilnikom o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja iz 2008. godine („Službeni glasnik RS”, broj 92/08).

Uređenje priobalja rečnih tokova u cilju održavanja i očuvanja prirodnog ambijenta.

Zaštita životne sredine – Prioriteti:

Poštovanje i sprovođenje zabrane ispuštanje otpadnih voda u vodotoke i izgradnja planiranih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.

Iniciranje definisanja svih, zakonom propisanih, zona zaštite izvorišta, na osnovu Pravilnika o načinu određivanja i održavanja zona i pojaseva sanitarne zaštite objekata („Službeni glasnik SRS”, broj 33/78) za snabdevanje vodom za piće, odnosno usmeravanje aktivnosti ka što bržem dobijanju rešenja od nadležnih institucija, o prihvatanju planski utvrđenog predloga zona sanitarne zaštite Raške.

Izrada bilansa potrebnih i raspoloživih voda po količinama, kvalitetu i planskim periodima i uključivanje u monitorsku mrežu kontrole voda reka.

Primena preventivnih, operativnih, regulativno-administrativnih, bioloških i tehničkih mera zaštite od erozije.

Utvrđivanje područja koja mogu biti ugrožena poplavama (u skladu sa vodoprivrednim uslovima) i definisanje načina za realizaciju potrebnih mera i radova.

Izrada projekta upravljanja organskim otpadom na teritoriji grada Novog Pazara i realizacija sadržaja i objekata u okviru planirane transfer stanice.

Obezbeđivanje odgovarajuće pokrivenosti sistemom tretmana čvrstog otpada od strane komunalne službe.

Uspostavljanje sistema monitoringa zagađujućih materija, koje se mogu emitovati iz industrijske zone ili iz pojedinačnih industrijskih objekata.

Zaštita, očuvanje i unapređivanje biološkog diverziteta, ekosistema, raznovrsnosti flore i faune, genetskog fonda i njegovog obnavljanja.

Zaštita svih postojećih šuma, i to prvenstveno reliktnih.

Zaštita i korišćenje prirodnih i kulturnih dobara – Prioriteti:

Izrada kvalitetnog katastara ugroženih i degradiranih, zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara.

Donošenje Odluke o proglašenju Predela izuzetnih odlika Ras-Sopoćani;

Sprovođenje utvrđenih mera i aktivnosti u cilju zaštite i sanacije ugroženih dobara.

Poštovanje propisanih mera integralne zaštite prirodnih i kulturnih dobara.

Utvrđivanje postojećeg stanja zaštićenih kulturnih dobara i sprovođenje potrebnih mera i aktivnosti njihove zaštite i sanacije.

Izrada menadžment plana za svetsku kulturnu baštinu.

Utvrđivanje mogućnosti stavljanja pod zaštitu nekih od evidentiranih spomenika kulture.

Formiranje fonda za zaštitu spomenika prirode i nepokretnih kulturnih dobara na nivou gradske opštine, izdvajanjem para od turističkih taksi, kao i izdvajanjem iz opštinskog budžeta.

Stvaranje uslova za kvalitetno korišćenje i prezentaciju dobara u poštovanje predviđenih mera zaštite.

Sprovođenje propisanih mera pri razradi Prostornog plana dokumentima nižeg reda.

Preduzmu sveobuhvatne mere sanacije planskog područja.

Dislociranje svih aktivnih kamenoloma, zabrana otvaranja novih u okolini nepokretnih kulturnih dobara i kakva takva rekultivacija, sanacija svih zatvorenih kamenoloma i pozajmišta.

2. IMPLEMENTACIJA PROSTORNOG PLANA

2.1. SMERNICE ZA DALJU PLANSKU RAZRADU PLANA

Razrada Prostornog plana kroz planove nižeg reda i tehničku dokumentaciju – U cilju implementacije planskih rešenja i realizacije definisanih smernica, ovaj Prostorni plan će se, u prioritetnoj fazi, razrađivati za:

područja posebne namene Đurđevi Stupovi-Petrova crkva i Stari Ras-Sopoćani kroz:

Plan generalne regulacije, kojim se razrađuje GUP Novog Pazara- Za područje posebne namene Đurđevi Stupovi-Petrova crkva u granicama sva tri stepena zaštite, kao dela plana sa elementima detaljne regulacije

Plan detaljne regulacije- Za područje posebne namene Sopoćani-Stari Ras u granicama II stepena zaštite oko Sopoćana.

Plan detaljne regulacije- za obilaznicu oko Sopoćana.

