Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene sliva akumulacije „Ključ“

Na osnovu člana 35. stav 2. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09 i 81/09 – ispravka) i člana 42. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RS”, br. 55/05, 71/05 – ispravka, 101/07 i 65/08),

Vlada donosi

U R E D B U

O UTVRĐIVANjU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

SLIVA AKUMULACIJE „KLjUČ”

Član 1.

Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije „Ključ” (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 2.

Prostornim planom utvrđuju se osnove organizacije, korišćenja, uređenja i zaštite područja sliva akumulacije „Ključ” na delovima teritorija opština Lebane, Medveđa i grada Leskovca.

Član 3.

Prostorni plan sastoji se iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.

Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Grafički prikazi (referalne karte) izrađeni su u razmeri 1: 50.000, i to: referalna karta 1.- Namena prostora; referalna karta 2.- Mreža naselja, funkcija javnih službi i infrastrukturnih sistema; i referalna karta 3.- Turizam; prirodni resursi i ruralna područja; zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara.

Grafičke prikaze iz stava 3. ovog člana, izrađene u 12 primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 4.

Prostorni plan sprovodi se izradom i donošenjem prostornih planova jedinica lokalne samouprave i urbanističkih planova, kao i razvojnim planovima i programima, programima uređenja građevinskog zamljišta i programima zaštite životne sredine i prirode.

Član 5.

Grafički prikazi iz člana 3. stav 3. ove uredbe, čuvaju se trajno u Vladi (jedan komplet), Ministarstvu životne sredine i prostornog planiranja (tri kompleta), Ministarstvu za infrastrukturu (jedan komplet), Ministarstvu za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu (jedan komplet), opštini Lebane (jedan komplet), opštini Medveđa (jedan komplet), gradu Leskovcu (jedan komplet) i Republičkoj agenciji za prostorno planiranje (tri kompleta).

Dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.

Član 6.

Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 3. ove uredbe imaju pravna i fizička lica, pod uslovima i na način koji bliže propisuje ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 7.

Prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrđen Prostornim planom.

Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od godinu dana od dana njenog stupanja na snagu.

Prostorni planovi jedinica lokalne samouprave, urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.

Član 8.

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

05 Broj: /2010

U Beogradu, 15. jula 2010. godine

V L A D A

PREDSEDNIK

PROSTORNI PLAN PODRUČJA POSEBNE NAMENESLIVA AKUMULACIJE „KLjUČ”

Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije „Ključ” (u daljem tekstu: Prostorni plan) radi se za period do 2023. godine.

Pravni osnov za izradu Prostornog plana sadržan je u Zakonu o planiranju i izgradnji (u daljem tekstu: Zakon) („Službeni glasnik RS”, br. 72/09 i 81/09-ispravka). Pri izradi su korišćeni i drugi tematski važni zakoni, pre svega Zakon o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 46/91, 53/93, 48/94 i 54/96) i Zakon o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, br. 135/04,36/09-dr.zakon, 36/09, 72/09-dr.zakon), kao i podzakonski akti, pre svega Pravilnik o sadržini, načinu i postupku izrade planskih dokumenata (u daljem tekstu: Pravilnik) („Službeni glasnik RS”, broj 31/10) i Pravilnik o načinu određivanja i održavanja zona sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja (u daljem tekstu: Pravilnik o zaštiti izvorišta) („Službeni glasnik RS”, broj 92/08). Izrada Prostornog plana započeta je izradom Programa (u daljem tekstu: Program izrade) i donošenjem Odluke o izradi Prostornog plana područja posebne namene sliva akumulacije „Ključ” („Službeni glasnik RS”, broj 6/06) (u daljem tekstu: Odluka o izradi). Izradu plana je Republička agencija za prostorno planiranje, kao naručilac – istovremeno i nosilac izrade (ugovor br. 350-377/2007-01 od 27. septembra 2007. godine), poverila Zavodu za urbanizam Niš kao izvršiocu – obrađivaču (Ugovor broj: 2414 od 28. septembra 2007. godine).

Planski osnov za izradu Prostornog plana predstavljaju Prostorni plan Republike Srbije (u daljem tekstu: PPRS) („Službeni glasnik RS”, broj 13/96 – poglavlja II.3 i VII.5) i Vodoprivredna osnova Republike Srbije (u daljem tekstu: Vodoprivredna osnova RS) („Službeni glasnik RS”, broj 11/02). Osnov za pripremanje Prostornog plana čine: Koncept plana (u daljem tekstu: Koncept), Prethodna studija opravdanosti sa Glavnim projektom, raspoložive sektorske studije i analize, uslovi i mišljenja nadležnih institucija.

Prostorni plan se u skladu sa članom 21. Zakona radi zbog iskorišćenja hidropotencijala i izgradnje objekata za koje građevinsku dozvolu izdaje nadležno ministarstvo.

Cilj Prostornog plana je stvaranje planskog osnova za obezbeđenje prostornih uslova za ostvarenje posebne namena područja (tj. korišćenje vodnog resursa planskog područja formiranjem akumulacije „Ključ” i izgradnjom brane, u svrhu rešavanja problema, prvenstveno, snabdevanja vodom za piće utvrđenog konzumnog područja) i za zaštitu sliva akumulacije u uslovima održivog, multifunkcionalnog razvoja planskog područja.

Prostorni plan čine:

-Tekstualni deo:

1. Polazne osnove

2. Ciljevi, principi i operativni ciljevi Prostornog plana

3. Koncepcija i propozicije prostornog razvoja i prostorni razvoj funkcija

4. Pravila uređenja, korišćenja i zaštite planskog područja i pravila građenja

5. Implementacija

– Tematske karte:

1. Hidrotehnički sistemi i procena hazarda

2. Anteroziona zaštita

– Grafički deo (referalne karte):

RK 1. Namena prostora 1:50.000

RK 2. Mreža naselja, funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema 1:50.000

RK 3. Turizam; prirodni resursi i ruralna područja; zaštita životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara 1:50.000.

1. POLAZNE OSNOVE

1.0.1. Posebna namena

Posebna namena – za snabdevanje vodom za piće šireg konzumnog područja – zasnovana je na površinskim vodama, prirodnim izvorima i podzemnoj izdani zbog njihove izdašnosti i kvalitetu. Posebna namena će se ostvariti formiranjem akumulacije „Ključ”, izgradnjom brane i pratećih vodoprivrednih i ostalih infrastrukturnih objekata koji su u funkciji vodosnabdevanja.

Nosioci funkcije posebne namene su 1. vodni – prirodni resurs, 2. buduća akumulacija „Ključ” (vodoprivredni objekti) – stvoreni resurs i 3. vodoprivreda – razvojna grana područja. Efekat ostvarenja ove funkcije treba da bude razvoj vodoprivrede kao osnovnog i izvesnog, značajnog pravca razvoja planskog područja.

Navedena opredeljujuća namena, aktivnosti i funkcije u prostoru, odredile su posebnost planskog područja, kao prostorne celine za koju se donosi plan posebne namene.

Radi očuvanja pobrojanih resursa za funkciju posebne namene, planerski pristup je da se multifunkcionalni razvoj i zaštita celokupnog planskog područja, odvijaju u okvirima zaštite vodnog resursa.

Shodno tome, utvrđuju se zone sanitarne zaštite akumulacije „Ključ” i propisuju režimi zaštite po zonama.

Poštujući režime zaštite, planska rešenja, zasnovana na korišćenju lokalnih potencijala, omogućiće realizaciju pojedinih pravaca razvoja koji nisu u direktnoj funkciji posebne namene, kao dopunskih delatnosti seoskog stanovništva i podstrek za zaustavljanje negativnih demografskih kretanja. Planska rešenja su utvrđena prostornom dispozicijom (grafički) i pravilima korišćenja i uređenja prostora po zonama u okviru propisanih režima zaštite (tekstualno) i prikazana kroz osnovne namene zemljišta, kao i organizaciju i opremanje prostora mrežama infrastrukture, naselja, javnih službi, komunalnih objekata.

Opis područja i granica

Zbog specifičnosti područja, (tj. činjenice da slivovi planirane akumulacije „Ključ” i izgrađene akumulacije „Barje”, jednim delom leže na istim katastarskim opštinama (u daljem tekstu: KO) imaju i zajedničku granicu) i potrebe da se, po kriterijumu zaštite voda, slivno područje razmatra u okviru zaokruženih KO, za potrebe istraživanja i potrebe planiranja, prostor je tretiran i granice su utvrđene na sledeći način:

1. po kriterijumu zaštite voda, a za izradu elaborata: 1) Analiza stanja (analiza dokumentacije, studija, ekspertiza, kao i trenutnog stanja na terenu), 2) Strategija razvoja (kasnije transformisanog u Koncept plana) i 3) Preliminarna strateška procena uticaja, definisano je područje istraživanja, čiji je obuhvat slivno područje buduće akumulacije i područje van sliva, u okviru zaokruženih katastarskih opština (u daljem tekstu: područje istraživanja; granica područja istraživanja). Delovi sliva akumulacije „Ključ” koji su van ovog područja su male površine i bez zaseoka;

2. kod izrade Nacrta Prostornog plana, za granice planskog područja utvrđuju se morfološke granice sliva akumulacije „Ključ” u opštinama Medveđa i Lebane i gradu Leskovcu, zatvorene administrativnim granicama ovih opština sa Autonomnom pokrajinom Kosovo i Metohija (u daljem tekstu: AP), tj. definiše se kao plansko područje prostor koji obuhvata celo slivno područje osim dela na teritoriji AP (u daljem tekstu: područje Prostornog plana; granice područja Prostornog plana).

1.1.1. Obuhvat i granice područja Prostornog plana

1.1.1.1. Područje Prostornog plana – obuhvat

Granica područja Prostornog plana, je zatvorena linija koja ide morfološkim granicama sliva akumulacije „Ključ” kroz opštine Medveđa i Lebane i grad Leskovac, između njihova 2 preseka sa administrativnom granicom AP i delom ove administrativne granice između pomenutih preseka.

Prostornim planom, obuhvaćeno je područje površine oko 107,78 km², (10.778,15 ha –područje Prostornog plana).

U administrativno-teritorijalnom pogledu, granicom područja Prostornog plana obuhvaćeni su delovi administrativnih područja dve opštine i jednog grada (tabela 1. Obuhvat i odnos površine područja Prostornog plana i površine sliva akumulacije „Ključ”):

1. deo opštine Lebane sa celom KO Drvodelj, skoro celim KO Buvce, Lipovica i Radevce, delovima KO Klajić i Poroštica i neznatnim delovima KO Rafuna;

2. deo grada Leskovca sa delovima KO Gagince, Melovo i Oruglica;

3. deo opštine Medveđa sa skoro celom KO Đulekare i neznatnim delovima KO Gornja Lapaštica, Tupale, Sijarina, Ravna Banja i Marovac.

U sanitarnom i ekološkom pogledu, područjem Prostornog plana, obuhvaćeno je skoro celo slivno područje buduće akumulacije „Ključ” (98,74%). Deo sliva akumulacije „Ključ” koji je van planskog područja (1,26%) tretira se kao zona direktnog uticaja.

Deo planskog područja pripada kopnenoj zoni bezbednosti (u daljem tekstu: KZB). Granica KZB je na 5 km od granice AP.

Tabela broj 1. Obuhvat i odnos površine područja Prostornog plana i površine sliva akumulacije „Ključ”

Rednibroj Područje Površina ha % % 1. SLIV AKUMULACIJE „KLjUČ” UKUPNO 10.916,07 100,00 1.1. Deo sliva u AP Kosovo i Metohija (van područja istraživanja i Prostornog plana) 137,92 1,26 2.1. PROSTORNI PLAN UKUPNO 10.778,15 (98,74) 100,00 2.1.1. Deo sliva akumulacije „Ključ” na području istraživanja 10.574,49 96,61 97,85 2.1.2. Deo sliva akumulacije „Ključ” van područja istraživanja, a na teritoriji opštine Medveđa 231,59 2,12 2,14

1.1.1.2. Opis granica područja Prostornog plana

Granica Prostornog plana određena je morfološkim granicama sliva i administrativnom granicom AP.

Granica područja Prostornog plana počinje na tromeđi KO Rafuna, KO Buvce i KO Poroštica opština Lebane, skreće na severoistok severozapadnom stranom Mađarski rid do vrha sa kotom 786 m. Ovde se granica lomi na istok ide severnom granicom zaseoka Šećerska mahala do vrha „Mančin bander” (k. 806 m), zatim skreće na jugoistok razvođem preko vrha „Zapisan kamen” (k. 756 m) preseca zaseoke Riđanci, Puneševska mahala, Crnovska mahala, Skopljanska mahala, Stojkovci do vrha „Bogdanova čuka” (k. 740 m). Zatim granica skreće na severoistok preko „Vlajkove utrine” (k. 639 m), seče regionalni put R-223 Lebane-Trstena istim pravcem severnom granicom zaseoka Gornja mahala preko uzvišenja sa kotom 869 m, ovde se granica lomi na jugoistok do vrha „Jasikar” (k. 877 m), zatim skreće na jugozapad do vrha „Lozjarsko” (k. 875 m), istim pravcem preko kota 882 m, 962 m, 944 m,1029 i 1052 do administrativne granice AP (čiji jedan deo, nadalje, prati). Prateći je, granica Prostornog plana se lomi na jugozapad južnom granicom KO Oruglica (grad Leskovac), do tromeđe grada Leskovca, opštine Lebane i AP, nastavlja istim pravcem južnom granicom KO Lipovica (opština Lebane) do najvišeg vrha „Velja glava” (k. 1.181 m), nešto dalje napušta administrativnu granicu AP i ide razvođem do uzvišenja „Šušnata kosa” (k. 1.012 m), nastavlja razvođem do uzvišenja sa kotom 914 m zapadno od zaseoka Finansijska karaula i dalje na sever do vrha „Bekin posedak” (k. 945 m), zapadnom stranom zaseoka Karaula preko uzvišenja „Tamne bukve” (k. 906 m) do međe sa opštinom Lebane. Ovde se granica lomi na severozapad, ide severnom stranom zaseoka Ražen potok do vrha sa kotom 972 m stranom grebena „Svinjski breg” do uzvišenja sa kotom 932 m, zapadnom stranom zaseoka Pojate do uzvišenja sa kotom 954 m i dalje istim pravcem do uzvišenja „Vasin čukar” lomi se na jugozapad do uzvišenja „Delin posedak” (k. 960 m), skreće na sever razvođem do vrha „Tupalski vis” (k. 913 m) u blagom prelomu na severoistok prati poljski put do uzvišenja sa kotom 748 m, zapadnom stranom zaseoka Ajetović. Ovde se granica lomi na jugoistok ide putem razuđenog zaseoka Paunovci skreće na severoistok do uzvišenja sa kotom 785 m, severnom stranom zaseoka Grčka mahala do uzvišenja sa kotom 718 m skreće na severoistok do vrha „Piramida” (k. 787 m) i istim pravcem nastavlja do početne tačke opisa.

1.1.2. Obuhvat i granice zone zaštite izvorišta

1.1.2.1. Zone zaštite izvorišta – obuhvat

Na području Prostornog plana utvrđuju se tri zone sanitarne zaštite planirane akumulacije „Ključ” (u skladu sa čl. 21-23. Pravilnika o zaštiti izvorišta): zona neposredne zaštite izvorišta vodosnabdevanja (cela akumulacija „Ključ” uključujući i vrh pregradnog objekta, priobalno područje akumulacije čija širina iznosi 10 m u horizontalnoj projekciji pri najvišem nivou vode u jezeru – od 450,70 mnm za I fazu izgradnje brane, a 496,10 mnm za II, konačnu fazu), uža zona zaštite (područje oko akumulacije čija širina iznosi 500 m mereno u horizontalnoj projekciji od spoljne granice zone neposredne zaštite) i šira zona zaštite planirane akumulacije – celo slivno područje (tj. veći, obuhvaćeni deo sliva akumulacije-celo plansko područje i mali, neobuhvaćeni deo u AP Kosovo i Metohija-za koji uslovi zaštite imaju isti značaj).

Pored izvorišta, pod zaštitu se stavljaju i vodotokovi na slivu. Utvrđuju se zone (pojasevi) neposredne zaštite nadzemnih pritoka, koje obuhvataju nadzemni vodotok (duž celog toka neposrednih nadzemnih pritoka akumulacije i drugih vodotokova na slivu) i područje sa obe strane vodotoka (pojasevi su širine od najmanje 10 m u horizontalnoj projekciji, mereno od nivoa vode pri vodostaju vodotokova koji se javlja jednom u 10 godina).

Tabela broj 2. Obuhvat prostora zonama sanitarne zaštite akumulacije „Ključ”

Redni broj Područje Površina zone zaštite Na planskom području Van planskog područja Ukupna ha Stanje Plan Promene zbog potapanja Ukupne planirane promene BILANS PLANIRANIH POVRŠINA ha % % ha brana „Ključ” 109,44 827 245 582 0,296

(Tabela i sledeća konstatacija su preuzete iz Idejnog projekta „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Hidrološke podloge, knjiga 1, Institut za vodoprivredu „Jaroslav Černi”, Beograd 1999. godine).

Prosečni višegodišnji koeficijent oticaja za sliv reke Šumanke viši je za 25% od proseka Republike Srbije, a za 11% od proseka Republike Srbije bez pokrajina. Evapotranspiracija na slivu reke Šumanke je nešto niža u odnosu na prosečnu vrednost za Republiku Srbiju. Područje je bogatije vodom, reda veličine 8% prema padavinama, odnosno 40% prema sloju oticanja, pa se sliv može svrstati u kategoriju vodnijih slivova u Republici Srbiji.

Ocena stanja, je da se razmatrani sliv može svrstati u kategoriju vodnijih slivova u Republici Srbiji i da je sravnjivanjem potreba i bilansa voda, opravdana ideja da se vode reke Šumanke koriste za dugoročno vodosnabdevanje i druge potrebe u regionu (navodnjavanje poljoprivrdnih površina u Leskovačkom polju, povećanje poljoprivredne proizvodnje, poboljšanje i održavanje kvaliteta voda Jablanice i dr).

Resurs poljoprivrednog zemljišta

Resurs poljoprivrednog zemljišta čini zemljište I do IV i deo V katastarske klase. Poljoprivredno zemljište na planskom području obuhvata 1.012 ha, (od čega je 64% na teritoriji opštine Lebane, 28% na teritoriji grada Leskovca, i 8% na teritoriji opštine Medveđa). Stvarna površina zemljišta čija je osnovna namena poljoprivredno zemljište, znatno je manja od evidentirane u katastrima (usled depopulacije sela, mnoga su domaćinstva napuštena a poljoprivredno zemljište koje im je pripadalo, je vremenom, samozasejavanjem, prelazilo u šumsko). Na delu koji pripada opštini Lebane konstatovana je visoka zastupljenost oranica i njiva, na delu koji pripada gradu Leskovcu učešće oranica i njiva je još naglašenije, a na delu koji pripada opštini Medveđa najznačajnije je učešće livada i pašnjaka.

Na srednjim visinama su livade i pašnjaci i zastupljeno je stočarstvo.

U proseku, jedno poljoprivreno domaćinstvo poseduje 3 ha obradivog zemljišta (struktura gazdinstava je nepovoljna) i 2 uslovna grla stoke. U stočarstvu se, po broju grla, može konstatovati blagi trend opadanja. Najzastupljenije je uzgajanje ovaca, zatim krava i svinja. Značajna je i orijentacija na pčelarenje: na području je registrovano oko 1.000 košnica (najviše u KO Buvce). Značajni su zasadi šljive, jabuke, maline i oraha.

Ocena stanja: mesto poljoprivrede u strukturi privrede područja Prostornog plana nije optimalno zbog starosti poljoprivrednih domaćinstava i zbog trajnog gubljenja poljoprivrednog zemljišta za primarnu namenu (usled neobrađivanja i obraslosti korovom i šikarom). Očuvanje, unapređenje i plansko iskorišćavanje prostornih uslova i resursa poljoprivrednog zemljišta, posebno za pašnjačko stočarstvo, uz demografsku obnovu, omogućilo bi dalji tretman poljoprivrede kao jednog od glavnih pravaca razvoja područja.

Šume i šumsko zemljište

Šume planskog područja su sastavni deo Jablaničkog šumskog područja. Prema evidenciji opštinskih katastara nepokretnosti i RGZ, šume i šumsko zemljište obuhvataju ukupno oko 9.700 ha ukupne površine planskog područja, (od čega je oko 46,6% na delu opštine Lebane 35,8% na delu grada Leskovca i 16,6% na delu opštine Medveđa). Stvarne površine šuma i šumskog zemljišta znatno su veće od evidentiranih u katastrima. Deo ukupnog zemljišta sa ovom osnovnom namenom spada u degradirane i iskrčene šume. U središnjem delovima planskog područja (orjentisanim prema zapadu i severozapadu) zastupljeno je zemljište od I do IV i deo V bonitetne klase.

Značajan deo čine državne šume, koje su organizacioni deo JP „Srbijašume”, a u sastavu su 4 gazdinske jedinice: GJ „Velja glava – Kopiljak”, GJ „Zajčevac – Ajkobila – Šajići”, GJ „Radevačka česma”, i GJ „Šilovačke šume”. Njima planski gazduje Šumsko gazdinstvo „Šuma”-Leskovac, preko opšte i posebnih osnova. Na planskom području, u okviru pomenutih gazdinskih jedinica, površine pod državnom šumom iznose 3.276,89 ha, a dubeća zapremina iznosi 712.528 m3.

Kod državnih šuma, u ukupno obrasloj površini ima visokih sastojina prirodne, veštački podignute i kulture), izdanačkih sastojina, šikara i šibljaka. U ukupnoj površini visokih i izdanačkih sastojina, ima najviše bukve, mestimično devastirane a mestimično izdanačke, starosti kod izdanačkih do 90 godina. Prirodne sastojine osim bukve čine visoke šume kitnjaka i cera, mešovite sastojine bagrema, bukve i kitnjaka, izdanačke šume bagrema ili kitnjaka, ili bele i krte vrbe, šikare cera i graba (kao i šumsko zemljište koje je pod pašnjacima i napuštenim pašnjacima). Veštačke sastojine čine zasadi crnog bora, smrče, belog bora i topole.

Evidentirani su areali lekovitog bilja i jestivog bilja, a njihovo organizovano korišćenje zahteva kontrolu i ograničenja.

Stanje državnih šuma je pretežno zadovoljavajuće. Mestimično je kod veštačkih sastojina, zbog lošeg gazdovanja, manji procenat tehničkog drveta.

Za šume u privatnoj svojini ne postoje programi gazdovanja ili opšta osnova.

Planskim aktivnostima, pre nekoliko decenija, pošumljene su goleti i poboljšan kvalitet šuma. Obim pošumljavanja se tokom proteklih 20 godina stalno smanjivao (u šumama i van šuma), a neplanskim, čistim sečama, degradirane su veće površine. Sadašnji obim pošumljavanja je oko 2,5 puta manji, a obim posečene drvne mase je uvećan za oko 30% (što je najizrazitije na području opštine Lebane).

Na planskom području su delovi tri lovna područja (delovi opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca). Na ovom prostoru od divljači ima srna, zečeva i divljih svinja. Nema organizovanih uzgajališta divljači.

Ocena stanja državnih šuma je zadovoljavajuća.

1.3.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra, prostori od interesa za odbranu zemlje i zaštitu od elementarnih nepogoda

Dosadašnji tretman područja i potencijali za zaštitu

Područje je poseban tretman dobilo na osnovu opredeljenja da se ovde izgradi akumulacija „Ključ”, i tako iskoriste izdašnost i kvalitet vodnog resursa. Do sada su pojedini delovi planskog područja delili sudbinu opština kojima pripadaju (tadašnje opštine Lebane, Leskovac i Medveđa). Po prostorno-regionalnoj diferencijaciji životne sredine plansko područje pripada Južno-Moravskoj zoni.

Životna sredina

Životnu sredinu planskog područja određuju prirodni resursi: čiste vode (čiji se deo nepovratno gubi zbog nepreduzimanja planskih mera za očuvanje njihovih količina, unapređenje kvaliteta i multinamensko iskorišćenje), poljoprivredno zemljište srednjeg kvaliteta (koje se nepovratno gubi za primarnu namenu zapuštanjem usled demografskog pražnjenja poručja i starenja stanovništva) i šume dobrim delom planski sađene (čijim se delom u društvenom vlasništvu upravlja i zaštita vrši na osnovu šumskih osnova, a u privatnom po inicijativama rukovođenim finansijskom situacijom i iskustvom) i stvoreni resursi (uglavnom stambeni i saobraćajni).

Degradaciji životne sredine doprinose: 1. evidentirani erozivni procesi, uglavnom izazvani neplanskim, neadekvatnim, čistim sečama šuma i 2. sporadično i na malim površinama evidentirana sklonost kliženju.

Ocena stanja prirodnih resursa je (uz provere kroz stratešku procenu uticaja na životnu sredinu), da se njihovo korišćenje odvija u granicama održivosti (kao rezultat perifernog i planinskog položaja, demografskog pražnjenja i odsustva industrije). Kod resursa voda, rizike donose prirodni faktori (presušivanje, sezonska izlivanja), što treba korigovati planskim merama. Sliv reke Šumanke je nezagađen i pogodan za vodosnabdevanje. Rizik za očuvanje uslova predstavljaju i nekontrolisane i čiste seče šuma u južnom delu slivnog područja.

Stvoreni resursi služe osnovnim životnim potrebama i nisu usaglašavani sa potrebama očuvanja životne sredine po kvalitetu ili načinu korišćenja (što zahvaljujući negativnim demografskim kretanjima nije ostavilo značajnog traga), a za razvojne potrebe područja moraju biti usaglašavane.

Za održivost razvoja područja potrebno je izmestiti deonicu državnog puta II reda R-223 i opštinskih puteva iz područja zaštite izvorišta vodosnabdevanja.

Seoska naselja nemaju javne mreže za vodosnabdevanje i kanalisanje niti regulisane vodotokove. Nepostojanje kanalizacije i odvođenje upotrebljenih voda iz domaćinstava seoskih naselja površinski, oticanjem u vodotok, jarugu i upojne jame, su problemi koji dobijaju na težini opredeljenjem da nova akumulacija kao primarnu ulogu ima vodosnabdevanje. Na području naselja, prikupljanje upotrebljenih voda vrši se u tehnički i sanitarno neuslovnim septičkim jamama. Nema stalnih deponija komunalnog otpada, one su povremene i male, pa se u tom pogledu ne može prostorno locirati degradirano područje. Probleme relativizuje činjenica da je malo domaćinstava i stanovnika, a područje je ruralno i nerazvijeno.

Negativne uticaje na životnu sredinu mogu imati i sanitarno neopremljene lokacije za komunalne namene (seoska groblja) i povremene seoske deponije komunalnog otpada.

Ocena stanja stvorenih resursa, koji su do sada nastajali isključivo kao rezultat potreba lokalnog stanovništva, bez uključivanja aspekta zaštite životne sredine, jeste da ubuduće (posebno zbog namene planirane akumulacije za vodosnabdevanje) moraju biti proveravani i usaglašavani sa potrebama očuvanja životne sredine po obimu, kvalitetu i načinu korišćenja.

Prirodna i kulturna dobra

Na planskom području (područje sliva akumulacije „Ključ”) nema ni prirodnih ni nepokretnih kulturnih dobara zaštićenih donošenjem rešenja i upisom u registar. Sporadično rekognosciranje uradili su arheolozi Narodnog muzeja u Leskovcu. U više sela pronađeni su materijali sa antičkih objekata, belezi i materijali nekropola iz poznog srednjeg veka ili nadgrobni spomenici iz 18. i 19. veka. Etnografsko istraživanje nije vršeno.

Ocenjuje se da rekognosciranje i istraživanje planskog područja., kao prvi korak u susret zaštiti eventualnih prirodnih i konstatovanih nepokretnih kulturnih dobara nisu sprovedeni, pa ni zaštita nije omogućena ni na jedan od propisanih načina. Potrebno je izvršiti ukupno rekognosciranje i istraživanje celokupnog planskog područja.

1.3.2.4. Prostori od interesa za odbranu zemlje

Celo plansko područje je prostor od interesa za odbranu zemlje.

Južni deo planskog područja, u širini od 5 km uz granicu AP Kosovo i Metohija, je u kopnenoj zoni bezbednosti (KZB).

Za odbranu zemlje od strateškog značaja su regionalne saobraćajnice i izvorišta.

1.3.2.5. Prostori od interesa za zaštitu od elementarnih nepogoda

Prostori od interesa za zaštitu od prirodnih pojava i elementarnih nepogoda su svi vulnerabilni delovi područja posebne namene.

Na području Prostornog plana konstatovane su mikrolokacije izložene eroziji, što predstavlja latentan problem i potencira atmosferske nepogode i bujične potoke kao moguće izazivače incidenata većih razmera.

Evidentirana su manja klizišta izazvana ljudskom aktivnošću (proširenje puta i td.) ranije umirena tehničkim merama.

Evidentirana je i pojava znatnih količina bujičnih poplavnih voda na slivu Šumanke, koje izlivanjem nanose velike materijalne štete i velika oštećenja regulacionim objektima zaštite i drugim objektima. Stvaranje uslova za kontrolu svih bujica na slivnom području, omogućilo bi se izgradnjom brane i formiranjem akumulacionog jezera (u akumulaciji bi se zadržao deo poplavnog talasa, izvršila njegova transformacija i redukcija duž nizvodnog toka Šumanke kojim će poplavni talas proteći u znatno blažem obliku od onog u prirodnom režimu).

Zbog većih kontinualnih površina pod šumom i obradivim zemljištem, područje je izloženo i opasnosti od požara.

Opasnost od zemljotresa je na nivou procenjene jačine u zoni VIº i VIIº MKS.

Turizam

Plansko područje ne pripada ni jednoj turističkoj zoni ali leži između Istočne turističke zone I i II stepena (I2 istočno od planskog područja) i Središne zone I i II stepena (Sr1 severozapadno od planskog područja).

Čist vazduh i izuzetne vizure planine Goljak treba tretirati kao mogući osnov razvoja seoskog turizma. Zone prirodnih lepota i čistog vazduha na aeromeliorativnim pravcima, nalaze se uz granicu planskog područja, na delovima KO Radevce, Drvodelj i Buvce (opština Lebane), Oruglica (grad Leskovac) i Đulekare (opština Medveđa);

Područje je ruralno, obuhvaćena seoska naselja nemaju etnografski identitet, ali imaju specifičnosti za začetak seoskog turizma (naselje Klajić u opštini Lebane). Ne postoje smeštajni kapaciteti, prateći objekti, kao ni proglašene kulturno-istorijske znamenitosti, ma da postoje arheološki i etnološki ostaci iz ranijih perioda.

Stanovništvo

Osnovne karakteristike područja Prostornog plana u prethodnom periodu su starenje i depopulacija: broj stanovnika na planskom području (kao i u svim obuhvaćenim naseljima) prema popisima od 1948. do 2002. godine pokazuje trend opadanja, i 2002. godine iznosi 1.234 stanovnika (na delu opštine Lebane 739 stanovnika, na delu grada Leskovca 370, a na delu opštine Medveđa 125 stanovnika).

Struktura stanovništva prema aktivnosti na području Prostornog plana je nepovoljna. Stopa aktivnosti je visoka (oko 60%), kao posledica poljoprivrednog karaktera područja i odsustva ostalih privrednih delatnosti (posebno na delu opština Lebane i Medveđa). Pokretljivost stanovništva je niska, obrazovna struktura stanovništva starijeg od 15 godina je nepovoljna. Izrazito smanjenje stanovništva i domaćinstava ima za posledicu višak stanova, što je posebno izraženo u naseljima sa područja opštine Medveđa i Lebane. U velikom broju seoskih naselja je broj stanova višestruko veći od broja domaćinstava.

Ocena stanja: dalje smanjenje stanovništva, uz istovremeno intenziviranje procesa starenja, vodili bi mnoga sela na planskom području ka demografskom gašenju. Imajući u vidu strateški položaj ovog područja, s jedne strane i mogućnosti za razvoj koje izgradnja akumulacije „Ključ” otvara, s druge strane, dalja depopulacija bi predstavljala vrlo nepovoljan proces. Potrebne su odgovarajuće mere lokalnih samouprava u pogledu poboljšanja životnih i radnih uslova, radi stimulisanja zadržavanja stanovništva u seoskim naseljima. U tom smislu, posebno je značajno sprovođenje planskih rešenja koja se utvrđuju ovim Prostornim planom.

Mreže i funkcije naselja

Prostornim planom obuhvaćeno je devet seoskih naselja rasutog tipa, od kojih se pet nalazi na teritoriji Opštine Lebane, tri na teritoriji grada Leskovca, a jedan pripada opštini Medveđa.

Proces veličinskog prestruktuiranja (već sitnih) naselja vodi ka demografskom gašenju nekih. Nepovoljne posledice (demografske, ekonomske, socijalne) ovih trendova, koje su ispoljene već duži niz godina, mogu se očekivati i u planskom periodu. Prema Popisu stanovništva, u 2002. godini struktura naselja prema demografskoj veličini je nepovoljna: tri naselja su imala do 100 stanovnika, pet naselja je imalo 101-200 stanovnika, a jedno naselje je imalo oko 300 stanovnika. Demografsku budućnost neće imati naselja: Drvodelj, Lipovica, Radevce (na delu opštine Lebane), Melovo i Oruglica (na delu grada Leskovca), što zahteva planske intervencije radi stvaranja uslova za život i rad, koji bi zadržali i privukli mlado stanovništvo.

Mreža naselja na području Prostornog plana nije hijerarhijski diferencirana, uglavnom usled nedostatka planskih usmeravanja. Izvesni znaci centraliteta i mogućnosti za razvoj u tom pravcu, uočavaju se kod naselja Klajić.

Funkcionalne specifičnosti (minimalne, ali za ovo područje važne) uočavaju se kod sledećih naselja:

1. naselja koja mogu razvijati neagrarne funkcije:

– sa prostornim potencijalima za osnovnu urbanizaciju (javne službe-delatnosti i prostor): u opštini Lebane Klajić i Buvce, a u gradu Leskovcu – Oruglica;

– sa prostornim potencijalima za razvoj turizma, u opštini Lebane: Klajić – za etno-turizam;

– sa prirodnim potencijalima za razvoj turizma, na delovima KO uz granicu planskog područja: u opštini Lebane: Radevce, Drvodelj i Buvce, u gradu Leskovcu: Oruglica a u opštini Medveđa: Đulekare;

– sa potencijalima da budu deo baze za razvoj agrokompleksa (zasnovanog na poljoprivrednoj proizvodnji i šumskim plodovima), u opštini Lebane: Buvce i Klajić;

– za zanatsku proizvodnju, u gradu Leskovcu: Oruglica – otkup trupaca i proizvodnja ćumura;

2. naselja u kojima je agrarni potencijal pretežni, u opštini Lebane: Klajić i Buvce.

Ruralno područje

Celokupno područje plana je ruralno: sva obuhvaćena naselja (sa južnih delova opština Lebane, i Medveđa i grada Leskovca) su seoska, rasutog tipa (čini ih nekoliko mahala) sa nepovoljnom demografskom strukturom. Međusobna povezanost i povezanost sa centrima opština nije najpovoljnija (u pogledu dužine i kvaliteta).

U pogledu nivoa privredne razvijenosti, merenog narodnim dohotkom po stanovniku, plansko područje je poslednje decenije stalno ispod republičkog proseka.

Urbanizacija je skromna u pogledu ekonomsko-socijalne transformacije stanovništva kao i promene prostorno-fizičkih struktura. Stepen urbanizacije je značajno ispod republičkog proseka. Mreže javnih službi, u pogledu razuđenosti i kapaciteta, zadovoljavaju potrebe poremećene demografske strukture područja; objekti su uglavnom zapušteni i nezadovoljavajuće funkcionalnosti (što je posledica neredovnih ulaganja u održavanje), opremu treba obnoviti i inovirati.

Privredne delatnosti

Stanje ekonomske, odnosno privredne razvijenosti opština čiji delovi teritorija formiraju područje Prostornog plana, je na izuzetno niskom nivou (usled tradicionalne nerazvijenosti ovog područja, negativnog uticaja ekonomskih sankcija međunarodne zajednice, ratnih dešavanja na prostorima bivše Jugoslavije, nesnalaženja ovdašnjih preduzetnika i poljoprivrednika u tranzicionim procesima, depopulacije područja kao stalnog procesa i td).

Privreda planskog područja je pretežno oslonjena na lokalne resurse, koje čine poljoprivredno zemljište (pretežno slabijih klasa) i poljoprivredno stanovništvo (70% od ukupnog stanovništva je poljoprivredno), relativno razvijeno stočarstvo, voćarstvo (sa proizvodnjom rakije) i pčelarstvo, kao i značajni šumski kompleksi (sa značajnom dubnom masom; sve goleti su pošumljene ali su česte nekontrolisane seče, čak i čiste seče – u delu naleglom na AP Kosovo i Metohija; organizovani otkup trupaca i zanatska proizvodnja ćumura), značajni areali lekovitog i jestivog šumskog bilja (bez otkupnih stanica i organizovane distribucije), skromno razvijena trgovina i ugostiteljstvo, kao i izletnički punktovi i lovna područja.

Privredna kriza devedesetih godina 20. veka je poremetila privredne tokove na svim nivoima, od državnih do lokalnih zajednica i izmenila odnose u strukturi vrednosti narodnog dohotka. Na planskom području donosi zaostajanje u svim sektorima, pri čemu se najveći deo narodnog dohotka ostvaruje u primarnim delatnostima (poljoprivreda, šumarstvo), znatno manji u tercijarnim, a minimalan u sekundarnim.

Uslužne delatnosti i javne službe

Kapaciteti javnih službi formirani uglavnom posle Drugog svetskog rata.