Urbanističke projekte za turističke objekte i pojedine komplekse- izrađivaće se u cilju utvrđivanja primene urbanističkih parametara i urbanističkog uređenja prostora, na onim lokacijama za koje nadležna opštinska služba bude odredila potrebu izrade urbanističkog projekta.

područja van posebne namene kroz:

Generalni urbanistički plan Novog Pazara – za građevinsko područje grada Novog Pazara van područja posebne namene

Prostorni plan grada Novog Pazara – delovi Plana van posebne namene i GP Novog Pazara.

Smernice za uređenje prostora i pravila građenja koja su predložena u ovom Prostornom planu će važiti u obuhvatu predloženom za plan generalne regulacije, odnosno plan detaljne regulacije do njegove izrade i usvajanja u skladu sa kategorijama zemljišta koje se nalazi na tom prostoru.

Urbanistički projekti će se izrađivati prema opšte utvrđenim pravilima odnosno smernicama, definisanim zakonskim i podzakonskim Aktima i u skladu sa predloženim kriterijumima prikazanim u Pravilima građenja u ovom Prostornom planu. Izuzetno gradska nadležna služba može (u saradnji sa Komisijom za planove) doneti odluku o izradi Urbanističkog projekta za određenu lokaciju koja nije obuhvaćena navedenim kriterijumima, ili opštim pravilima, usled specifičnosti sadržaja, obuhvata ili funkcionalnih zahteva planiranih namena.

Tehnički projekti, studije, analize i istraživački elaborati izrađivaće se po potrebi, u zavisnosti od dinamike realizacije izgradnje značajnih infrastrukturnih objekata – sistema (putevi, itd.) ili industrijsko – poslovnih lokacija sa većim obuhvatom i u zavisnosti od dinamike i mogućnosti pristupa fondovima finansiranja. Prioritetnim aktivnostima su obuhvaćeni svi projekti koji su naznačeni u okviru sektorskih prioriteta.

Lokacijske dozvole na osnovu pravila uređenja iz ovog Prostornog plana će se, uz odgovarajuću tehničku dokumentaciju i potrebne uslove i saglasnosti, izdavati lokacijske dozvole za pojedinačne infrastrukturne objekte (trafo stanice, rezervoari za vodu, lokalne saobraćajnice itd) i druge objekte kao što su vidikovci, koji nisu dispoziciono određeni grafičkim prilozima ili tekstualno, a prema mišljenjima odnosno stavovima nadležnih opštinskih službi.

Planska rešenja i načini implementacije Prostornog plana se ne odnose na objekte koji su u procesu legalizacije, već će se zakonske procedure u procesu legalizacije sprovoditi u skladu sa zakonskim i podzakonskim Aktima koja se odnose na ovu oblast.

Odrednice o mreži naselja i javnih službi, van utvrđena dva područja posebne namene, mogu se menjati prostornim planom jedinice lokalne samouprave.

3. UČESNICI U IMPLEMENTACIJI PLANA

Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja učestvuje u praćenju izrade dokumentacije, u proceduri stručne kontrole i usvajanja Prostornog plana (preko svojih predstavnika u nadležnim komisijama), vrši monitoring nad sprovođenjem planskih rešenja, učestvuje u proceduri revizije planskih rešenja i obavlja ostale aktivnosti iz domena svoje nadležnosti.

Uprava za zaštitu životne sredine učestvuje u izradi srednjoročnih programa zaštite, razvoja i unapređenja prostora zaštićenih dobara, definiše strategiju upravljanja otpadom, učestvuje u realizaciji svih strateških opredeljenja iz oblasti zaštite životne sredine, dostavlja mišljenje na elaborat Strateške procene uticaja na životnu sredinu.

Ministarstvo kulture, informisanja i informacionog društva:

učestvuje u praćenju izrade dokumentacije sanacije, rekonstrukcije i konzervacije kulturnih dobara, prati izradu menadžment plan svetske kulturne baštine;

vrši monitoring nad sprovođenjem sanacije, rekonstrukcije i konzervacije kulturnih dobara, i obavlja ostale aktivnosti iz domena svoje nadležnosti;

stara se o svim objektima kulturne baštine.

Ostala ministarstva Vlade Republike Srbije se staraju o organizovanju i sprovođenju Planskih prioriteta u okvirima svojih nadležnosti i sarađuju sa predstavnicima lokalne uprave pri realizaciji Prostornog plana, kroz pružanje finansijske, edukativne i kadrovske pomoći.

Republički i regionalni Zavodi za zaštitu prirodnih i kulturnih dobara utvrđuju zone i režime zaštite, shodno odredbama zakonske regulative i pripremaju za donošenje Akta o proglašenju zona zaštite od strane nadležnih organa Republike Srbije.