Mrežu obrazovnih ustanova na području Prostornog plana čine dve osmorazredne po jedna na delovima opština Lebane – u Klajiću i Leskovac – u Donjoj Oruglici) i pet četvororazrednih osnovnih škola (dve na delu opštine Lebane – u Buvcu i Lipovici, dve na delu grada Leskovca u Gornjoj Oruglici i Gagincu, a jedna na delu opštine Medveđa – u naselju Đulekare. Uočava se specifičnost kod obuhvaćenog dela teritorije grada Leskovca: na KO Oruglica postoje dva objekta – jedan za četvororazrednu, a jedan za osmorazrednu školu, a naselje Gagince ima objekat a nema dece školoobaveznog uzrasta. Tri naselja nemaju obezbeđen prostor ni izgrađen objekat za ovu delatnost).

Mrežu zdravstvenih ustanova čine dve ambulante (jedna u Klajiću-na delu opštine Lebane i jedna u Donjoj Oruglici- na delu grada Leskovca).

Od objekata uprave postoji jedna mesna kancelarija (u naselju Klajić-na delu opštine Lebane) a mesne zajednice imaju sva naselja na delu opštine Lebane, naselje Oruglica na delu grada Leskovca i naselje Đulekare na delu opštine Medveđa.

Na planskom području nema objekata dečije ni socijalne zaštite (stanovnici sa dela grada Leskovca koriste usluge predškolske ustanove u Barju – naselju na području istraživanja, kao i Centra za socijali rad i Gerontološkog centra u Leskovcu; sa delova opština Lebane i Medveđa upućeni su na svoje opštinske centre). Nema ni objekata za delatnost kulture kao ni objekata za sport i rekreaciju.

Postojeće mreže javnih službi se mogu oceniti kao dovoljne za potrebe poremećene demografske strukture područja, radijusi opsluživanja su u dopustivim granicama, prevoz korisnika nije regulisan, postojeće površine prostora i objekata za javne službe su u normativnim granicima, objekti su često dotrajali, nezadovoljavajuće funkcionalnosti i male građevinske vrednosti, opremljenost objekata i prostora uglavnom ne zadovoljava.

1.3.9. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

Saobraćajne mreže

Okosnicu saobraćajne mreže planskog područja čine državni putevi II reda koji kroz njega prolaze R-223 (Jastrebac – Prokuplje – Lebane – Vranje) i R-124a (Strojkovce – Lepenica – R-214 – Surdulica). Značajan je i državni put I reda M-9 koji tangira područje plana, a posebno značajna za razvoj šireg prostora je blizina Panevropskog multimodalnog koridora koji predstavlja generator razvoja Južnog Pomoravlja pa i čitave Republike Srbije. Najveći saobraćajni tokovi na ovom prostoru registrovani su na putu M-9, dok je na putevima R-223 i R-124a saobraćaj znatno manji zbog lošeg zastora na većoj dužini puta i potpune neprohodnosti pojedinih deonica.

U mreži puteva na ovom prostoru značajno je i učešće opštinskih puteva koji su pretežno sa zastorom od zemlje ili su neprohodni.

Ukupno učešće puteva sa savremenim zastorom na ovom području je nisko, a posebno kod opštinskih puteva (kod njih savremeni zastor ima svega 45% odnosno 9% i 36%). Broj registrovanih putničkih vozila u 2004. godini iznosio je 4.322 u gradu Leskovcu, 2.872 u opštini Lebane i 863 u opštini Medveđa, što predstavlja uvećanje od 3 do čak 10 puta u odnosu na 1974. godinu, uz prosečnu godišnju stopu rasta od 11% do 35%.

Javni prevoz je nedovoljno razvijen i ne povezuje sva naselja. Prijem i otprema putnika odvijaju se na improvizovanim stajalištima.

Najbliža železnička stanica, na udaljenosti oko 15 km, je u Leskovcu, a najbliži aerodrom, na udaljenosti od oko 60 km, je u Nišu.

Ocena stanja je da putna mreža na planskom području zadovoljava u pogledu gustine, dok je učešće puteva sa savremenim kolovozom nedovoljno.

Vodoprivredna infrastruktura

Vodoprivredna infrastruktura na području sliva je izgrađena u zanemarljivom obimu. Glavni problem predstavlja mala naseljenost i rasutost naselja na slivu, materijalne prilike domaćinstava i način života i rada lokalnog stanovništva kao i neopremljenost domaćinstava vodovodnim i kanalizacionim instalacijama i sanitarnim uređajima.

Naselja na području sliva reke Šumanke nemaju organizovan i putem javnih sistema uređen način snabdevanja vodom. Vodosnabdevanje potrošača odvija se uglavnom individualno: ili kaptiranjem lokalnih izvora za jedno domaćinstvo ili najčešće zahvatanjem podzemne izdani preko kopanih bunara.

Razvoj privrednih kapaciteta u ovom delu Jablaničkog regiona je kao osnovni problem života u Lebanu postavio problem vodosnabdevanja. Zahvatanje vode vrši se iz reke Šumanke pomoću tirolskog zahvata odakle se azbest-cementnim cevovodom Ø400 mm transportuje do postrojenja za preradu sirove vode u Grgurevcu (izvan slivnog područja akumulacije), a nakon tretmana odvodi do Lebana. Kapacitet izgrađenog sistema je 50,0 l/s. Problem nedostajućih količina vode posebno se ističe u periodu malovođa, kada u vodotoku Šumanke nema dovoljno vode i proticaj padne ispod 20 l/s. zbog čega vodovodni sistem nije u stanju da obezbedi dovoljne količine vode za potrošače. Na teritoriji opštine Lebane nema alternativnih izvorišta vode. Reka Jablanica spada u vodotoke sa izrazito neravnomernim proticajem u toku godine kada se u dužim vremenskim periodima javljaju izuzetno mali proticaji vode u koritu, a u relativno kratkim vremenskim intervalima, usled padavina, velike količine proticanja, a njena rečna dolina je gusto naseljena. Mogućnost korišćenja voda sa susednih slivova (Veternica, Pusta reka) ne postoji. Jedino sliv reke Šumanke raspolaže sa određenim vodnim potencijalom sposobnim da dugoročno obezbedi vodu za piće i druge potrebe u regionu: navodnjavanje poljoprivrednih površina u Leskovačkom polju, povećanje poljoprivredne proizvodnje, poboljšanje i održavanje kvaliteta voda Jablanice i dr. Na osnovu potreba i bilansa voda na slivu zaključeno je da Šumanka ispunjava uslove za izgradnju brane i formiranje akumulacije.

Odvođenje otpadnih voda odvija se površinski, slobodnim oticanjem po terenu sa direktnim izlivanjem u vodotok, jarugu ili u procedne odnosno upojne jame. Često se u ovu svrhu koriste kopani bunari ili primitivno izgrađeni objekti koji ne ispunjavaju osnovne tehničke i sanitarno-higijenske propise i uslove. Ovakav način evakuacije otpadnih voda direktno utiče na degradaciju kvaliteta zemljišta i kvaliteta površinskih i podzemnih voda.

Na slivu akumulacije „Ključ” nema uređenih niti regulisanih vodotokova. Prema svojim karakteristikama oni se svrstavaju u bujične tokove. Povremeno se, posle obilnih kiša i u vreme topljenja snegova, izliju iz svojih korita i poplave naselja i okolna ziratna zemljšta, nanoseći veliku materijalnu štetu (što će uglavnom regulisati izgradnja brane i formiranje akumulacije, a intervencije na uređenju biće potrebne samo kod nekih vodotokova, najčešće sa minimumom tehničke intervencije).

Procesi erozije na slivu nisu izraženi ali je primetno njihovo napredovanje. Uočljivo je i odsustvo kontrole sprovedenih antierozionih mera.

Ocena stanja: vodoprivredna infrastruktura je nerazvijena u pogledu vodosnabdevanja i kanalisanja otpadnih voda; način evakuacije otpadnih voda predstavlja latentnu opasnost po kvalitet voda u budućoj akumulaciji. Opasnost za buduću akumulaciju predstavljaju i napredovanje procesa erozije i izostanak stalnog i redovnog održavanja izgrađenog sistema antierozione zaštite i nedostatak kontrole sprovođenja mera antierozione zaštite. Prisutni su degradacija šuma i produkcija i pronos nanosa kao i pojava bujičnih poplava sa razornim dejstvom na nezaštićene objekte naselja i regulacione objekte za zaštitu od poplava.

Elektroenergetski sistemi

Snabdevanje električnom energijom korisnika sa područja Prostornog plana vrši se iz trafostanice 110/35 kV „Jablanica”, instalisane snage 2 h 31,5 MVA, locirane u selu Konjino u opštini Lebane.

Snabdevanje se vrši preko distributivnih trafostanica 10/0,4 kV. Distributivna mreža 10 kV je pretežno vazdušna.

Sva naselja, sem Drvodelja i Đulekare, vezana su u elektroenergetski sistem, tj. distributivnu 10 kV -nu mrežu.

Za potrebe napajanja objekata na budućoj akumulaciji „Ključ” izgrađen je dalekovod naponskog nivoa 35 kV radi povezivanja novoplanirane trafostanice 35/10 kV „Klajić”.

Telekomunikaciona infrastruktura

Područje Prostornog plana pripada konzumnim područjima čvornih Telefonskih centrala „Medveđa” i „Lebane”. Na ove telefonske centrale se povezane krajnje telefonske centrale u centrima naselja (na planskom području). Kapaciteti postojećih krajnjih centrala ne zadovoljavaju potrebe za telefonskim priključcima u naseljima koja pripadaju konzumnim područjima ovih centrala.

Područje Prostornog plana nije potpuno pokriveno signalima mobilne telefonije.

Prostorni razvoj

Sliv je bez industrijskih kompleksa, bez magistralnih putnih i železničkih pravaca kroz rečnu dolinu i slabo naseljen (prosečna gustina stanovanja na slivu je 12 st/km2), sa mahalama koje obuhvataju po nekoliko domaćinstava, lociranim po grebenima po kojima vode osnovne komunikacije i u čijoj se blizini su izvori za osnovne potrebe.

Prostorni razvoj planskog područja odvijao se u okviru opština kojima njihovi delovi pripadaju, kroz pretežno spontano unapređenje i korišćenje prirodnih resursa (poljoprivrednog, šumskog, dela vodnog) i izgrađivanje naselja.

Plansko područje pretežno zauzimaju šume i šumsko zemljište (državne, koje su javno zemljište, kao i privatne). U toku prethodnih decenija izvršeno je plansko pošumljavanje (goleti više nema a šume su dostigle puni razvoj), ali su značajne površine neplanskom, čistom sečom pretvorene u degradirano zemljište, koje treba obnoviti. Pretvaranje poljoprivrednog zemljišta u šumsko pratilo je depopulaciju sela, a dešavalo se spontano, na napuštenom poljoprivrednom zemljištu uz okućnice i seoske mahale. Na području istraživanja vodno zemljište je povećano izgradnjom akumulacije „Barje”: njemu pripada više od polovine same akumulacije (kao i oko 14% njenog slivnog područja). Područje istraživanja nije profitiralo od izgradnje ove akumulacije, jer se njeni vodoprivredni i ekonomski efekti odnose na područje naleglo na područje istraživanja i na užu kontaktnu zonu. Vodno zemljište svih vodotokova je javno zemljište (ni jedan nije regulisan).

Građevinsko zemljište čine izgrađena područja obuhvaćenih devet seoskih naselja (rasutog tipa, sastavljenih od zaseoka, od kojih je pet na delu opštine Lebane, tri na delu grada Leskovca i jedno na delu opštine Medveđa) i javno građevinsko zemljište van njih (državni putevi II reda i opštinski putevi, brana na akumulaciji „Barje” sa delom akumulacije i eksproprisanog zemljišta).

Seoska naselja su rasutog tipa, sastavljena od zaseoka, sa izraženim kontinualnim procesom depopulacije. Gustina naseljenosti planskog područja je mala, 12 st/km2.

Sela (zaseoci) nemaju formiran prostorni identitet, građevinski fond je u proseku star i većim delom (zbog demografskog pražnjenja) van funkcije. Arhitektonska i materijalna vrednost objekata uglavnom nisu značajne. Sanitarni uslovi nisu zadovoljavajući, celokupna javna komunalna infrastruktura je nedovoljna i nekvalitetna.

Na prostoru buduće akumulacije „Ključ”, na teritoriji opštine Lebane, nalazi se šest seoskih domaćinstava sa objektima koje treba ukloniti zbog formiranja akumulacije ili zato što će se naći u užoj zoni njene sanitarne zaštite (ukupno osam stambenih objekata 1. i 2. kategorije i osam pomoćnih poljoprivrednih objekata 2. i 3. kategorije).

Povremene seoske deponije komunalnog otpada su divlje, nesanitarne, locirane spontano, po inspiraciji meštana, ali male i (zbog broja stanovnika i vrste otpada) sa nepovoljnim uticajem na vode, a manjim na ostale substrate životne sredine. Uglavnom se organski otpad zadržava u ekonomskom dvorištu, a treba zbrinuti PET ambalažu, ponekad i kabasti otpad (u toku je akcija edukacije stanovništva i snabdevanje privatnih i pravnih lica posudama za komunalni otpad).

Sva sela imaju groblja a mnoga i crkvu. Seoska groblja nisu sanitarno opremljena. Po prostornom kapacitetu mogu biti u daljoj upotrebi bez širenja.

Mere, instrumenti i finansijska podrška, na kojima bi se bazirali upravljanje i kontrola zaštite i razvoja planskog područja, nisu obezbeđivani pravnom regulativom ni jedne od tri aktuelne opštine, a ni faktički. Nikada nisu rađeni kratkoročni ni srednjoročni programi razvoja po resursima, a dugi niz godina ni po sektorima; nije ocenjivan uticaj realizacije prostornih planova opština na životnu sredinu i pojedine njene supstrate; nije uveden monitoring životne sredine; nije kompletiran informativni sistem.

SWOT analiza (prioritetni unutrašnji i spoljašnji uticaji)

1.4.1. Potencijali (prednosti, snaga)

Potencijali (prednosti, snaga):

– razvijena mreža površinskih tokova i veći broj prirodnih izvora pukotinsko-gravitacionog tipa; bilans proticajnih količina površinskih voda (za vodosnabdevanje naselja i navodnjavanje poljoprivrednih površina) reka Šumanke, Klajićke i Lipovačke, sa pritokama, kao potencijal za razvoj vodoprivrede i formiranje akumulacije (uz ubiranje sredstava od korišćenja voda) i kao podsticaj za veću potražnju mlade radne snage, za stvaranje boljih životnih uslova i za adekvatnu zaštitu prostora; skroman energetski potencijal voda (za proizvodnju električne energije za rad manjih lokalnih objekata u oblasti male privrede);

– ekološka očuvanost prirodnih resursa ukupnog područja, kao razlog za unapređenje poljoprivrede, proizvodnju zdrave hrane i biljnog i životinjskog porekla (prvenstveno za sopstvene potrebe a postepeno i za lokalno i šire tržište), pašnjačko stočarstvo; prirodni areali pečurki, lekovitog i jestivog šumskog bilja (šipurak, divlje jagode) na delu opštine Lebane koji je na području Prostornog plana, uz kontrolisanu eksploataciju, kao motiv za organizovanu eksploataciju u vidu turističke aktivnosti koja može dobiti značajnu dohodovnu dimenziju;

– izuzetni prirodni ambijent, koji obiluje prirodnim uslovima za rekreativne, izletničke, lovne, ribolovne i druge aktivnosti, veliki broj mogućih izletničko-rekreativnih punktova i moguća proizvodnja zdrave hrane za buduće korisnike usluga, uz napušten stambeni fond i objekte javnih službi i snabdevanja koji se ne koriste, potencijal su za začetak turizma ovog privredno depresivnog područja (u sklopu turističke ponude Jablaničkog okruga, tj. turističkog rejona Gornja Jablanica – Pusta Reka);

– potencijal područja, nezamenljiv i prvenstveno u zaštitnom pogledu, potom značajan i u turističkom a kontrolisan u privrednom, čine šume bukve starosti do 20 godina;

– stepen razvoja ostalih sektora u pogledu organizacije, mreža, obezbeđenog prostora i izgrađenih objekata, ne može se smatrati značajnim potencijalom u okviru tih sektora, ali predstavljaju određenu podršku (pomenutim) potencijalima, koji treba da budu nosioci i pravci razvoja planskog područja.

Ograničenja (slabosti)

Ograničenja (slabosti):

– neadekvatne namene priobalja buduće akumulacije „Ključ”, tj. na prostoru buduće uže zone zaštite (poljoprivredne površine, šume i seoska naselja sa tehnički i sanitarno neispravnom dispozicijom otpadnih voda) i direktno zagađivanje podzemnih i površinskih voda načinom evakuacije otpadnih voda, dodovode u pitanje kvalitet vode u budućoj akumulaciji; deonice državnog puta II reda R-223 i opštinskog puta do Klajića, delimično će ostati u užoj zoni zaštite akumulacije zbog terenskih uslova; promene u šumama su sporog pokreta, drvna masa se uvećava zavisno od prirodnih uslova, što usporava uspostavljanje njihove vodozaštitne funkcije, a nekontrolisana eksploatacija šuma na slivu metodom čiste seče, posredno je ugrožava;

– bonitetna vrednost ukupnog poljoprivrednog zemljišta (pretežno je nižih kategorija), na nekim delovima evidentirana erozija, neracionalno korišćenje poljoprivrednog zemljišta, usitnjeni postojeći zemljišni posedi, veliki procenat neobrađenih površina, niski prinosi, neorganizovanost otkupa i nastupa na tržištu, mala opremljenost gazdinstava mehanizacijom i zastarela mehanizacija, smanjeno stočarstvo uz beznačajno angažovanje stručnjaka; stalni trend smanjenja poljoprivrednog stanovništva i njegova i dalje nepovoljna starosna struktura, ograničenja su na planskom području i celim opštinama;

– ne postoje formirani vidovi turizma, angažovan i opremljen prostor, niti edukovan kadar za ovu delatnost; prostor se koristi kao isključivo ruralni; pokrivenost komunalnom infrastrukturom je nedovoljna; stanovništvo je pretežno staro;

– ekstremna depopulacija, starenje stanovništva i nedostatak kadra (što se može smatrati internom pretnjom razvoju). Nivo fertiliteta je nizak; izražena je depopulacija i starenje stanovništva (što uzrokuje mnoge negativne promene demografskih struktura – obrazovne, ekonomske – i utiče na formiranje funkcionalnih kontingenata); udeo mladog stanovništva je nizak, obrazovna struktura i struktura stanovništva prema aktivnosti su nepovoljne; pokretljivost stanovništva je niska;

– odsustvo funkcionalne povezanosti i integrisanosti naselja sa okruženjem, čime je smanjena mogućnost korišćenja kapaciteta većih naselja; nedovoljna diferencijacija centara;

– nizak nivo konkurentnosti lokalne privrede (na celokupnom području opština čiji su delovi teritorija obuhvaćeni); nizak nivo komunalne opremljenosti planskog, u potpunosti ruralnog područja; demografsko pražnjenje i nepovoljna starosna struktura stanovništva; nizak životni standard stanovništva; nepostojanje mogućnosti dopunske zarade za poljoprivredno stanovništvo radom u nepoljoprivrednim delatnostima (seoskom turizmu i td); nepovoljno stanje u pogledu opremljenosti stambenog fonda instalacijama i infrastrukturom, zavisnost od spoljnih inicijativa i ulaganja za svaki razvojni pomak;

– relativno nizak tehnički nivo lokalne putne mreže, nepotpuno saobraćajno povezivanje unutar područja, kao i sa okruženjem, usled nepovoljne konfiguracije planinskog terena; nedostatak bilo kakvih opštinskih puteva u perifernim delovima u blizini AP Kosovo i Metohija; loše stanje državnih puteva I i II reda; jako niska gustina naseljenosti (koja je, uz usitnjenost naselja, ograničenje za formiranje efikasne mreže naselja), ograničenja su za planiranje putne mreže koja bi olakšala oživljavanje i razvoj područja;

– nepostojanje Plana o proglašenju erzionih područja i odsustvo antierozionih mera zaštite zemljišta, neodržavanje izgrađenog sistema antierozione zaštite i odsustvo kontrole sprovedenih antierozionih mera i kao posledica, degradacija znatnog dela saniranih površina pod šumama i napredovanje procesa erozije;

– nepostojanje Plana odbrane od bujičnih poplava, plavljenje terena u okolini vodotoka, ugrožavanje poljoprivrednog zemljišta i objekata namenjenih stanovanju kao i ostalih objekata različite važnosti i namene;

– nedovoljna izgrađenost javnih vodovodnih i kanalizacionih sistema na slivnom području i orijentisanost stanovništva na individualno ili lokalno rešavanje problema vodosnabdevanja i kanalisanja otpadnih voda; nekontrolisno prikupljanje i ispuštanje otpadnih voda iz domaćinstava i drugih objekata; nepostojanje sistema za navodnjavanje u brdsko-planinskom delu; divlje deponije otpadnih materija u priobalju vodotokova i negativan uticaj na kvalitet voda u vodotoku i podzemlju. Elektoenergetska mreža nije odgovarajućeg kvaliteta. Zbog velikih dužina izvoda javljaju se veliki padovi napona u mreži; telekomunikaciona mreža nije odgovarajućeg kvaliteta i predstavlja ograničenje za planirani razvoj naselja;

– ograničenja prostornog razvoja su delimično prostorno-funkcionalna a delimično socio-ekonomska: status nerazvijenih opština Lebane i Medveđa, periferni položaj obuhvaćenih delova u opštinama kojima pripadaju, prognozirano smanjenje i nepovoljna starosna struktura stanovništva, smanjena dostupnost i povezanost, nerazvijena mreža naselja, manja materijalna i građevinska vrednost nasleđene fizičke strukture seoskih naselja, mala investiciona moć lokalnog stanovništva.

Šanse

Šanse:

– primena postojećih Direktiva EU za upravljanje raznim prirodnim resursima, razvoj u raznim oblastima i smanjenje postojećih nepovoljnih uslova i odnosa;

– primena donetih nacionalnih programa i strategija za upravljanje i razvoj u nekim oblastima života i rada;

– oživljavanje državne transgranične privredne saradnje, zasnovane na aktiviranju komparativnih prednosti područja i buduće uključivanje u saradnju resursa nerazvijenih lokalnih zajednica, kao osnov za stvaranje uslova za zadržavanje, povratak i redistribuciju mlađeg stanovništva;

– vraćanje lokalne dijaspore;

– orijentacija šire društvene zajednice ka uključivanju (uz usaglašavanje) u koncepte razvoja naselja po preporukama EU;

– orijentacija šire društvene zajednice ka uključivanju (uz usaglašavanje) u koncepte iskorenjavanja siromaštva, uz predloge, preporuke, mere i instrumente iz „Strategije za smanjenje siromaštva u Srbiji” (na nacionalnom i lokalnom nivou), kao i po preporukama EU;

– direktne investicije (poput ulaganja u formiranje akumulacije „Ključ” i izgradnju brane), kao pokretači ukupnog privrednog i socijalnog razvoja;

– širi društveni interes da sredstva republičkog budžeta/fondova budu okosnica finansiranja pri realizaciji akumulacije „Ključ” kao kapitalne infrastrukture;

– finansijska i logistička podrška za obezbeđenje potrebnih infrastrukturnih sistema i povezivanje sa okruženjem.

Pretnje

Pretnje:

– tekuća svetska ekonomska kriza, kao kočnica daljeg razvoja u svim sektorima i razlog usporenog zaustavljanja degradirajućih trendova;

– neusklađenost zakonskih regulativa;

– odsustvo investicija i održivih izvora finansiranja, tj. usmeravanje investicija prema centrima;

– nedovoljna ovlašćenost lokalnih zajednica, da upravljaju resursima i imovinom, i neadekvatna ili neblagovremena horizontalna i vertikalna koordinacija u donošenju odluka;

– privlačnost centara, prvenstveno lokalnih (Leskovca), a potom i širih zajednica (Niša), kao razlog za nastavljanje trenda demografskog pražnjenja područja;

– nedovoljna ili neblagovremena ulaganja šire društvene zajednice u popravljanje nepovoljne starosne i obrazovne strukture stanovništva posebno u perifernim i rubnim područjima;

– geo-politička pozicija područja Prostornog plana, u uslovima eventualnog neprepoznavanja zajedničkih interesa;

– eventualni problemi u jačanju saradnje sa administrativnim područjima iz okruženja (okruzima, AP);

– zavisnost razvoja infrastrukturnih i komunalnih sistema od spoljašnjih uticaja.

– odustajanje, iz bilo kog razloga, od konkretne investicije za formiranje akumulacije „Ključ” i izgradnju brane;

– dalje zaostajanje u tehnološkom razvoju;

– jačanje socio-ekonomskih problema u opštinskim centrima čiji su delovi teritorija na području ovog Prostornog plana.

2. CILjEVI, PRINCIPI I OPERATIVNI CILjEVI PROSTORNOG RAZVOJA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

Ciljevi prostornog razvoja područja posebne namene

Opšti ciljevi razvoja, uređenja, korišćenja i zaštite prostora posebne namene, su:

rešenje problema vodosnabdevanja šireg konzumnog područja korišćenjem vodnog resursa planskog područja putem formiranja akumulacije „Ključ” i izgradnje brane (čime se ostvaruje posebna namena područja) uz obaveznu zaštitu sliva akumulacije;

održivi multifunkcionalni razvoj područja.

Posebni ciljevi razvoja, uređenja, korišćenja i zaštite područja posebne namene, po oblastima razvoja, su:

1. racionalono korišćenje, očuvanje i integralna zaštita osnovnih supstrata životne sredine (voda – pre svega kvaliteta i higijenske ispravnosti vode za piće; čistog vazduha; zemljišta – poljoprivrednog i šumskog), a posebno neobnovljivih;

2. posebna i potpuna zaštita akumulacije „Ključ” kao izvorišta vodosnabdevanja radi očuvanja kvantiteta i kvaliteta vode akumulacije „Ključ”;

3. zaštita prirodnih i kulturnih vrednosti;

4. razvoj poljoprivrede kao drugog osnovnog pravca razvoja;

5. razvoj turizma kao trećeg osnovnog razvojnog pravca područja;

6. postepeno zaustavljanje demografskog pražnjenja (dugoročan ali sve vreme prioritetan cilj); uspostavljanje osnovne hijerarhije naselja;

7. kompletiranje infrastrukturnih mreža;

8. uspostavljanje sistema kontrole i upravljanja područjem (uspostavljanjem monitoringa životne sredine; izradom katastra zagađivača; formiranjem institucije za upravljanje područjem.

2.2. Principi prostornog razvoja područja posebne namene

Kao planski pristup usvojen je osnovni princip prostornog razvoja područja posebne namene da zaštita prostora bude okvir ukupnog multifunkcionalnog razvoja područja posebne namene.

U tom smislu, namera planskih rešenja jeste stvaranje prostornih uslova za:

– hitnu zaštitu voda;

– isključivo one aktivnosti koje plansko područje ne devastiraju i ne degradiraju, sanaciju degradiranih područja i stalnu kontrolu stanja i aktivnosti;

– uspostavljanje zona zaštite zasnovanih na sanitarnoj zaštiti; uklanjanje sadržaja koji se ne smeju naći u užoj zoni zaštite; sanitacija naselja;

– istraživanje prirodnih i kulturnih vrednosti celog područja, uz obavezu sukcesivnog stavljanja pod zaštitu, prema zaključcima istraživanja;

– korišćenje zemljišta prema prirodnim odlikama i režimima u zonama zaštite, uz usmeravanje na proizvodnju zdrave hrane, kontrolisano korišćenje hemijskih sredstava i stimulisanje ukrupnjavanja poseda;

– začetak vidova turizma u skladu sa prirodnim i stvorenim predispozicijama, korišćenje prenamenjenih izgrađenih stambenih kapaciteta, razvoj seoskog i izletničkog turizma.

– unapređivanje poljoprivredne proizvodnje, omogućavanje višeg standarda seoskog života, angažovanje u turizmu kao dopunskoj delatnosti lokalnog stanovništva, radi uticanja na demografska kretanja;

– bolje međusobno infrastrukturno povezivanje naselja, funkcionisanje u mreži naselja opština kojima pripadaju i bolje funkcionalno povezivanje i integrisanost planskog područja u okruženje (obezbeđenje dostupnosti sadržajima; hidrotehnička infrastruktura ima poseban značaj).

Prateći princip je relativiziranje konfliktnih interesa lokalne zajednice da koristi bez ograničenja prirodne resurse (vodne, poljoprivredne, šumske) i turističke motive i interesa šire društvene sredine za vodosnabdevanje, koje zahteva restriktivno korišćenje i ponašanje (ponudom prostora za zamenu i sistemom novčanih nadoknada).

2.3. Operativni ciljevi po sektorima razvoja

2.3.1. Prirodni resursi

Vodni resurs

Utvrđuju se operativni ciljevi očuvanja i unapređenja vodnog resursa (u sprezi sa održivim razvojem resursa i vodoprivrede i kao nosioca posebne namene područja):

1. razvoj sistema za snabdevanje vodom naselja:

– na području Prostornog plana, sliv akumulacije „Ključ”, u opštini Lebane: Buvce, Drvodelj, Kljajić, Radevce i Lipovica; u opštini Medveđa: Đulekare i Gagince, Melovo, Oruglica u opštini Leskovac, koja će koristiti vodu sa lokalnih izvorišta (prirodni izvori i podzemne vode);

– van područja Prostornog plana: Lebane i deo naselja u opštini Lebane predviđena za povezivanje na vodoprivredni sistem „Šumanka” (zahvatanje vode iz akumulacije „Ključ”) i Medveđa i deo naselja u opštini Medveđa koja se takođe povezuju na vodoprivredni sistem „Šumanka”. Ovim planom ostavlja se mogućnost priključenja naselja i iz opštine Bojnik (prema postavkama Vodoprivredne osnove Republike Srbije), ali se ne definišu potrebe potrošača niti naselja koja će biti priključena na sistem. Prvenstvo imaju naselja u opštinama Lebane i Medveđa i ostali korisnici akumulacije;

2. uspostavljanje zona zaštite izvorišta vodosnabdevanja (odnosno prostora na kome se zahvata voda), pojasa sanitarne i tehničke zaštite oko vodozahvatnih objekata, pratećih objekata i oko cevovoda (glavnog dovoda) sirove vode i definisanje režima organizacije, uređenja i korišćenja tih zona i pojasa;

3. uspostavljanje zona zaštite akumulacije „Ključ” i definisanje režima organizacije, uređenja i korišćenja prostora u tim zonama;

4. unapređenje zaštite od poplava, erozije i bujica i drugih vidova štetnog dejstva voda i zaustavljanje i sprečavanje dalje degradacije poljoprivrednog zemljišta, bilo plavljenjem bilo spiranjem gornjeg sloja sa poljoprivrednih površina;

5. utvrđivanje perspektive razvoja sistema navodnjavanja polja nizvodno od akumulacije „Ključ” sve do Leskovačke kotline (izvan Planskog područja) zavisno od hidropotencijala Jablanice i Južne Morave, kvaliteta zemljišta, i klase pogodnosti zemljišta za navodnjavanje, i uloge akumulacije „Ključ” u navodnjavanju.

Resurs poljoprivrednog zemljišta

Operativni ciljevi prostornog razvoja u delu zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog zemljišta, su:

– sprečavanje i zaustavljanje svih oblika degradiranja poljoprivrednog zemljišta (pre svega procesa erozije);

– obezbeđenje meliorativnih zahvata (izgradnjom akumulacije);

– zaštita poljoprivrednog zemljišta od prevođenja u nepoljoprivredne namene;

– razvoj pašnjačkog stočarstva;

– sprečavanje negativnih uticaja poljoprivredne proizvodnje na životnu sredinu;

– povećanje obima i kvaliteta svih oblika poljoprivredne proizvodnje, u skladu sa specifičnostima područja, začetka turizma i rebalansiranim odnosom ponude i potražnje.

Šume i šumsko zemljište na planskom području

Operativni ciljevi prostornog razvoja, u delu unapređivanja stanja šuma su:

– uvećanje obraslosti i nega visokih šuma, intenzivne mere nege, obnavljanje autohtonih vrsta, konverzija izdanačkih šuma;

– sanacija opšteg stanja degradiranih ekosistema i obezbeđivanje optimalne obraslosti;

– pošumljavanje zemljišta VI i viših bonitetnih klasa, autohtonim vrstama;

– pošumljavanje u okviru vodozaštitnih i antierozivnih mera;

– zaštita, gajenje, postizanje optimalne brojnosti i racionalno korišćenje divljači.

Operativni ciljevi prostornog razvoja, u delu održivog gazdovanja šumama, su:

– zaštita i unapređenje režima voda;

– zaštita zemljišta od erozije;

– zaštita poljoprivrednih kultura;

– zaštita od klimatskih ekstrema;

– zaštita od štetnih imisionih dejstava;

– održavanje saobraćajnica i objekata koji služe gazdovanju šumama;

– proizvodnja svih šumskih proizvoda u skladu sa potencijalima staništa;

– razvoj lovnog turizma, edukacija lovnih stručnjaka i lovaca.

2.3.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra i prostori od interesa za odbranu zemlje i zaštitu od elementarnih nepogoda

Životna sredina

Operativni ciljevi zaštite životne sredine su:

– kontrolisana primena hemikalija u poljoprivredi;

– uvođenje i primena isključivo ekološki povoljnih tehnologija, sadržaja i aktivnosti;

– zaštita od nekontrolisane i čiste seče šuma; zaštita od erozije i kontrola punktova sklonih kliženju;

– obezbeđenje i očuvanje predviđene klase voda u vodotokovima i očuvanje kvaliteta vode u akumulaciji „Ključ”;

– adekvatno opremanje saobraćajnom i tehničkom infrastrukturom (posebno adekvatan tretman otpadnih voda);

– predupređenje akcidenata na saobraćajnicama koje ulaze u užu zonu zaštite;

– adekvatno upravljanje svim vrstama otpada;

– sprovođenje zabrana nekontrolisane gradnje (posebno u užoj zoni sanitarne zaštite akumulacije);

– prilagođavanje svih vrsta izgradnje uslovima zaštite;

– zadržavanje prostora u „kategoriji zagađenosti” predviđenoj u PPRS (čuvanjem od zagađenja toksičnim materijama i štetnim energijama, zagađenja od industrija, ugrožavanja bukom, neprijatnim mirisima, raznim vrstama otpada);

– uvođenje ekološkog monitoringa (radi kontrole vazduha, vode, zemljišta, kao i zaštite od raznih štetnih uticaja);

– baziranje svih odluka o investicionom ulaganju na konceptu održivog razvoja.

Prirodna i kulturna dobra

Operativni ciljevi zaštite prirodnih dobara su:

– rekognosciranje i istraživanje područja radi evidentiranja dobara;

– očuvanje potencijala i razvijanje upotrebne vrednosti;

– sprovođenje zaštite kroz dalje planiranje i eksploataciju prostora.

Operativni ciljevi zaštite kulturnih dobara su:

– rekognosciranje i istraživanje područja radi evidentiranja dobara;

– postupanje po zakonu ukoliko pri rekognosciranju i istraživanju područja ili formiranju akumulacije (izgradnji brane ili raščišćavanju radi punjenja akumulacije), ili pri drugim aktivnostima, budu evidentirana nepokretna kulturna dobra;

– dislociranje evidentiranih nepokretnih kulturnih dobara koja bi mogla biti potopljena ili ugrožena (ukoliko je potrebno, ekonomski opravdano i sa stanovišta zaštite prihvatljivo).

Prostori od interesa za zaštitu od prirodnih pojava i elementarnih nepogoda

Operativni ciljevi zaštite od prirodnih pojava i elementarnih nepogoda su:

– obnavljanje i formiranje vegetacije koja će zaštititi tlo od erozije;

– izgradnja akumulacije „Ključ”, koja će zaštititi područje nizvodno od akumulacije, od bujičnih voda;

– preduzimanje svih propisanih mera zaštite (prilikom projektovanja i realizacije akumulacije) od klizišta koja bi se mogla pojaviti tokom ili nakon izgradnje brane i formiranja akumulacije;

– primena principa „prihvatljivog” seizmičkog rizika, tj. stvaranje planerskih i projektnih građevinskih tehničkih uslova za minimiziranje ljudskih žrtava i materijalne štete (aspolutna zaštita od zemljotresa se ne može postići);

– program upravljanja branom i akumulacijom, sistem uzbunjivanja i obaveštavanja, program obezbeđenja stanovništva i materijalnih dobara, obeležavanje ugroženih zona i evakuacionih puteva.

Turizam

Operativni ciljevi za prostorni razvoj područja posebne namene, u delu stvaranja uslova za ustanovljenje i dalji razvoj turizma su:

– stvaranje programskih, materijalnih i prostornih preduslova za začetak turizma i dalji razvoj u sklopu ukupne privrede planskog područja (vodoprivreda-poljoprivreda-turizam), užeg okruženja (opštine Lebane, Leskovac i Medveđa) i šireg okruženja (Jablanički okrug);

– uključivanje u turističku ponudu Jablaničkog okruga (tj. turističkog rejona Gornja Jablanica – Pusta Reka);

– razvoj turizma kao značajnog činioca u borbi protiv depopulacije područja i područja privredne saradnje sa AP Kosovo i Metohija;

– dohodovanje od turističkih aktivnosti i ponude, radi omogućavanja dopunske zarade lokalnog seoskog stanovništva;

– otvaranje novih radnih mesta kao povod za zadržavanje mladih porodica i imigraciju stanovnika iz susednih kosovskih opština.

Stanovništvo

Operativni ciljevi prostornog razvoja u sektoru demografskog razvoja, odnose se na stvaranje uslova za usporavanje depopulacije i demografsku obnovu:

– obezbeđenje podrške lokalnih samouprava u pogledu pripreme i sprovođenja programa za otvaranje novih radnih mesta i popravljanje životnih uslova;

– povećanje obima rađanja do nivoa koji obezbeđuje prostu reprodukciju stanovništva, što će uticati na porast udela mladog u ukupnom stanovništvu;

– usporavanje dinamike iseljavanja i podsticanje doseljavanja stanovništva, što bi popravilo bilans migracija.

2.3.5. Javne službe

Operativni ciljevi razvoja u sektoru javnih službi:

– organizaciono prilagođavanje mreže ustanova javnih službi planiranoj hijerarhijskoj strukturi naselja;

– obezbeđenje potrebnih površina za objekte kulture i sporta;

– obezbeđenje teritorijalne i funkcionalne dostupnosti uslugama socijalne zaštite;

– građevinska revitalizacija zapuštenih objekata;

– podizanje nivoa tehničke opremljenosti, naročito u oblasti zdravstva i obrazovanja i obezbeđenje potrebnih površina za objekte kulture i sporta.

2.3.6. Mreže i funkcije naselja

Operativni ciljevi učešća u formiranju mreže naselja u okviru opština kojima pripadaju su:

– stvaranje uslova koji motivišu ostanak i doseljavanje, a destimulišu iseljavanje, naročito mlađih starosnih grupa stanovništva;

– funkcionalni razvoj i opremanje naselja koje ima neke oznake centraliteta, kao mikrorazvojnog centra – centra zajednice sela, radi poboljšanja kvaliteta usluga, racionalizacije i dostupnosti objekata javnih službi;

– privredna specijalizacija naselja, sa osloncem na lokalne razvojne resurse i usklađivanje sa razvojem turizma i poljoprivrede kao priortitetnim privrednim granama.

2.3.7. Privredne delatnosti

Operativni ciljevi razvoja pojedinih sektora privrede su:

– obezbeđenje većeg stepena socijalne kohezije unapređenjem kvaliteta života na području istraživanja, kao i u neposrednom okruženju, poboljšanjem ekonomskih, komunalnih i drugih uslova i povećanjem životnog standarda, kao i stvaranjem neophodnih uslova za zadovoljavanje potreba lokalnih zajednica;

– promene u strukturi privrede koje vode uvođenju učešća neagrarnih delatnosti u stvaranju ukupnog narodnog dohotka;

– intenziviranje poljoprivredne proizvodnje, posebno intenziviranjem pašnjačkog stočarstva i voćarstva;

– unapređenje asortimana i kvaliteta proizvoda i usluga, uvođenjem novih tehnologija i inovacija;

– uvođenje faktora turističkog razvoja definisanjem ponude zasnovane na raspoloživim potencijalima i obezbeđenjem prostornih uslova;

– razvoj prerađivačke delatnosti zasnovane na lokalnim sirovinskim resursima, uz očuvanje zdrave prirodne sredine.

– porast zaposlenosti na bazi intenzivnijeg razvoja svih privrednih delatnosti i učešća domaćeg i inostranog kapitala.

Ruralna područja

Operativni ciljevi razvoja ruralnog područja su:

– racionalno iskorišćavanje postojećeg građevinskog fonda;

– racionalno zaokruživanje građevinskog;

– zastupljenost aktivnosti prema specifičnosti seoskog naselja i obezbeđenje prostornih uslova za njih.

2.3.9. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

Saobraćajne mreže

Operativni ciljevi razvoja saobraćaja su:

– uspostavljanje saobraćajnog sistema koji će obezbediti kvalitetno i efikasno povezivanje unutar područja kao i sa užim i širim okruženjem;

– relativizacija prostornih i ekoloških konflikata između saobraćaja i posebne namene područja;

– usklađivanje trasa saobraćajnica i ostalih infrastrukturnih sistema;

– razvoj i podizanje kvaliteta putne mreže kroz proces rekonstrukcije i izgradnje tako da do kraja planskog perioda svi putevi budu sa savremenim kolovozom i povoljnim tehno-eksploatacionim elementima;

– planiranje razvoja i izgradnja saobraćajne mreže po fazama u skladu sa mogućnostima;

– razvijanje javnog saobraćaja tako da sva naselja budu povezana međusobno i sa opštinskim centrima uz pronalaženje najpovoljnije organizacije i tipa vozila za prevoz imajući u vidu nisku gustinu naseljenosti i usitnjenu mrežu naselja.

Vodoprivredna infrastruktura

Operativni ciljevi razvoja vodoprivredne infrastrukture su:

– zaštita rečnih pojaseva duž vodotokova koji se direktno ulivaju u akumulaciju i ostalih tokova na slivu, radi sprečavanja ekcesnih zagađenja i ugrožavanja kvaliteta voda u akumulaciji;

– unapređenje sistema zaštite od poplava, erozije i bujica i drugih vidova štetnog dejstva voda;

– zaustavljanje i sprečavanje dalje degradacije poljoprivrednog i ostalog zemljišta, bilo plavljenjem bilo spiranjem gornjeg sloja sa poljoprivrednog i ostalog zemljišta;

– utvrđivanje hidropotencijala Klajićke i Lipovačke reke i perspektive razvoja navodnjavanja.

Elektroenergetski sistemi

Operativni ciljevi razvoja elektroenergetskog sistema su:

– razvoj i korišćenje novih i obnovljivih izvora energije, pre svega MHE, tako da ne ugrožavaju ekološku ravnotežu, a da povećaju sigurnost napajanja;

– povećanje energetske efikasnosti kod proizvodnje, distribucije i potrošnje energije.

Telekomunikaciona infrastruktura

Operativni ciljevi razvoja telekomunikacione infrastrukture su:

– izgradnja odgovarajućeg broja isturenih komutacionih stepena (telefonskih centrala) i pristupnih (mesnih) mreža odgovarajućeg kapaciteta;

– izgradnja spojnih puteva između centrala u svim ravnima, optičkim kablovima, najčešće u obliku „prstena”;

– izgradnja odgovarajućeg broja baznih radio stanica mobilne telefonije.

Prostorni razvoj

Operativni ciljevi ukupnog prostornog razvoja područja posebne namene su:

– opremanje sela Klajić za funkciju mikrorazvojnog centra-centra zajednice naselja

– racionalna dopuna sadržaja centara sela, sa ciljem racionalnog korišćenja prostora, dostupnosti objekata javnih službi i snabdevanja i poboljšanja kvaliteta usluga;

– obezbeđenje prostornih uslova za privrednu specijalizaciju sela, u skladu sa lokalnim razvojnim resursima;

– obezbeđenje prostornih uslova za razvoj poljoprivrede, agro kompleksa i seoskog turizma, kao priortitetnih privrednih grana;

– očuvanje i unapređenje šuma uz korišćenje svih raspoloživih mera, zbog njihove zaštitne funkcije i stvaranja ambijentalnog identiteta;

– obezbeđenje adekvatnih prostora za komunalne namene (na planskom području: stanice za sakupljanje PET ambalaže kao dela komunalnog otpada, u naleglom području-opštinama Lebane, Leskovac i Medveđa: izgradnja transfer stanica, pre svega u Bojniku-kao sprovođenje odrednice nacionalne strategije upravljanja otpadom, a potom i izgradnja reciklažnog centra Željkovac), osavremenjivanje i opremanje postojećih (seoska groblja).

3. KONCEPCIJA I PROPOZICIJE PROSTORNOG RAZVOJA

Opšta koncepcija razvoja planskog područja zasnovana je na principu integralnog razvoja: vodni resurs je osnov razvoja, za koji se obezbeđuju prostorni uslovi a koji ima za efekte razvoj (vodo)privrede i promene u trendovima društvenih kretanja; prostorni razvoj i omogućava i prati socio-ekonomski razvoj područja.

Koncepcija prostornog razvoja područja posebne namene

Koncepcija prostornog razvoja zasnovana je na principu da je zaštita resursa, prvenstveno vodnog, okvir razvoja, a da su ekološka svojstva prostora kriterijum za utvrđivanje namena.

Ovaj Prostorni plan radi se za područje koje, zbog iskorišćenja hidropotecijala, zahteva poseban režim organizacije, uređenja, korišćenja i zaštite prostora. Posebna namena područja se ostvaruje rezervacijom prostora za formiranje akumulacije „Ključ”, namenjene vodosnabdevanju šireg konzumnog područja.

Na osnovu odrednica PPRS i Vodoprivredne osnove RS, kao i SWOT analize područja (izvedene na osnovu sektorskih analiza), utvrđuju se pravci daljeg razvoja područja posebne namene i rezerviše prostor za njihovo ostvarenje:

vodoprivreda – nosilac razvoja planskog područja;

poljoprivreda – drugi pravac;

turizam (u sklopu i kao dopuna turizma Jablaničkog okruga) – treći pravac.

Koncepcija i propozicije zaštite, uređenja i razvoja prirode i prirodnih sistema

Posebni tretman područja (ustanovljen odrednicama PPRS i Vodoprivredne osnove RS), proistekao je iz značaja ovog slivnog područja za vodosnabdevanje šireg konzuma, čemu su doprineli i bogatstvo i ekološka očuvanost šuma (koje će pomoći očuvanju vodnog resursa i stabilizovanju erodibilnog zemljišta).

Poseban tretman zahtevaju i zone mogućeg degradiranja, koje su istovremeno i zone rizika za kvalitet voda:

– erozivna područja;

– klizišta (evidentirana i potencijalna);

– pojas pod šumama uz južnu administrativnu granicu planskog područja, izložen čistim sečama šuma.

Planski pristup je da ukupna zaštita prostora (a pre svega vodnog resursa, kao okosnice njegove posebne namene) bude okvir multifunkcionalnog razvoja područja Prostornog plana. Zaštita područja posebne namene definiše se kao sanitarna, u prostorno određenim zonama. Multifunkcionalni razvoj područja usmerava se režimima zaštite u okviru tih zona.

Koncepcija i propozicije zaštite, uređenja i razvoja prirode i prirodnih sistema su da se sve vode na slivu (podzemne, vodotokovi i buduća akumulacija) štite i koriste integralno i da se vodoprivredne funkcije (kao zadnja karika u ovom sistemu) obezbede u uslovima održivog razvoja. U tom kontekstu, urađeno je:

– definisanje zona zaštite po kriterijumu zaštite voda i utvrđivanje režima zaštite po zonama (režim strogo ograničenog i strogo kontrolisanog korišćenja prostora u zoni neposredne zaštite, ograničenog i kontrolisanog korišćenja u užoj zoni zaštite i ograničenog i selektivnog korišćenja u široj zoni zaštite);

– evidentiranje rizičnih i degradiranih prostora.

Koncepcija i propozicije razvoja u odnosu na demografsko – socijalne probleme

Plansko područje je depopulaciono a stanovništvo staro, već dugi niz godina. Urađene su 3 varijante projekcije stanovništva i sve su pokazale stalno opadanje broja stanovnika do kraja planskog perioda (2023. godine). U uslovima razvoja vodoprivrede i stvaranja uslova za život i rad mladih porodica (glavnih ciljeva izrade ovog Prostornog plana, čija se realizacija očekuje kao posledica izgradnje akumulacije), najoptimističnija varijanta postavljena je kao cilj i predložena kao odabrano varijantno rešenje.

I u ovoj varijanti, neka naselja će ostati bez stanovnika. Naselja su rasutog tipa, čine ih male mahale – zaseoci (centralnom se smatra ona u kojoj su smešteni postojeći društveni sadržaji). Broj stanovnika u naselju je zbir stanovnika u zaseocima. Pri smanjenju broja stanovnika, ne može se utvrditi kojim će se redom zaseoci prazniti.

Koncepcija i propozicije razvoja u odnosu na demografsko – socijalne probleme jeste da se planskim rešenjima otvore mogućnosti da šira društvena zajednica, povodom stvaranja uslova za razvoj vodoprivrede, putem pogodnosti za mlade porodice inicira njihovo zadržavanje i naseljavanje ovog prostora. Razni vidovi saradnje (u oblastima koje realno mogu biti razvijane: u saobraćaju, turizmu, privredi) mogu inicirati i imigracije iz susedne kosovske opšine.

Odluka da granica područja Prostornog plana bude granica sliva, prouzrokovala je da u sastav planskog područja uđu samo jedna cela (Drvodelj) i tri skoro cele KO (Buvce, Lipovica i Radevce) sa svim mahalama, delovi nekih KO (Klajić, Poroštica, Rafuna, Gagince, Melovo, Oruglica, Gornja Lapaštica, Đulekare, Marovac) kao i neki manji delovi KO sa jednim brojem mahala i delova mahala, ali i beznačajno mali delovi KO, bez mahala.

Kako se javne službe obezbeđuju za cela naselja (ili više njih) a dimenzionišu prema broju stanovnika, za naselja čiji je centralni zaseok na planskom području, ukupno stanovništvo naselja prikazano je kao stanovništvo planskog područja.

4. PRAVILA UREĐENjA, KORIŠĆENjA I ZAŠTITE PODRUČJA I PRAVILA GRAĐENjA

4.1. Prostorni razvoj funkcije posebne namene,distribucija aktivnosti i upotreba zemljišta

Plansko rešenje akumulacije „Ključ” (nosioca funkcije posebne namene područja)

Prostornim planom Republike Srbije definisni su osnovni principi razvoja vodoprivredne infrastrukture zasnovanog na jedinstvenom sistemu za korišćenje, uređenje i zaštitu voda Republike Srbije koji čine regionalni sistemi za obezbeđenje vode najvišeg kvliteta i regionalni sistemi za korišćenje, uređenje i zaštitu rečnih voda. Plansko rešenje akumulacije „Ključ” bazirano je na ovim principima i odrednicama za formiranje regionalnog sistema i podsistema vodosnabdevanja, kojima pripada.

4.1.1.1. Konfiguracija Donje-Južnomoravskog sistema i Jablaničkog podsistema

Donje – južnomoravski regionalni sistem obuhvata sliv Južne Morave nizvodno od Grdeličke klisure dok se izvorišta visoko kvalitetnih voda nalaze po obodu ovog područja, a potrošači u većim naseljima raspoređenim u središnjem delu, najviše u dolinama većih reka. Ovaj regionalni sistem obuhvata nekoliko regionalnih podsistema: Vlasinski, Jablanički, Toplički, Nišavski i Moravički.

Vodoprivrednom osnovom RS predviđeno je povezivanje Vlasinskog podsistema sa Jablaničkim i Nišavskim podsistemom.

Prema postavkama Prostornog plana Republike Srbije, vodosnabdevanje potrošača u opštinama Leskovac, Bojnik i Doljevac i opštinama Medveđa i Lebane vršiće se sa Donje-južomoravskog sistema, odnosno Jablaničkog podsistema.

Jablanički podsistem će vodosnabdevanje obezbediti zahvatanjem vode iz:

1. izgrađenih akumulacija:

– „Barje”, na reci Veternici;

– „Brestovac” na Pustoj reci

2. planiranih akumulacija:

– „Ključ” (u Prostornom planu Republike Srbije -„Grgurevac”) na reci Šumanki.

Konfiguracija ovih akumulacija definisana je parametrima utvrđenim za brane, akumulacije, prateće objekte i infrastrukturu u funkciji brana i akumulacija.

Akumulacija „Ključ” treba da osigura dovoljne količine vode za snabdevanje naselja u opštinama Lebane i Medveđa sa mogućnošću priključenja naselja iz opštine Bojnik, zatim potrebne količine vode za navodnjavanje i zaštitu nizvodnih naselja od plavljenja. Navedene namene će se ostvariti, a objekti u funkciji akumulacije izgraditi, delom na planskom području a delom van njega.

4.1.1.2. Konfiguracija akumulacije „Ključ” i veza sa drugim akumulacijama Jablaničkog podsistema

Jablanički regionalni podsistem zastupljen je na području Prostornog plana akumulacijom „Ključ”.

Od objekata koji su u funkciji akumulacije, na području Prostornog plana biće izgrađeni: brana sa vodozahvatnim objektom, prelivni organi, evakuacioni tunel, sva postrojenja, instalacije, oprema i uređaji, deo cevovoda sirove vode, kao i pristupni put do brane i zatvaračnice.

Konfiguracija akumulacije „Ključ” uslovljena je njenom višenamenskom ulogom i prostornim uslovima.

Pregrađivanje toka Šumanske reke, izgradnjom brane kao ključnog objekta, predviđa se na lokalitetu „Ključ”, na udaljenosti od oko 500 m nizvodno od mesta nastanka Šumanske reke (tj. od spajanja Klajićke i Lipovački reke). Dužina jezera uz Klajićku reku je oko 4.100 m (u I fazi 870 m). Dužina jezera uz Lipovačku reku je oko 1.850 m (u I fazi 384 m).

Dispoziciono rešenje brane i pribranskih objekata čini nekoliko celina:

– pregradna konstrukcija sa predbranom;

– preliv i brzotok sa slapištem;

– evakuacioni tunel, vodozahvatna kula sa ulaznom građevinom i zatvaračnicama.

Osnovne tehničke karakteristike brane i akumulacije:

– građevinska visina brane, oko 70,0 m;

– visina brane od terena, oko 64,0 m;

– dužina brane u kruni, oko 10,9 m;

– širina brane u stopi, oko 230,00 m;

– kota krune brane, 498,00 mnm;

– kota krune preliva, 492,00 mnm;

– kota maksimalnog uspora, 496,10 mnm;

– kota normalnog uspora, 492,00 mnm;

– kota minimalnog radnog nivoa:

– vodosnabdevanje, 455,00 mnm;

– zaštita voda 455,00 mnm;

– navodnjavanje 475,00 mnm;

– ukupna zapremina akumulacije do kote maksimalnog uspora, 18.456.000,00 m3;

– korisna zapremina akumulacije, 17.374.000,0 m3;

– ukupna zapremina tela brane sa predbranom, oko 800.000,00 m 3;

– propusna moć preliva na koti 496,1 mnm, 606,0 m3/l;

– propusna moć temeljnog ispusta pri koti 492,0 mnm, 18,0 m3/l.

Brana se po vrsti svrstava u visoke, dok je tip pregrade nasuta brana od kamena sa kosim centralnim glinenim jezgrom i potrebnim filterskim zonama.

Injekciona zavesa je projektovana ispod cele dužine brane, vertikalna je i relativno male dubine, 10-20 m.

Zahvatanje vode iz jezera, predviđeno je vodozahvatnom građevinom koju čine dve celine:

– jednu celinu čini selektivni vodozahvat za vodosnabdevanje, sa zahvatima raspoređenim u šest nivoa po celoj visini korisne zapremine čime se omogućava zahvatanje vode sa nivoa sa najpogodnijom temperaturom i drugim povoljnim svojstvima vode;

– drugu celinu predstavlja kontinualni vodozahvat za navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda, izgrađenim od grednih ustava kojim se može u kontinuitetu pratiti promena nivoa vode u akumulaciji i vršiti zahvatanje površinskih toplijih slojeva vode.

Evakuacija velikih voda odvija će se preko čeonog preliva lociranog u levom boku brane. Preliv se sastoji od prelivnog praga, brzotoka i ski skoka. Prelivni prag je sa slobodnim prelivanjem.

Evakuacioni tunel, dužine 170,0 m, predviđen je na levom boku pregrade. U vreme izgradnje imaće ulogu optočnog tunela i transportnog tunela za privremeno snabdevanje vodom Lebana. Posle završetka izgradnje, evakuacioni tunel bi dobio ulogu temeljnog ispusta i transportnog tunela za zahvaćenu vodu koja će se koristiti za vodosnabdevanje, navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda.

Veza akumulacije „Ključ” sa drugim akumulacijama Jablaničkog podsistema, proizilazi iz njihovog položaja: slivna područja akumulacija „Ključ” i „Barje” jednim delom imaju zajedničku granicu dok je sliv akumulacije „Brestovac” fizički potpuno odvojen i nezavisan od ovih dveju akumulacija.

Višenamenska akumulacija „Barje” služi za snabdevanje vodom naselja u opštitni Leskovac, za odbranu Leskovca od poplava i za druge korisnike voda dok bi akumulacija „Brestovac”, po potpunom privođenju planiranoj nameni, služila za vodosnabdevanje naselja u opštinama Bojnik i Doljevac.

4.1.1.3. Konfiguracija objekata akumulacije „Ključ” van područja Prostornog plana

Akumulcija „Ključ” predstavlja okosnicu vodoprivrednog sistema „Šumanka” čija je uloga višeznačna, a ogleda se u vodosnabdevanju naselja u okviru opština Lebane i Medveđa, oplemenjivanju malih voda reke Jablanice, navodnjavanju potencijalnih poljoprivrednih površina: u dolini Šumanske reke nizvodno od akumulacije „Ključ”, površina nizvodno od Lebana naleglih na vodotok Jablanice i površina u Leskovačkom polju, kao i u odbrani nizvodnih naselja od plavljenja.

Van planskog područja izgradiće se svi objekti sistema za snabdevanje stanovništva i industrije vodom, objekti sistema za navodnjavanje i objekti za zaštitu naselja od uticaja poplavnih voda. Od tih objekata, na području istraživanja van područja Prostornog plana, naći će se cevovod za dovod sirove vode od akumulacije do postojećeg postrojenja za preradu sirove vode u selu Grgurovce, postrojenje i deo cevovoda za odvod vode od postrojenja ka potrošačima u opštinama Lebane i Medveđa.

4.1.1.4. Dinamika realizacije objekata akumulacije „Ključ”

Izgradnja brane predviđena je u dve faze.

U prvoj fazi izgradnje realizovala bi se predbrana (po tipu, nasuta brana od kamena), evakuacioni tunel, šahtni deo vodozahvatne kule, pristupni put izlaznoj zatvaračnici i akumulaciono jezero sa kotom uspora na 450,70 mnm (kota praga preliva i radnog nivoa) ukupne zapremine 500.000 m3.

U drugoj fazi izgradnje, završila bi se brana u konačnom obliku (po vrsti visoka, a po tipu nasuta brana od kamena), sa svim preostalim objektima, instalacijama i opremom (hidromašinska, elektro i osmatračka-oskultaciona), pristupni putevi za Klajić i Lipovicu zajedno sa pripadajućim putnim objektima i započelo punjenje akumulacije.

Tempo realizacija objekata akumulacije „Ključ” imao bi sledeću dinamiku:

– do 2015. godine, izgradila bi se predbrana sa pregradnom konstrukcijom, preliv i brzotok, temeljni ispust i vodozahvat (optočni tunel), komandno kontrolni centar i pristupni put do zatvaračnice, realizovala sanitarna zaštita akumulacije (prva faza izgradnje), uspostavila zona neposredne zaštite nadzemne pritoke i obavili radovi na sanaciji erozionih procesa (biološki i biotehnički radovi) na slivnim površinama naleglim na akumulaciju i obavili uređajni radovi u koritu direktnih bujičnih pritoka akumulacije;

– do 2019. godine, završila bi se izgradnja brane u konačnom obliku, ugradila hidromašinska i elektro oprema i sistem za osmatranje, obaveštavanje i uzbunjivanje, zaokružila sanitarna zaštita akumulacije (druga faza izgradnje) i izvršili antierozioni radovi na preostalom slivnom području akumulacije.

4.1.2. Režimi korišćenja, uređenja i zaštite prostora u definisanim zonama

Ostvarenje utvrđenih prioritetnih ciljeva na području sliva akumulacije „Ključ” zahteva pažljivu i sistematsku organizaciju i saradnju republičkih i opštinskih organa i organizacija, kao i edukativno i praktično angažovanje lokalnog stanovništva i korisnika na ovom području.

Radi efikasnije realizacije postavljenih ciljeva, određuju se prostori za formiranje akumulacije i izgradnju brane i objekata u funkciji akumulacije „Ključ”, definišu se zone sanitarnih zaštita izvorišta (prvenstveno akumulacije) i utvrđuju režimi zaštite u njima (kao uslov očuvanja resursa voda, ostvarenja funkcije posebne namene i razvoja vodoprivrede kao apsolutnog prioriteta), a potom se, u skladu sa režimima, utvrđuju pravila multifunkcionalnog korišćenja, uređenja i zaštite prostora.

Celokupno područje sliva akumulacije „Ključ” štiti se prema zonama sanitarne zaštite izvorišta.

Osnovni režimi zaštite određeni su po zonama zaštite prema stepenu opasnosti od namernog ili slučajnog zagađenja voda. U zonama zaštite je zastupljen javni interes, te se pravila propisana u njima primenjuju u svim sektorima razvoja.

Pri izradi Prostornih planova opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca, čiji delovi leže na području sliva akumulacije „Ključ”, pravila uređenja i korišćenja definisana ovim Prostornim planom moraju biti preuzeta iz njega i ugrađena u Prostorne planove ovih opština i grada Leskovca.

Pravila imaju isti značaj i za kontaktno područje opštine Kosovska Kamenica u Autonomnoj pokrajini Kosovo i Metohija i izradu Prostornog plana ove opštine.

4.1.2.1. Prostori za izgradnju objekata u funkciji akumulacije „Ključ”

Za izgradnju objekata u funkciji akumulacije „Ključ” rezervišu se:

1. prostori na planskom području (za objekte iz tačke 4.1.1.2: „Konfiguracija akumulacije „Ključ” i veza sa drugim akumulacijama Jablaničkog podsistema”), koji se za tu namenu opredeljuju rešenjima Prostornog plana.

Prostor na kome će se graditi I i II faza brane nalazi se na lokalitetu zvanom „Ključ”, 500 m nizvodno od uliva Lipovačke u Klajićku reku, na vodotoku koji od uliva, pa do sastava sa Jablanicom, nosi ime Šumanska reka. Izgradnja brane je predviđena u gornjem delu njenog sliva, 19 km uzvodno od Lebana.

Pregrađivanjem reke i izgradnjom brane, fomiraće se akumulaciono jezero površine 97,10 ha (I i II faza izgradnje) duž vodotoka Klajićke i Lipovačke reke kojim se zahvata uzvodni deo područja rečne doline i obalni pojas Klajićke reke do kote 460,10 mnm (maksimalni uspor) kao i uzvodni deo rečne doline i obalni pojas Lipovačke reke do iste kote.

U prostorima na kojima će se (potapanjem) formirati akumulacija i izgraditi objekti u njenoj funkciji, i koje će faznim privođenjem prostora nameni formirati zonu neposredne zaštite, do privođenja prostora nameni, utvrđuje se režim strogog sanitarnog nadzora i zabrana, u svemu prema odrenicama poglavlja 4.1.2.2. Zona neposredne zaštite izvorišta.

Radi privođenja nameni, sa prostora koji se potapa pri punjenju akumulacije, izmeštaju se deonice državnog puta II reda R-233 i lokaknih puteva za Klajić i Lipovicu, kao i zaseoci koji pripadaju području KO Klajić, (u svemu prema poglavlju 4.2.1.2. Razmeštaj saobraćajnih mreža i objekata, tačka 1. Mreža puteva i poglavlju 4.4.3. Pravila za raseljavanja domaćinstava);

2. prostori van područja Prostornog plana, a na području istraživanja.

Objekti u funkciji akumulacije koji će se realizovati van planskog poručja, moraju biti izgrađeni jer obezbeđuju celovitost sistema vodosnabdevanja i kao takvi predstavljaju stečenu obavezu pri izradi prostornih planova opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca;

3. posredno i jednokratno, u funkciji akumulacije su i potencijalna nalazišta materijala za izgradnju brane delom na planskom području (nalazišta kamena) a delom van njega (nalazišta peska, šljunka i gline).

Potencijalna nalazišta geološko-građevinskog materijala pogodnog za izgradnju brane:

kamen: dva lokaliteta na planskom području: 1) „Pumpalska dol” uzvodno uz Klajićku reku, udaljenih oko 1,0 km od pregradnog mesta, koji izgrađuju amfibolske stene i granit gnajsevi čije rezerve nisu utvrđene, i 2) „Oruglica” uzvodno uz Lipovačku reku, na rastojanju 2-4 km od lokacije brane, koji sačinjavaju značajne količine svežih, čvrstih i jedrih granitoidnih stena sa vrlo povoljnim fizičko-mehaničkim karakteristikama. Lokalitet „Pumpalska dol” je nedovoljno geološki poznat, ali je sa stanovišta tehnološkog procesa (udaljenost od mesta izgradnje i komunikacije) značajno povoljniji od lokaliteta „Oruglica”.

Do privođenja prostora konačnoj nameni, za pozajmište „Pumpalska dol” (osim dela koji će biti potopljen) uspostavlja se režim ograničenja i sanitarnog nadzora, u svemu prema poglavlju 4.1.2.3. Područje uže zone zaštite izvorišta, a za pozajmište „Oruglica” režim selektivnog sanitarnog nadzora i ograničenja, u svemu prema poglavlju 4.1.2.4. Područje šire zone zaštite izvorišta;

pesak i šljunak: 5 lokaliteta van planskog područja – „Pertate”, „Malo Vojlovce,” „Veliko Vojlovce”, „Ždeglovo” i „Šumane”, u aluvijalnom nanosu Jablanice i Šumanke;

glina: lokalitet „Prekopčelica” van planskog područja, koji zahvata širi prostor oko 3 km severno od Lebana.

Detaljna inženjersko-geolška istraživanja i ispitivanja treba sprovesti i na prostorima potencijalnih nalazišta peska, šljunka i gline koja po sadržaju i obimu radova treba da budu indentična istraživanjima nalazišta kamena. Obzirom da se nalazišta peska, šljunka i gline nalaze izvan planskog područja, ovi lokaliteti nisu predmet ovog Prostornog plana, već posebne dokumentacije.

4.1.2.2. Zona neposredne zaštite izvorišta

Na prostoru zone neposredne zaštite uspostavlja se režim stroge sanitarne zaštite (sitemom zabrana), koji se sprovodi: strogim sanitarnim nadzorom i merama tehničke zaštite.

Zemljište u okviru granica zone neposredne zaštite eksproprisaće se u korist nadležnog vodoprivrednog preduzeća.

1. Do formiranja privremene akumulacije „Ključ” (I faza izgradnje):

– do izgradnje brane koriste se svi postojeći objekti supra i infrastrukture;

– u fazi pripremnih aktivnosti za izgradnju brane i formiranje akumulacije, uklanjaju se svi postojeći objekti koji su u suprotnosti sa Zakonom o vodama;

– u toku izgradnje brane i opremanja akumulacije tehničkim merama, preduzimaju se mere i aktivnosti oko zaštite postojećeg zahvata vode na Šumanki (nalazi se nizvodno od pregradnog mesta), kako bi se prevazišli negativni uticaji gradilišta na sanitarno stanje zahvaćene vode;

– građevinski radovi na izgradnji brane i kasnija eksploatacija objekata ne smeju da izazovu bilo kakve poremećaje stabilnosti okolnog terena;

– ukoliko tokom izvođenja radova dođe do pojave rečne erozije ili spiranja zemljišta sa okolnih terena, investitor je obavezan da hitno preduzme odgovarajuće antierozione mere.

Zabranjuje se:

– u toku izvođenja radova na izgradnji brane servisiranje vozila, održavanje građevinskih mašina, transportnih sredstava i sl. i ispuštanje opasnih i štetnih materija od redovnog održavanja alata i građevinskih mašina u zemljište ili vodotoke;

-izgradnja novih objekata i rekonstrukcija postojećih objekata suprastrukture (stambenih, privrednih) i infrastrukture, koji mogu da ugroze ili otežaju privođenje prostora planiranoj nameni;

– korišćenje kamena iz pozajmišta „Pumpalska dol” za bilo koju namenu, do početka I faze izgradnje brane kao i u periodu između završetka I i početka II faze izgradnje brane.

Dozvoljava se:

– redovno investiciono održavanje postojećih objekata supra i infrastrukture;

– korišćenje šumskog i poljoprivrednog zemljišta, pod uslovom da se ne povećava obim i način korišćenja obradivih površina, izuzev za plodored;

– redovno investiciono održavanje postojećih objekata supra i infrastrukture do njihovog uklanjanja;

– izgradnja pomoćnih objekata za potrebe poljoprivrednih domaćinstava do uklanjanja stambenih objekata odnosno početka pripremnih aktivnosti za izgradnju brane (I faza izgradnje);

– otvaranje i korišćenje pozajmišta kamena isključivo za I fazu izgradnje brane, na lokalitetu „Pumpalska dol”. Otvaranje potencijalnog nalazišta kamena „Oruglica” biće aktuelno kao majdan samo u slučaju da se rezerve nalazišta „Pumpalska dol” pokažu nedovoljnim za potrebe izgradnje brane (I i II faza izgradnje).;

2. U toku eksploatacije akumulacije „Ključ” (posle realizacije I i II faze izgradnje):

Zabranjuje se:

– izgradnja objekata suprastrukture i svih ostalih objekata na lokaciji buduće akumulacije koji mogu da ugroze kvalitet vode u akumulaciji ili su u suprotnosti sa Zakonom o vodama;

– pristup svima osim službenim licima zaposlenim u vodovodu ili licima koja rade na eksploataciji i održavanju sistema ili službenim licima koja rade na održavanju šume i šumskog zemljišta;

– kavezni uzgoj riba;

– dalja eksploatacija pozajmišta kamena na lokalitetu „Pumpalska dol” zbog strogih sanitarnih zahteva u zoni neposredne zaštite.

Dozvoljava se:

– korišćenje šumskog zemljišta u skladu sa zaštitnom ulogom šuma u ovoj zoni i saglasno Šumskoj osnovi;

– korišćenje poljoprivrednog zemljišta samo kao senokos ali bez upotrebe đubriva, pesticida i herbicida;

– izgradnja mini hidroelektrana prema urađenoj investiciono-tehničkoj dokumentaciji;

– pristup zoni neposredne zaštite, licu zaposlenom u vodovodnom preduzeću ili drugom licu pod uslovima koje propisuje član 30. Pravilnika o zaštiti izvorišta, a u skladu sa odrednicama ovog Prostornog plana.

Zona neposredne zaštite, kod obe faze izgradnje, obavezno se štiti i obeležava vidno postavljenim znacima-oznakama upozorenja i zabrane.

Zona neposredne zaštite mora biti osvetljena i stražarno čuvana 24 časa dnevno.

3. Na području nadzemne pritoke u akumulaciju

Zona neposredne zaštite obuhvata i nadzemnu pritoku duž celog toka i područje sa obe strane pritoke čija širina iznosi minimum 10 m u horizontalnoj projekciji mereno od nivoa vode pri vodostaju pritoke koji se javlja jednom u 10 godina.

Na području zone neposredne zaštite nadzemne pritoke u akumulaciono jezero, uspostavlja se režim stroge sanitarne zaštite (sistemom zabrana) za sledeće vodotoke: posle završetka I faze izgradnje, na Klajićkoj reci (zajedno sa celokupnim tokovima Buvske i Đulekarske reke), kao i na Lipovačkoj reci zajedno sa celokupnim tokom Cerimske reke, a posle realizacije II faze izgradnje, duž celog toka Radevačke reke i potoka Bučilo.

Isti režim važi i za ostale vodotokove na području sliva.

Režimom i merama sanitarne zaštite i uređenja, istovremeno se reguliše zaštita i unapređenje životne sredine i zaštita prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara.

Zabranjuje se:

– izgradnja i upotreba objekata i postrojenja, korišćenje zemljišta, deponovanja materijala i izvođenje drugih radnji koje nisu u funkciji vodosnabdevanja, a koje mogu u značajnom obimu negativno uticati na kvalitet voda i trajno ugroziti zdravstvenu ispravnost vode. Posebno je zabranjeno korišćenje napuštenih bunara za prijem otpadnih voda iz domaćinstava, kao i izgradnja ponirajućih bunara kao prelivnih organa. Postojeće objekte ovog tipa obavezno isključiti iz upotrebe, a sanacijom primitivno izgrađenih, tehnički i sanitarno neispravnih uređaja za prijem otpadnih voda, dovesti u funkcionalno stanje koje ne može imati negativne efekte na kvalite vode podzemne izdani i time na kvalitet vode u akumulaciji u slučaju namernog ili slučajnog zagađenja.

Dozvoljava se:

– izgradnja objekata hidrotehničke infrastrukture za zaštitu ljudi, materijalnih dobara, poljoprivrednog zemljišta i ostalih dobara od bujičnih poplavnih voda.

Zona neposredne zaštite nadzemne pritoke i drugih vodotokova obavezno se štiti i obeležava vidno obeleženim znacima-oznakama upozorenja i zabrane.

4.1.2.3. Područje uže zone zaštite izvorišta

Na području uže zone sanitarne zaštite uspostavlja se režim sanitarnog nadzora i ograničenja.

Režimom i merama sanitarne zaštite i uređenja, istovremeno se reguliše zaštita i unapređenje životne sredine i zaštita eventualnih prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara.

1. Do formiranja akumulacije „Ključ” u konačnom obuhvatu (tj. u toku eksploatacije privremene akumulacije):

– ako tokom eksploatacije objekata dođe do pojave rečne erozije ili spiranja zemljišta sa okolnih površina, investitor je obavezan da hitno preduzme odgovarajuće antierozione mere.

Zabranjuje se:

– izgradnja objekata suprastrukture (privrednih, stambenih, ekonomskih), postavljanje uređaja i vršenje radnji na lokaciji buduće akumulacije koje mogu da zagade vodu i na taj način ugroze kvalitet vode u akumulaciji;

– korišćenje pozajmišta kamena „Pumpalska dol” za bilo koju namenu osim i isključivo za II fazu izgradnje brane.

Dozvoljava se:

– korišćenje šumskog i poljoprivrednog zemljišta, pod uslovom da se ne povećava obim i način korišćenja obradivih površina, izuzev za plodored uz ograničenje upotrebe pojedinih vrsta đubriva, pesticida i herbicida. Posebnom šumskom osnovom određuju se posebni uslovi i načini gazdovanja šumama i šumskim zemljištima u užoj zoni sanitarne zaštite.

2. U toku eksploatacije akumulacije „Ključ” (posle izgradnje II faze realizacije):

Zabrane (ili ograničenja):

– zabranjuje se kavezni uzgoj riba;

– isključuju se poljoprivredne površine iz proizvodnje i formira se stabilan travnati pokrivač;

– sve šume u ovoj zoni zaštite dobijaju primarnu funkciju zaštitnih šuma I stepena; u tom kontekstu, obim ekonomske eksploaticije se ograničava;

– zabranjuje se izgradnja novih objekata suprastrukture;

– obavezno je izmeštanje stambenih i svih ostalih objekata koji su, u okviru naselja ili samostalno, izgrađeni unutar prostora akumulacionog jezera „Ključ”, do kote maksimalnog uspora od 496,1 mnm kao i onih objekata koji su izgrađeni na prostoru od kote maksimalnog uspora do granice uže zone zaštite.