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture:

izrađuje menadžment plan za područje posebne namene svetske kulturne baštine, izdaje uslove za rekonstrukciju i konzervaciju objekata, prati realizaciju planskih rešenja za kulturna dobra na području ovog plana;

stara se o svim objektima kulturne baštine;

izdaje uslove za pojedinačne objekte u području posebne namene;

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo i Republički zavod za zaštitu prirode sarađuju sa Upravom za zaštitu životne sredine na izradi programa i studija, dostavljaju podatke o konkretnim merama i načinima zaštite, prate sprovođenje mera i načina zaštite prirodnih i kulturnih dobara u toku realizacije planskih rešenja.

JP „Putevi Srbije” izdaje uslove i izdaje saglasnosti za izgradnju objekata iz domena svoje nadležnosti, prati dinamiku realizacije planskih rešenja.

AD „Železnice Srbije” prati dinamiku realizacije planskih rešenja iz svoje nadležnosti i dostavlja mišljenja, stavove i saglasnosti.

Telekom Srbija, JP PTT „Srbija”, Beograd i Jedinica Novi Pazar izdaju uslove za izgradnju objekata iz domena svoje nadležnosti, prati dinamiku realizacije planskih rešenja.

JP „Elektromreže Srbije” i „Elektrodistribucija – Beograd” d.o.o. izdaju uslove za izgradnju objekata iz domena svoje nadležnosti, prati dinamiku realizacije planskih rešenja.

JVP „Srbijavode” izdaje uslove zaštite i korišćenja voda i razvoja vodoprivredne infrastrukture, prati dinamiku realizacije planskih rešenja iz svoje nadležnosti.

JP „Srbijašume”, Šumsko gazdinstvo Novi Pazar gazduje šumama u državnoj svojini, izdaje uslove zaštite i korišćenja šuma, prati dinamiku realizacije planskih rešenja iz svoje nadležnosti.

Lokalna samouprava:

angažuje postojeće službe i po potrebi formira nove (neophodne) za aktivnosti u toku implementacije Prostornog plana;

sarađuje sa nadležnim ministarstvima, javnim preduzećima i ostalim akterima u implementaciji Prostornog plana;

pravovremeno pokreće proceduru izrade potrebnih urbanističkih dokumenata u cilju omogućavanja potpune realizacije planskih rešenja;

organizacijom i funkcionisanjem najznačajnije utiče na poštovanje definisane dinamike implementacije Prostornog plana;

učestvuje u realizaciji ciljeva i zadataka iz oblasti očuvanja prirodnih resursa, razvoja i stimulacije demografskih procesa i privrede, infrastrukture i životne sredine, u saradnji sa nadležnim ministarstvima, javnim preduzećima i agencijama.

Nadležnost lokalne samouprave:

Donosi urbanističke planove u skladu sa ovim Prostornog plana.

Uređuje i obezbeđuje obavljanje i razvoj komunalnih delatnosti u skladu sa ovim Prostornog plana (prečišćavanje i distribuciju vode, prečišćavanje i odvođenje atmosferskih i otpadnih voda, linijski gradski i prigradski prevoz putnika, održavanje čistoće u gradovima i naseljima, održavanje deponija, uređivanje, održavanje i korišćenje pijaca, parkova, zelenih, rekreacionih i drugih javnih površina, javnih parkirališta, javna rasveta, uređivanje i održavanje groblja i sahranjivanje i dr.), kao i organizacione, materijalne i druge uslove za njihove obavljanje.

Stara se o zaštiti životne sredine, donosi programe korišćenja i zaštite prirodnih vrednosti i programe zaštite životne sredine, odnosno lokalne akcione i sanacione planove, u skladu sa ovim Prostornog plana, strateškim dokumentima i svojim interesima i specifičnostima.

Uređuje i obezbeđuje obavljanje poslova koji se odnose na izgradnju, rehabilitaciju i rekonstrukciju, održavanje, zaštitu, korišćenje, razvoj i upravljanje lokalnim i nekategorisanim putevima.

Organizuje vršenje poslova u vezi sa zaštitom kulturnih dobara od značaja, podstiče razvoj kulturnog i umetničkog stvaralaštva, obezbeđuje sredstva za finansiranje i sufinansiranje programa i projekata u oblasti kulture i stvara uslove za rad muzeja i biblioteka i drugih ustanova kulture.

Donosi osnove zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog zemljišta i stara se o njihovom sprovođenju, određuje erozivna područja, stara se o korišćenju pašnjaka i odlučuje o privođenju pašnjaka drugoj kulturi.

Uređuje i utvrđuje način korišćenja i upravljanja izvorima, javnim bunarima i česmama, utvrđuje vodoprivredne uslove, izdaje vodoprivredne saglasnosti i vodoprivredne dozvole za objekte lokalnog značaja.

Podstiče i stara se o razvoju turizma na svojoj teritoriji i utvrđuje visinu boravišne takse.

Stara se o razvoju i unapređenju ugostiteljstva, zanatstva i trgovine.

Obrazuje inspekcijske službe i vrši inspekcijski nadzor nad izvršenjem propisa i drugih opštih akata iz svoje nadležnosti.

Obavlja i druge poslove od neposrednog interesa za građane, u skladu s Ustavom, zakonom i statutom.

Organi jedinica lokalne samouprave mogu sarađivati sa nevladinim organizacijama, humanitarnim organizacijama i drugim organizacijama, u interesu jedinice lokalne samouprave i stanovnika sa svog područja.

4. MERE I INSTRUMENTI ZA IMPLEMENTACIJU PLANA

Opšte odredbe – Strateška opredeljenja, planske koncepcije i planska rešenja sprovode se:

primenom opštih, pojedinačnih i sektorskih politika, mera i instrumenata;

poštovanjem utvrđenih normi i standarda koje propisuje zakon, podzakonski akti i planersko iskustvo zasnovano na primerima usvojenih planova;

razradom utvrđenih ciljeva i koncepcija kroz planove i programe razvoja Grada, javnih preduzeća i kroz druge programe razvoja i

daljim istraživanjem i planiranjem, izradom tehničke dokumentacije, praćenjem promena u prostoru i realizacije planskih rešenja, kao i njihovog uticaja na prostor i funkcije u njemu.

4.1. EKONOMSKO-FINANSIJSKE MERE

Za planska rešenja šuma, lovišta i poljoprivrede:

angažovanje sredstava JVP „Srbijašume”, Šumsko gazdinstvo; i

angažovanje sredstava budžeta Republike Srbije i/ili korisnika šuma.

Za planska rešenja voda, vodnog zemljišta i vodoprivrede:

sredstva nadležnog javnog vodoprivrednog preduzeća iz naknada za odvodnjavanje područja i naknada za korišćenje vodnog zemljišta;

aktiviranje razvojnih Programa radova u oblasti voda u nadležnosti lokalne samouprave za iskorišćavanje dela naknada;

sredstva budžeta Republike Srbije, odnosno deo naknada koje ubira nadležno ministarstvo za zahvaćenu i ispuštenu vodu; i

zainteresovani korisnici i sredstva iz donacija.

Za planska rešenja privrednog i regionalnog razvoja:

sufinansiranje ravnomernog regionalnog razvoja sredstvima budžeta Republike Srbije, budžeta lokalne samouprave i drugih izvora;

državna pomoć za ravnomerni regionalni razvoj koji se dodeljuju u skladu sa pravilima i regulativama o finansiranju lokalne samouprave za: preduzetnička ulaganja, tekuće poslovanje privrednih subjekata, restrukturiranje privrede, osposobljavanje kadrova za implementaciju regionalne politike, pripremu opreme i uređaja, koji neposredno služe zaštiti životne sredine, korišćenje obnovljivih izvora energije;

subvencije, povoljne pozajmice, garancije, poreske olakšice, koje su definisane poreskom regulativom; i

instrumenti za predpristupnu pomoć – IPA -U novom budžetu EU 2007-2013 predviđena su i sredstva za novi Instrument za pretpristupnu pomoć (Instrument for Pre-accession Assistance – IPA) koji treba da pripremi države kandidate i potencijalne kandidate za korišćenje strukturnih fondova EU kada postanu punopravne članice. IPA sadrži ukupno pet specijalizovanih komponenti: a) za pomoć u procesu tranzicije i izgradnje institucija, s ciljem ispunjavanja kriterijuma približavanja EU i jačanja administrativnih i pravosudnih kapaciteta; b) za pomoć za regionalnu i prekograničnu saradnju; v) za regionalni razvoj; g) za razvoj ljudskih resursa; i d) za razvoj sela i poljoprivrede. Zemljama kandidatima za članstvo (trenutno Turska, Hrvatska i Makedonija) su dostupne sve, a ostalim zemljama (Albanija, BiH, Crna Gora i Srbija), do dobijanja statusa kandidata, samo prve dve komponente.