– zabranjuje se dalja eksploatacija pozajmišta kamena na lokalitetu „Pumpalska dol” posle završetka II faze izgradnje brane.

– zatvara se i sanira pozajmište kamena na lokalitetu „Pumpalska dol” posle završetka II faze izgradnje brane.

Dozvoljava se:

– poribljavanje akumulacije „Ključ” ali tek posle izrade Programa upravljanja ribarskim područjem na bazi posebnih projekata urađenih od kvalifikovanih institucija;

– izgradnja i korišćenje samo onih saobraćajnica koje služe za opsluživanje akumulacije (pristup brani i izlaznoj zatvaračnici evakuacionog tunela i prilazi akumulaciji „Ključ”; deonice dela regionalnog puta R- 223 od Lebana do sela Klajić i lokalnog puta prema selu Lipovici; privremene devijacije puteva koji se izmeštaju radi potapanja izgradnjom prelaznog rešenja) i servisiranje opreme, instalacija i uređaja postavljenih na brani, u objektu komandnog centra i mini hidroelektrane.

Uža zona sanitarne zaštite mora biti vidno označena, odnosno obeležena vidljivim oznakama upozorenja (član 33. Pravilnika o zaštiti izvorišta).

Na ulazu u zone sanitarne zaštite, na svim javnim putevima postavljaju se vidne oznake o zabrani prevoza ili ispuštanja opasnih i štetnih materija, kao i dugih materija u količinama koje mogu trajno i u značajnom obimu da ugroze izvorište. Duž javnih puteva obezbeđuju se uređaji i infrastruktura za prikupljanje i kontrolisano odvođenje atmosferskih voda.

Radi sprečavanja pojave novih konfliktnih situacija, postupak pripremanja prostora za formiranje buduće akumulacije mora biti kompletan u pogledu uklanjanja svih namena koje užoj zoni zaštite ne pripadaju.

Tehnički sistemi u oblasti snabdevanja vodom i prikupljanja i odvođenja komunalnih otpadnih voda, moraju se graditi jednovremeno, ukoliko ovim Prostornim planom nije drugačije određeno.

4.1.2.4. Područje šire zone zaštite izvorišta

Na području šire zone zaštite izvorišta uspostavlja se režim selektivnog sanitarnog nadzora, posmatranja i ograničenja.

Režimom i merama sanitarne zaštite i uređenja, istovremeno se reguliše zaštita i unapređenje životne sredine i zaštita prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara.

U ovoj zoni nadzor se odnosi na:

– sprečavanje emisije zagađenja iz domaćinstava rasutih na slivu;

– sanitarno unapređenje domaćinsta što podrazumeva „sanitaciju domaćinstava” primenom sanitarne dispozicije upotrebljenih voda, sanitarnog uređenja stočnih dvorišta, zaštite i deponovanja stajnjaka na uređenom prostoru, trulišta itd.;

– minimalnu i potpuno kontrolisanu upotrebu pogodnih degradibilnih hemijskih sredstava za zaštitu bilja i njihovog načina nanošenja;

– kontrolisanu upotrebu mineralnih đubriva i prevrelog stajnjaka;

– sprečavanje neplanske i nekontrolisane seče šuma i smanjenje primene hemijskih sredstava za zaštitu šuma, posebno kod njihovog masovnog nanošenja. Daje se potpuna prednost biološkim metodama zaštite;

– napuštanje zastarelih načina obrade zemljišta i primenu savremenih metoda obrade prvenstveno radi sprečavanja pojave i razvoja procesa erozije naročito u kritičnim periodima obrade površina i vegetacione nezaštićenosti zemljišta;

– stalnu saradnju korisnika voda i korisnika zemljišta.

Cilj ovih nadzora na području šire zone sanitarne zaštite je smanjenje emisije raznovrsnih rasutih izvora zagađenja. Iz tih razloga obavezna je i primena principa ulaganja i nadoknade.

U široj zoni zaštite, zabranjuje se:

– direktno upuštanje otpadnih voda iz seoskih domaćinstava i staja u vodotokove sa stalnom vodom ili u vodotokove povremeno bez vode;

– upotreba veštačkih đubriva i primena svih agrotehničkih mera na lokacijama koje su direktno vezane za vodotokove sa stalnom vodom ili vodotokove povremeno bez vode;

– izgradnja investicionih objekata, čije otpadne vode iz procesa proizvodnje sadrže opasne i štetne materije;

– prevoz opasnih i štetnih materija, kao i drugih materija u količinama koje mogu trajno ili po obimu značajno, da ugroze izvorište;

– deponovanje komunalnog ili opasnog otpada osim na, za tu vrstu otpada predviđenim, deponijama-budućim transfer stanicama. Zabrana se posebno odnosi na eventualna prirodna dobra;

– devastacija ekosistema;

– sve aktivnosti kojima se mogu promeniti geomorfološke osobine;

– korišćenje kamena iz pozajmišta „Oruglica” za bilo koju namenu, do početka I faze izgradnje brane kao i u periodu između završetka I i početka II faze izgradnje brane;

– zabranjuje se dalja eksploatacija pozajmišta kamena na lokalitetu „Oruglica” posle završetka II faze izgradnje brane;

– zatvara se i sanira pozajmište kamena na lokalitetu „Oruglica” posle završetka II faze izgradnje brane;

Zabrana korišćenja, zatvaranje i sanacija pozajmišta „Oruglica” uslediće samo u slučaju da je pomenuto pozajmište otvoreno za eksploataciju kamena zbog nedovoljnih rezervi kamena utvrđenih istražnim radovima na lokalitetu „Pumpalska dol”.

Dozvoljava se:

– korišćenje i uređenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma prema odrednicama Osnova zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog, odnosno šumskog zemljišta;

zadržavanje postojeće strukture poljoprivrednih površina uz obradu i setvu prilagođenu nagibu i tipu zemljišta, do donošenja integralnog programa uređenja poljoprivrednog zemljišta za plansko područje;

– sve šume u ovim zonama zaštite dobijaju primarnu funkciju zaštitnih šuma I stepena; vrši se ekonomska eksploatacija šuma;

– kompletiranje regionalne saobraćajne mreže radi obezbeđenja uslova za predviđeni obim tranzitnog i robnog prometa. Ove saobraćajnice se, za slučaj akcidentalnih zagađenja, opremaju obodnim kanalima i uređajima za sakupljanje, evakuaciju i sanitarno zbrinjavanje zagađenih voda i otpadnih materija;

– kompletiranje lokalne saobraćajne mreže radi funkcionisanja mreže naselja bez dodatnih ograničenja u kontekstu sanitarno-tehničke zaštite izvorišta;

– izgradnja mini hidroelektrana na Lipovačkoj reci: HE Mančin Rid i HE Dvokatkica;

– izgradnja investicionih objekata prema uslovima koje propisuje nadležni organ. Objekti moraju imati obezbeđeno kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda, prema tehničkim propisima u skladu sa karakterom i namenom objekta.

Sprovođenjem režima i pravila korišćenja, uređenja i zaštite voda na slivu akumulacije, štiti se kvalitet svih voda na području Plana (šira zona zaštite) tako da one iz planskog područja izlaze u stanju propisanog kvaliteta. Radi postizanja i očuvanja kvaliteta, predviđa se uvođenje permanentnog monitoringa voda, u sve zone sanitarne zaštite.

Za područja za koje se neće vršiti razrade planovima nižeg reda, dozvole će se davati na osnovu odrednica utvrđenih ovim Prostornim planom; za sve elemente parcelacije i izgradnje na takvim područjima, koje ovaj Prostorni plan nije definisao, važiće Pravilnik o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava („Službeni glasnik RS”, broj 75/05) i to donje granične vrednosti.

Područja izvan šire zone zaštite izvorišta

Sprovođenje režima i pravila uređenja i korišćenja definisanih za prostore izvan područja Prostornog plana, na kojima će se izgraditi ili koristiti neki od objekata koji su u funkciji akumulacije „Ključ” ili za prostore na kojima se ostvaruje neka od namena akumulacije, mora se obezbediti ugrađivanjem u prostorne planove i detaljne razrade za područja na kojima se nalaze, za koje će predstavljati stečenu obavezu.

Na ova područja primenjuju se opšta pravila zaštite u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine.

Opšta pravila zaštite i njihova primena važe i za pozajmišta: pozajmišta peska i šljunka (pet lokaliteta – Pertate, Malo i Veliko Vojlovce, Ždeglovo i Šumane); potencijalno pozajmište kamena „Oruglica” i pozajmište gline – Prekopčelica.

Najveći deo područja plana izvan šire zone zaštite obuhvata prostor nizvodno od akumulacije, odnosno brane, na kome je predviđena izgradnja prateće infrastrukture. Do izgradnje planirane infrastrukture zadržava se postojeće stanje u pogledu namene površina i njihovog korišćenja i gazdovanja, bez izgradnje novih objekata.

U granicama uticaja poplavnog talasa (koji bi se formirao nizvodno od buduće akumulacije „Ključ” u slučaju eventualnog rušenja brane), mere za trajnu zaštitu stanovništva i materijalnih dobara podrazumevaju:

– zabranu izgradnje stambenih, privrednih i javnih objekata i infrastukturnih sistema, osim vodoprivrednih objekata (ribnjaka, mini hidroelektrana, cevovoda ili kanala za dovod i razvod vode za navodnjavanje i td.);

– mogućnost izgradnje pomoćnih i ekonomskih objekata za korišćenje u poljoprivredi i stočarstvu;

– postavljanje osmatračkog sistema za praćenje ponašanja brane „Ključ”, koji omogućava pored praćenja osnovnih informacija o pojedinim osmatračkim veličinama i analizu stanja sa zaključcima o ponašanju brane i njenoj bezbednosti. Osmatrački sistem treba da bude tako rešen da u svakom trenutku bude sposoban da blagovremeno upozori na sva odstupanja mernih veličina u odnosu na normalna stanja, da pronađe uzroke i predloži mere za njihovo vraćanje u normalno stanje. Pored praćenja ponašanja brane i svih vrsta opasnosti koje mogu da dovedu do oštećenja objekta, sistem osmatranja, obaveštavanja i uzbunjivanja na brani ima ulogu i ranog upozoravanja i uzbunjivanja svih ugroženih subjekata i snaga zaštite i spasavanja. Ovaj sistem funkcioniše u sklopu komandnog centra brane, a povezuje se sa centrom za obaveštavanje i uzbunjivanje grda Leskovca koji pripada jedinstvenoj službi za obaveštavanje i uzbunjivanje na teritoriji čitave Republike Srbije.

Utvrđenim sistemom zaštite voda na planskom području obezbeđen je propisani kvalitet voda koje sa njega odlaze na podbransko područje. Očuvanje i unapređenje kvaliteta površinskih voda u vodotokovima nizvodno od brane (izvan planskog područja), do stepena koji omogućava njihovo korišćenje za potrebe najzahtevnijih korisnika (kvalitet I, IIa i III klase), podrazumeva obavezu da se i vodotokovi nizvodno od pregrade moraju da održavaju u propisanoj klasi kvaliteta (izgradnja kanalizacione mreže naselja, izgradnja postrojenja ili uređaja za prećišćavanje otpadnih voda, kontrolisno ispuštanje i permanentno merenje količina i kvaliteta prečišćenih otpadnih voda, uspostavljanje sistema monitoringa i izrada katastra zagađivača itd.) ne obezbeđuje se ovim Prostornim planom, ali predstavlja stečenu obavezu kod izrade planskih dokumenata tih područja.

Nadležne skupštine opština dužne su da obaveste stanovništvo svojih područja o granicama zone sanitarne zaštite, kao i o režimu koji će se predvideti na područjima pojedinih zona, kako bi se izvorište zaštitilo od zagađenja.

4.1.3. Korišćenje i uređenje vodnog, poljoprivrednog, šumskog i građevinskog zemljišta

4.1.3.1. Režimi korišćenja vodnog, poljoprivrednog, šumskog i građevinskog zemljišta

Režimi korišćenja vodnog, poljoprivrednog, šumskog i građevinskog zemljišta obuhvaćeni su režimima korišćenja prostora u okviru sanitarnih zona u kojima se vodno zemljište prostire. Očekivani efekat je zaštita akumulacije od nepoželjnih uticaja okoline, posebno od erozije.

Vodni resursi

Plansko područje raspolaže sledećim vodnim resursima:

1. površinske vode;

2. prirodni izvori;

3. podzemne vode.

4.1.3.2.1. Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda

Osnovne postavke korišćenja, uređenja i zaštite vodnih resursa i razvoja vodoprivrede zasnovane su na uspostavljanju ravnoteže između raspoloživog i korišćenog dela vodnog resursa, na obezbeđenju kvaliteta podzemnih i površinskih voda i zaštiti od erozije, bujica i poplava, na celom planskom području.

U PPRS i Vodoprivrednoj osnovi RS utvrđena je osnova korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda na teritoriji Republike Srbije, definisana Zakonom o vodama kao održavanje i razvoj vodnog režima putem obezbeđenja jedinstvenog upravljanja vodama, korišćenja voda, zaštite od štetnog dejstva voda i zaštite voda, primenom optimalnih tehničkih, ekonomskih i ekološka rešenja.

1. Korišćenje voda

U skladu sa PPRS i Vodoprivrednom osnovom RS, ne dozvoljava se da se prilikom korišćenja voda ugrožavaju propisani vodni režimi odnosno kvalitativne i kavantitativne osobine voda, zatim zdravlje ljudi, biljni i životinjski svet, prirodne i kulturne vrednosti i dobra kao i racionalne potrebe nizvodnih korisnika. Pored toga, obezbeđuje se da količine i kvalitet voda u vodotokovima i podzemlju (kao delova ukupnih voda) budu usaglašeni sa potrebama potrošača i zaštitom životne sredine.

Zbog potrebe visokog stepena obezbeđenja kvaliteta i količina voda za vodosnabdevanje stanovništva (čemu se daje prednost u domenu korišćenja voda), izdvojiće se vode koje će služiti kao izvoršta vode za piće. Prioritetno i maksimalno će se koristiti lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, a sa regionalnih sistema, odnosno podsistema (pogodnih za eksploataciju) dopremaće se samo nedostajuće količine.

Korišćenje podzemnih voda dozvoljeno je do racionalnog nivoa koji obezbeđuje dugoročnu eksploataciju podzemlja bez bitne promene kvaliteta voda i stepena izdašnosti porozne sredine. Treba intenvizirati istražne radove radi utvrđivanja njihovih stvarno raspoloživih količina uključivši i mogućnost njihovog veštačkog prehranjivanja radi povećanja eksploatacione moći.

Prilikom korišćenja površinskih voda, ključni objekat biće višenamenska akumulacija „Ključ”, pogodna za prostornu i vremensku preraspodelu voda, u sadejstvu sa kompleksnim sistemom zaštite i korišćenja rečnih voda. Visokokvalitetne vode će se koristiti prvenstveno za vodosnabdevanje stanovništva, a vode nešto nižeg kvaliteta za snabdevanje industrije (izuzev prehrambene i sličnih), hidroenergetiku, navodnjavanje, ribarstvo, sport, rekreaciju, turizam, tehnološke procese itd.

Zahvatanje vode iz vodotoka dozvoljeno je samo uz vodoprivrednu saglasnost i obezbeđenje garantovanog minimuma odnosno ekološkog protoka. Sve visokokvalitetne vode, osim opštim merama zaštite, obavezno će se i posebno zaštititi.

Akumulacija će se graditi na prostoru na komene dolazi do sukoba interesa sa drugim korisnicima koji su lokacijski uslovljeni (kao što su zone na kojima su već realizivani urbani, privredni i infrastrukturni sadržaji čije bi izmeštanje bilo tehnološki neprihvatljivo ili bi zahtevalo velika materijalna i novčana ulaganja) i na terenima nižih bonitetnih klasa.

Radi praćenja ponašanja brane moraju se postaviti osmatrački sistemi, koji, osim osnovnih informacija o pojedinim veličinama, omogućavaju i analizu stanja sa zaključcima o ponašanju brane i njenoj bezbednosti. Osmatrački sistem treba da bude tako rešen da u svakom trenutku bude sposoban da blagovremeno upozori na sva odstupanja mernih veličina u odnosu na normalna stanja, da pronađe uzroke i predloži mere za njihovo vraćanje u normalno stanje i rano upozori i uzbuni sve ugrožene subjekte i snage zaštite i spasavanja.

Potencijalne površine pogodne za navodnjavanje – oko 2 600 ha, nalaze se izvan granica planskog područja, u priobalju reke Jablanice, na potezu od sela Ždeglova do Ćenovca (teritorija opštine Lebane) i na brežuljkastom terenu uz levu obalu Jablanice – oko 2.450 ha. Na ovim površinama se odvija najintezivnija poljoprivredna prioizvodnja. Pored povrtarstva i ratarstva, zastupljeni su voćarstvo, stočarstvo i sve češće prerađivačka poljoprivredna industrija.

U znatno manjem obimu, više sa sociološko-finansijskog aspekta, potencijalne površine za navodnjavanje nalaze se u uzanom zemljišnom kompleksu u dolini reke Šumanke, nizvodno od planirane akumulacije „Ključ”, na kome se u poslednje vreme odigrava sve veće angažovanje stanovništva u inteziviranju povrtarske proizodnje. Na ovom prostoru se, primenom savremenih irigacionih sistema i primenom savremenih agromeliorativnih mera uz sprovođenje odgovarajućih mera kontrole poljoprivredne proizvodnje, mogu postići visoki i stabilni rezultati biljne proizvodnje.

Primenom navodnjavanja i ostalih agromeliorativnih mera na teritoriji opštine Lebane, sa zahvatanjem vode iz reke Jablanice, bilo bi moguće kod angažovanja oko 2.400 ha. ravničarskog terena pretežno pod oranicama i voćnjacima (lucerka 30%, kukuruz 50%, pšenica 30%, povrće 10%, voće 5%) i oko 200 ha u uskoj dolini Šumanske reke što ukupno iznosi oko 2.600 ha površina pogodnih za navodnjavanje. Posebnu pogodnost predstavljaju atari sela Bošnjace i Pertate u kojima je pored izvršenih komasacionih radova izgrađena kanalska mreža za odvodnjavanje i atar sela Ćenovac u kome je takođe obavljena komasacija zemljišta.

Ukoliko bi se utvrdila ekonomska opravdanost izgradnje cevovoda za dovođenje vode iz akumulacije „Ključ” za navodnjavanje površina na brežuljkastom terenu uz levu obalu Jablanice (područje opštine Lebane), bilo bi moguće da se površine za navodnjavanje prošire za još približno 2.450 ha. Na tom prostoru bila bi dominantna zastupljenost voćnog zasada (kruška 50%; jabuka 50%).

Kao značajne potencijalne površine pogodne za navodnjavanje, van teritorije opštine Lebane, a u slivu reke Jablanice, izdvajaju se i ravničarske površine Leskovačke kotline koje se nadovezuju na područje opštine Lebane. Njihova zastupljenost se procenjuje na oko 5.300 ha.

Od ove površine, oko 4.650 ha ravničarskog terena moglo bi da se zaliva vodom koristeći vodni potencijal Jablanice za proizvodnju pre svega povrtarskih i ratarskih kultura, dok bi se preostale površine od oko 650 ha brežuljkastog terena navodnjavale vodom koja bi se dovodila cevovodom iz akumulacije „Ključ”.

Klimatske i hidrološke karakteristike područja pružaju mogućnost obezbeđenja potrebnih količina vode za navodnjavanje: oko 140 l/m2mes (srednji mesečni maksimum), ili oko 20 l/m2mes prosečno godišnje (Idejni projekat „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Knjiga 12, Institut Jaroslav Černi Beograd, 1999. godina)

Preostale površine koje predstavljaju ravničarski teren u površini od oko 2.100 ha, nalaze se u međurečju Jablanice, Veternice i Južne Morave. Predstavljaju potencijalno pogodne površine za navodnjavanje ali kao površine koje će za navodnjavanje koristiti vodu iz Južne Morave (akumulacija „Končulj”).

Tačna lokacija i namena površina pogodnih za navodnjavanje i dinamika ulaganja potrebih novčanih sredstava nije predmet ovog Plana, već će se one odrediti naknadno, zavisno od potreba poljoprivrede i raspoloživih investicija.

Obezbećenost isporuke vode prilagoditi zahtevima potrošača. Za naselja obezbeđenost je vrlo visoka, reda >97%, a za navodnjavanje reda 80%.

Garantovani protok i oplemenjivanje malih voda, su dopunska namena akumulacije.

Izgradnjom brane, menja se i režim tečenja u nizvodnom delu Šumanske reke pa se o uslovima tečenja u vodotoku i očuvanju toka nizvodno od pregrade mora voditi računa. To se postiže obaveznim obezbeđenjem garantovanog protoka, odnosno garantovanog (ekološkog) minimuma, neprekidnim ispuštanjem vode iz akumulacije, neophodnog za održavanje biljnog i životinjskog sveta u rečnom toku i priobalju. Za akumulaciju „Ključ” garantovani protok iznosi 0,130 m3/s. (Idejni projekat „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Knjiga 13, „Vodoprivredne analize”, Institut za vodoprovredu „Jaroslav Černi” Beograd, 1999. godina). Već je ranije naglašeno da reka Jablanica ima izraženu neravnomernost protoka naročito u periodu malovođa kada su izuzetno mali proticaji ili ih čak i nema pa se ispuštanjem otpadnih voda u reku pogoršava kvalitet voda u njoj što nizvodnim korisnicima ne omogućava korišćenje takve vode u bilo koje svrhe, a po akvatičnu floru i faunu i ekosisteme priobalja ima ozbiljne negativne posledice. Ispuštanjem čiste vode iz akumulacije, omogućiće se i povećanje merodavnih malih voda reke Jablanice i oplemenjivanje njenih malih voda, što će doprineti očuvanju kvaliteta vode u Jablanici za potrebe nizvodnih korisnika i očuvanju i unapređenju ekosistema. Proračun potrebnih količina za oplemenjivanje malih voda Jablanice vršen je za male vode u vodotocima 95% obezbeđenosti (Idejni projekat „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Knjiga 12, „Potrebe za vodom”, Institut za vodoprovredu „Jaroslav Černi” Beograd, 1.999. godina). Merodavni pokazatelji izdvojeni su iz uslova da je voda reke Jablanice nizvodno od Lebana, do ušća u J. Moravu takvog kvaliteta da omogućava korišćenje vode za različite namene, uključujući i rekreaciju: 1) potreban protok koji se ispušta iz akumulacije „Ključ” za oplemenjivanje u uslovima malih voda 95% obezbeđenosti, za vode IIa klase (4 mg/l BPK5), iznosi Q = 718 l/s, dok 2) ukupne potrebe za oplemenjivanje reke Jablanice, izražene kao prosečan godišnji protok, imaju vrednost Q = 240 l/s. (Idejni projekat „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Knjiga 13, „Vodoprivredne analize”, Institut za vodoprivredu „Jaroslav Černi” Beograd, 1999. godina). Ovde treba ukazati na činjenicu, da je za potrebe obezbeđenja prihvatljive klase kvaliteta vode reke Jablanice, pored namenskog ispuštanja čiste vode iz akumulacije „Ključ”, neophodno i potpuno prečišćavanje otpadnih voda svih koncentrisanih izvora zagađenja na slivu i obavezna kontrola svih rasutih izvora zagađenja.

Plansko područje pruža realne mogućnosti za razvoj ribarstva u prirodnim uslovima, što su potvrdila sva istraživanja ovih voda koja su prethodila izradi tehničke dokumentacije za izgradnju brane i akumulacije „Ključ”.

U budućoj akumulaciji „Ključ” zabranjen je kavezni uzgoj riba. Poribljavanje akumulacija dozvoliće se samo na bazi posebnih projekata urađenih od kvalifikovanih institucija.

Pre realizacije akumulacije „Ključ” moraju se sprovesti mere zaštite od eutrofikacije prema jasno definisanom programu praćenja abiotičkih i biotičkih procesa u jezeru. Mere treba da obezbede očuvanje akumulacionog jezera u oligotrofnom stanju, eventualno u blažoj fazi mezotrofije.

Najveći deo teritorije je pokriven šumskim i drugim vegetacionim pokrivačem što sa stanovništva kvaliteta vode u površinskim vodama predstavlja povoljnost. Određena odstupanja pojedinih parametara kvaliteta koja su tom prilikom ustanovljena moguće je određenim procesima prečišćavanja dovesti do stanja koja odgovaraju standardima za visokokvalitetne vode.

Razvoj ribarstva išao bi u pravcu korišćenja prirodnih vodnih ekosistemima (tekuće vode Šumanke Lipovačke i Klajićke reke) i veštačkih vodnih ekosistema izgradnjom ribnjaka (pastrmka). Prethodno treba poboljšati kvalitet voda tamo gde su one već u većoj ili manjoj meri zagađene i zaštititi ih od daljeg zagađenja. Vode koje su još uvek kavalitetne očuvati u tom stanju. Poribljavanje prirodnih i veštačkih ekosistema dozvoliti tek posle donošenja Programa upravljanja ribarskim područjem.

Obzirom na to da i u prirodnim i veštačkim ekosistemima postoje zagađivači koji svoje otpadne vode direktno upuštaju u njih, insistirati na kompleksnoj zaštiti voda.

Brigu oko očuvanja ekosistema kod vodotokova treba vezati za organizacije kojima je povereno staranje o vodama, pa u tom smislu ribe i drugi živi organizmi u vodama moraju biti u nadležnosti organizacija koje se brinu o kvalitetu i uopšte o režimu rečnih voda.

Razvoj turističkog ribarstva

Tabela broj 4. Indikatori razvoja ribarstva

Red.broj Vode Očekivani prinos Količine riblje mlađiza poribljavanje 1. Akumulacija 100 kg/ha 20 kg/ha 2. Manje reke i potoci 10 kg/km otvorenog toka 1-2 kg/km otvorenog toka 3. Velike reke 20-25 kg/km otvorenog toka 20 kg/kmotvorenog toka

*Količine riba za poribljavanje određuju se kroz Programe upravljanja ribarskim područjem na osnovu detaljnih hidrobioloških istraživanja voda svakih 10 godina, i promenljive su.

Korišćenje materijala iz rečnih korita ne sme imati nepovoljne efekte na režim vodotoka i biocenozu ili na izvedne objekte u rečnom koritu i priobalju.

2. Zaštita voda

Predviđa se potpuna zaštita kvaliteta voda, površinskih i podzemnih, od slučajnog ili namernog zagađenja radi zaštite zdravlja ljudi, životinjskog i biljnog sveta i zaštite životne sredine, očuvanjem i unapređenjem njihovog kvaliteta do stepena koji omogućava njihovo neškodljivo i nesmetano korišćenje za potrebe najzahtevnijih korisnika (tj. kvalitet I, IIa i II b klase). Radi efikasne zaštite izvorišta vodosnabdevanja, uspostavljaju se zone i pojasevi tehničke i sanitarne zaštite oko njih; u svim naseljima, uporedo sa rešavanjem problema vodosnabdevanja, mora se obezbediti: a) organizovan način prikupljanja i odvođenja otpadnih voda – izgradnjom kanalizacionih sistema separatnog tipa i b) tretman otpadnih voda – izgradnjom tipskih postrojenja ili uređaja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako naselje ili grupu naselja ili za pojedinačna domaćinstva; ispuštanje tretiranih otpadnih voda u prijemnike mora biti uz poštovanje propisa i uz saglasnost republičke sanitarne i vodoprivredne inspekcije. Izdavanje upotrebnih dozvola za rad PPOV ili uređaja treba usloviti obavezom kontinuiranog merenja količina i kvaliteta vode na izlazu iz postrojenja ili uređaja.

Predviđa se uspostavljanje sistema monitoringa i izrada katastra zagađivača.

Radi očuvanja flore i faune u vodenim, obalnim i priobalnim ekosistemima, obavezno je obezbeđenje ekosistema potrebnim količinama vode. Obavezno je oplemenjivanje malih voda.

Obavezno je vraćanje voda svih vodotoka na području prostornog Plana u I klasu kvaliteta. Nijedan vodotok ne može biti u stanju kvaliteta „van klasa”. Ovaj uslov važi i za deonice malih vodotokova nizvodno od akumulacije odnosno Prostornog plana.

Vodotokovi se moraju održavati u propisanoj klasi kvaliteta.

Mora se insistirati na kompleksnoj zaštiti voda, pošto je dosadašnja praksa pokazala da i u prirodnim i veštačkim ekosistemima postoje zagađivači koji svoje otpadne vode direktno upuštaju u njih.

Područja na kojima se nalaze postojeća ili buduća izvorišta koja se mogu koristiti za snabdevanje vodom, štitite se od slučajnog ili namernog zagađivanja izvorišta stavljanjem pod posebnu zaštitu (Pravilnik o zaštiti izvorišta) u skladu sa hidrogeološkim i drugim svojstvima zemljišta. Pod „izvorištem” se podrazumeva prostor oko vodozahvatnog objekta iz koga se, radi javnog vodosnabdevanja zahvata voda iz tela podzemne vode ili iz površinskog vodnog tela.

Uspostavljaju se tri zone sanitarne zaštite svih izvorišta kao i zone zaštite nadzemnih pritoka, u svemu prema pogalavlju 1.1.2: Obuhvat i granice zone zaštite izvorišta, i sa sledećim režimima i pravilima korišćenja, uređenja i zaštite prostora u njima:

– zona neposredne zaštite (zona strogog nadzora ili zona zabrana) određuje se oko svih izvorišta. Kod planirane akumulacije „Ključ”, zona neposredne zaštite uspostavlja se posle svake faze realizacije brane, oko akumulacionog jezera (kod zahvata vode) i duž celog toka nadzemne pritoke i obuhvata područje sa obe strane pritoke. Ista pravila važe i za ostale vodotokove na slivnom području;

– uža zona zaštite (zona ograničenja) određuje se oko svih izvorišta. Kod buduće akumulacije„Ključ” uža zona zaštite akumulacije uspostavlja se sa konačnim obuhvatom već posle završetka prve faze izgradnje. Uža zona zaštite obuhvata područje izvan granice zone neposredne zaštite;

– šira zona zaštite (zona nadzora ili sanitarnog posmatranja) određuje se oko svih izvorišta. Obuhvata područje izvan granice uže zone zaštite izvorišta do granice koja zaokružuje površinu sliva, tj. za prostor sa koga se površinska i podzemna voda mrežom površinskih i podzemnih tokova kreće ka izvorištu.

Površina i prostorno pružanje zona sanitarne zaštite izvorišta prikazuje se u Elaboratu o zonama sanitarne zaštite izvorišta, koji će se uraditi u skladu sa odrednicama ovog Prostornog plana.

Obeležavanje zaštitnih zona (položaj vodozahvatne građevine u prostoru, granice sve tri zone zaštite sa prikazom relevantnih podataka potrebnih za definisanje zona zaštite, određivanje prirodne granice zone sanitarne zaštite i obeležavanje granica zone neposredne i uže zone zaštite), vrši se u skladu sa čl. 31-33. Pravilnika o zaštiti izvorišta.

Pored izvorišta, pod zaštitu se stavljaju i vodotokovi na slivu, uspostavljanjem zona sanitarne zaštite vodotoka:

– zone neposredne zaštite nadzemnih pritoka uspostavljaju se radi sprečavanja ekcesnih zagađenja od strane rasutih zagađivača kao i drugih zagađenja, obezbeđenjem ilofilterskih pojaseva putem formiranja naizmeničnih pojaseva travne i drvenasto- žbunaste vegetacije (čime se sprečava i unos sitnih frakcija nanosa usled dejstva površinskog padinskog oticaja).

Kod tokova koji pripadaju slivu akumulacije „Ključ”, širina pojasa neposredne sanitarne zaštite, kod vodotoka koji se direktno ulivaju u akumulaciono jezero (Lipovačka i Klajićka reka u prvoj i drugoj fazi izgradnje i Radevačka reka u drugoj fazi realizacije akumulacije), kao i kod pojedinih vodotokova (utoke pomenutih reka), na kojima se nalaze zagađivači rasutog tipa, širina pojasa sanitarne zaštite obuhvata nadzemni vodotok duž celog toka i područje sa obe strane vodotoka u širini od najmanje 10m u horizontalnoj projekciji mereno od nivoa vode pri vodostaju vodotoka koji se javlja jednom u 10 godina.

3. Zaštita od voda

U pogledu zaštite od štetnog dejstva voda, uređenjem vodnih tokova i sanacijom svih erozionih i bujičnih žarišta (uz očuvanje sklada između prirode i tehničkih radova i mera i uz poboljšanje estetskog izgleda vodotokova i neposredne okoline), moraju se obezbediti od štetnog uticaja voda (na nivou prihvatljivog rizika), naselja, privredni i društveni sistemi i objekti, zemljište i ostala dobra.

Područje Prostornog plana pripada vodnom području Morava na kome su zahvaljujući aktuelnom stanju objekata za zaštitu od poplava predviđeni obimni građevinski radovi na uređenju manjih vodotokova prvenstveno u cilju zaštite od poplava. Prvi rang prioriteta ima zaštita gradova (Lebane – van planskog područja), a drugi rang „radovi čija je svrha kompletiranje zaštitnih sistema za odbranu od poplava (rekonstrukcijom i dogradnjom objekata) u slivovima Velike, Južne i Zapadne Morave”.

Zaštita od poplava sprovodi se optimalnom kombinacijom i primenom investicionih mera (gde spadaju hidrograđevinski radovi i objekti kojima se štite ugrožena područja) i neinvesticionih mera (kojima se smanjuje šteta od poplava bez investiranja u građevinske radove). Iz prve grupe mera primenjivaće se, kao pasivne mere zaštite, linijski objekti –nasipi i objekti regulacije rečnih tokova, a kao aktivne mere zaštite, uzvodne akumulacije i retenzije za ublažavanje talasa velikih voda. Drugu grupu čine preventivne aktivnosti, kojima se bez posebnih investicionih ulaganja ublažavaju posledice šteta gde spada urbanističko planiranje kojim se sprečava izgradnja skupih sadržaja u ugroženim ili neadekvatno zaštićenim zonama, upravna regulativa kojom se obezbeđuje način korišćenja poplavama ugroženih zona po strogo uređenim uslovima u skladu sa odgovarajućim urbanističkim planovima, osavremenjivanje sistema prognoziranja i obaveštavanja ili uzbunjivanja stanovništva nizvodno od brane (slučaj urušivanja ili rušenja) i donošenje tehničkih propisa za građenje u poplavnim zonama.

Zaštita od erozije i bujica predstavlja bitan uslov za ostvarivanje ukupnih pozitivnih efekata odbrane od poplava i uređenja vodnih tokova.

Zaštita od poplavnih bujičnih voda sadržana je u zaštiti od poplava.

Antierozioni i drugi radovi čiji je cilj smanjenja pronosa i dopreme nanosa do buduće akumulacije „Ključ” i sprečavanje zasipanja akumulacije, moraju prethoditi izgradnji planirane akumulacije.

Regulacija bujičnih vodotokova i uređenje njihovih korita, mora se izvoditi sa minimumom veštačkih radova, a antierozivne mere zaštite sprovode se kroz biološke, biotehničke ili tehničke radove.

Radi smanjenja direktnih i indirektnih šteta od poplava, u plavnim zonama se neće vršiti izgradnja novih objekata, niti dogradnja postojećih, a infrastrukturni sistemi se neće podužno voditi. Objekti linijskih infrastrukturnih sistema moraju se izdići i dispoziciono rešiti iznad kote poplavnih voda. Usvajanje merodavnih proticaja velikih voda obaviće se na osnovu kategorije prioriteta, a utvrđivanje kategorije prioriteta izvršiće se na osnovu broja stanovnika, važnosti dobara i veličine površine koja se brani.

Kontinualno i sistematsko održavanje, dogradnja ili rekonstrukcija sistema za zaštitu od poplava i uređenje vodotoka u fazi eksploatacije preduslov je da sistemi za odbranu postignu punu efikasnost.

Sve postojeće, nove, dograđene i rekonstruisane sisteme za zaštitu od poplava uvesti u savremeni informacioni sistem.

4. Zaštita sliva akumulacije „Ključ”

Zbog visokih zahteva u pogledu vodosnabdevanja stanovništva, zaštita sliva akumulacije „Ključ” ima prioritet nad ostalom vrstom zaštite.

Osnovna načela zaštite, uređenja i korišćenja vodnog resursa i upravljanja njime su :

– definisanje i realizacija dugoročnog plana za održavanje i razvoj vodnog režima na području Prostornog plana, uz racionalno korišćenje voda u okviru integralnog kompleksnog i jedinstvenog sistema korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda;

– racionalno razrešavanje i međusobno usklađivanje različitih interesa u oblasti voda i interesa drugih društvenih činioca;

– stvaranje uslova za pravovremenu dislokaciju objekata infrastrukture i suprastrukture iz prostora predviđenog za izgradnju akumulacije „Ključ”;

– zaštita i unapređenje područja sliva u pogledu razvoja vodoprivrede i drugih privrednih grana, posebno šumarstva i očuvanje i unapređenje arheoloških, istorijskih, bioloških, pedoloških i drugih prirodnih ili stvorenih vrednosti i dobara;

– obezbeđenje prostora za izgradnju buduće akumulacije „Ključ” i prostora za izgradnju vodozahvatnih organa sa pratećim objektima namenjenih vodosnabdevanju, navodnjavanju, evakuaciji velikih voda i ekološkom minimumu i prostora za izgradnju drugih objekata zavisno od namene akumulacionih prostora;

– šire korišćenje prirodnih i veštačkih akvatorija;

– korišćenje energetskog potencijala Lipovačke reke za proizvodnju električne energije (mini hidroelektrana), u interakciji sa drugim korisnicima voda i ostalim zainteresovanim korisnicima prostora.