Za planska rešenja demografskih procesa i mreže i objekata javnih službi:

angažovanje sredstava Republike Srbije, jedinica lokalne samouprave;

akteri realizacije razvoja javnih službi su još :

nadležna ministarstva i sektori;

nevladine organizacije; i

institucije obrazovanja, kulture i informisanja.

Za planska rešenja mreže naselja i centara i ruralni razvoj:

fiskalne mere: poreske olakšice i podsticaji za privlačenje stranog i domaćeg kapitala, za ulaganje u više faze prerade, za nove proizvode i dr;

sufinansiranje ravnomernog regionalnog razvoja sredstvima budžeta Republike Srbije, budžeta lokalne samouprave i drugih izvora;

angažovanje privatnih sredstava uz stimulisanje preko fiskalne politike;

finansijske mere: definisanje kreditno-monetarne politike u funkciji razvoja malih i srednjih preduzeća, instrumenti kreditne politike (kamatne stope, rok vraćanja, grejs period);

spoljno-trgovinske mere: prilagođavanje instrumenata trgovinske politike (devizni kurs, carine, carinske zaštite, uvozna kontrola i ograničenja. finansiranje izvoza, izvozni krediti…);

korišćenje sredstava iz fondova Evropske unije (PHARE) program, program Pakta za stabilnost, za restruktuiranje privrede i izgradnju kapitalnih objekata (proizvodnih i infrastrukturnih);

sredstva budžeta Republike i lokalnih organa uprave;

formiranje posebnog fonda lokalne uprave za podržavanje programa integralnop ruralnog razvoja; i

podsticanje razvoja porodičnih/kućnih preduzeća poreskim i socijalnim merama.

Za planska rešenja infrastrukturnih sistema:

Osnovni finansijske realizacije planskih rešenja saobraćaja i infrastrukture su:

Ministarstvo za infrastrukturu i energetiku;

JP „Putevi Srbije”;

AD „Železnice Srbije”;

„Elektroprivreda Srbije”;

JP „Elektromreža Srbije”, JVP „Srbijavode”, gradska uprava i resorno ministarstvo za vodoprivredu, poljoprivredu i šumarstvo Republike Srbije;

TELEKOM, preko naplate usluga;

budući korisnici, distributeri i JP PTT SRBIJA – RJ KDS;

lokalna samouprava i javno preduzeće nadležno za lokalne puteve; i

privatni sektor.

Rekonstrukcija, modernizacija i izgradnja puteva I i II reda finansiraće se sredstvima republičkog budžeta i JP „Putevi Srbije”, dok bi modernizacija i izgradnja deonica lokalnih puteva trebalo da se realizuje sredstvima opštinskog budžeta.

Realizaciju planskih rešenja železničke infrastrukture, treba da finansira AD „Železnice Srbije” sredstvima republičkog budžeta.

Za planska rešenja razvoja turizma:

republički budžet, sredstva lokalne samouprave, i privatne institucije;

Turistička organizacija Srbije i turistička organizacija Novog Pazara;

Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja;

potencijalni akteri realizacije razvoja turizma, sporta i rekreacije su još:

sportska društva i ustanove;

Ministarstvo kulture, informisanja i informacionog društva putem korišćenja medija;

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo;

Zavod za zaštitu prirode Srbije; i

korisnici i vlasnici dobara.

Za planska rešenja zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara:

Republika Srbija iz namenskih i posebnih sredstava;

Ministarstvo kulture, informisanja i informacionog društva;

Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo;

lokalna samouprava;

korisnici i vlasnici dobara;

donacije;

ekofond opštine;

krediti, subvencije za razvoj savremenih ekoloških tehnologija;

međunarodne organizacije i fondovi; i

podsticanje isplativih razvojnih aktivnosti kojima se poboljšava stanje zaštićenih prirodnih vrednosti i omogućava njihovo održivo korišćenje (kroz poljoprivredu, turizam, šumarstvo, sport, rekreaciju).

Za planska rešenja zaštite životne sredine:

budžet Republike Srbije;

podsticajne mere za programe zaštite i unapređenja životne sredine;

poreske olakšice za sprovođenje bioloških mera zaštite poljoprivrednog i šumskog zemljišta;

obezbeđivanje sredstava za antierozivnu i ekološku zaštitu zemljišta; i

novčane kazne i ostale finansijske restrikcije za fizička i pravna lica koja vrše zagađivanje životne sredine.