4.1.3.2.2. Uslovi višenamenskog korišćenja akumulacije „Ključ”

Osnovna namena akumulacije: vodosnabdevanje naselja u opšinama Lebane i Medveđa sa mogućnošću priključenja i naselja iz opštine Bojnik.

Ostale namene: ublažavanje poplavnog talasa, deponovanje nanosa, navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda.

Uslov ostvarenja višenamenske funkcije: realizacija akumulacije u potpunom obuhvatu.

(Osnovne tehničke karakteristike akumulacije preuzete su iz Idejnog projekta „Vodoprivredni sistem Šumanka”, Brana i akumulacija Ključ, Knjiga 0-Opšta dokumentacija, Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi, Beograd 1999. godine).

4.1.3.2.3. Smernice za razvoj vodoprivrede i korišćenje i uređenje vodnog zemljišta

Osnovni zadatak: racionalna organizacija i uređenje prostora, usklađivanjem njegovog korišćenja sa:

1. mogućnostima i ograničenjima u pogledu raspolaganja vodnim resursom i njegovim prirodnim vrednostima;

2. potrebama dugoročnog socijalnog i ekonomskog razvoja.

Realizacija ovog zadatka ostvariće se:

– zaustavljanjem dalje degradacije i nenamenskog korišćenja prostora između ostalog i vodnog zemljišta;

– sprečavanjem ugrožavanja kvalitativnih i kvantitativnih osobina vodnog resursa njegovim neplanskim korišćenjem;

– zaustavljanjem uništavanja živog sveta u vodama i priobalju;

– štednjom i pažljivim korišćenjem vodnog resursa i u potpunosti obezbeđen celovit sistem zaštite od slučajnog ili namernog zagađenja površinskih i podzemnih voda;

– usklađivanjem organizacije, uređenja i korišćenja prostora sa potrebama zaštite vodnog resursa;

– zaštitom životne sredine.

4.1.3.3. Smernice za razvoj poljoprivrede i korišćenje i uređenje poljoprivrednog zemljišta

Smernice za razvoj poljoprivrede

Koncept razvoja poljoprivrede, podrazumeva:

– ukrupnjavanje poseda do proizvodnog optimuma (20 ha);

– stvaranje uslova (prostornih i kreditnih) za obnovu postojećih i formiranje novih farmi;

– stvaranje uslova za nabavku poljoprivrednih mašina (investicionim kreditima);

– kompletiranje stručnih službi (poljoprivrednih i veterinarskih); edukaciju poljoprivrednih proizvođača;

– ograničenje i kontrolu primene hemijskih sredstava u poljoprivredi;

– kontrolu kvaliteta poljoprivredne proizvodnje, prerade i distribucije;

– menjanje odnosa proizvodnje za lokalnu upotrebu i za tržište u korist tržišta (povećanjem proizvodnje);

– plasiranje poljoprivredne proizvodnje zdrave hrane.

Korišćenje i uređenje poljoprivrednog zemljišta

Koncept korišćenja, uređenja i zaštite poljoprivrednog zemljišta podrazumeva kvalitativne promene koje će izazvati i kvantitativne:

– deo oraničnih površina sa plićim slojem zemljišta ili već pod erozijom, treba prevesti u livade, a deo pašnjaka i livada sa plićim slojem zemljišta ili već pod erozijom treba prevesti u šume;

– u skladu sa odredbama PPRS, poljoprivredno zemljište VI klase treba prevesti u šume;

– treba obnoviti postojeće voćnjake i formirati nove zasade;

– treba popraviti poljoprivredni proizvodni potencijal i povećati ekonomski efekat poljoprivredne proizvodnje popravljanjem degradiranog zemljišta (naprimer melioracijom livada i pašnjaka kao antierozivnom merom), kao i nisko produktivnog zemljišta;

– treba očuvati plodnost pedološkog pokrivača.

Zbog formiranja i zaštite akumulacije, deo poljoprivrednog zemljišta na području Prostornog plana prevešće se u vodno zemljište ili u namene koje su po Zakonu o vodama dopuštene u užoj zoni zaštite akumulacija.

Radi sprovođenja ovih odrednica i optimalnog korišćenja poljoprivrednog zemljišta, neophodni su adekvatni programi kompleksnog uređenja poljoprivrednog zemljišta.

4.1.3.4. Smernice za razvoj šumarstva i korišćenje i uređenje šuma

Gazdovanje šumama i šumskim zemljištem podrazumeva obezbeđenje njihove privredne i zaštitne uloge (pre svega vodozaštitne i antierozivne). U tom pogledu neophodno je: 1. izvršiti proglašenje zaštitnih šuma i 2. usaglasiti gazdovanje šumama i šumskim zemljištem sa interesima vodoprivrede i antierozione zaštite, kroz šumsko-privredne osnove i programe gazdovanja i 3. prema ekološkoj valorizaciji zemljišta za poljoprivrednu proizvodnju, deo poljoprivrednog zemljišta nepodesnog za tu namenu, prevesti u šumsko.

Šume u užoj zoni zaštite akumulacija i sve šume sa antierozionom ulogom dobiće primarna funkciju zaštitnih šuma I stepena. Šume u široj zoni zaštite dobiće funkciju zaštitnih šuma II stepena.

Kod zaštitnih šuma I stepena mogu se vršiti, radi njihove preventivne zaštite, samo sanitarne seče, (član 33. Zakona o vodama) uz redovno podizanje novih, radi zaštite zemljišta od erozije (u šumarstvu namena šuma 19.), mora se zabraniti pašarenje i intenzivno bavljenje lovom (dozvoljen je samo sanitarni lov).

Zaštitne šume II stepena imaju i privrednu funkciju, pa gazdovanje podrazumeva prirodnu obnovu, očuvanje i zaštitu; zaštitu i negu sastojina visokog uzgojnog oblika; zaštitu i negu šumskih kultura zahvatima osvetljavanja i proredama; rekonstrukciju visokih razređenih sastojina; negu očuvanih izdanačkih šuma proredama 33% do 66% od prirasta; melioraciju izdanačkih šuma, unošenje autohtonih vrsta drveća na degradirana staništa. U široj zoni zaštite (u šumarstvu namena šuma 20. i 26.) gazdovanje šuma je ograničeno i ima za cilj zaštitu voda, vodozahvata i zemljišta od erozije. Intenzivno gazdovanje lovom dopušteno je uz stalnu kontrolu broja divljači.

Prostornim planovima opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca, čiji su delovi na području Prostornog plana, urbanističkim planovima i projektima infrastrukture, dodatno će se utvrditi potreba za pošumljavanjem konkretnih prostora, radi zaštite od degradiranja ili rizika. (Planom gajenja za GJ „Radevačka česma” predviđeno je pošumljavanje sa popunjavanjem na ukupnoj površini od 53,21 ha. Broj sadnica bukve iznosi 10.7436, smrče 93.100, a crnog bora 71.424). Povećanje površina šuma i šumskog zemljišta vršiće se pošumljavanjem degradiranih zemljišta i zemljišta niskog boniteta, koja imaju drugu osnovnu namenu. Pošumljavanje će se vršiti pretežno autohtonim vrstama.

Za državne šume utvrđuje se javna namena.

Uređenje i korišćenje šuma i šumskog zemljišti u skladu sa prirodnim uslovima i odrednicama ovog Prostornog plana, mora se obezbediti se kroz opšte i posebne šumsko-privredne osnove i programe gazdovanja šumama.

Predlaže se ograđivanje prostora za lovišta i organizovanje uzgajališta, kako bi se obezbedili optimalna nastanjenost staništa i kontrolisano korišćenje divljači, a postojeći prirodni potencijali koristili za razvoj turizma.

4.1.3.5. Smernice za izgradnju i korišćenje i uređenje građevinskog zemljišta

Građevinsko zemljište planskog područja obuhvatiće gradsko građevinsko zemljište i građevinsko zemljište van granica gradskog građevinskog zemljišta.

Gradsko građevinsko zemljište je zemljište u gradskim građevinskim područjima obuhvaćenih naseljenih mesta. Planskim područjem obuhvaćeno je devet seoskih naselja (pet na delu opštine Lebane, tri na delu grada Leskovca i jedno na delu opštine Medveđa). Sela su razbijena, rasutog tipa, čini ih po više mahala-zaseoka (koja na teritoriji svojih opština, imaju perifernu poziciju. Na obuhvaćenim delovima KO nisu uvek svi zaseoci jednog sela, zato se građevinsko područje svakog naselja na planskom području podrazumeva zbir građevinskih područja obuhvaćenih zaseoka.

Glavnim-centralnim zaseokom smatra se onaj u kome su površine i objekti za javne službe, verske i komunalne delatnosti. Objekti i kompleksi postojećih javnih namena (javnih službi i infrastrukture) su po svojinskom statusu javno zemljište (kao i po javnoj nameni). Objekti snabdevanja, poljoprivredni i stambeni objekti su privatno a verski objekti crkveno vlasništvo.

U građevinskom području mahala-zaseoka, javna namena se utvrđuje i za nove komplekse i objekte javnih službi, komunalnih delatnosti kao i za komplekse, objekte i mreže regionalne infrastrukture (posebno za akumulaciju Ključ i objekte koji su u njenoj fukkciji, u granicama utvrđenog građevinskog područja).

Građevinsko zemljište van granica gradskog građevinskog zemljišta, je zemljište u građevinskom području van naseljenih mesta (tj. obuhvaćenih mahala – zaseoka) a čine ga državni putevi II reda i opštinski putevi, i zemljište za izgradnju brane na akumulaciji „Ključ” (sa svim potrebnim instalacijama, postrojenjima i opremom koja se ugrađuje ili samostalno izvodi i pratećim infrastrukturnim i drugim objektima) i za formiranje akumulacije „Ključ” u konačnom obliku.

Na planskom području nema regulisanih vodotokova, pa oni, van građevinskih područja mahala-zaseoka, zajedno sa pripadajućim vodnim zemljištem, kao i državne šume, po svojinskom statusu spadaju u javno zemljište.

Sela (zaseoci) nemaju formiran prostorni identitet, građevinski fond je u proseku star i delimično (zbog demografskog pražnjenja) van funkcije. Arhitektonska i materijalna vrednost objekata uglavnom nisu značajne. Sanitarni uslovi nisu zadovoljavajući, celokupna komunalna infrastruktura je nedovoljna i nekvalitetna.

Povremene seoske deponije komunalnog otpada (locirane spontano po inspiraciji meštana) se raščišćavaju; organski otpad će se i dalje zadržavati u ekonomskom dvorištu; zbrinjavaju se PET ambalaža i ponekad kabasti otpad (u toku je akcija edukacije stanovništva i snabdevanje privatnih i pravnih lica posudama za komunalni otpad). U skladu sa nacionalnim i lokalnim opredeljenjima, koristiće se transfer stanica u Bojniku i regionalna deponija na lokalitetu Željkovac, na teritoriji administrativnog područja grada Leskovca.

Sva sela imaju groblja, a mnoga i crkvu. Seoska groblja, po prostornom kapacitetu, mogu biti u daljoj upotrebi bez širenja, samo se sanitarno opremaju.

Građenje će se u naseljima vršiti u okviru granica građevinskih područja, u svemu prema poglavlju 4.4. Pravila građenja i drugi elementi regulacije za delove planskog područja za koje nije predviđena izrada urbanističkog plana, odnosno prema daljoj detaljnoj urbanističkoj razradi, tamo gde je predviđena (naselje Klajić). Pri projektovanju i građenju moraju se zaštiti postojeće vrednosti u seoskim naseljima i nastojati na očuvanju bitnih odlika strukture naselja, odnosno elemenata koji ga tipološki određuju i koji će dati karakter ambijentu.

Svi građevinski, pa i hidrograđevinski objekti, moraju biti tako izgrađeni da se skladno uklope u okolni prirodni ambijent.

Projekcija stanovništva, razvoj naselja, javnih službi i privrede na planskom području

Projekcija stanovništva

Rezultati projekcija stanovništva, rađenih u tri varijante, pokazuju da će se na planskom području nastaviti proces depopulacije. Odabrano je najoptimističnije varijantno rešenje, koje će biti omogućeno budućim razvojem vodoprivrede, a predstavlja trend iz poslednjeg popisnog perioda (1991-2002. godina) .

Tabela broj 5. Projekcija broja stanovnika po etapama razvoja

Područje/grad/opština/naselje Popis Projekcije 2002. godina 2015. godina 2019. godina 2023. godina Jablanički okrug 247.834 239.352 236.742 234.132 Lebane o 25.563 23.784 23.237 22.690 Lebane g 10.277 11.162 11.435 11.707 Buvce 109 51 33 15 Drvodelj 100 21 0 0 Klajić 289 124 73 22 Lipovica 147 26 0 0 Radevce 94 16 0 0 Deo teritorije OPŠTINE LEBANE na PODRUČJU PROSTORNOG PLANA 739 238 106 37 Leskovac o 161.086 160.022 159.859 159.368 Leskovac g 64.563 67.529 67.986 69.355 Gagince 134 54 29 4 Melovo 63 10 0 0 Oruglica 173 43 3 0 Deo teritorije GRADA LESKOVCA na PODRUČJU PROSTORNOG PLANA 370 107 37 4 Medveđa o 11.395 9.063 8.705 7.628 Medveđa g 2.986 2.902 2.889 2.850 Đulekare 125 97 88 79 Deo teritorije OPŠTINE MEDVEĐA na PODRUČJU PROSTORNOG PLANA 125 97 88 79 PODRUČJE PROSTORNOG PLANA –- PPPN SLIVA AKUMULACIJE „KLjUČ” 1.234 442 226 120

Po odabranoj varijanti, ukupno stanovništvo planskog područja će u periodu 2002-2023. godina opadati, prosečna godišnja stopa rasta će biti negativna, pa će ukupan broj stanovnika na kraju planskog perioda (2023. godine) biti za 86% manji u odnosu popis 2002. godine, odnosno iznosiće 120 stanovnika i biće najveći na obuhvaćenom delu opštine Medveđa 79 stanovnika (ostalo je 10% od popisanog broja 2002. godine), zatim na obuhvaćenom delu opštine Lebane – 37 (5%), a najmanji na delu grada Leskovca – 17 stanovnika (1%). Na kraju planskog perioda, na planskom području školoobavezni kontigent će se značajno smanjiti, radnog kontigenta i ženskog fertilnog stanovništva neće biti, a kontigent starog stanovništva će biti najveći.

Smanjenje broja stanovnika je permanentno, ali ne dovodi do pražnjenja u prvoj etapi realizacije plana (do 2015. godine). U tom periodu, na planskom području biće zastupljeni i školoobavezni i radni kontigent i žensko fertilno stanovništvo, a staro stanovništvo će biti najzastupljenije.

Preseljenje domaćinstava iz zone neposredne zaštite i uže zone zaštite akumulacije (radi punjenja ili zaštite akumulacije) neće uticati na broj stanovnika (ni ukupan – članovi ovih domaćinstava uključeni su u projekciju, niti po naseljima -preseljenje će se vršiti u okviru istih KO, tj. istih naselja).

Kao mera za usporavanje očekivanih negativnih procesa, predviđaju se pogodnosti za zadržavanje mladih i za podsticanje imigracije iz susedne kosovske opštine, ponudama koje mogu omogućiti podizanje životnog i radnog standarda: preuzimanja napuštenih domaćinstava pod povoljnim uslovima, uz povoljne radne uslove (obezbeđenje poljoprivrednog zemljišta – za bavljenje poljoprivredom, prvenstveno voćarstvom i pašnjačkim stočarstvom; učešće u seoskom turizmu – kao dopunskoj delatnosti; radna mesta u vodoprivredi – za nepoljoprivredna domaćinstva).

4.1.4.2. Razvoj naselja

Na osnovu utvrđenog stanja (prirodno – geografski i saobraćajni uslovi, veličina opština i opštinskih centara, stanovništvo, privreda, mreža objekata javnih službi, usluga i snabdevanja i komunalnih objekata) i usvojenih ciljeva razvoja mreže naselja, kao i analiza i ekspertiza rađenih za nivo regiona, na kontaktnom području je, u planskom periodu i sa stanovišta funkcionalne kategorizacije, predviđa se razvoj većeg broja nivoa centara:

1. viši nivoi centara neće biti zastupljeni na području Prostornog plana: kao regionalni centar razviće se Leskovac, kao opštinski centar I reda Lebane, a kao opštinski centar II reda Medveđa – sa opštinskim subcentrom Sijarinska Banja;

2. najniži nivo centara su mikrorazvojni centri-centri zajednice sela. Na bazi predloženih kriterijuma za funkcionalnu kategorizaciju naselja i na osnovu vrednovanja na nivou regiona Južno Pomoravlje, uglavnom zbog položaja u blizini državnog puta II reda, ulogu mikrorazvojnog centra (centra zajednice sela) u mreži naselja opštine Lebane, na području Prostornog plana dobiće naselje Klajić (opremljen nužnom mrežom objekata javnih službi i snabdevanja, dimenzionisanom prema demografskoj veličini naselja, a naseljsku infrastrukturu u skladu sa predviđenim rangom treba bezbediti);

3. sva ostala naselja sa područja Prostornog plana, u naseljskim sistemima opština kojima pripadaju, biće i dalje bez elemenata centraliteta.

Privredni razvoj naselja odvijaće se prema razvojnim potencijalima, sa orijentacijom na poljoprivredu, početni turizam i male prerađivačke aktivnosti koje ne zagađuju životnu sredinu.

S obzirom na demografska kretanja, naselja (tj. njihove mahale- zaseoci) će se razvijati u svojim građevinskim područjima (mestimično minimalno uvećanim, zavisno od terenskih uslova i okolnih namena) uz obnovu i prenamenu postojećih i interpolaciju novih objekata. Proširenje građevinskog područja predviđeno je kod zaseoka budućeg mikrorazvojnog centra Klajić.

4.1.4.3. Javne službe

Koncepcija razvoja javnih službi u planskom periodu zasniva se na potrebi prilagođavalja hijerarhijskoj strukturi naselja i podizanju kvalitativnog nivoa usluga u uslovima relativno velike prostorne disperzije korisnika.

Mreža osnovnih škola se zadržava, uz preporuku korišćenja postojećih objekata područnih škola u naseljima koja ih organizaciono nemaju. Zbog racionalizacije, uz odgovarajuću putnu mrežu, klasičnu organizaciju treba obezbediti uz specijalni prevoz za učenike čije je prebivalište udaljeno više od 4 km od školskog objekta, ili zameniti mobilnim nastavnim ekipama.

U oblasti dečje zaštite predviđa se uvođenje odgovarajućih oblika organizacije predškolskog obrazovanja uz korišćenje svih školskih objekata.

U oblasti socijalne zaštite predviđeno je korišćenje klubova za dnevni boravak na području istraživanja, i domova za stare u opštinskim centrima i Leskovcu, kao posebnih programa prilagođenih osobenostima područja i formi organizacije prilagođenih starosnoj strukturi stanovništva.

Mreža objekata zdravstva dopunjava se ambulantom u naselju Buvce.

Mreža objekata kulture i sporta dopunjuje se u mikrorazvojnom centru-centru zajednice naselja koji će istovremeno biti i centar razvoja turizma naselja (u Klajiću: početna delatnost doma kulture u delu prostorija zadružnog doma, mala pozornica na otvorenom, teren za male sportove). Obezbeđuju se odgovarajući sadržaji u turističkim punktovima prostorima za izletnički ili vikend turizam (teren za male sportove, potezi za ribolov).

4.1.4.4. Privredne delatnosti

Izgradnja akumulacije „Ključ” doprineće razvoju planskog područja, područja istraživanja, kontaktnog područja (opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca), bližeg okruženja (Jablaničkog okruga) i šireg okruženja (regiona Južnog Pomoravlja). Razvoj privrede zasnivaće se na dva principa: ekonomskoj opravdanosti i ekološkoj održivosti.

Razvojni pravci privrede na planskom području su:

1. vodoprivreda (zasnovana na izgradnji i gazdovanju akumulacijom); kao nosilac funkcije posebne namene ona je apsolutni prioritet i jedini potpuno izvestan pravac razvoja;

2. poljoprivreda (zasnovana na boljem iskorišćenju resursa, modernizaciji i intenziviranju);

3. turizam (aktivnosti usmerene na namensko korišćenje resursa, pripremanje lokacija, pokretanje delatnosti).

Ovi pravci razvoja, kao prioriteti privrede zasnovani na prednostima područja, treba da pomognu ostvarenju demografskih ciljeva. Kao pomoć osnovnim pravcima razvoja a ujedno i njihova posledica, razvijaće se proizvodno zanatstvo, trgovina, usluge, saobraćaj.

Industrija se neće razvijati, ali se plansko područje smatra delom baze prehrambene industrije u opštinama čije delove obuhvata: u skladu sa raspoloživim resursima, razvoju agrokompleksa doprineće se obnovom, modernizacijom i intenziviranjem pčelarske, stočarske i voćarske proizvodnje, organizovanim sakupljanjem, otkupom i preradom lekovitog i jestivog šumskog bilja.

Pokretanje turističkih aktivnosti i obezbeđenje pratećeg prostora.

Turizam je prva oblast za dodatne zarade poljoprivrednog stanovništva, koja bi mogla da doprinese ostvarenju demografske obnove kao postavljenog cilja;

Građevinarstvo se može aktivirati pri revitalizaciji određenih objekata, (do jačeg razvoja područja, ne očekuje se angažovanje na izgradnji novih objekata), čime svoju delatnost mogu proširiti građevinska preduzeća iz kontaktnog područja (iz opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca). Značajnije građevinske aktivnosti biće izgradnja privremene i trajne brane akumulacije „Ključ” i izmeštanje ili izgradnja saobraćajnica, što će obavljati specijalizovana preduzeća.

Mala privreda, zasnovana na prirodnim resursima, je drugo područje dopunske aktivnosti i dodatne zarade;

Razvoj trgovine, očekuje se kao posledica pozitivnog privrednog pomaka i poboljšanja standarda života, a rezultiraće otvaranjem trgovinskih radnji (prvenstveno u budućem mikrorazvojnom centru-centru zajednice sela, Klajiću). Trgovine na veliko iz opštinskih centara Lebane i Medveđa, kao i iz gradskog centra Leskovca, obuhvatiće svojom mrežom i ovaj centar, a biće i posrednici u resoru poljoprivrede, i to i pri nabavljanju repromaterijala i pri nalaženju tržišta za poljoprivredne proizvode.

Sela sa planskog područja, koja će razviti određeni stepen centraliteta, u planskom periodu treba razvijati kao okosnice socio-ekonomskog razvoja planskog područja (unapređenjem postojećih delatnosti i razvojem novih).

U opštini Lebane, u selu Buvce predviđeno je organizvanje zemljoradničke zadruge sa sušarom i hladnjačom kao i malih pogona i radionica iz kategorije malih i srednjih preduzeća; u mikrorazvojnom centru-centru zajednice naselja, selu Klajić, predviđena je mešaona stočne hrane – podsticaj razvoju poljoprivrede, a za turizam (seoski u etno-stilu – ne muzejskog tipa već za aktivni seoski turizam opremanjem odgovarajućih seoskih kuća) – predviđeno je korišćenje napuštenog stambenog fonda kao i namenska nova izgradnja (nevelikog kapaciteta) i formiranje auto-kampa sa pratećim sadržajima na teritoriji katastarske opštine.

Na administrativnom području grada Leskovca, u Oruglici iskoristiće se uslovi i unaprediti postojeće delatnosti: stočarstvo i voćarstvo, otkup trupaca i zanatska proizvodnja ćumura, uz otvaranje zemljoradničke zadruge (koja neke od ovih delatnosti treba da intenzivira).

U navedenim i svim ostalim naseljima treba posebno organizovati i stimulisati otkup poljoprivrednih proizvoda i šumskih plodova.

Na privredni razvoj zasnovan na melioraciji, odnosno sistemima za navodnjavanje nakon izgradnje akumulacije „Ključ” (posebno razvoj ratarstva i stakleničke povrtarske proizvodnje u nizvodnom delu reka Šumanka i Jablanica), pretenduje selo Grgurovce sa područja istraživanja i još ukupno 20 mesta iz kontaktnog područja.

Sve predviđene aktivnosti su izuzetno skromne, utvrđene sa težnjom da budu realne i da omoguće vidljiv uticaj na stvaranje boljih uslova za život i rad i zaustavljanje trenda demografskih kretanja.

4.1.5. Razvoj turizma i uređenje turističkih lokacija na planskom području

Osnove (prirodne i stvorene) za organizaciju prostora za razvoj turizma

Područje Prostornog plana ne spada u turistička, nema razvijenu delatnost niti obezbeđenu turističku infrastrukturu. Koncept razvoja turizma zasnovan je na oceni:

1. da su identifikovani potencijali (isključivo prirodni i uobičajeni i akumulacija kao stvoreni vizuelno-predeoni motiv), šansa da se inicira revitalizacija ovog potpuno ruralnog područja, koje je u intenzivnom procesu demografskog pražnjenja;

2. da se napušteni stambeni fond uz prilagođevanje novoj nameni može smatrati zavidnim stvorenim potencijalom.

Uvodeći to kao parametar korišćenja prostora (a prema režimima koji se Prostornim planom utvrđuju po zonama zaštite), predviđaju se (za klijentelu skromnijih zahteva) sledeći vidovi turizma i za njih obezbeđuje prostor:

1) seoski turizam – dopunska aktivnost seoskog stanovništva (ovaj vid turizma tek treba ozbiljno uspostaviti; domaćinstva za ovaj vid turizma treba opremati u lokalnom etno-stilu). Pogodnosti su konstatovane u više zaseoka. Uslovi za turizam prvenstveno će se stvarati u budućem mikrorazvojnom centru-centru zajednice sela Klajiću;

2) izletnički turizam – u smislu celodnevnih i poludnevnih poseta (organizovani izlasci u čistu prirodu, izletničke, pešačke, planinarske lovačke i ribolovne ture) izletničkim punktovima na području Prostornog plana (na KO Lipovica, Đulekare i Melovo) i u okruženju;

3) vikend-turizam – povremeni boravak žitelja urbanih naselja u auto-kampu, ili svojim, stambenim objektima u kojima ne žive. Nakon izrade Programa razvoja turizma na području istraživanja i u skladu sa zaključcima o potrebama kao i novčanoj i nenovčanoj koristi, ponuda se može zaokružiti izgradnjom objekata za odmor;

4) lovni turizam – kao aktivnost turista u okviru već navedenih vidova;

5) ribolovni turizam – kao aktivnost turista u okviru već navedenih vidova.

Program turističke ponude kao dela šire turističke ponude

Turistička ponuda područja Prostornog plana razvijaće se kao dopunska delatnost lokalnog stanovništva, kao oblik kompenzacije za ograničenja u korišćenju prostora izazvanih realizacijom posebne namene područja i pod propisanim režimima zaštite. Seoski ekološki etno-turizam biće noslac ove delatnosti, a celo područje Prostornog plana predstavljaće jednu turističku zonu, koja će funkcionisati u okviru:

1. turističkog kompleksa Lebane (gradski turizam) – akumulacija „Ključ” (seoski turizam) – Caričin grad (edukativni turizam);

2. turističkog rejona Gornja Jablanica-Pusta reka;

3. nacionalne Središnje turističke zone I stepena (kojoj pripadaju opštine Lebane i Medveđa.

Turistička ponuda će obuhvatiti, osim smeštajnih kapaciteta i prostora za aktivnosti turista koji neće biti stacionirani ovde, zdravu hranu, aktivno učešće u poljoprivrednim aktivnostima i domaćoj radinosti, turističke manifestacije, edukativne i rekreacione ture u sklopu širih turističkih celina, prema Programu razvoja turizma, čija je izrada predviđena kao prioritetna aktivnost. Sadržaji turističke ponude povezuju se infrastrukturno.

Pravila korišćenja i uređenja turističkih zona i lokacija

Buduća akumulacija „Ključ” je povod za obezbeđenje smeštajnih kapaciteta kao i za uređenje lokacija za formiranje auto-kampa (u ataru sela Klajić), malih punktova sa skromnim sadržajem za aktivnosti kulture i rekreacije (u ataru sela Klajić i drugih, koja imaju pogodnosti), punktova za rečni ribolov tj, prostora za vikend turizam i rekreativne aktivnosti, ali uvek van uže zone zaštite i u podbranskom delu (tamo gde ne predstavlja opasnost za sanitarnu ispravnost vode u jezeru tj. omogućava razvoj turizma u uslovima održivosti) i u skladu sa propisanim režimima zaštite (osnovno pravilo korišćenja i uređenja ove turističke zone).

Ekološki prag ovde ne predstavlja ograničenje u pogledu broja turista koji mogu biti prihvaćeni, naprotiv, oni će morati da budu privučeni opremanjem, ozbiljnim programima, angažovanjem lokalnog stanovništva i stvaranjem turističkog identiteta.

Ova osnovna pravila moraju biti ugrađena u Program razvoja turizma, a u skladu sa njima, lokacije će se uređivati i smeštajni kapaciteti obezbediti na osnovu Programa.

4.2. Prostorni razvoj saobraćaja, infrastrukturnih sistema i povezivanje sa drugim mrežama

4.2.1. Putna infrastruktura

Razvoj saobraćaja

Transportne potrebe na području Prostornog plana nalaze se u okvirima koji su determinisani planiranim opštim stepenom razvijenosti područja i utvrđenim opštim i osnovnim ciljevima razvoja saobraćajnog sistema.

Dalja tendencija razvoja saobraćaja na području plana, zasnovana je na strategiji razvoja saobraćajne infrastrukture utvrđene u PPRS, Strategiji razvoja železničkog, drumskog, vodnog, vazdušnog i intermodalnog transporta u Republici Srbiji od 2008. do 2015. godine, kao i na saobraćajno-ekonomskim kriterijumima efikasnog, bezbednog i ekonomičnog saobraćaja.

Prednost u realizaciji saobraćajne infrastrukture područja Prostornog plana u planskom periodu, imaće modernizacija državnih puteva II reda, izgradnja, rekonstrukcija i modernizacija opštinske mreže i dalje jačanje javnog prevoza.

Na osnovu procena urađenih u Studiji za prostorni plan Republike Srbije, usvojeno je da će 2023. godine stepen motorizacije na ovom području (Prognoze koje PPRS dao za 2000. godinu prihvaćene su za 2023. zbog zastoja u razvoju motorizacije do koga je došlo u prethodnom periodu. Iako je PPRS za užu teritoriju Republike Srbije predviđeno 240-300 PA/1000 stanovnika za područje PP „Ključ“ usvojena je vrednost od 150/1.000 st. zbog nerazvijenosti područja) iznositi 300 putničkih automobila na 1.000 stanovnika. Predviđeni stepen motorizacije odnosi se pre svega na područje grada Leskovca, Medveđa i Lebane dok će u seoskim naseljima na području Prostornog plana biti znatno manji i iznosiće oko 150 PA/1000 stanovnika, s obzirom da će se u ovim naseljima javiti veći broj traktora i motocikla, znači da će 2023. godina na ovom području biti ukupno oko 110 vozila.

Prema predviđenom odnosu putničkih i komercijalnih vozila od 92:8, učešće putničkih vozila iznosiće 101, a učešće komercijalnih vozila iznosiće oko 9.

Imajući u vidu predviđeni stepen motorizacije od 150 PA/1000 st. u 2023. godini može se očekivati stepen mobilnosti od 2,27 putovanja na dan/stanovniku što ukupno iznosi 1.641 putovanja dnevno.

Najveći deo putovanja (42-62% odnosno 1.017) obaviće se pešice kao posledica malih razdaljina, nedovoljno razvijenog javnog saobraćaja i niskog stepena motorizacije.

4.2.1.2. Razmeštaj saobraćajnih mreža i objekata

1. Mreža puteva

Planirana putna mreža na području Prostornog plana zasnovana je na strategiji razvoja saobraćajne infrastrukture utvrđene u Prostornom planu Republike Srbije a kao jedan od glavnih preduslova za revitalizaciju ovih krajeva predviđeno je da do 2023. godine 100% dužine putne mreže bude sa savremenim zastorom.

Na području koje tangira područje plana do 2025. godine biće izgrađen autoput E-75 od Leskovca do granice Makedonije i rekonstruisan državni put I reda M.9.

Postojeći državni putevi II reda R-223 i R-124a zadržavaju svoj rang u putnoj mreži i predstavljaju osnovnu vezu područja sa neposrednim i širim okruženjem i saobraćajnicama višeg reda.

Državni putevi R-223 i R-124a do 2023. godine pretrpeće kompletnu rekonstrukciju uz zadržavanje postojećih trasa.

Na ovim putevima će biti izvršena popravka elemenata trase u situacionom i visinskom pogledu kako bi elementi odgovarali važećim tehničkim propisima i kategoriji terena.

Državni put II reda R-223 zadržava svoj osnovni pravac pružanja.

Državni put R-124a biće rekonstruisan na delu koji je sa savremenim zastorom, izgrađen u potpunosti na neizgrađenoj deonici i povezan sa putem R-124 i autoputem E-75.

Veza državnih puteva R-223 i R-124a ostvariće se planiranim državnim putem II reda koji se pruža trasama postojećih opštinskih i nekategorisanih puteva između naselja Donja Ogruglica i Mirovce u Pčinjskom okrugu. Ovom trasom je pored direktnog povezivanja R-223 i R-124a i područja koja njima gravitiraju omogućen i najkraći i direktan pristup područja prostornog plana koridoru H. Predložena kategorizacija planirane veze državnih puteva, utvrdiće se u propisanoj proceduri.

Mreža opštinskih puteva je od posebnog značaja obzirom da povezuje sva naselja međusobno, sa državnim putevima II reda kao i centrima nižeg i višeg reda.

Svi opštinski putevi (postojeći i planirani) dobiće savremeni kolovozni zastor. Postojeći opštinski putevi zadržavaju osnovne trase uz korekcije elemenata osovine i nivelete na onim deonicama gde ne zadovoljavaju važeće tehničke propise.

Pored postojećih opštinskih puteva biće izgrađeni novi kako bi se postigla optimalna povezanost svih naselja međusobno i sa državnim putevima R-223 i R-124a.

2. Izmeštanje delova saobraćajnica kao preduslov za formiranje akumulacije

Putevi koji se nalaze u zoni potapanja biće izmešteni na nove trase van zone potapanja (što je preduslov za formiranje akumulacije).

Obavezno je izmeštanje dela državnog puta II reda R-223 u dužini od 2.800 m sa dela koji se potapa na trasu istočno od postojeće.

Izmešta se i opštinski put koji od puta R-223 (na brani) vodi do sela Klajić u dužini od 7.320m, trasom koja je utvrđena Idejnim projektom kao varijanta 2. Izmešta se i deo opštinskog puta za selo Lipovicu u dužini od 2.359m, od odvajanja sa puta R-223 do sela Lipovica. Trasa ovog puta takođe je definisana Idejnim projektom.

Morfologija terena uslovila je da delovi trasa izmeštenih deonica saobraćajnica ostanu u užoj zoni zaštite (izabrane varijante i rešenja Idejnog projekta Instituta „Jaroslav Černi“). Obzirom da se mreža opštinskih puteva nalazi na terenima sa brdsko-planinskim karakteristikama koji su nepovoljni za trasiranje u najvećoj meri će biti korišćeni delovi trasa postojećih puteva.

3. Javni prevoz i terminali

Samo bržim razvojem javnog prevoza na području Prostornog plana tj. daljim povezivanjem svih naselja međusobno i sa centrima opština očekuje se razvoj naselja ili bar zadržavanje stanovnika u postojećim naseljima.

Na području vodoakumulacije „Ključ“ mreža autobuskih linija vezivaće sva naselja dok će broj i učestalost linija zavisiti od veličine i značaja naselja.

Autobuske stanice u centrima opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca, zadovoljiće potrebe međugradskog autobuskog saobraćaja na području Prostornog plana.

Autobuska stajališta u naseljima moraju biti uređena u skladu sa zahtevima bezbednosti i obezbeđenja minimalnog komfora za putnike kao što su nadstrešnice i stajališta van kolovoza.

Preporuka je da autotransportna preduzeća koja obavljaju javni prevoz na ovom području uzmu u obzir mogućnosti korišćenja vozila tipa „minibus“ imajući u vidu nedovoljan broj putnika koji će se javiti na lokalnim linijama i brdsko-planinski teren kojim se pružaju opštinski putevi.

Razmeštaj pratećih objekata

Prateći objekti u koje spadaju pre svega servisi i benzinske stanice, kao i objekti za parkiranje pratiće ukupan razvoj saobraćaja na ovom području:

1) servisi

Servisi većeg kapaciteta i sa raznovrsnijom ponudom usluga biće izgrađeni van područja plana i to pre svega u opštinskim centrima Leskovac, Lebane i Medveđa;

2) benzinske stanice

Izgradnja benzinskih stanica nije dozvoljena u užoj i široj zoni zaštite.

Lokacije benzinskih stanica van zona zaštite u centrima mreža naselja odrediće se urbanističkom razradom, a u skladu sa ovim planom. Preporučuje se izgradnja malih stanica za napajanje gorivom u centrima mreže naselja čime će se smanjiti potreba za odlazak u veće centre radi snabdevanja i pre svega za potrebe obrade poljoprivrednog zemljišta;

3) parkiranje

Parkinzi su (kao javna namena) predviđeni na platou za pristup kontrolno-komandnom centru.

Parkiranje je predviđeno i u naseljima, a u okviru individualnih parcela i u garažama.

Parkiranje u okviru kompleksa proizvodnih, skladišnih i servisnih kapaciteta biće regulisano planovima nižeg reda.