4.2. ORGANIZACIONE MERE I INSTRUMENTI

Za planska rešenja šuma, lovišta i poljoprivrede:

organizovanje integralnog gazdovanja šumama i šumskim zemljištem u državnoj svojini u jednom jedinstvenom preduzeću sa decentralizovanom unutrašnjom organizacijom;

usklađivanje istovetnih principa gazdovanja i iste primeniti na državne i privatne šume;

trajna saradnja i usklađivanje interesa sa lokalnom samoupravom; i

podsticajnim merama i instrumentima agrarne, kreditne i poreske politike, a naročito sredstvima agrarnog budžeta Republike Srbije stimulisaće se: izvozna orijentacija u poljoprivrednoj proizvodnji.

Za planska rešenja voda, vodnog zemljišta i vodoprivrede – lokalna samouprava, JKP, Republička direkcija za vode, pri Ministarstvu poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede, JVP Srbijavode i mesne zajednice (za lokalne vodovode) propisuju mera za realizaciju zaštite i korišćenja voda i razvoja vodoprivredne infrastrukture i to:

usklađivanje prodajne cene vode sa cenama koje su definisane Strategijom dugoročnog razvoja vodoprivrede Republike Srbije, što znači da cena mora da pokrije sve troškove proste reprodukcije sistema, troškove zaštite izvorišta, kao i deo troškova proširene reprodukcije (oko30%) za dalji razvoj sistema;

donošenje paketa mera za racionalizaciju potrošnje vode i zaštitu voda od zagađivanja;

uspostavljanje realne visine naknade za korišćenje voda i upuštanje upotrebljenih voda, u skladu sa principima koji su definisani Strategijom dugoročnog razvoja vodoprivrede Srbije, odnosno visina naknade mora biti veća od specifičnih troškova prečišćavanja otpadnih voda;

zabrana stavljanja u promet materija (za koje postoji zamena) štetnih po kvalitet voda; i

uvođenje pojedinačnih vodomera za svaku stambenu jedinicu.

Za planska rešenja privrednog i regionalnog razvoja:

podsticajnim merama i instrumentima agrarne, kreditne i poreske politike, a naročito sredstvima agrarnog budžeta Republike Srbije stimulisaće se: izvozna orjentacija u poljoprivrednoj proizvodnji;

svojinskom (svojinska transformacija preduzeća, dugoročni zakup, nesvojinska prava korišćenja zemljišta i sl.), regionalnom, kreditnom, poreskom, socijalnom i obrazovnom politikom stimulisaće se prestrukturiranje preduzeća, razvoj malih i srednjih ekonomski efikasnih preduzeća, direktna strana ulaganja, preduzetništvo na regionalnom i lokalnom nivou, disperzivni razmeštaj industrijskih i kapaciteta proizvodnog zanatstva;

lokalna samuprava će aktivno učestvovati u razvoju male privrede podsticajnim merama iz svoje nadležnosti:

obezbeđivaće odgovarajuće lokacije na opštinskom zemljištu za izgradnju poslovnih objekata;

dodeljivaće lokacije zainteresovanim preduzetnicima za obavljanje delatnosti koje su od prioritetnog značaja za razvoj,

davaće olakšice u pogledu plaćanja taksi, renti i drugih dažbina za prioritetne delatnosti;

obezbeđivaće osnovne infrastrukturne uslove za poslovno funkcionisanje objekata; i

posebno će podsticati razvoj dopunskih zanimanja koja se mogu organizovati u seoskim domaćinstvima.

Za planska rešenja demografskih procesa i mreže i objekata javnih službi:

Izgradnja novih, nedostajućih predškolskih objekata u seoskim naseljima.

Uključivanje privatnih aktera u organizovan predškolski sistem.

Organizovanje predškolskih razreda pri osnovnim školama.

Rekonstrukcija, adaptacija i opremanje postojećih vrtića od strane gradskih institucija.

Organizovanje pouzdanog, redovnog i subvencionarnog specijalizovanog đačkog prevoza.

Uključivanje privatnih aktera u organizovanu ponudu socijalne zaštite.

Formiranje mobilnih ekipa i službi primarne zdravstvene zaštite.

Izgradnja (rekonstrukcija-adaptacija) objekata i sadržaja zdravstvene zaštite.

Program rekonstrukcije i modernizacije postojećih sportskih terena i objekata.

Za planska rešenja mreže naselja i centara i ruralni razvoj:

Poboljšanje poslovnog okruženja za privlačenje investicija kroz aktivnosti resornih ministarstava i agencija.

Unapređenje rada i angažovanje lokalne uprave i odeljenja za ekonomski razvoj iz domena privrede, komunalnih delatnosti, životne sredine.

Za planska rešenja infrastrukturnih sistema – Za realizaciju infrastrukturnih sistema i izgradnju objekata, definisanih Prostornim planom, neophodno je da se permanentno sačinjavaju srednjoročni i kratkoročni programi. Ovi programi u svemu moraju biti usaglašeni sa:

programima razvoja privrednih aktivnosti;

programima razvoja sadržaja socio-ekonomskog standarda;

programima razvoja javnog prevoza; i

programima zaštite životne sredine.

Za planska rešenja turizma:

izrada srednjoročnih programa razvoja turizma i uređenja ovih prostora;

obezbeđivanje sredstava resornih ministarstava, budžeta opštine i privatnog sektora, obezbeđivanje podrški raznih politika (poreske, zemljišne);

u okviru marketinških aktivnosti na organizaciji turističke ponude neophodno je prezentirati sve turističke aktivnosti i sadržaje, preko svih vidova informativne podrške; i

lokalna samouprava, uz pomoć nadležnog ministarstva i turističkih organizacija, treba da: donese program prezentacije turističkih vrednosti i ponude i utvrdi i realizuje program uređenja i opremanja turističkih prostora.

Za planska rešenja zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara:

realizaciju planskih rešenja bi sprovodile sledeće institucije: lokalna uprava, Zavod za zaštitu prirode Srbije, naučne institucije i fakulteti;

razni vidovi samoorganizovanja građana (dobrovoljne i interesne grupe, privatni sektor i građanska kontrola) u sprovođenju zaštite prostora i prirodnog nasleđa;

uspostavljanje partnerstva – kooperacije na relaciji javni – privatni sektor, državne – nezavisne institucije i organizacije, nivoi uprave – stanovništvo, interesne i dobrovoljne grupe;

formiranje Geografskog informacionog sistema (GIS) i stvaranje jedinstvene baze podataka o prirodnim vrednostima u cilju integralnog i racionalnog upravljanja prirodnim nasleđem i resursima;

praćenje promena u prostoru (nekontrolisano korišćenje bioloških resursa) formiranjem posebnog nadzornog organa;

razni vidovi samoorganizovanja građana (dobrovoljne i interesne grupe, privatni sektor i građanska kontrola) u sprovođenju zaštite prostora i kulturnog nasleđa;

uspostavljanje sistema evaluacije i monitoringa (utvrđivanje osnovnog seta indikatora za izradu, usklađivanje, praćenje i ocenu ostvarivanja planskih ciljeva, odluka i politika kao i korišćenja zaštićenih i rezervisanih prostora); i

praćenje promena u prostoru (nekontrolisano korišćenje kulturnih resursa) formiranjem posebnog nadzornog organa.

Za planska rešenja zaštite životne sredine:

na republičkom nivou, Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja, Zavod za zaštitu prirode i Zavod za zaštitu spomenika kulture treba da realizuju planska rešenja;

na lokalnom nivou, nadležne opštinske službe za oblast privrede, stambenokomunalnih delatnosti i Ekofond Grada; i

poboljšanje inspekcijskog nadzora iz domena zaštite životne sredine;

4.3. NORMATIVNE MERE

Za planska rešenja šuma, lovišta i poljoprivrede:

donošenje potrebnih odluka na nivou lokalne uprave; i

sprovođenje predloženih mera i načina zaštite, korišćenja i upravljanja šumama.

Za planska rešenja voda, vodnog zemljišta i vodoprivrede:

donošenje odluka u nadležnosti lokalne samouprave za izradu razvojnih programa u oblasti voda, vodnog zemljišta i vodoprivredne infrastrukture; i

definisanje selektivne i restriktivne politike legalizacije uz primenu propisa iz oblasti vodoprivrede (vodoprivredne saglasnosti, dozvole) i propisivanje obaveze osiguranja ugroženih objekata kao kriterijuma legalizacije.

Za planska rešenja privrednog i regionalnog razvoja:

donošenja odluka u nadležnosti lokalne samouprave za izradu razvojnih programa; i

primena evropskih normativa i standarda u regionalizaciji, privrednom razvoju i zaštiti životne sredine.

Za planska rešenja demografskih procesa i mreže i objekata javnih službi:

usklađivanje zakonodavne materije u oblasti poreske i zemljišne politike;

usklađivanje sa važećim propisima o normativima i standardima prostora za potrebe dečjih predškolskih i obrazovnih ustanova, prema smernicama Ministarstva prosvete i nauke;

praćenje i uklapanje u normative i standarde Evropske unije u domenu obrazovanja;

pravno obezbeđenje davalaca i korisnika različitih oblika zaštite i brige o starim građanima i licima sa posebnim potrebama;

redefinisanje obuhvata, normativa i standarda primarne zdravstvene zaštite; i

usklađivanje zakonodavne materije o zdravstvu.