Prilikom utvrđivanja površina namenjenih parkiranju u planovima nižeg reda pridržavati se sledećih normativa:

Tabela broj 6. Normativi za planiranje parkinga

Sadržaj Potrebe korisnika (PM/1000 m2) Lokalni uslovi stalni posetioci ukupno min. maks. stanovanje 12 3 15 12 18 proizvodnja 20 – 20 6 25 poslovanje 25 5 30 10 40 trgovina 8 52 60 40 80 hoteli 4 26 30 20 40 restorani 20 100 120 40 200

4.2.1.3. Korišćenje putne mreže

Pri projektovanju i građenju javnih puteva primenjivaće se tehnički propisi i normativi predviđeni za svaku kategoriju javnog puta.

Minimalna dozvoljena širina saobraćajne trake za državne puteve II reda iznosi 2,75 do 3,5 m, a za opštinske puteve 2,75 do 3,0 m, u zavisnosti od klase i konfiguracije terena, računske brzine i strukture saobraćaja.

Putni objekti na državnim putevima (mostovi, vijadukti, nadvožnjaci, podvožnjaci, tuneli i galerije) grade se za saobraćajne trake širine 3,0 do 3,5 m.

Svi ukrštaji drumskih saobraćajnica su površinski.

4.2.2. Hidrotehnička infrastruktura

4.2.2.1. Korišćenje voda

Snabdevanje vodom

Prema Vodoprivrednoj osnovi RS, dugoročno korišćenje voda na planskom području zasniva se na sledećim postavkama:

Glavni objekat vodovodnog sistema predstavlja planirana akumulacija na reci Šumanki koja, pored oplemenjivanja malih voda, treba da izvrši redukciju poplavnog talasa, zadrži protok nanosa, obezbedi biološki minimum nizvodno od akumulacije, zatim da osigura dovoljne količine vode za snabdevanje vodom naselja u opštinama Lebane i Medveđa sa mogućnošću priključenja naselja iz opštine Bojnik.

U snabdevanju naselja vodom, za naselja na području plana na slivu akumulacije „Ključ”, intenziviraće se korišćenje lokalnih izvorišta, a za naselja van područja Plana korišćenje podzemnih i površinskih voda, koja su zakonom zaštićena, uz njihovu potpunu sanitarnu zaštitu i optimalnu eksploataciju samo do onih količina koje ne ugrožavaju ekološke uslove u okruženju. Princip je da se za naselja na planskom području najpre prioritetno i maksimalno, do racionalnih ekološki prihvatljivih granica, iskoriste lokalna izvorišta podzemnih voda, prirodni izvori i izvorišta površinskih voda, a da se deficitarne količine vode obezbede iz podsistema samo za naselja van Plana; prioritet u lokalnim izvorištima dati onim prirodnim izvorima i podzemnim izdanima koji nakon detaljnog ispitivanja i analize zadovoljavaju uslove kvaliteta i kvantiteta i mogućnost efikasne zaštite.

Dinamika korišćenja podzemnih voda (sporo obnovljive zalihe) visokog kvaliteta, mora biti primerena dugoročnim zahtevima, bez pogoršanja kvaliteta.

Voda za tehnološke potrebe biće zahvatana iz vodotokova, korišćenjem za to odgovarajućih akumulacija i obavezno recirkulisana. Pri tome se mora voditi računa o uslovima tečenja u vodotoku nizvodno od pregrade, uz obavezno obezbeđenje garantovanog proticaja, odnosno biološkog minimuma neophodnog za održavanje biljnog i životinjskog sveta u rečnom toku. U tu svrhu, akumulacione prostore za obezbeđenje tehnološke vode dimenzionisati na obezbeđenost od 97%.

Transport vode vršiće se zavisno od kvaliteta i vrste korisnika: a) voda najvišeg kvaliteta transportovaće se od izvorišta do mesta korišćenja magistralnim cevovodima; b) tehnološka voda i voda namenjena navodnjavanju, biće u vodotocima ili će se izuzetno transportovati cevovodima.

Potrebne količine vode date su za gradska naselja i seosko stanovništvo. Obuhvaćen je vremenski period od 2015. do 2023. godine.

Analiza potreba za vodom, pored naselja na slivu (na planskom području), obuhvatila je i potrošače u opštini Lebane (Lebane, pojedina okolna naselja i deo naselja koja se nalaze niz Jablanicu ka Leskovcu) i potrošače u opštini Medveđa (Medveđa i naselja čije je vodosnabdevanje racionalno sa sistema), koji su orijentisani na vodoprivredi sistema „Šumanka”. Ostala naselja nisu uzeta u razmatranje.

Broj korisnika po opštinama prikazan je u sledećoj tabeli:

Tabela broj 7. Broj korisnika

Godina Korisnici 2015. godina 2019. godina 2023. godina Naselje Na planskom području Van planskog područja Na planskom području Lebane grad – – 11.162 Medveđa grad – Seoska naselja na slivu reke Šumanke Gagince, Melovo,Oruglica107 2015. godina 2019. godina 2023. godina Na planskom području 2015. godina 2019. godina 2023. godina Na planskom području 2015 godina 2019 godina 2023 godina Na planskom području Van planskog područja Na planskom području Van planskog područja Na planskom području Van planskog područja Seoska naselja na slivnom području akumulacije„Ključ”Stanovištvo 2015. 563 110 65 60 27 2019. 339 126 29 60 14 2023. 172 135 14 60 7

Značenje simbola: A-broj korisnika; B – norma za hidrauličko opterećenje (l/kor.dan); V -hidrauličko opterećenje (m3/dan); G – norma za biološko opterećenje (gr BPK5/kor.dan); D – biološko opterećenje (kg BPK5/kor.dan)

Vraćanje voda i vodotokova u I klasu kvaliteta važi za plansko područje i za one deonice malih vodotokova, koji su nizvodno od područja Plana. Ni jedan vodotok ne može biti u stanju kvaliteta „van klasa”.

4.2.2.3. Zaštita od štetnog dejstva voda

Područje Prostornog plana pripada vodnom području Morava na kome su zahvaljujući aktuelnom stanju objekata za zaštitu od poplava predviđeni obimni građevinski radovi na uređenju manjih vodotokova prvenstveno u cilju zaštite od poplava. Prvi rang prioriteta ima zaštita gradova, a drugi rang „radovi čija je svrha kompletiranje zaštitnih sistema za odbranu od poplava (rekonstrukcijom i dogradnjom objekata) u slivovima Velike, Južne i Zapadne Morave”:

– zaštita od poplava sprovodi se optimalnom kombinacijom i primenom investicionih mera (gde spadaju hidrograđevinski radovi i objekti kojima se štite ugrožena područja) i neinvesticionih mera (kojima se smanjuje šteta od poplava bez investiranja u građevinske radove). Iz prve grupe mera primenjivaće se, kao pasivne mere zaštite, linijski objekti – nasipi i objekti regulacije rečnih tokova, a kao aktivne mere zaštite uzvodne akumulacije i retenzije za ublažavanje talasa velikih voda. Drugu grupu čine preventivne aktivnosti, kojima se bez posebnih investicionih ulaganja ublažavaju posledice šteta gde spada urbanističko planiranje kojim se sprečava izgradnja skupih sadržaja u ugroženim ili neadekvatno zaštićenim zonama, upravna regulativa kojom se obezbeđuje način korišćenja poplavama ugroženih zona po strogo uređenim uslovima u skladu sa odgovarajućim urbanističkim planovima, osavremenjivanje sistema prognoziranja i obaveštavanja ili uzbunjivanja stanovništva nizvodno od brane (slučaj urušivanja ili rušenja) i donošenje tehničkih propisa za građenje u poplavnim zonama. Bitan uslov za ostvarivanje ukupnih pozitivnih efekata odbrane od poplava i uređenja vodnih tokova predstavlja zaštita od erozije i bujica.

Od značajnijih bujičnih pritoka iznad kote uspora na užem području sliva, uređajne i regulacione radove treba izvesti na Klajićkoj, Lipovačkoj i Radevačkoj reci. Realizaciju građevinskih radova sprovesti sa minimumom veštačkih radova.

Sve postojeće, nove, dograđene i rekonstruisane sisteme za zaštitu od poplava uvesti u savremeni informacioni sistem.

Prema članu 30. stav 2. Zakona o vodama, obaveza je skupština opština Lebana i Medveđe da donesu Plan odbrane od bujičnih poplava na vodotokovima van sistema redovne odbrane od poplava na teritoriji svojih opština. Pomenuti plan je urađen za teritoriju grada Leskovca;

– antieroziono uređenje područja sliva buduće akumulacije „Ključ” obaviće se dvojako: 1) kroz sanaciju svih erozionih i bujičnih žarišta (realizacija deponijskih, konsolidacionih, retardacionih ili funkcionalnih pregrada u koritima Klajićke, Lipovačke i Radevačke reke zavisno od uslova koji vladaju u vodotoku) i 2) kroz konzervaciju i rekultivaciju slivova radi sprečavanja gubitka zemljišta, sprečavanja mehaničkog zasipanja vodnih akumulacija, mehaničkog i hemijskog zagađivanja vodotokova. Ove mere predstavljaju nerazdvojivi sadržaj svih radova na realizaciji hidrotehničke infrastrukture. Prioritet u sprovođenju antierozionih mera zaštite imaju radovi na uređenju površine neposredne i uže zone sanitarne zaštite. U sklopu antierozionog uređenja sliva, osnovni interes bio bi u zaštiti vodoprivrednih objekata od nanosa, kada se pri razmatranju sprovođenja antierozionih mera zaštite mora voditi računa o stepenu ugroženosti pojedinih objekata, odnosno o količini nanosa koji stiže do objekta, stepena njegove osetljivosti na zasipanje nanosom i ugroženosti funkcije objekta.

Antierozivne mere zaštite na suzbijanju procesa erozije, sprovoditi izvođenjem bioloških, biotehničkih ili tehničkih radova. Imajući u vidu karakter bioloških radova (pošumljavanje, zatravljivanje, podizanje ilofilterskih pojaseva), efekte njihove primene treba očekivati tek posle (najmanje) 8-10 godina, zavisno od vrste protiverozionih zasada. Zbog toga sa primenom bioloških mera zaštite od erozije treba započeti odmah po usvajanju ovog Prostornog plana.

Prema članu 38. Zakona o vodama, obaveza skupština opština Lebana i Medveđe je da donesu Plan o proglašenju erozionih područja na teritoriji svojih opština. Pomenuti plan je urađen za teritoriju opštine Leskovac.

4.2.2.4. Uklapanje vodoprivrednih rešenja u okruženje

Hidrotehnički objekti i sistemi se moraju uklopiti u urbano, socijalno, ekološko i ostalo okruženje, dispozicijom objekata vodoprivredne infrastrukture (obaveza pri detaljnoj razradi Prostornog plana i izradi investiciono-tehničke dokumentacije) da ne bi ugrozili okolne kulturno-istorijske i druge objekte, da poboljšaju ekološke karakteristike okruženja i omoguće što povoljniju ukupnu valorizaciju akvatorija i priobalja.

Investitor/upravljač je obavezan da, radi usaglašavanja vodoprivrednog rešenja i socio-ekonomskog ambijenta, ugovorno definiše finansijsko-materijalne kompenzacije za ograničenja u pogledu korišćenja nepokretnosti, uvećanih troškova privređivanja i dostupnosti javnim službama.

4.2.3. Elektroenergetska mreža i objekti

Koncepcija razvoja elektronergetike zasniva se na izgradnji trafostanice 35/10 kV „Klajić” i njenim povezivanjem već izgrađenim dalekovodom 35 kV sa trafostanicom 110/35 kV „Jablanica”. Radi obezbeđenja sigurnosti u napajanju potrebno je obezbediti dvostrano napajanje trafostanice „Klajić” i iz tih razloga je neophodno izgraditi dalekovod 35 kV do trafostanice 35/10 kV „Sijarinska banja”.

Po izgradnji trafostanice 35/10 kV „Klajić” snabdevanje korisnika u zahvatu plana bi se vršilo iz ove trafostanice i potrebno je izvršiti novi rasplet na naponskom nivou 10 kV.

Energetski potencijali Lipovačke reke omogućavaju izgradnju malih hidroelektrana na akumulacijama u sklopu razvijanja alternativnih, ekološki prihvatljivih oblika proizvodnje energije.

Tabela broj 11. Karakteristike planranih malih hidroelektrana

R.br. Naziv Reka Instalisana snaga (kW) Godišnja proizvodnja (MkW) 1. Mančin Rid Lipovička reka 255 952 2. Dvokatnica Lipovačka reka 125 460

Napomena: Lokacija planirane hidroelektrane „Lipovica” (investitor: JP EPS-Direkcija za strategiju i investicije) biće potopljena izgradnjom akumulacije; izgradnja ove hidroelektrane s toga se smatra neracionalnom i od nje se odustaje.

Rešenje podrazumeva: u prvoj etapi realizacije samo izmeštanje dela mreže 10 kV i 0,4 kV ugroženog potapanjem radi formiranja privremene akumulacije, u drugoj etapi realizacije izmeštanje naknadno ugroženog dela mreže iz zone naknadnog potapanja radi formiranja konačne akumulacije, a u trećoj etapi realizacije izgradnju planiranih malih hidroelektrana („Mančin Rid” i „Dvokatnica” na Lipovačkoj reci).

Rešenje je realno i optimalno.

Telekomunikaciona mreža

Koncepcija razvoja telekomunikacione mreže je da se :

– izvrši zamena krajnjih centrala savremenijim centralama radi mogućnosti prihvatanja isturenih komutacionih stepena u susednim naseljima;

– izgradnja spojnih puteva na svim ravnima optičkim kablovima;

– proširenje postojećih i izgradnja novih pristupnih (mesnih) mreža;

– izgradnja novih baznih radio stanica mobilne telefonije.

4.3. Mere zaštite

4.3.1. Mere zaštite životne sredine

U skladu sa odrednicama PPRS, koncepcija zaštite životne sredine je zasnovana na obavezi obezbeđenja očuvanja i unapređenja osnovnih činilaca životne sredine, racionalnom korišćenju prirodnih resursa (posebno neobnovljivih). S tim ciljem, predviđeno je da se, u odnosu na akumulaciju „Ključ”, uspostave tri zone zaštite (uslovi formiranja zona definisani su u poglavlju II. 1.3.3: Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštita od voda) i propisuju se režimi korišćenja i mere zaštite u njima.

Mere zaštite se, ovim Prostornim planom, utvrđuju po zonama zaštite:

1. zaštita svih voda vrši se sanitacijom naselja, i sprovođenjem sanitarnih mera zaštite od namernog ili slučajnog zagađenja;

2. mere u funkciji zaštite kvaliteta vode u akumulaciji podrazumevaju kontrolu:

– korišćenja zemljišta i voda za različite korisnike;

– evakuacije otpadnih voda iz naselja;

– rizika od uticaja komunalnog otpada (priključivanjem na buduću deponiju sa reciklažnim centrom „Željkovac” kod Leskovca, preko buduće transfer stanice u Bojniku);

– rizika od kontaminacije zemljišta uz saobraćajnice zagađenim vodama sa saobraćajnice ili voda akumulacija od izlivanja opasnih materija koje se transportuju;

– rizika od nepropisnog skladištenja ili upotrebe naftnih derivata ili agrohemijskih sredstava;

– rizika od sabotaže i terorizma upotrebom toksičnih materija i virusnih agensa;

3. zaštita od štetnog dejstva voda vrši se regulacijom i uređenjem svih vodotokova;

4. zaštita podzemnih voda, šumske flore i faune i erodivnih površina, vršiće se kontrolom seče i sprovođenjem svih ostalih mera koje će se propisati Odlukom o proglašenju šuma na području Prostornog plana, za zaštitne šume;

5. celovite mere za zaštitu poljoprivrednog zemljišta podrazumevaju utvrđivanje površina na kojima je neophodno izvršiti rekultivaciju, pošumljavanje, antierozivnu zaštitu i hidrotehničke i agrotehničke melioracije;

6. Zaštita zemljišta vrši se optimalnim korišćenjem, prema prirodnim svojstvima;

7. Zaštita šuma je utvrđivanje principa prostornog razmeštaja vatrozaštitnih pojaseva i principa očuvanja lugova, vegetacije na međama i pojedinačnih stabala;

8. Zaštita i očuvanje kvaliteta vazduha vrši se očuvanjem i obnavljanjem šuma;

9. Za zaštitu od akcidentalnih zagađenja predviđa se izmeštanje deonica R-121 iz zone neposredne zaštite i uže zone zaštite akumulacije „Ključ”, sa zadržavanjem (uslovljenim konfiguracijom terena) kraće deonice u užoj zoni zaštite; opremanje saobraćajnica obodnim kanalima i uređajima za sakupljanje, evakuaciju i sanitarno zbrinjavanje zagađenih voda i otpadnih materija; preporučuju se preventivne mere i mere zaštite u svim procesima života i rada kao i kod skladištenja, pretovara i transporta opasnih i štetnih materija. Akcidenti se sprečavaju i infrastrukturnim rešenjima.

Mere zaštite, uređenja i unapređenja prirodnih dobara

Na planskom području su nema prirodnih dobara zaštićenih proglašenjem i upisom Registar, a nikakva istraživanja nisu nikada vršena. Potrebno je postupati u skladu sa sledećim načelima:

– hitno rekognosciranje i istraživanje celokupnog planskog područja;

– obezbeđenje kvalitetne analize i valorizacije prirodnih karakteristika, posebno u domenu šumske vegetacije, hidrološkom i hidrogeološkom;

– predlaganje za zaštitu uočenih prirodnih vrednosti (delova koji bi mogli biti značajni za naučne, kulturne, edukativne rekreativne svrhe; predstavnika ekosistema ili prirodnih ili antropogenih tipova predela; ambijentalnih sredina kulturno-istorijskih dobara koji bi bili uočeni i predloženi za zaštitu; zona uticaja tih prirodnih dobara);

zaštita biodiverziteta (istraživanja i očuvanje genetskog i ekosistemskog biodiverziteta; praćenje stanja i održanje biodiverziteta i bioloških resursa);

– hitno obaveštavanje Zavoda za zaštitu prirode Srbije (shodno Zakonu o zaštiti prirode), ukoliko se tokom zemljanih radova na pripremi lokacije za izvođenje planiranih radova naiđe na prirodno dobro koje je geološko-paleontološkog ili mineraloško-petrografskog porekla za koje se pretpostavlja da ima svojstvo prirodnog spomenika, uz preduzimanje svih mera kako se prirodno dobro ne bi oštetilo do dolaska ovlašćenog lica;

– izgradnja i uređenje u prirodnim dobrima koja bi bila predložena za zaštitu, isključivo u skladu sa uslovima zaštite utvrđenim pravnim aktima, uz obavezno obavljanje procena uticaja na životnu sredinu (shodno Zakonu o zaštiti životne sredine, Zakonu o zaštiti prirode i Zakonu o proceni uticaja na životnu sredinu).

Mere zaštite, uređenja i unapređenja kulturnih dobara

Na planskom području nema nepokretnih kulturnih dobara (u daljem tekstu: NKD) zaštićenih proglašenjem i upisom Registar (u selu Gornja Lapaštica, na području istraživanja (opština Medveđa) ali van područja Prostornog plana – u postupku zaštite je lokalitet Puškanova crkva koji uživa prethodnu zaštitu). Sporadičnim rekognosciranjem u više sela pronađeni su materijali sa antičkih objekata, belezi i materijali nekropola iz poznog srednjeg veka ili nadgrobni spomenici iz 18. i 19. veka, a etnografsko istraživanje nije vršeno.

Potrebno je postupati u skladu sa sledećim načelima:

– izvršiti hitno rekognosciranje i istraživanje celokupnog planskog područja;

– mere zaštite zavise od tretmana kulturnog dobra;

– ukoliko pri rekognosciranju i istraživanju područja ili formiranju akumulacije (izgradnji brane ili raščišćavanju radi punjenja akumulacije), ili pri drugim aktivnostima, budu evidentirana nepokretna kulturna dobra koja bi mogla biti potopljena ili ugrožena, mora se postupiti po zakonu i, ukoliko je potrebno, ekonomski opravdano i sa stanovišta zaštite prihvatljivo, dobra se mogu dislocirati;

– u skladu sa procenom nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture, na određenom broju NKD obavljaće se sukcesivna istraživanja, konzervacija i rekonstrukcija; režim zaštite NKD podrazumeva konkretne aktivnosti u skladu sa važećom resornom zakonskom regulativom;

– evidentirana NKD se uvešće se u režim zaštite kategorizacijom, proglašenjem i primenom pravila i mera zaštite;

– integracija kulturne baštine, posle zaštite, u savremeni život može se vršiti isključivo u skladu sa rešenjem o proglašenju i Zakonom o zaštiti kulturnih dobara („Sužbeni glasnik RS”, broj 71/94);

– NKD su razvojni potencijal područja Prostornog plana; zaštićena NKD dohodovnu dimenziju treba da razviju pod odgovarajućim uslovima zaštite;

– NKD se štite zajedno sa neposrednom okolinom, a u slučaju potpunog uklapanja i sa očuvanim prirodnim prostorom;

– mere za očuvanje NKD ugrađuju se u planove nižeg reda, prema uslovima nadležne službe zaštite.

4.3.4. Zaštita od akcidenata i hazarda

1. Posledice rušenja i prelivanja brane

Protekli vremenski period karakteriše pojava znatnih količina bujičnih poplavnih voda na slivu Šumanke. Izlivanjem iz korita nanose se velike materijalne štete nezaštićenim objektima i velika oštećenja regulacionim objektima zaštite. Preduzete mere zaštite nisu izvedene u dovoljnom obimu pa su naselja i zemljište i danas izloženi razornom uticaju poplavnih voda.

Izgradnjom brane i formiranjem akumulacionog jezera stvoriće se uslovi za kontrolu svih bujica na slivnom području na taj način što bi se u akumulaciji zadržao deo poplavnog talasa, izvršila njegova transformacija i redukcija duž nizvodnog toka Šumanke kojim će poplavni talas proteći u znatno blažem obliku od onog u prirodnom režimu.

Obzirom na svoju visinu i masu vode koja će se akumulirati, brana može da predstavlja opasnost prilikom njenog eventualnog urušavanja. Da bi se sagledale posledice rušenja i prelivanja brane urađen je „Elaborat o obaveštavanju i uzbunjivanju” i rešeni su osnovni parametri vezani za sistem osmatranja, obaveštavanja i uzbunjivanja stanovništva na području ugroženom od eventualnog rušenja brane.

U elaboratu je posebno pažnja posvećena problemu osmatranja brane jer su teorija i praksa pokazale da nije moguć prolom brane a da tome nisu prethodile određene pojave čije je vremensko trajanje takvo da se na vreme mogu preduzeti mere da ne dođe do oštećenja objekta.

Usvojena je koncepcija da se sprovede takav sistem osmatranja koji će omogućiti da se permanentno prati ponašanje pod opterećenjem, kako brane tako i stenske mase oko brane. Na ovaj način ostvaruje se princip da se na vreme otkriju sve pojave koje bi na bilo koji način ugrozile sigurnost brane, pa sledstveno tome da se na vreme i preduzimaju mere za sprečavanje oštećenja brane.

Evakuacija velikih voda obavlja će se preko čeonog preliva lociranog u levom boku. Preliv se sastoji od prelivnog praga, brzotoka i ski skoka, preko koga se prelivni mlaz odbacuje u rečno korito. Neto širina preliva iznosi 34,5 m. i ima kapacitet 606 m3/s koliko iznose transformisane verovatno najveće vode (PMF). Prelivni prag je sa slobodnim prelivanjem, bez ustava, pa zbog toga ima veliku pouzdanost.

Pražnjenje akumulacije peredviđa se preko temeljnog ispusta koji će u vreme izgradnje ima ulogu optočnog tunela i transportnog tunela za privremeno snabdevanje vodom Lebana, a nakon završetka izgradnje postati tunel temeljnog ispusta i transporta vode za vodosnabdevanje, navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda. Temeljni ispust se sastoji iz ulazne građevine, tunela i izlazne građevine. U njemu će se montirati dva čelična cevovoda ( 1000 mm, koji će imati ulogu temeljnog ispusta i odvoda za navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda. Da bi se akumulacija ispraznila potrebno je vreme od 14 dana i 18 sati, pri srednjem proticaju od Q = 0,86 m3/s.

Područje koje će biti zahvaćeno poplavnim talasom može se podeliti na dva karakteristična dela. Prvi deo, u većoj meri obuhvaćen područjem istraživanja, od brane do naselja Lebane, predstavlja uzanu rečnu dolinu u kojoj se nalaze manja seoska naselja: Grgurovce na udaljenosti 8 km od brane, Popovce na 11 km, Gornje Vranovce na 14 km i Šumane na 17 km. Na ovom potezu, desnom stranom doline, izgrađen je lokalni put od Lebana do sela Moravac, zatim, duž leve strane rečne doline, cevovod kojim se voda transportuje od vodozahvata na Šumanki do postrojenja za preradu sirove vode u selu Grgurevce i 35 kv-ni dalekovod.

Drugi deo područja, počev od Lebana (19 km nizvodno od brane), u potpunosti izvan granica Prostornog plana, predstavlja rečnu dolinu Jablanice koja se od Lebana širi i utapa u Leskovačku kotlinu. Sama dolina je dosta naseljena jer se pored Lebana i Leskovca, na ovom potezu, nalaze i sela: Ždeglovo, Vranovce, Bošnjace, Turekovac, Milanovo, Vinarce, Zalužje, Dugljane i veće naselje Pečenjevce, koja su i do sada bila izložena poplavama reke Jablanice.

Dolinom Jablanice od Lebana do Leskovca izgrađen je put koji spaja ova dva naselja kao i nekoliko značajnih saobraćajnica oko samog Leskovca: autoput Beograd-Skoplje, železnička pruga Niš-Skoplje i nekoliko puteva nižeg ranga. Na ovom potezu, pored saobraćajnica, razvijena je i elektroenergetska mreža i drugi komunalni objekti.

Navedeni delovi područja, a koja su izvan granica Prostornog plana, prikazani su zbog sagledavanja ukupnog uticaja i posledica koje bi na stanovništo, naselja, infrastrukturne i ostale objekte imalo eventualno rušenje brane.

2. Procena visine i propagacije poplavnog talasa

Procena visine poplavnog talasa obrađena je u dokumentaciji „Elaborat o obaveštavanju i uzbunjivanju” u okviru Idejnog projekta „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, Knjiga 23, Institut Jaroslav Černi Beograd, 1999. godina. Iz elaborata su preuzete sledeći zaključci:

– „Obzirom da je dolina Šumanke, od brane do Lebana, uglavnom prizmatična, sa jednolikom hidrauličkom rapavošću, može se zaključiti da se procenjene visine talasa ne mogu značajnije razlikovati od visina koje bi nastale kao posledica eventualnog rušenja brane. Najverovatnije je da se procenjene vrednosti nalaze na strani sigurnosti;

– nizvodno od Lebana maksimalne visine talasa će biti znatno niže. Inundacija Jablanice je prostranija od doline Šumanke, a i hidraulička rapavost je manja, zbog čega se može očekivati da će se maksimalne visine talasa prepoloviti. Put Lebane – Leskovac na više mesta prelazi preko Jablanice i sigurno će uticati na smanjenje visina poplavnog talasa ali će biti i ugrožen njime;

– na mestu brane Ključ maksimalna visina poplavnog talasa je 25,2 m. Visina talasa se nizvodno od brane brzo smanjuje, pa je u prvom nizvodnom naselju Grgurevce maksimalna visina talasa 12,4 m. Dalje smanjivanje poplavnog talasa je blaže. U Gornjem Vranovcu maksimalna visina talasa je 9,4 m, a u Lebanu 8,1 m. Sa ovom visinom poplavnog talsa ugroženi su niži delovi grada, uz Šumanku i Jablanicu. Uzvodno naselje Šilovo nije ugroženo poplavnim talasom”.

Spisak naselja koja su ugrožena poplavnim talasom prikazan je u sledećoj Tabeli. U spisak nije uvršten Leskovac, jer je dosta udaljen od Lebana, a smešten je i izvan inundacije Jablanice.

Tabela broj 12. Maksimalne visine poplavnog talasa i vreme nailaska čela talasa nizvodno od brane

Naselje Rastojanje od brane Maksimalna visina talasa Vreme nailaska čela talasa m m s Brana Ključ 0 25,2 0 Grgurovce 5.390 12,4 180 Popovce 9.230 10,3 370 Gornje Vranovce 11.540 9,4 495 Šumane 14.440 8,6 660 Lebane 16.140 8,1 760 Konjino 20.440 ugroženo 1.298 Lugare 21.740 ugroženo 1.460 Veliko Vojlovce 23.340 ugroženo 1.660 Malo Vojlovce 25.840 ugroženo 1.973 Cekavica 26.340 ugroženo 2.035 Bošnjace 27.340 ugroženo 2.160 Pertate 29.140 ugroženo 2.385 Togočevce 29.140 ugroženo 2.385 Vlase 31.640 ugroženo 2.698 Svirce 32.640 ugroženo 2.823 Donje Trnjane 33.040 ugroženo 2.873 Turekovac 34.140 ugroženo 3.010 Gornje Stopanje 36.640 ugroženo 3.323 Donje Stopanje 39.040 ugroženo 3.623 Vinarce 39.140 ugroženo 3.635 Zalužnje 42.640 ugroženo 4.073 Priboj 43.440 ugroženo 4.173 Živkovo 45.440 ugroženo 4.423 Pečenjevce 49.440 ugroženo 4.923 Brejanovce 49.440 ugroženo 4.923 Grdanica 52.440 ugroženo 5.298 Zaplanjska Topolnica 56.440 ugroženo 5.798 Čečina 61.940 ugroženo 6.485

3. Bezbedni nivo vode

Imajući u vidu osnovnu namenu akumulacije u pogledu snabdevanja vodom Lebana i naselja u opštinama Lebane i Medveđa u perspektivi, pri utvrđivanju tzv. „bezbedne kote” pošlo se od kote minimalnog radnog nivoa u akumulaciji od 455 mnm. Prema Idejnom projektu, snižavanjem nivoa u akumulaciji na minimalni radni nivo obezbeđena je zaštita objekata i naselja Lebane u dolini reke Šumanke, jer su maksimalni priraštaji nivoa usled rušenja brane mali. Na ovo ukazuje procena hidrauličkih posledica rušenja brane u kojoj je kao početni uslov uzeta kota normalnog uspora 492,00 mnm.

U uslovima biološkog minimuma kao početnog uslova nizvodno od brane maksimalni nivoi duž Šumanke u slučaju rušenja brane bili bi niži od onih koji se mogu javiti pri prirodnom povodnju.

S obzirom na lokaciju objekata u dolini, posebno lokaciju naselja Lebane, može se zaključiti da je minimalni radni nivo i „bezbedni nivo, jer u slučaju rušenja brane nisu ugroženi objekti u dolini” (Idejni projekat „Vodoprivredni sistem Šumanka, Brana i akumulacija Ključ”, „Elaborat o obaveštavanju i uzbunjivanju” Knjiga 23, Institut Jaroslav Černi Beograd, 1999. godina).

4. Sistem osmatranja, obaveštavanja i uzbunjivanja

Radi osmatranja, ranog upozoravanja i uzbunjivanja svih ugroženih subjekata i snaga zaštite i spasavanja, kao i otkrivanja i praćenja svih vrsta opasnosti koje mogu da dovedu do oštećenja objekta, organizovati sistem osmatranja, obaveštavanja i uzbunjivanja na brani. Ovaj sistem treba da funkcioniše u sklopu komandnog centra brane. Povezuje se sa centrom za obaveštavanje i uzbunjivanje područja grada Leskovca koji pripada jedinstvenoj službi za obaveštavanje i uzbunjivanje na teritoriji čitave Republike Srbije.

4.3.5. Zaštita od elementarnih nepogoda

Obezbeđuje se zaštita planskim rešenjima i merama, od sledećih prirodnih pojava i elementarnih nepogoda:

1. kontrola svih bujica na slivnom području – izgradnjom brane i formiranjem akumulacionog jezera, tako što će se u akumulaciji zadržati deo poplavnog talasa i izvršiti njegova transformacija i redukcija duž nizvodnog toka Šumanke (kojim će poplavni talas proteći u znatno blažem obliku od onog u prirodnom režimu). Istovremeno, time će se čuvati neophodni kvalitet vode za piće i omogućiti poljoprivredna proizvodnja u sušnijim periodima;

2. zaštitita tla od erozije, odronjavanja i isušivanja – obnavljanjem i formiranjem vegetacije (ublažavanje i otklanjanje posledica evidentirane erozije podrazumeva: obnavljanje pedološkog sloja na mikrolokacijama sa erodiranim zemljištem, a ukoliko i kad bude potrebno, i čišćenje buduće akumulacije od erozivnog taloga);

3. zaštita akumulacije od nanosa – sprovođenjem ekoloških, biotehničkih i administrativnih mera;

4. zaštita voda od sigurnog zagađenja (antropogeni faktor), a stanovništva i materijalnih dobara od poplavnih voda (retkih ali izvesnih) – isključenjem svih namena koje su u koliziji sa vodosnabdevanjem;

5. zaštita od požara i zemljotresa – formiranjem antipožarnih pojaseva, usklađivanjem svakog planiranja, projektovanja i izgradnje, sa zakonima i propisima koji regulišu ovu problematiku. Koncept zaštite od zemljotresa zasnovan je na opšte primenjivanom principu „prihvatljivog” seizmičkog rizika, tj. stvaranju planerskih i projektnih građevinskih tehničkih uslova za minimiziranje ljudskih žrtava i materijalne štete, jer se aspolutna zaštita od zemljotresa ne može postići.

6. zaštita od grada teritorije administrativnih područja opština Lebane, i Medveđa i grada Leskovca, vrši se u okviru Sistema za odbranu od grada. Izgrađene su ukupno 44 protivgradne stanice sa kojih se tokom sezone odbrane od grada ispaljuju protivgradne rakete (spadaju u I kategoriju eksplozivnih materija). Od ovog broja, instalirana je jedna na području Plana – na području opštine Lebane (na teritoriji KO Klajić), a druga na području istraživanja ali van sliva akumulacije „Ključ” – takođe na području opštine Lebane (na teritoriji KO Rafuna).

Izgradnja novih objekata na rastojanju manjem od 100 m od protivgradnih stanica Sektora odbrane od grada, moguća je samo po obezbeđenju posebne saglasnosti i mišljenja Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije.

U slučaju neposredne opasnosti ili u toku elementarnih nepogoda preduzimaće se mere utvrđene odgovarajućim zakonima i propisima ili odlukama lokalne zajednice i štabova civilne zaštite.

Obezbeđenje interesa za odbranu zemlje

Plansko područje se nalazi u IV zoni ugroženosti stanovništva i materijalnih dobara od ratnih dejstava (najmanja i neznatna ugroženost) bez obaveze izgradnje zaštitnih objekata. Postoji izvesna opasnost od ratnih dejstava po branama („Barje” – izgrađenoj u kontaktnom području i „Ključ” – po izgradnji) sa ciljem izazivanja katastrofalnih poplava velikih razmera.

Po izgradnji brane, u zoni plavnog talasa akumulacije „Ključ” zabranjuje se bilo kakva izgradnja (osim zaštitnih objekata). Van ove zone predviđeni su samo zakloni.

Prostor u kopnenoj zoni bezbednosti koristi se prema odgovarajućim propisima.

4.4. Pravila građenja i drugi elementi regulacije za delove planskog područja za koje nije predviđena izrada urbanističkog plana

Površine namenjene za izgradnju, prema specifičnom načinu korišćenja, jesu seoske zone, u kojima se pravila utvrđuju za: 1) seosko porodično stanovanje i 2) domaćinstva koja žele da se uključe u turističku ponudu i 3) objekte koji se prenamenjuju za turizam (u okviru organizovane turističke ponude u objektima u kojima nije zastupljeno i seosko stanovanje) i vikend objekte (koje vlasnici koriste za svoj vremenski ograničen odmor); za grupacije objekata za odmor ili objekata prenamenjenih za turizam utvrđuju se posebna pravila, a za pojedinačne u sklopu stambenih ili stambeno-turističkih grupacija, važe indeksi za tu osnovnu namenu).