Za planska rešenja mreže naselja i centara i ruralni razvoj:

primena odgovarajućih zakona, propisa i normativnih akata;

Strategija privrednog razvoja, Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća i

programi razvoja lokalne zajednice, programi razvoja preduzeća, analize uticaja industrijske proizvodnje na sredinu, lokalni ekološki akcioni plan.

Za planska rešenja infrastrukturnih sistema:

važeći propisi, tehničke preporuke, pravilnici i standardi EMS – a;

usaglašavanje sa važećim propisima i standardima EMS – a, Propisima i uslovima JVP „Srbijavode”, uslovima Ministarstva poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede;

primena međunarodnih propisa.

Za planska rešenja turizma:

Izrada i donošenje odgovarajućih urbanističkih dokumenata, studija, programa i projekata.

Za planska rešenja zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara:

uspostavljanje zakonodavstva iz oblasti zaštite prirode; i

uspostavljanje zakonodavstva iz oblasti zaštite nepokretnih kulturnih dobara.

Za planska rešenja zaštite životne sredine:

obezbeđivanje planske i urbanističke dokumentacije;

propisi o zaštiti prirode, prirodnih bogatstva i zaštite i unapređivanja životne sredine;

saglasnosti i rešenja resornih ministarstava; i

propisi vezani za tehničke mere i standarde.

4.4. POLITIKE

Za planska rešenja šuma, lovišta i poljoprivrede:

donošenje Nacionalnog programa razvoja šumarstva; i

donošenje Nacionalnog lovnog programa, na bazi definisane lovne politike, u skladu sa Nacionalnim programom razvoja šumarstva i Nacionalnim agrarnim programom i u njima iskazanim ciljevima šumarske i agrarne politike.

Za planska rešenja voda, vodnog zemljišta i vodoprivrede:

izrada Programa za utvrđivanje i konstituisanje sanitarnih zona i njihovih monitoringa i izrada potrebne planske dokumentacije;

izrada Programa i definisanje dinamike izgradnje dodatnih kapaciteta, kao i izrada projektne dokumentacije; i

izrada Programa realizacije vodovodne i kanalizacione mreže sa neophodnom urbanističkom i tehničkom dokumentacijom.

Za planska rešenja privrednog i regionalnog razvoja:

utvrđivanje nacionalnog interesa i donošenje nacionalnih strategija razvoja;

uključivanje u evropske integracije; i

primena evropskih normativa i standarda.

Za planska rešenja demografskih procesa i mreže i objekata javnih službi:

definisanje strategije razvoja predškolskih ustanova i obrazovnih na teritoriji Prostornog plana;

definisanje politike socijalne zaštite na nivou jedinica lokalne samouprave, a sve prema lokalnim potrebama; i

definisanje politike zdravstvene zaštite na nivou jedinica lokalne samouprave, a u skladu sa lokalnim potrebama.

Za planska rešenja mreže naselja i centara i ruralni razvoj:

makroekonomska i regionalna politika (politika prestrukturiranja, politika razvoja MSP-a, kreditno-monetarna politika, politika cena itd.);

politika industrijskog razvoja (stimulisanje prioritetnih grana, obezbeđivanje materijalno-finansijske osnove, podsticanje mobilnosti faktora proizvodnje);

politika održivog razvoja; i

politika razvoja lokalne zajednice.

Za planska rešenja infrastrukturnih sistema:

politike razvoja saobraćajnih sistema usaglašenih sa evropskim sistemima; i

politike razvoja infrastrukturnih sistema.

Za planska rešenja turizma:

kreditnom, poreskom i politikom finansiranja komunalnih sistema, javnih službi i razvoja turističkih područja podsticaće se planirani razvoj mreže naselja, a naročito opremanje i uređenje centara zajednice sela i naselja sa turističkom funkcijom, kao i iniciranje planiranog razvoja turističke infrastrukture uz razvoj posebnih mera i instrumenata ovih politika kojima će turistička područja imati tretman ugledno-oglednog područja za iniciranje i ostvarivanje planirane turističke ponude i integralni razvoj ruralnog turističkog područja.

Za planska rešenja zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara:

izrada programa zaštite, razvoja i uređenja prirode, objekata i okoline zaštićenih dobara; i

obezbeđivanja sredstava resornih ministarstava, budžeta lokalne samouprave i privatnog sektora za ostvarivanje zaštite.

Za planska rešenja zaštite životne sredine:

definisanje strateških ciljeva zaštite; i

primena zakonskih propisa iz oblasti zaštite životne sredine i zaštite prirodnih dobara.