4.4.1. Opšta pravila regulacije, parcelacije i preparcelacije

Opšta pravila regulacije, parcelacije i preparcelacije:

– maksimalni indeks izgrađenosti za seosko porodično stanovanje: 0,4; na građevinskoj parceli za domaćinstva koja žele da se uključe u turističku ponudu: 0,5; kod prenamene stambenih u grupisane turističke ili vikend objekte: 0,3;

– maksimalni indeks zauzetosti parcele za seosko porodično stanovanje: 25%; na građevinskoj parceli za domaćinstva koja žele da se uključe u turističku ponudu: 30%; kod prenamene stambenih u grupisane turističke ili vikend objekte: 20%;

– veličina građevinske parcele za seosko porodično stanovanje: 400-600 m2 (za nove parcele 400-600); veličina građevinske parcele za porodično stanovanje sa smeštajnim kapacitetima za izdavanje: min. 400 m2 uvećana (prema kategoriji) za 30-75 m2 po turističkom ležaju; veličina građevinske parcele u turističkoj ili vikend grupaciji: 400-1000 m2;

– težiti parcelama pravilnog oblika (približno pravougaoniku); najmanja širina fronta građevinske parcele za seosko porodično stanovanje: 10 m, (za nove parcele: 15m); najmanja širina fronta građevinske parcele za seosko porodično stanovanje sa smeštajnim kapacitetima za izdavanje, za isključivoturistički smeštaj ili za vikend-objekat: 15m;

– maksimalna spratnost novih objekata za seosko porodično stanovanje i seosko porodično stanovanje sa smeštajnim kapacitetima za izdavanje: P+1 sa kosim krovom; maksimalna spratnost vikend-objektata: P+Pk (u potkrovlju korisni prostor samo na jednom nivou, nadzidak 1,60 m, nagib krova minimalni za odabrani pokrivač, pokrivač crep); maksimalna spratnost pomoćnih objekata: P;

– kao rastojanje regulacione od građevinske linije usvaja se rastojanje od pretežnog broja izgrađenih objekata. Minimalno rastojanje građevinske linije od regulacione kod novih porodičnih objekata i pri rekonstrukcija seoskih blokova: 5 m, a kod interpolacije u izgrađeni blok: kao kod preovlađujućeg broja objekata; od susedne parcele: 2,5 m (slobodnostojeći) i 4 m (prekinuti niz); za izgrađeno stanje sa manjim rastojanjem, ne smeju se predviđati otvori stambenih prostorija;

– minimalna međusobna udaljenost novih spratnih seoskih isključivo stambenih objekata, stambenih uključenih u turističku ponudu, turističkih, kao i vikend objekata, iznosi 10,00 m, a prizemnih slobodnostojećih 6,00 m. Za objekte svih pomenutih namena ako su na građevinskim parcelama čija je širina fronta 1. >15,00 m međusobna udaljenost je ≥ 6 m; 2. ≤15 m, međusobna udaljenost je ≥5 m; 3. kod udaljenosti <3 m, ne mogu se na susednim stranama predviđati otvori stambenih prostorija;

– rastojanje osnovnog gabarita novih slobodnostojećih objekata svih pomenutih namena, na delu bočnog dvorišta severne orijentacije i linije susedne parcele je 2,5 m a kod dvojnih i li objekata u nizu je 4 m. Kod postojećih objekata, izgrađenih na manjim rastojanjima, ne mogu se na susednim stranama predviđati otvori stambenih prostorija;

– arhitektonska obrada objekata mora biti u skladu sa tradicionalnim graditeljstvom područja;

– rastojanja stambenog objekta (ili turističkog ili vikend) kao i bunara i izvora od ekonomskih objekata je: od stočne staje 15,00 m, a od đubrišta i klozeta 20,00 m, i mora se obezbediti pri izgradnji bilo glavnog ili ekonomskog objekta; prljavi objekti se postavljaju samo na nižoj koti i niz vetar od čistih objekata, bunara i izvora; ista rastojanja se moraju postići i ako se ekonomski deo jedne parcele graniči sa stambenim delom susedne; ako se graniče ekonomski delovi susednih parcela, rastojanje novih ekonomskih objekata od granice parcele mora biti 1 m;

– na parceli sa nagibom terena: 1. od javnog puta (naniže) kod nove izgradnje, stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti uz javni put, a ekonomsko iza njega (naniže); najmanja širina ekonomskog prilaza na parceli iznosi 3 m; 2. prema javnom putu (naviše) kod nove izgradnje, stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti; najmanja širina stambenog puta iznosi 2,50 m, a ekonomskog 3 m; ekonomsko dvorište kod ispunjenih prethodnih uslova može biti uz javni put a ekonomski objekti mogu biti na građevinskoj liniji, pod uslovom da propisano rastojanje građevinske i regulacione linije može biti uvećano za 3,00 m zelenog prostora.

Kod izdavanja dozvola, za sve što nije regulisano ovim pravilima, primenjivaće se donje granične numeričke vrednosti za sela iz Pravilnika o opštim uslovima o parcelaciji i izgradnji i sadržini, uslovima i postupku izdavanja akta o urbanističkim uslovima za objekte za koje odobrenje za izgradnju izdaje opštinska, odnosno gradska uprava. U slučaju promene propisa, kompletna navedena pravila prestaće da važe, a umesto njih primenjivaće se donje granične vrednosti iz novih propisa.

4.4.2. Osnovna pravila komunalnog opremanja i uređenja naselja

Pravila komunalnog opremanja i uređenje naselja utvrđena su u poglavljima u kojim su prikazana planska rešenja po sektorima komunalnog razvoja. va rešenja se realizuju na planskom području, osim rešenja za zbrinjavanje komunalnog otpada, za koja je, u skladu sa nacionalnim i lokalnim odlukama, potrebno opremiti prostor u Bojniku (za transfer stanicu) i Leskovcu (za regionalnu deponiju komunalnog otpada).

Komunalno opremanje i uređenje naselja na području ovog Prostornog plana vršiće se u skladu sa njegovim rešenjima.

Pri izradi prostornih planova opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca, moraju se preuzeti i razraditi i odrednice ovog Prostornog plana.

Pravila za raseljavanje domaćinstava

Radi izgradnje brane i formiranja akumulacije „Ključ” (potapnjem terena), i radi uspostavljanja uže zone zaštite akumulacije, vrši se uklanjanje objekata i raseljavanje stanovništva sa tog prostora, i eksproprijacija zemljišta. Modaliteti preseljenja stanovništva su sledeći:

Sa prostora buduće akumulacije „Ključ”, na teritoriji opštine Lebane, ukloniće se objekti iz 6 seoskih domaćinstava (ukupno 8 stambenih objekata 1. i 2. kategorije i 8 pomoćnih poljoprivrednih objekata 2. i 3. kategorije). Kako domaćinstva koja se izmeštaju pripadaju teritoriji KO Klajić i istoimenom naselju, njihovo preseljenje je predviđeno u glavni zaseok istog naselja.

Korigovanim granicama uže zone zaštite (po utvrđivanju njihovog položaja horizontalnom projekcijom propisanog udaljenja, nakon donošenja novog Pravilnika o zaštiti izvorišta) obuhvaćena su i dva zaseoka (Crkvinska Mahala), koja pripadaju teritoriji KO Lipovica. Preseljenje domaćinstava iz ovih zaseoka predviđeno u južni zaseok Crkvinska Mahala istog naselja.

S obzirom na činjenicu da ima dosta napuštenih imanja u svim zaseocima, dopušteno je da, prema dogovoru sa porodicama koje se raseljavaju, budu obezbeđeni uslovi za nadoknadu i u drugom zaseoku.

Opšti uslovi preseljenja su sledeći:

– obezbeđenje adekvatnog standarda života i rada;

obezbeđenje adekvatnog imovinskog standarda, putem novčanih naknada i naknada u nekretninama.

Uslovi preseljenja poljoprivrednih domaćinstava su sledeći:

adekvatna ponuda lokacija za formiranje novih domaćinstava, s obzirom na evidentnu demografsku starost stanovništva: obezbeđenje dostupnosti javnim službama (objektima zdravstva, pre svega), komunalnim objektima i objektima snabdevanja, kao i poljoprivrednom zemljištu koje im se nudi;

obezbeđenje građevinskih parcela adekvatnih veličina za potrebe stanovanja i rada (za formiranje ekonomskog dela);

obezbeđenje adekvatne zamene preuzetih stambenih i ekonomskih objekata po veličini (m2 novog/m2 preuzetog objekta, za svaku namenu);

obezbeđenje adekvatne zamene preuzetog poljoprivrednog zemljišta, po veličini, klasi i kulturi;

Uslovi obeštećenja domaćinstva koja su nastanjena van područja uže zone zaštite (samo se ekspropriše zemljište ili uklanjaju objekti) su sledeći:

obavezna ponuda kompenzacije ustupanjem građevinskih parcela, izgrađenih ili neizgrađenih, radi zadržavanja mladih i stvaranja uslova za formiranje porodice, život i rad;

obezbeđenje adekvatne zamene preuzetog poljoprivrednog zemljišta, po veličini, klasi i kulturi, za poljoprivredna domaćinstva;

otkup imovine po tržišnim cenama.

5. IMPLEMENTACIJA PROSTORNOG RAZVOJA PLANSKOG PODRUČJA

(Implementacioni period: I etapa realizacije – do 2015. godina)

Radi upravljanja područjem posebne namene sliva akumulacije „Ključ” formiraće se Javno preduzeće „Ključ” (u daljem tekstu: JP „Ključ”), preko kojeg će i Republika Srbija i lokalne samouprave ostvarivati svoj interes ulaganja i kontrolu. JP „Ključ” će obezbeđivati planove i programe razvoja područja posebne namene, na osnovu kojih će ga izgrađivati i eksploatisati.

Sprovođenje zaštite, uređenja i razvoja ovog područja zavisi od implementacije konkretnih rešenja Prostornog plana. Implementacija planskih rešenja mora biti sinhronizovana, jer parcijalne intervencije ili aktivnosti mogu dekomponovati planirani integralni koncept.

Implementacija će se, kao stalni proces, odvijati u periodima od po četiri godine. Kako je prostorni razvoj planiran kao integralni sa socio-ekonomskim razvojem a društvo je u fazi tranzicije i zbog potrebe provere rešenja po isteku implementacionog perioda, Prostornim planom se utvrđuju elementi za Program implementacije za prvi implementacioni period (do 2015. godine).

Radi odlučivanja o realizaciji u prvoj etapi, utvrđeni su prioriteti u potrebama.

Prioriteti u realizaciji rešenja Prostornog plana utvrđeni su u skladu sa opredeljenjem da prva etapa realizacije Prostornog plana obuhvati prvi implementacioni period (poglavlje 5.1.: Prioritetne aktivnosti i prva etapa ostvarivanja Prostornog plana (do 2015. godine)).

5.1. Prioritetne aktivnosti i prva etapa ostvarivanja Prostornog plana

(do 2015. godine)

5.1.1. Prirodni resursi

1. Iz potrebe za hitnom i održivom zaštitom i korišćenjem vodnih resursa, proizišli su sledeći prioriteti:

1) obezbeđenje posebne zaštite područja na kojima se nalaze postojeća ili buduća izvorišta, koja se mogu koristiti za vodosnabdevanje, uspostavljanjem tri zone zaštite:

– zone neposredne zaštite izvorišta za I fazu izgradnje;

– uže zone zaštite izvorišta u konačnom obliku;

– šire zone zaštite izvorišta – preostalo područje sliva.

Za užu i širu zonu zaštite primenjuju se u svemu odrednice tačaka 1.1.2.2. Opis granica zona zaštite izvorišta i 4.1.3.2.1: Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda;

2) realizacija objekata prve faze izgradnje i povezivanje na postojeći cevovod sirove vode. Prvu fazu izgradnje čine: predbrana, evakuacioni tunel, šahtni deo vodozahvatne kule i pristupni put izlaznoj zatvaračnici;

3) uspostavljanje zone neposredne zaštite nadzemnih pritoka radi sprečavanja ekcesnih zagađenja od strane rasutih zagađivača kao i drugih zagađenja, uz neposredne pritoke akumulacije i drugih vodotokova na slivu, i obuhvata i područje sa obe strane vodotoka u širini od najmanje 10 m u horizontalnoj projekciji, mereno od nivoa vode pri vodostaju vodotokova koji se javlja jednom u 10 godina;

4) proglašenje i sprovođenje režima strogih ograničenja, zabrana i kontrole, za korišćenje izgrađenih (zatečenih) objekata seoskih naselja u užoj zoni zaštite akumulacije „Ključ” do početka izgradnje brane i akumulacije;

5) zabrana izgradnje stambenih i svih ostalih vrsta objekata, osim vodoprivrednih u zoni neposredne i uže zone zaštite akumulacije „Ključ”;

6) izmeštanje stambenih i svih vrsta objekata unutar prostora predviđenog za formiranje akumulacije „Ključ” do kote maksimalnog uspora 460,10 mnm i iz područja uže zone zaštite;

7) sanitarno uređenje mesta uklanjanja objekata i njihova konačna razgradnja sa određenom dezinfekcijom prostora;

8) realizacija kanalizacije u svim naseljima izgrađenim na slivnom području planirane akumulcije „Ključ”, a koja se nalaze izvan uže zone zaštite akumulacija;

9) izgradnja lokalnog PPOV za seosko naselje Klajić i izgradnja tipskih postrojenja i uređaja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako naselje ili grupu naselja ili za pojedinačna domaćinstva izvan uže zone zaštite akumulacija. Prvenstvo imaju ona naselja koja se nalaze na slivovima vodotoka čije se vode direktno ulivaju ili će se ulivati u akumulaciono jezero;

10) sanacija svih erozionih procesa i bujičnih žarišta i sprovođenje antierozionih mera zaštite na slivovima Klajićke, Lipovačke i Radevačke reke (slivno područje akumulacije „Ključ”) i izgradnja antierozionih pregrada u koritima ovih vodotoka;

11) izgradnja centralne, regionalne deponije Jablaničkog okruga na lokalitetu Željkovac na području grada Leskovca van planskog područja (gde će se bezbedno skladištiti otpadne materije i otpadni muljevi iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda planskog područja);

12) uspostavljanje efikasnog sistema monitoringa i katastra zagađivača. Monitoringom obuhvatiti naročito sledeće indikatore: hidrotehničke mere (radi zaštite od raznih vidova štetnog dejstva voda), promene režima i kvaliteta podzemnih voda, promene režima površinskih voda, promene klase kvaliteta vodokova, korišćenje hemijskih sredstava u poljoprivredi.

2. Prioriteti, utvrđeni po kriterijumu zaštite resursa poljoprivrednog zemljišta i postupanja sa poljoprivrednim zemljištem radi zaštite resursa voda su:

1) isključenje poljoprivrednih površina iz proizvodnje i formiranje stabilnog travnatog pokrivača u užoj zoni zaštite akumulacije;

2) pošumljavanje plitkih i erodibilnih oranica VI bonitetne klase i niskoproduktivnih pašnjaka VI i VII bonitetne klase u užoj i delu šire zone zaštite;

3) zatravljivanje oranica VII i VIII bonitetne klase na brdovitim lokalitetima;

4) utvrđivanje agrotehničkih mera po zonama zaštite, naseljima i gazdinstvima, (prema rezultatima istraživanja);

5) izrada programa ekološke proizvodnje hrane, poštujući preporuke i praksu međunarodnih organizacija;

6) izrada programa razvoja pašnjačkog stočarstva;

3. Predlog prioriteta proizašao je iz zaštitne uloge šuma:

1) potapanje dela šumskog zemljišta radi realizacije privremene akumulacije;

2) promena namene ili strukture zemljišta VI, VII i VIII bonitetne klase i erodiranog ili erodibilnog zemljišta, u užim zonama zaštite akumulacije „Ključ” i vodotokova na slivu, radi ostvarenja vodozaštitne i antierozivne funkcije šuma;

3) obnavljanje dela degradiranih šuma na slivu akumulacije „Ključ”;

4) donošenje akta o proglašenju šuma u užoj zoni zaštite akumulacije „Ključ” (u konačnom obliku) za zaštitne šume I stepena, a šuma na slivu akumulacije „Ključ” za zaštitne šume II stepena;

5) ograđivanje prostora za lovišta i organizovanje uzgajališta divljači u široj zoni zaštite akumulacije.

4. Prioritet kod geoloških resursa je:

1) prestanak eksploatacije i sanacija pozajmišta kamena na planskom području (kao i pozajmišta ostalog građevinskog materijala – pesak i šljuna), van teritorije sliva buduće akumulacije.

5.1.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra, elementarne nepogode

1. Prioriteti zaštite životne sredine su:

1) prethodna istraživanja na lokaciji buduće akumulacije (geo, biodiverzitet, pedološka, hidrološka i td.);

2) uklanjanje postojećih objekata unutar uže zone zaštite akumulacije;

3) uspostavljanje tri zone zaštite i režima korišćenja prostora u njima.

4) obezbeđenje zaštite zemljišta, voda i vazduha od komunalnog otpada i otpadnih muljeva iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, izgradnjom regionalne deponije Jablaničkog okruga;

5) uspostavljanje katastra zagađivača (prvenstveno zagađivača voda);

6) uspostavljanje efikasnog sistema monitoringa.

2. Prioritet zaštite prirodnih dobara je:

1) istraživanje i rekognosciranje područja Prostornog plana;

3. Prioriteti zaštite nepokretnih kulturnih dobara su:

1) istraživanje i rekognosciranje područja Prostornog plana;

2) dokumentacione, zaštitne i konzervatorske aktivnosti (kao tri osnovna vida).

4. Prioriteti u pogledu zaštite od elementarnih nepogoda su:

1) geomehanička istraživanja (radi utvrđivanja lokaliteta potencijalnih klizišta) i izrada studije, za celo područje istraživanja;

2) geofizička istraživanja;

3) izrada studije mikroseizmičke regionalizacije sa merama zaštite po vrstama i tipovima objekata i sa uslovima za aseizmičko projektovanje;

4) obezbeđenje uslova za primenu zaključaka analize eventualnog urušavanja brane „Ključ” i uticaja poplavnog talasa na područje nizvodno od nje.

Turizam

Prioriteti kod razvoja turizma su:

1. sprovođenje mera zaštite akumulacije (radi zaštite osnovne namene za vodosnabdevanje), u smislu poštovanja ograničenja ili zabrana korišćenja turističkih potencijala;

2. istraživanje i vrednovanje planskog područja kroz programe razvoja turizma opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca;

3. izrada Programa razvoja turizma na području Prostornog plana, kao osnove za implementaciju kroz programe opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca, a u sklopu turističke ponude;

4. formiranje lokalne turističke službe na neophodnom nivou;

5. nužno opremanje izletničkih punktova;

6. obezbeđenje smeštajnih kapaciteta u domaćinstvima; stvaranje uslova za izgradnju vikend kuća (u skladu sa Programom razvoja turizma na području istraživanja) i pansiona (u centrima zajednice sela);

7. organizovanje škola u prirodi, ekskurzija i obrazovnih turističkih tura.

8. ostale aktivnosti i manja investiciona ulaganja (sa ciljem optimalnog iskorišćenja potencijala) prema planskim rešenjima;

9. sinhronizovanje ulaganja u primereno rešavanje infrastrukturnih problema kao preduslova a istovremeno i vid ulaganja u razvoj turizma (seoskog turizma, lova, ribolova, planinskog turizma).

Mreže i funkcije naselja

Za uspostavljanje funkcionalne i racionalne hijerarhijske strukture naselja i formiranje mikroregionalnog centra-centra naselja Klajić, apsolutno prvenstvo ima prostorna i ekonomsko-socijalna sanacija i rehabilitacija seoskih naselja, što obezbeđuju:

1. rekonstrukcija i modernizacija postojeće, uz izgradnju nove, putne i naseljske infrastrukture;

2. optimiziranje mreže objekata javnih službi, u skladu sa prognozom demografskih kretanja u planskom periodu i usvojenom hijerarhijskom strukturom naselja;

3. podsticanje privredne specijalizacije naselja, bazirane na lokalnim razvojnim resursima i usklađene sa razvojem vodoprivrede, poljoprivrede i turizma kao prioritetnih privrednih grana.

Ruralno područje

Za razvoj ruralnog područja i bezbedno korišćenje prostora, prioriteti su:

1. uklanjanje objekata iz zone neposredne zaštite;

2. izrada projekata i priprema prostora za izgradnju akumulacije „Ključ”;

3. obezbeđenje prostornih uslova za ostvarenje prioriteta po sektorima razvoja;

4. prostorna sanacija naselja;

5. ekonomsko-socijalna rehabilitacija.

Privredne delatnosti

Prioriteti razvoja privrede odnose se na tri oblasti:

1. vodoprivreda:

1) realizacija objekata i instalacija neophodnih za ostvarenje vodoprivredne funkcije kao vodećeg pravca privrednog razvoja, koji se nalaze na planskom području (izgradnja predbrane i formiranje I faze akumulacije);

2) realizacija dela sistema izvan planskog područja (a bez koga se posebna namena-snabdevanje vodom za piće, ne može uspostaviti celovito,): dogradnja postrojenja za preradu sirove vode; rekonstrukcija postojećih i izgradnja nedostajućih objekata i instalacija za vodosnabdevanje stanovništva i privrede planiranih naselja u opštini Lebane; instaliranje dela sistema za navodnjavanje u opštini Lebane i na području grada Leskovca, (tj. u dolinama reka Šumanka i Jablanica). Kako je ovo prioritet za realizaciju opšteg cilja ovog Prostornog plana, mora se kao stečena obaveza preuzeti pri izradi planskih dokumenata za područja na kojima se objekti nalaze;

3) poribljavanje jezera odgovarajućim vrstama;

2. agroindustrijski kompleks:

1) očuvanje i unapređenje poljoprivredne proizvodnje;

2) osnivanje i izgradnja malih prerađivačkih kapaciteta na bazi poljoprivrednih proizvoda;

3. tercijarne delatnosti privrednog karaktera

1) unapređenje razvoja saobraćaja i trgovine, obezbeđenje početnih sadržaja i kapaciteta u oblasti turizma (etno-selo, kamp, ugostiteljski i trgovački objekti i dr, modernizacija infrastrukture i suprastrukture).

Javne službe

Prioritet kod svih javnih službi je:

1. obnavljanje, osavremenjavanje i adekvatno opremanje objekata u Klajiću-budućem centru zajednice naselja;

2. održavanje objekata javnih službi u ostalim naseljima.

5.1.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1. Prioriteti za implementaciju saobraćajnih rešenja, su:

1) izrada odgovarajuće planske i projektne dokumentacije za izgradnju državnih puteva II reda R- 223, i R-124a i novog puta koji treba da ih poveže;

-izrada odgovarajuće planske i projektne dokumentacije za izmeštanje i rekonstrukciju svih puteva koji se nalaze u zoni potapanja (deonice državnog putaa II reda R- 223 i opštinskih puteva Ključ – Klajić i za Lipovicu);

2) izrada projektne dokumentacije za modernizaciju i rekonstrukciju državnih puteva R-223, R-124a i planiranog državnog puta II reda koji vezuje R-223 i R-124a;

3) rehabilitacija i modernizacija državnog puta I reda M-9 (koji se nalazi van granica Prostornog plana);

4) uključivanje u dogovor za izgradnju i modernizaciju mreže koja se pruža na širem prostoru, gradova Leskovac i Vranje kao i opština Lebane, Medveđa iVladičin Han;

2. Prioriteti su:

1) izgradnja kanalizacije u svim naseljima na slivu i izgradnja lokalnog PPOV za seosko naselje Klajić i izgradnja tipskih postrojenja i uređaja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako naselje ili grupu naselja ili za pojedinačna domaćinstva izvan uže zone zaštite akumulacije (prvenstveno za ona koja se nalaze na slivu vodotokova čije se vode ulivaju direktno u akumulaciono jezero);

2) izgradnja prve faze vodoprivrednog sistema Šumanka za vodosnabdevanje Lebana i naselja u opštini Lebane, zajedno sa pratećim vodoprivrednim objektima;

3) izmeštanje svih vrsta objekata u zoni uticaja maksimalnog uspora na koti 496,10 mnm i onih koji se nalze u užoj zoni zaštite;

4) uspostavljanje sve tri zone zaštite akumulacije u konačnom obliku;

5) zaštita od bujičnih poplavnih voda i erozionih procesa;

3. Prioriteti razvoja elektroenergetske mreže, po kriterijumu brzog obezbeđenja kvalitetne električne energije, su:

1) na slivnom području akumulacije „Ključ” – izmeštanje dela mreže 10 kV i 0,4 kV ugroženog potapanjem radi formiranja privremene akumulacije;

2) izgradnja trafostanice 35/10 kV „Klajić” i prevezivanje 10 kV-nih vodova;

4. Prioriteti razvoja telekomunikacione mreže su:

1) izgradnja komutacionih sistema sa spojnim putevima u naseljima uz akumulaciju;

2) izgradnja baznih stanica mobilne telefonije svih operatera.

Prostorni razvoj

Prioriteti razvoja, utvrđeni sa ciljem da se omogući bezbedno korišćenje prostora, su:

1. uspostavljanje javne svojine kod građevinskog zemljišta za javne namene i ostalih vidova svojine kod građevinskog zemljišta za ostale namene;

2. aktivnosti utvrđene kao prioriteti drugih sektora razvoja, ovde se ponavljaju zbog isticanja njihovog značaja za bezbedno korišćenje prostora:

– uklanjanje izgrađenih objekata iz zone neposredne zaštite i uže zone zaštite akumulacije,

– izgradnja kanalizacije i postrojenja ili uređaja za prečišćavanje otpadnih voda za sva naselja na teritiriji sliva akumulacije „Ključ”;

– priprema prostora za formiranje akumulacije „Ključ” i izgradnju brane (I i II faza realizacije);

3. izrada planskih i urbanističko tehničkih dokumenata, i to :

– investiciono-tehničke dokumentacije i priprema prostora za izgradnju akumulacije „Ključ” namenjene vodosnabdevanju i I faza izgradnje (izgradnja privremene akumulacije);

– projekta detaljnih istraživanja i ispitivanja potencijalnih nalazišta kamenog materijala „Pumpalska dol” i „Oruglica”: a) inženjersko-geološka istraživanja, b) istražno na osnovu iženjersko-geološkog plana, v) laboratorijska ispitivanja uzoraka stenskog monolita i g) interpretaciju rezultata na osnovu faktografskog materijala;

projekata za nove objekte i deonice mreža saobraćajne i tehničke infrastrukture;

– prostornih planova administrativnih područja čiji su delovi obuhvaćeni ovim Prostornim planom (opštine Lebane i Medveđa i grada Leskovca);

– programa razvoja turizma na području Prostornog plana;

– plana detaljne regulacije za centar zajednice naselja – Klajić;

urbanističkih projekata za planirane sportsko-rekreativne centre-punktove.

5.2. Učesnici u implementaciji prostornog plana

5.2.1. Prirodni resursi

1. Kod implementacije dela Prostornog plana koji se odnosi na zaštitu i korišćenje vodnog resursa i razvoj vodoprivrede, učesnici treba da budu:

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– ministarstvo nadležno za poslove životne sredine i prostornog planiranja;

– ministarstvo nadležno za poslove nauke i tehnološkog razvoja;

– ministarstvo nadležno za poslove zdravlja;

– Republička direkcija za vode;

– grad Leskovac;

– opštine Lebane i Medveđa;

– JP „Ključ”.

2. Kod poljoprivrednog zemljišta:

– grad Leskovac;

– opštine Lebane i Medveđa;

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

3. Kod šuma i šumskog zemljišta:

– grad Leskovac;

– opštine Lebane i Medveđa;

– JP Srbijašume ŠG „Šuma”-Leskovac;

– opštinska lovačka udruženja;

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

4. Kod geoloških sirovina:

– opština Lebane.

5.2.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra, prostori od interesa za odbranu zemlje i zaštitu od elementarnih nepogoda

1. Za zaštitu životne sredine među učesnicima u implementaciji treba da se nađu:

– Rudarsko-geološki fakultet;

– JP „Srbija vode”;

– Zavod za zaštitu prirode Srbije;

– opštinske inspekcijske službe.

2. Za zaštitu prirodnih dobara:

– Zavod za zaštitu prirode Srbije.

3. Za zaštitu kulturnih dobara:

– resorne službe nadležne opštine;

– nadležni Republički zavod za zaštitu spomenika kulture;

– regionalni muzeji;

– ostale ustanove sa delatnošću iz oblasti kulture;

– turističke asocijacije;

– obrazovne institucije.

4. Za zaštitu od elementarnih nepogoda:

– lokalna samouprava sa ovlašćenim institucijama.

Turizam

Kod turizma:

– implementacija razvoja i korišćenja turističkih potencijala podrazumeva koordinirano uključenje šireg kruga učesnika;

– organi lokalne samouprave dve opštine i grada na čijoj se teritoriji nalazi plansko područje;

– ministarstva nadležna za vodoprivredu, turizam, zdravlje, kulturna i prirodna dobra;

– turističke asocijacije (Turistička organizacija Srbije-u daljem tekstu: TOS i td.) i organizovani privredni subjekti, koji mogu imati interes za plasiranje investicija u oblasti razvoja turističkih potencijala.

Mreže i funkcije naselja

Učesnici koji mogu da doprinesu uspostavljanju mreže naselja kroz implementaciju raznih segmenata razvoja, navedeni su kod ostalih sektora.

Ruralno područje

Za razvoj ruralnih područja učesnici u implementaciji treba da budu:

– grad Leskovac;

– opštine Lebane i Medveđa;

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– zainteresovani investitori, pravna i privatna lica.

Privredne delatnosti

Učesnici u implementaciji dela koji se odnosi na razvoj privrede, treba da budu:

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– ministarstvo nadležno za poslove energetike;

– ministarstvo nadležno za poslove ekonomije i regionalnog razvoja;

– lokalne samouprave;

– zainteresovani investitori, pravna i privatna lica.

Javne službe

Kod implementacije dela Prostornog plana koji se odnosi na razvoj javnih službi, učesnici treba da budu:

resorne opštinske službe;

ministarstva zadužena za javne službe;

ministarstvo nadležno za poslove zdravlja.

5.2.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1. Za realizaciju saobraćajne mreže, učesnici u implementaciji treba da budu:

– JP „Putevi Srbije”;

– ministarstvo nadležno za poslove infrastrukture;

– ministarstvo nadležno za poslove životne sredine i prostornog planiranja;

– ministarstvo nadležno za poslove nauke i tehnološkog razvoja;

– ministarstvo nadležno za poslove turizma i usluga;

– Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”;

– Javno preduzeće „Srbijašume”;

– gradovi Niš, Leskovac, Vranje i Priština;

– opštine Lebane i Medveđa.

2. U implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na vodoprivredne infrastrukturne sisteme, učesnici u implementaciji treba da budu:

– ministarstvo nadležno za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede,

– Republička direkcija za vode;

– ministarstvo nadležno za poslove zdravlja,

– opštine Lebane, i Medveđa i grad Leskovac.

3. Učesniik u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na elektroenergetiku, treba da bude:

– „Elektroprivreda Srbije”;

– ED Leskovac,

4. Učesniik u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na telefonsku mrežu, treba da bude:

– „Telekom-Srbija”.

Prostorni razvoj

Među učesnicima u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na prostorni razvoj, treba da se nađu:

– organi lokalne samouprave opština Lebane i Medveđa i grada Leskovca;

– institucije ovlašćene za izradu procena uticaja na životnu sredinu;

– JP „Ključ”;

– ministarstvo nadležno za poslove životne sredine i prostornog planiranja;

– ministarstvo nadležno za poslove za nauku i tehnološki razvoj.

5.3. Mere i instrumenti za ostvarivanje prostornog plana i prioritetnih planskih rešenja

5.3.1. Prirodni resursi

1. Realizacija prioriteta zaštite vodnih resursa i njihovog održavanja i razvoja, zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– izrada Programa zaštite izvorišta vodosnabdevanja i ostalih voda i vodnog zemljišta;

– izrada Programa upravljanja planiranom akumulacijom u toku sprovođenja Prostornog plana, koji bi obuhvatio različite vidove upravljanja akumulacijom, uključujući i mogućnost davanja koncesije za korišćenje dela ili cele akumulacije.

– politika realnih cena vode i svih vodoprivrednih poslova (na zaštiti voda, zaštiti od voda i održavanja sistema itd.) koja podrazumeva pokrivanje svih troškova proste reprodukcije (sa adekvatnom, stalno revalorizovanom amortizacijom), dela proširene reprodukcije (oko 30 %), kao i troškove zaštite voda (zaštita buduće akumulacije, sliva itd.).

Pravna regulativa:

– donošenje odluka o izgradnji i korišćenju akumulacije „Ključ”;

donošenje odluke o uspostavljanju zona zaštite oko akumulacije „Ključ”.

Ekonomske mere:

– naknada za zaštitu voda: participacija novih korisnika voda za priključenje na gotove sisteme; ostali izvori prihoda (naknada za korišćenje peska i šljunka, naknada za korišćenje ribarskih područja, naknada za eksploataciju inundacionih površina pod dozvoljenim uslovima itd.);

– naknada za zahvatanje podzemnih voda kao naknada za površinske vode, uz obavezne troškove za prečišćavanje sirove vode do kvaliteta voda za piće;

– naknada za hidrotehniku: prema proizvodnji, kao procenat od prodajne cene, kao vid ubiranja prirodne rente koja se, kao što je to slučaj u svetu, usmerava prema vodoprivredi i zaštiti okoline;

– ugrađivanje, kod korišćenja voda, ekonomskih kategorija koje su uobičajene među učesnicima u reprodukcionom ciklusu (stabilno finansiranje sa stabilnim izvorima prihoda, politika realnih cena vode i svih vodoprivrednih poslova, podsticajno finansiranje vodoprivrede od strane države);

– ubiranje naknade od svih korisnika voda kao vida ubiranja rente od korišćenja prirodnih dobara, a prema utrošenoj količini i kvalitetu voda (voda najvišeg kvaliteta, voda za tehnološke potrebe, za navodnjavanje, itd.). Naknada za zahvatanje voda iz vodotokova i akumulacije, postrojenja i uređaja za prečišćavanje otpadnih voda i zaštite izvorišta ili sliva;

– sistem naknada za korišćenje voda, za nadoknadu sredstava države, sa kojima je učestvovala u finansiranju objekata.

Organizacione mere:

– uvođenje monitoringa za praćenje stanja voda i gubitaka u sistemu;

– izrada katastra zagađivača.

2. Realizacija šest prioriteta planskih rešenja u oblasti poljoprivrede zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– uključivanje problematike poljoprivrednog zemljišta u ekološka, agrarna, finansijska i druga rešenja, mere i instrumente na nivou Republike Srbije;

– ostvarenje principa održivog razvoja;

– usklađenost politike razvoja poljoprivrede planskog područja sa nacionalnom Strategijom razvoja poljoprivrede;

– usaglašavanje politike poljoprivredno-proizvodnog razvoja sa politikom ekološkog razvoja.

– uključivanje problematike smanjenja i starenja poljoprivrednog stanovništva u rešenja, mere i instrumente za ostvarenje demografskih ciljeva na nivou države i lokalnih zajednica;

– definisanje programa proizvodnje zdrave hrane i programa razvoja pašnjačkog stočarstva prema obimu poljoprivrednih resursa;

– edukacija stanovništva;

– usaglašavanje programa poljoprivredne proizvodnje sa programom za ustanovljenje turizma.

Pravna regulativa:

– pravno regulisanje uspostavljanja monitoringa poljoprivrednog zemljišta (u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine, član 14. stav 1, tačka 8) na nivou zainteresovanih lokalnih zajednica (opštine Lebane i Medveđa i grad Leskovac);

– pravno regulisanje sprovođenja predviđenih režima u zonama uže zaštite izvorišta vodosnabdevanja ili degradiranih i potencijalno degradiranih zemljišta.

Ekonomske mere:

– sredstva lokalnih samouprava (za obavljanje monitoringa);

– uključivanje privatnog sektora;

– poreske olakšice za primenu mera zaštite;

– primena načela „zagađivač plaća”.

Organizacione mere:

– angažovanje lokalne samouprave (opštine Lebane i Medveđa i grad Leskovac);

– strog inspekcijski nadzor u domenu poljoprivrede i vodoprivrede;

– kompletiranje katastarskih podataka (premera, vlasnika, kultura);

– opremanje specijalnih laboratorija za izdavanje sertifikata za ekološke proizvode;

– promocija zdrave hrane na tržištu;

– edukacija poljoprivrednih proizvođača.

3. Realizacija pet prioriteta planskih rešenja u oblasti šumarstva zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– sprovođenje šumske osnove Republike Srbije pri gazdovanju državnim šumama;

– izrada i donošenje šumske osnove za gazdovanje privatnim šumama;

– izrada programa pošumljavanja po K.O.

Pravna regulativa:

– pravno regulisanje uspostavljanja monitoringa šuma i šumskog zemljišta (u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine, član 14, stav 1, tačka 8) na nivou zainteresovanih lokalnih zajednica (opštine Lebane i Medveđa i grad Leskovac);

– donošenje Odluke o proglašenju šuma na području Prostornog plana za zaštitne šume (u užoj zoni zaštite akumulacija za zaštitne šume I stepena, a u široj zoni zaštite za aštitne šume II stepena).

Ekonomske mere:

– sredstva budžeta;

– sredstva JP „Srbijašume”;

– sredstva lokalnih samouprava (za obavljanje monitoringa);

– privatna sredstva;

– sredstva korisnika šuma za zaštitu izvorišta vodosnabdevanja.

Organizacione mere:

– ograđivanje prostora za lovišta i organizovanje uzgajališta divljači.

5.3.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra i zaštitu od elementarnih nepogoda

1. Realizacija sedam prioriteta planirane zaštite životne sredine zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– primena mera zaštite životne sredine uz angažovanje nosioca razvoja.

Pravna regulativa:

– donošenje odluke o finansiranju;

– rešenje opštinskih inspekcija o uklanjanju bespravno podignutih objekata iz prostora zaštićenih ili predviđenih za zaštitu.

Ekonomske mere:

– učešće resornih ministarstava;

– učešće opštine Lebane i Medveđa i grad Leskovac;

– učešće svih zagađivača;

– učešće zainteresovanih investitora (pravnih i privatnih lica);

– o trošku vlasnika uklanjanje bespravno izgrađenih objekata.

Organizacione mere:

– Vlada utvrđuje kriterijume za određivanje broja i rasporeda mernih mesta;

– pravna i fizička lica.

2. Realizacija jednog prioriteta planirane zaštite i korišćenja prirodnih dobara zahteva primenu sledećih mera:

Pravna regulativa

– donošenje Uredbe o stavljanju pod zaštitu (na osnovu nalaza pri rekognosciranju terena);

Organizacione mere:

– na osnovu Plana rada Zavoda za zaštitu prirode Srbije.

3. Realizacija dva prioriteta zaštite i korišćenja nepokretnih kulturnih dobara (nakon rekognosciranja terena), zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– definisanje strategije i politike razvoja delatnosti zaštite kulturnih dobara.

Pravna regulativa:

– zaštita proglašenjem i upisivanjem u registar, na osnovu nalaza pri rekognosciranju terena;

– utvrđivanje režima prostornog uključivanja u javni život kroz planove kojima će se razrađivati Prostorni plan.

Ekonomske mere:

– sredstva nadležne opštine;

programsko usmeravanje sredstava iz budžeta Republike Srbije;

Organizacione mere:

– aktivnosti nadležnog Republički zavod za zaštitu spomenika kulture;

– aktivnosti institucija kulture i TOS-a.

4. Ostvarenje četiri prioriteta zaštite od elementarnih nepogoda zahteva:

Ekonomske mere:

– sredstva nadležne opštine;

– sredstva nadležne institucije.

Turizam

Realizacija osam prioriteta planiranog razvoja turizma zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– izrada Programa razvoja turizma;

– zastupljenost u turističkim programima Južnog Pomoravlja i celog regiona, u sklopu turističke ponude reona Gornja Jablanica-Pusta reka;

– mere i instrumenti, koji će se koristiti za implementaciju turističkih potencijala identifikovanih u okviru Prostornog plana na osnovu skupa opštih i posebnih zakonski definisanih propozicija za investicione aktivnosti;

– mere za aktiviranje interesa korisnika određenih identifikovanih potencijala u ovom prostoru.

Ekonomske mere:

– početak programskog usmeravanja investicija Republike Srbije, u primerenom obimu, ka ovom, geopolitički značajnom, području;

– programsko usmeravanje investicija lokalnih zajednica;

– učešće korisnika određenih vidova turističke ponude;

– učešće subjekata turističke privrede, kroz odgovarajući sistem naknada, u razvoju i izgradnji planirane infrastrukture kao i u uređenju i opremanju ovog prostora;

– uključivanje svih investicionih potencijala, koji bi mogli biti plasirani posebno u oblasti zaštite vodoprivrednih i prostornih potencijala ovog područja.

Organizacione mere:

– organizovano, jedinstveno delovanje opština Lebane i Medveđa kao i grada Leskovca, u svim aktivnostima, radi ostvarivanja svojih interesa i očekivanih efekata.

Stanovništvo, mreže i funkcije naselja

Realizacija tri prioriteta razvoja mikroregionalnog centra (i učešće u mreži naselja opštine) u zavisnosti je od ostvarenja mera u oblasti saobraćaja i infrastrukture, javnih službi, i poljoprivrede i turizma.

Plansko-programske razvojne mere (od posebnog značaja je podrška lokalne i šire zajednice) za podsticanje demografskog razvoja i usporavanje depopulacije područja:

– pokretanje inicijative za donošenje i sprovođenje posebnih mera populacione politike na državnom nivou, koje se tiču depopulacionih područja;

– donošenje programa i mera populacione politike na lokalnom nivou (opštine Lebane i Medveđa i grad Leskovac);

– donošenje, na lokalnom nivou, programa ekonomsko-socijalnog razvoja u funkciji ostvarivanja ciljeva demografskog razvitka – izgradnja infrastrukture, uređenje naselja, poboljšanje zdravstvene zaštite, investicione aktivnosti usmerene prvenstveno na otvaranje novih radnih mesta (osim u sklopu formiranja akumulacije) i drugo.

Ruralno područje

Realizacija pet prioriteta planiranog razvoja ruralnog područja zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– razvojni programi za razvoj mikroregionalnog centra i za razvoj turizma;

– dalja planska razrada predviđena Prostornim planom.

Pravna regulativa:

– utvrđivanje građevinskih područja sela.

Ekonomske mere:

– uspostavljanje poreskih olakšica;

– definisanje kreditne politike u funkciji ulaganja u razvoj seoskih domaćinstava.

Organizacione mere:

– uključivanje poljoprivrednih proizvođača u turističke programe;

poboljšanje uslova za rad javnih službi i izgradnja objekata označenih kao prioritet.

5.3.6. Privredne delatnosti

Realizacija šest prioriteta planiranog razvoja privrede zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– donošenje programa razvoja (posebno za oblast poljoprivrede i turizma).

Pravna regulativa:

– donošenje opštinskih propisa koji stimulišu ulaganja u privredni razvoj.

Ekonomske mere:

– uspostavljanje poreske politike u funkciji podsticaja demografske obnove i privrednog pomaka.

Organizacione mere:

– revitalizacija i intenziviranje razvoja pašnjačkog stočarstva (tradicionalno zastupljenih vrsta);

– razvoj voćarstva (obnova postojećih i podizanje novih dugogodišnjih zasada);

– melioracija livada i pašnjaka;

– razvoj ribarstva;

– razvoj pčelarstva;

– modernizacija postojećih prerađivačkih kapaciteta i organizacija novih, u naseljima koja poseduju razvojne potencijale;

– planiranje i uređivanje građevinskog zemljišta;

– modernizacija međumesnog saobraćaja;

– razvoj mreže objekata za snabdevanje (trgovina), posebno u centru zajednice sela;

– realizacija programa seoskog turizma;

– donošenje programa razvoja (posebno za oblast poljoprivrede i turizma);

– aktivnosti na izradi i ažuriranju prostorno – planske dokumentacije (na lokalnom i regionalnom nivou);

– realizacija programa domaće radinosti.

5.3.7. Javne službe

Realizacija dva prioriteta planiranog razvoja javnih službi zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– definisanje strategije i politike razvoja javnih službi u skladu sa lokalnim uslovima i mogućnostima.

Pravna regulativa:

– usklađivanje sa normativima i standardima u školstvu i zdravstvu;

– pravno obezbeđenje davalaca i korisnika usluga socijalne zaštite.

Ekonomske mere:

– učešće sredstava Republike Srbije, lokalnih samouprava (opštine Lebane, Medveđa i grad Leskovac), kao i privatnih investitora u domenu njihovih nadležnosti.

Organizacione mere:

– građevinska i funkcionalna rekonstrukcija i modernizacija objekata;

– građevinska i funkcionalna rekonstrukcija ambulanti;

– uređenje školskih dvorišta;

– razvoj mobilnih formi ustanova u predškolskom obrazovanju;

– organizovanje specijalizovanog, subvencioniranog prevoza učenika;

– modernizacija lokalne i regionalne putne mreže.

5.3.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1. Realizacija četiri prioriteta planiranog razvoja saobraćajne mreže zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– uključivanje u dogovor opština Lebane i Medveđa i gradova Leskovac, Vranje i Niš, za dogradnju i modernizaciju predložene mreže koja se pruža na širem prostoru.

Pravna regulativa:

– donošenje planskih akata za izgradnju primarnih saobraćajnih pravaca i objekata.

Ekonomske mere:

– definisanje učešća republičkih i lokalnih organa u finansiranju izrade dokumentacije i realizacije planskih rešenja;

– definisanje ekonomskih mera kojima će se koristiti koncesije za izgradnju pojedinih saobrađajnih pravaca i objekata;

Organizacione mere:

– izrada planske i tehničke dokumentacije za izgradnju putne mreže i pratećih objekata;

– donošenje akta o kategorizaciji puteva i tehničkoj regulaciji saobraćaja.

2. Mere za realizaciju prioriteta 1-4 planiranih vodoprivrednih infrastrukturnih sistema definisani su u poglavlju 5.3.1.

Prioritet 5 realizovaće se uz primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– izrada i donošenje „Plana odbrane od bujičnih poplava na vodotokovima van sistema redovne odbrane od poplava” za teritoriju opštine Lebane i teritoriju opštine Medveđa;

– izrada i donošenje „Plana o proglašenju erozionih područja” na teritotriji opštine Lebane i teritoriji opštine Medveđa.

3. Realizacija dva prioriteta planiranog razvoja elektroenergetske mreže zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– izrada odgovarajućih planova i projekata za trafo stanicu /35/10 kV „Klajić” .

Ekonomske mere:

– korišćenje sredstava EPS-a.

Organizacione mere:

– priprema zemljišta za kompleks trafo stanice

4. Realizacija dva prioriteta planiranog razvoja telekomunikacione mreže, zahteva primenu sledećih mera:

Ekonomske mere:

– sredstva preduzeća „Telekom-Srbija“, na osnovu Dinamičkog plana za realizaciju magistralnih objekata.

Prostorni razvoj

Realizacija tri prioriteta planiranog prostornog razvoja zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere:

– sprovođenje politike upravljanja komunalnim čvrstim otpadom, definisane Nacionalnom strategijom;

– definisanje javne i privatne svojine;

– utvrđivanje politike zakupa zemljišta.

Pravna regulativa:

– zakonsko regulisanje javne i privatne svojine i admininistrativnog upisa.

Ekonomske mere:

– učešće raznih zainteresovanih subjekata, pravnih i privatnih lica, u finansiranju izrade planova, projekata ili raznih izgradnji;

– razni partnerski odnosi za realizaciju investicija od zajedničkog interesa;

– razvijanje finansijskog tržišta.

Organizacione mere:

– kontrola zemljišne politike.

5.4. Mere za sprovođenje Prostornog plana

Etape realizacije

Prostorni plan će se realizovati u više etapa. Za vremenski raspon etapa realizacije utvrđeni su implementacioni periodi. Kratkoročni razvojni programi treba da prate sadržaj paralelne etape realizacije (odnosno implementacionog perioda).

I etapa realizacije (do 2015. godine)

Realizacija u prvoj etapi vršiće se na osnovu utvrđenih prioriteta u potrebama.

Prioriteti realizacije rešenja Prostornog plana utvrđeni su u okviru opredeljenja da prva etapa realizacije Prostornog plana obuhvati prvi implementacioni period (poglavlje 5.1: Prioritetne aktivnosti i prva etapa ostvarivanja Prostornog plana (do 2015. godine)).

Sledeće etape realizacije (2016-2023. godine)

Za svaku sledeću etapu realizacije, elementi će se utvrditi pri kraju prethodne etape – prethodnog implementacionog perioda, a posle provere realizovanog.

Za period od 2016-2023. godine evidentiraju se ukupne, preostale aktivnosti za realizaciju Prostornog plana.

U oblasti vodoprivrede predviđeno je za:

1) period do 2019. godine:

– nastavak izgradnja brane, akumulacije i svih pratećih objekata, instalacija,uređaja, opreme i objekta infrastrukture u konačnom obliku, veličini i kapacitetu.

– nastavak izgradnje „Vodoprivrednog sistema Šumanka”-sistem za snabdevanje vodom naselja u opštini Lebane i naselja smeštenih u gornjem delu slivu reke Jablanice (Medveđa i sva naselja duž glavnog dovoda vode), koja su orijentisana na „Vodoprovredni sistem Šumanka”, zajedno sa svim pratećim vodoprivrednim i ostalim objekatima u konačnoj veličini i kapacitetu.

– izgradnja kanalizacionih sistema separatnog tipa za sva seoska naselja na slivu.

– izgradnja tipskih postrojenja i uređaja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako seosko ili grupu seoskih naselja, ili za pojedinačna domaćinstva, prvenstveno za ona koja su na slivu vodotokova čije se vode direktno ulivaju u akumulaciju.

– izgradnja hidromelioracionih sistema primenom navodnjavanja i ostalih agromeliorativnih mera na površinama pogodnim za navodnjavanje na teritoriji opštine Lebane, zahvatanjem voda iz reke Jablanice (uske površine u dolini reke Šumanke i površine u dolini reke Jablanice na njenoj levoj obali). Posebnu pogodnost iskazuju zemljišta u atarima sela Bošnjace, Pertate i Ćenovac u kojima je već izvršena komasacija.

– sanacija svih erozionih i bujičnih žarišta na slivu akumulacije

2) period do 2023. godine

– izgradnja i kompletiranje u konačnom obliku preostalog dela „Vodoprivrednog sistema Šumanka” zajedno sa pratećim objektima, postrojenjima i instalacijama koji služi za snadevanje vodom preostalih naselja smeštenih u višim delovima sliva reke Jablanice koja su orijentisana na „Vodoprovredni sistem Šumanka”, a pripadaju opštini Medveđa (van planskog područja).

– izgradnja hidromelioracionih sistema (van planskog područja) primenom navodnjavanja i ostalih agromeliorativnih mera na teritoriji opštine Leskovac, koja se naslanja na teritoriju opštine Lebane (površine u aluvionu reke Jablanice), zahvatanjem vode iz reke Jablanice.

– izgradnja tipskih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako seosko ili grupu seoskih naselja. Prvenstveno za ona, koja su na slivu vodotokova predviđenih za izgradnju akumulacije.

– sanacija erozionih i bujičnih žarišta na slivu.

U oblasti gazdovanja poljoprivrednim resursima, predviđeno je za:

1) period do kraja 2019. godine i 2023. godine

– potapanje preostalog dela poljoprivrednogog zemljišta, do ukupne površine od 30 ha, radi realizacije akumulacije u konačnom obliku;

– zavisno od rezultata prve etape realizacije, nastavlja se sa sprovođenjem se prioriteta 2-6.

U oblasti gazdovanja šumama predviđeno je za:

1) period do 2019. godine

– efikasna zaštita od čistih seča;

– promena namene ili strukture dela zemljišta VI, VII i VIII bonitetne klase i erodiranog ili erodibilnog zemljišta, na delu šire zone zaštite akumulacije „Ključ”, radi ostvarenja vodozaštitne i antierozivne funkcije šuma;

– obnavljanje dela degradiranih šuma na slivu akumulacije „Ključ”.

2) period do 2023. godine

– potapanje preostalog dela šumskog zemljišta do ukupne površine od 120 ha radi realizacije akumulacije u konačnom obliku;

– obezbeđenje planiranog povećanja površina pod šumama i šumskim zemljištem do 65% od ukupne površine planskog područja;

– povećanje kvaliteta šuma;

– ostvarenje privredne funkcije šuma van užih zona sanitarne zaštite, u skladu sa programima privrednog razvoja i šumskom osnovom.

U oblasti turizma, predviđeno je za:

1) period do 2019. godine

– prenamena obnavljanje, osavremanjavanje i opremanje napuštenih stambenih kapaciteta u selima u turističke smeštajne;

– obezbeđenje smeštajnih i pratećih turističkih kapaciteta prenamenom napuštenih stambenih kapaciteta u Klajiću i nužnom izgradnjom, radi njegovog razvoja kao centra seoskog turizma;

– izgradnja auto-kampa i skromnih punktova sa minimalnim sadržajima za aktivnosti kulture i rekreacije;

– obeležavanje punktova za ribolov;

– održavanje izletničkih punktova;

– smeštajnih kapaciteta.

U oblasti saobraćaja, predviđeno je za:

1) period do 2019. i 2023. godine (II i III etapa realizacije)

– dovršavanje izrade potrebne dokumentacije;

– izgradnja i modernizovanje kompletne putne mreže do nivoa od 100% puteva sa savremenim zastorom i organizovanje javnog prevoza do svih obuhvaćenih naselja.

U oblasti elektroenergetike, predviđeno je za:

1) period do 2019. godine

– izmeštanje preostalih ugroženih postojećih mreža 10 kV i 0,4 kV iz zone potapanja akumulacije u konačnom zahvatu.

2) period do 2023. godine

– izgradnja malih hidroelektrana „Mančin Rid” i „Dvokatnica”.

U ostalim oblastima, u periodu posle prvog implementacionog, nastaviće se za započetim aktivnostima.

5.4.2. Dalja razrada Prostornog plana

U procesu daljeg razrade Prostornog plana uslediće:

– izrada Programa zaštite izvorišta vodosnabdevanja i ostalih voda i vodnog zemljišta;

– izrada Programa upravljanja planiranom akumulacijom u toku sprovođenja Prostornog plana, koji bi obuhvatio različite vidove upravljanja akumulacijom, uključujući i mogućnost davanja koncesije za korišćenje dela ili cele akumulacije.

– izrada Programa zaštite izvorišta vodosnabdevanja i ostalih voda i vodnog zemljišta;

izrada Programa razvoja turizma na području Prostornog plana, u sklopu i kao dopuna ponude turističkog rejona Gornja Jablanica – Pusta Reka;

izrada prostornih planova administrativnih područja čiji su delovi obuhvaćeni ovim Prostornim planom (opštine Lebane i Meddveđa i grad Leskovac), uz preuzimanje delova postojećih prostornih planova, koji nisu u suprotnosti sa ovim Prostornim planom i koji će se sprovoditi do donošenja novih;

izrada urbanističkog plana za obe faze akumulacije „Ključ”.

– izrada urbanističkog plana za naselje označeno kao mikrorazvojni centar-centar zajednice naselja, a istovremeno i kao turističko (naselje Klajić) koje će, na osnovu Programa razvoja turizma, imati prioritet u razvoju;

izrada projekata za nove objekte i deonice mreža saobraćajne i tehničke infrastrukture;

izrada strateške procene uticaja na životnu sredinu navedenih planskih dokumenata, u skladu je sa članom 35. Zakona o zaštiti životne sredine.

PRILOG – Obeležavanje granica građevinskih područja

Granice građevinskih područja zaseoka obeležene su koordinatama prelomnih tačaka i prikazane tabelarno:

K.O. Radevce – Musinska mahala OZNAKA X U 1 7558685.27 4737985.26 2 7558735.9 4737979.93 3 7558756.16 4737974.61 4 7558757.07 4737955.95 5 7558808.93 4737952.77 6 7558806.79 4737918.15 7 7558804.13 4737900.58 8 7558802.16 4737846.89 9 7558751.03 4737851.58 10 7558750.83 4737875.01 11 7558744.43 4737903.24 12 7558726.84 4737920.28 13 7558706.06 4737930.93 14 7558677.27 4737935.73 15 7558678.34 4737942.65

K.O. Radevce – Malorečka mahala (centralna) OZNAKA X U 1 7557068.2 4740009.89 2 7557105.06 4740009.31 3 7557130.22 4739989.23 4 7557128.65 4739946.14 5 7557106.84 4739919.89 6 7557071.38 4739911.37 7 7557032.48 4739887.3 8 7556968.81 4739826.34 9 7556939.87 4739802.77 10 7556893.12 4739806.77 11 7556904.25 4739897.97 12 7556937.34 4739901.09 13 7556953.7 4739920.9 14 7556990.28 4739920.9 15 7557025.26 4739927.26 16 7557034.81 4739944.74 17 7557039.58 4739981.28

K.O. Radevce – Paljanička mahala OZNAKA X U 1 7557697.19 4737173.63 2 7557728.13 4737172.98 3 7557729.21 4737143.34 4 7557760.3 4737140.95 5 7557792 4737137.36 6 7557821.58 4737129.61 7 7557854.36 4737107.74 8 7557852.86 4737087.17 9 7557829.93 4737089.85 10 7557829.08 4737075.81 11 7557797.46 4737077.64 12 7557794.39 4737090.15 13 7557782.73 4737076.64 14 7557759.71 4737087.54 15 7557759.11 4737081.79 16 7557738.91 4737080.77 17 7557736.87 4737116.02 18 7557722.8 4737116.05 19 7557701.88 4737115.84 20 7557700.24 4737145.84

K.O. Drvodelj – Stanojska mahala OZNAKA X U 1 7554715.66 4741014.55 2 7554731.6 4740997.76 3 7554753.06 4740996.11 4 7554754.16 4740930.68 5 7554734.35 4740930.68 6 7554731.05 4740910.33 7 7554727.75 4740885.59 8 7554681.52 4740852.6 9 7554639.15 4740872.94 10 7554626.49 4740904.28 11 7554645.75 4740925.18 12 7554673.27 4740952.12 13 7554698.03 4740990.34

K.O. Lipovica – Karaula OZNAKA X U 1 7557390.41 4733370.93 2 7557447.65 4733381.33 3 7557497.08 4733374.83 4 7557532.21 4733347.54 5 7557529.61 4733324.14 6 7557512.69 4733307.24 7 7557489.28 4733304.64 8 7557459.36 4733309.84 9 7557430.74 4733324.14 10 7557406.02 4733328.04 11 7557400.82 4733320.24 12 7557391.71 4733305.94 13 7557389.94 4733286.51 14 7557350.24 4733346.85 15 7557364.68 4733350.5 16 7557387.81 4733263.05 17 7557395.61 4733211.05 18 7557404.72 4733159.06 19 7557408.62 4733121.36 20 7557384.33 4733121.36 20 7557384.33 4733121.36 21 7557377.22 4733198.2 22 7557377.22 4733238.57 23 7557373.85 4733275.58 24 7557367.12 4733297.78 25 7557357.02 4733313.93 26 7557331.7 4733327.75 27 7557301.27 4733334.5

K.O. Lipovica – Artinska mahala OZNAKA X U 1 7560661.93 4737531.1 2 7560680.6 4737529.86 3 7560729.54 4737492.97 4 7560712.12 4737465.62 5 7560688.89 4737465.62 6 7560655.71 4737457.33 7 7560637.46 4737450.69 8 7560619.62 4737489.24 9 7560641.19 4737512.86 10 7560655.71 4737515.35

K.O. Lipovica – Crkvinska mahala 1 (centralna) OZNAKA X U 1 7561847.58 4737218.01 2 7561903.53 4737200.6 3 7561898.32 4737147.11 4 7561892.16 4737131.73 5 7561854.72 4737124.34 6 7561820.72 4737079.42 7 7561827.52 4737050.22 8 7561801.35 4737021 9 7561810.59 4737005.62 10 7561849.39 4736977.58 11 7561835.21 4736921.03 12 7561801.35 4736921.03 13 7561794.54 4736950.18 14 7561775.69 4736978.26 15 7561755.47 4737000.87 16 7561732.09 4736976.4 17 7561691.47 4737002.84 18 7561702.06 4737028.3 19 7561709.51 4737036.92 20 7561716.17 4737064.73 21 7561731.3 4737111.19 22 7561765.95 4737108.66 23 7561789.04 4737113.28 24 7561814.15 4737143.07 25 7561830.6 4737188.55

K.O. Lipovica – Crkvinska mahala 2 OZNAKA X U 1 7561190.95 4736056.27 2 7561187.85 4736016.04 3 7561201.79 4735949.51 4 7561130.56 4735946.42 5 7561104.24 4735983.55 6 7561067.08 4735986.65 7 7561020.62 4735963.44 8 7560967.98 4735964.99 9 7560906.04 4735992.84 10 7560875.07 4735989.74 11 7560848.75 4736000.57 12 7560865.78 4736033.06 13 7560930.81 4736053.18 14 7561020.62 4736060.91 15 7561099.59 4736054.72

K.O. Melovo OZNAKA X U 1 7563623.55 4736654.4 2 7563658.1 4736655.72 3 7563658.54 4736577.92 4 7563667.29 4736554.32 5 7563688.28 4736530.72 6 7563717.15 4736494.89 7 7563744.7 4736469.1 8 7563765.7 4736496.2 9 7563785.33 4736477.83 10 7563754.95 4736448.86 11 7563754.26 4736419.88 12 7563742.18 4736417.81 13 7563738.38 4736399.18 14 7563716.28 4736392.97 15 7563704.89 4736392.97 16 7563693.85 4736398.49 17 7563722.15 4736472.66 18 7563718.9 4736475.66 19 7563689.16 4736508.43 20 7563673.85 4736493.57 21 7563641.92 4736507.12 22 7563616.55 4736497.94 23 7563589.87 4736563.94 24 7563632.3 4736571.37 25 7563630.55 4736592.35 26 7563610.43 4736592.78 27 7563606.49 4736619.88 28 7563624.42 4736623.81

K.O. Gornja Oruglica mahala Đorđinci OZNAKA X U 1 7559415.37 4730839.75 2 7559432.98 4730820.03 3 7559443.09 4730788.71 4 7559449.15 4730751.34 5 7559412.25 4730746.28 6 7559398.61 4730734.16 7 7559403.17 4730707.78 8 7559395.75 4730681.41 9 7559395.58 4730655.76 10 7559392.55 4730617.88 11 7559393.55 4730568.98 12 7559357.54 4730566.81 13 7559358.43 4730638.03 14 7559340.48 4730641.55 15 7559338.26 4730685.96 16 7559364.26 4730682.82 17 7559368.45 4730716.65 18 7559379.51 4730738.51 19 7559367.41 4730763.15 20 7559363.28 4730788.64 21 7559345.43 4730811.95 22 7559374.58 4730831.23

K.O. Gornja Oruglica mahala Banjinci OZNAKA X U 1 7558878.58 4730745.6 2 7558906.23 4730748.32 3 7558945.45 4730737.46 4 7558972.39 4730715.27 5 7558996.49 4730695.91 6 7558997.43 4730690.24 7 7558997.43 4730676.55 8 7559061.87 4730679.67 9 7559062.43 4730644.73 10 7559063.56 4730605.28 11 7559025.21 4730602.47 12 7558973.22 4730603.63 13 7558967.19 4730639.72 14 7558968.82 4730676.29 15 7558938.93 4730675.16 16 7558905.09 4730685.3 17 7558879.71 4730690.38

K.O. Donja Oruglica OZNAKA X U 1 7563101.13 4735433.63 2 7563172.32 4735428.76 3 7563183.71 4735360.08 4 7563178.29 4735310 5 7563160.99 4735260.81 6 7563164.25 4735212.02 7 7563166.46 4735178.83 8 7563126.4 4735165.1 9 7563105.12 4735197 10 7563094.47 4735224.92 11 7563095.8 4735274.1 12 7563102.46 4735341.9 13 7563102.46 4735368.49 14 7563086.49 4735376.46 15 7563090.48 4735415.01

K.O. Buvce – Buštranska mahala OZNAKA X U 1 7558358.82 4742602.3 2 7558358.07 4742579.31 3 7558365.24 4742561.22 4 7558387.85 4742549.4 5 7558401.82 4742532.96 6 7558395.56 4742508.96 7 7558391.26 4742503.94 8 7558388.24 4742496.78 9 7558383.73 4742482.76 10 7558355.13 4742486.76 11 7558316.44 4742485.28 12 7558293.2 4742481.33 13 7558290.92 4742517.9 14 7558284.53 4742556.32 15 7558275.42 4742574.41 16 7558300.5 4742586.77

K.O. Buvce – Grčka mahala OZNAKA X U 1 7555801.4 4744408.62 2 7555831.6 4744414.65 3 7555864.34 4744392.19 4 7555851.99 4744367.49 5 7555821.09 4744298.8 6 7555810.27 4744244 7 7555812.59 4744181.48 8 7555804.1 4744132.09 9 7555773.97 4744109.7 10 7555749.25 4744109.7 11 7555745.39 4744193.06 12 7555756.98 4744249.4 13 7555770.88 4744296.48 14 7555778.61 4744365.18

K.O. Buvce – (centralna) OZNAKA X U 1 7557234.38 4744207.53 2 7557241.61 4744205.58 3 7557266.74 4744220.93 4 7557280.41 4744240.92 5 7557309.2 4744269.21 6 7557341.9 4744262.38 7 7557363.87 4744227.27 8 7557351.5 4744161.59 9 7557333.61 4744107.95 10 7557272.6 4744091.69 11 7557248.2 4744082.43 12 7557216.47 4744079.5 13 7557189.09 4744097.49 14 7557179.36 4744118.76 15 7557187.56 4744137.9 16 7557210.98 4744149.75 17 7557203.71 4744163.85 18 7557208.74 4744169.39

K.O. Klajić – Skovračka mahala OZNAKA X U 1 7560165.92 4743189.64 2 7560220.38 4743093.97 3 7560247.42 4743105.35 4 7560264.5 4743162.23 5 7560318.59 4743182.14 6 7560369.39 4743217.35 7 7560429.6 4743152.28 8 7560357.01 4743096.82 9 7560331.21 4743076.94 10 7560304.6 4743019.89 11 7560208.99 4743012.91 12 7560143.52 4743011.49 13 7560127.99 4743052.8 14 7560110.79 4743076.91 15 7560137.83 4743088.28 16 7560107.92 4743141.18

K.O. Klajić – Svetopetačka mahala OZNAKA X U 1 7559479.06 4739965.41 2 7559504.01 4739958.36 3 7559533.98 4739944.84 4 7559541.41 4739918.08 5 7559539.8 4739894.29 6 7559529.05 4739882.51 7 7559529.05 4739872.34 8 7559531.4 4739867.65 9 7559539.23 4739867.65 10 7559548.17 4739875.96 11 7559563.93 4739892.04 12 7559582.27 4739906.82 13 7559598.37 4739916.65 14 7559622.97 4739919.26 15 7559630.53 4739906.82 16 7559653.5 4739911.44 17 7559647.9 4739937.04 18 7559675.47 4739946.55 19 7559707.45 4739942.77 20 7559713.65 4739920.15 21 7559702.02 4739905.19 22 7559704.68 4739881.72 23 7559658.03 4739861.35 24 7559643.32 4739887.2 25 7559619.84 4739877.03 26 7559592.45 4739865.3 27 7559562.71 4739851.23 28 7559544.58 4739840.58 29 7559532.97 4739847.32 30 7559516.35 4739831.83 31 7559494.69 4739832.85 32 7559480.93 4739841.51 33 7559448.44 4739857.14 34 7559446.04 4739883.16 35 7559460.45 4739901.16 36 7559477.4 4739898.93 37 7559493.83 4739894.24 38 7559506.17 4739892.03 39 7559509.49 4739913.01 40 7559497.5 4739914.87 41 7559474.53 4739917.81

K.O. Klajić – (centralna) OZNAKA X U 1 7560018.2 4741420.91 2 7560025.39 4741390.96 3 7560043.25 4741376 4 7560066.95 4741377.32 5 7560084.07 4741375.17 6 7560103.82 4741369.53 7 7560116.18 4741345.21 8 7560114.68 4741317.14 9 7560097.81 4741299.02 10 7560072.68 4741283.09 11 7560085.35 4741264.1 12 7560071.1 4741253.35 13 7560056.26 4741246.23 14 7560034.35 4741250.11 15 7560013.35 4741253.78 16 7559992.68 4741256.11 17 7559985.35 4741282.42 18 7559953.59 4741332.29 19 7559974.93 4741345.88 20 7559965.43 4741367.24 21 7559948.94 4741397.27 22 7559976.39 4741407.4

K.O. Klajić – Maglenska mahala OZNAKA X U 1 7559047.62 4741248.98 2 7559072.14 4741253.06 3 7559109.87 4741246.08 4 7559137.62 4741215.84 5 7559146.03 4741185.59 6 7559143.51 4741151.14 7 7559125.01 4741122.58 8 7559081.28 4741105.77 9 7559047.65 4741105.77 10 7559032.51 4741109.97 11 7559019.9 4741123.42 12 7559017.38 4741164.59 13 7559019.06 4741207.44 14 7559018.55 4741233.09 15 7559030.37 4741240.36

K.O. Klajić – Puniševska mahala OZNAKA X U 1 7560186.39 4742495.75 2 7560254.1 4742481.57 3 7560237.72 4742430.28 4 7560234.44 4742411.73 5 7560294.5 4742431.37 6 7560352.38 4742435.74 7 7560420.08 4742441.2 8 7560463.77 4742461.93 9 7560483.42 4742428.1 10 7560454.52 4742379.89 11 7560394.97 4742374.63 12 7560342.55 4742370.27 13 7560290.13 4742367 14 7560248.64 4742345.17 15 7560246.45 4742305.89 16 7560237.72 4742265.52 17 7560209.74 4742215.02 18 7560175.47 4742219.69 19 7560182.02 4742263.33 20 7560186.2 4742278.61 21 7560155.81 4742292.8 22 7560159.09 4742318.98 23 7560129.61 4742330.99 24 7560118.69 4742337.53 25 7560094.66 4742345.17 26 7560061.9 4742349.54 27 7560046.61 4742372.45 28 7560068.45 4742398.64 29 7560092.48 4742393.18 30 7560128.51 4742388.82 31 7560172.2 4742431.37

K.O. Klajić – Skopljanska mahala OZNAKA X U 1 7561094.87 4741123.22 2 7561110.29 4741097.85 3 7561118.31 4741045.78 4 7561116.3 4741003.73 5 7561110.52 4740915.45 6 7561101.23 4740820.92 7 7561129.18 4740733.14 8 7561043.81 4740722.48 9 7561024.2 4740815.53 10 7561029.01 4740880.32 11 7561078.12 4740915.93 12 7561092.82 4741013.87 13 7561063.41 4741055.5

K.O. Poroštica – Šećerska mahala (centralna) OZNAKA X U 1 7558930.84 4745540.09 2 7558975.53 4745540.08 3 7558996.48 4745503.72 4 7558997.36 4745468.17 5 7558993.68 4745443.64 6 7558990 4745411.75 7 7558956.78 4745397.94 8 7558928.11 4745390.22 9 7558895.49 4745392.54 10 7558897.23 4745419.97 11 7558867.66 4745428.92 12 7558878.7 4745445.57 13 7558897.23 4745480.58 14 7558872.97 4745492.7 15 7558886.48 4745520.9 16 7558909.36 4745508.12

Obeležavanje granica građevinskih područja

[pic] [pic]

[pic] [pic]

[pic]

[pic] [pic]

[pic] [pic]

[pic] [pic] [pic]

[pic] [pic] [pic]

[pic] [pic] [pic]

Preliminarna granica građevinskog područja brane i akumulacije

[pic]

Opis preliminarne granice građevinskog područja za izgradnju brane i formiranje akumulacje

Ovim prostornim Planom određuje se i prikazuje opisno preliminarna granica građevinskog područja izvan naseljenih mesta za izgradnju brane (sa svim potrebnim instalacijama, postrojenjima i opremom koja se ugrađuje ili samostalno izvodi i pratećim infrastrukturnim i drugim objektima) i za formiranje akumulacije u konačnom obliku. Granična linija počinje na području van prostornog Plana (područje istraživanja), u koritu reke Šumanke, na najnižem delu tela brane, u tački broj 1, odakle ide desnom obalom reke duž nožice nasipa sve do vrha, odnosno krune brane (k. 498 mnm) – tačka broj 2, posle čega ulazi u područje prostornog Plana, kreće se duž cele konturne linije koja predstavlja širinu krune brane do preloma na jugo-istok, lomi se u pravcu jugo-istoka i produžava uzvodno duž desnoobalnog pojasa akumulacionog jezera pravcem istok-zapad, na rastojanju 10,0 m (u horizontalnoj projekciji) od kote maksimalnog uspora vode u jezeru (k 496,10 mnm) sve do skretanja na jug, posle čega prelazi preko Gaginske i Melovske doline i korita Lipovačke reke, lomi se na zapad, a zatim na jug, preseca Pumpalsku dolinu, skreće na sever, prati zapadnu obalu akumujlacije do skretanja na jug, lomi se na zapad, prelazi severnu padinu lokaliteta Prisoje i jarugu Milošev Dol, skreće na jugo-zapad, prelazi preko korita Radevačke reke zatim preko potoka Bučilo, lomi se na severo-istok, prelazi vodotok Klajićke reke, kreće se duž akumulacije u pravcu jugo-istoka, proteže se jugo-zapadnom, južnom i jugo-istočnom stranom uzvišenja Bogdanova čuka, prelazi jugo-istočnom, južnom i jugozapadnom stranom uzvišenja Vlajkove utrine, skreće na istok i uz kraći prelom u pravcu severo-istoka ide do vrha brane na levoj obali reke Šumanke – tačka broj 3. Trasa preliminarne granice građevinskog područja, opisana od tačke broj 2 do tačke broj 3, poklapa se sa granicom zone neposredne zaštite akumulacije. Iz tačke broj 3 granična linija se lomi na severo-zapad, ide duž krune preliva (k. 492 mnm) sve do njegove krajnje severo-zapadne tačke, lomi se na severo-istok i ide do preseka konturne linije preliva sa jugo-zapadnom regulacionom linijom pristupne saobraćajnice za branu, posle čega skreće na severo-zapad, produžava regulacionom linijom pristupne saobraćajnice u pracu severo-zapada i jugo-istonom regulacionom linijom pristupnog platoa, zatim prati građevinsku liniju budućeg jugo-zapadnog zida objekta kontrolno-komandnog centra do početka regulacione linije severo-zapadnog platoa za pristup kontrolnom-komandnom centru, nastavlja duž nje sve do preseka sa regulacionom linijom opštinskog puta za Klajić, zatim se lomi na severo-istok i posle preseka sa regulacionom linijom državnog puta II reda R – 223, odnosno regulacionom linijom pristupne saobraćajnice, nastavlja u pravcu jugo-istoka duž severo-istočne regulacione linije pristupne saobraćajnice do preseka sa linijom severo-zapadnog zida budućeg brzotoka, napušta područje prostornog Plana i ulazi u područje istraživanja, skreće na severo-istok i produžava duž spoljne ivice severo-zapadnog zida brzotoka do krajnje nizvodne tačke „ski skoka”, lomi se na jugo-zapad i produžava do krajnje jugo-istočne tačke objekta temeljnog ispusta odnosno izlazne zatvaračnice, odakle se lomi na severo-zapada i ide do najviše tačke čela temeljnog ispusta, kreće se njime do njegove krajnje severo-zapadne tačke, lomi se na severo-istok, pruža duž bočne severo-zapadne strane zida ispusta do njegove najnizvodnije tačke i produžava dalje u luku niz levoobalni deo slapišta sve do uliva u vodotok Šumanke, lomi se u pravcu jugo-istoka, ide celom širinom slapišta (levoobalni pojas Šumanke) duž njegove konturne linije do krajnje tačke, lomi se na severo-zapad i u luku produžava do jugo-istočne prelomne tačke praga „ski skoka”, odakle nastavlja uzvodno, duž jugo-istočnog zida „ski skoka” i brzotoka do vrha brane, lomi se na severo-istok, nastavlja duž nožice tela brane na levoj obali Šumanke i ide do početne tačke opisa.

Trasa državnog puta II reda, R – 223 i trasa pristupne saobraćajnice se međusobno poklapaju počev na mestu odvajanja opštinskog puta za Klajić, pri prelasku preko krune preliva i preko krune brane.

Tačna granica građevinskog područja utvrdiće se posle izrade Tehničke dokumentacije za građenje brane i definisanja apsolutnih numeričkih veličina konturnih linija tela brane, njenih prelivnih organa, pratećih i infrastrukturnih i drugih objekata i temeljnog ispusta.

———————– K.O. Radevce

Maloperačka mahala (centralna)

K.O. Radevce

Paljanička mahala

K.O. Klajić

Svetopetačka mahala

K.O. Klajić

Skopljanska mahala

K.O. Donja Oruglica

K.O. Lipovica

Crkvinska mahala 1

(centralna)

K.O.Melovo

K.O. Lipovica

Crkvinska mahala 2

K.O. Lipovica

Karaula

K.O. Gornja Oruglica

Mahala Baljinci

K.O. Lipovica

Artinska mahala

K.O. Gornja Oruglica

Mahala Đorđinci

K.O. Poroštica

Šećerska mahala

(centralna)

K.O. Buvce

Buštranska mahala

K.O. Buvce

(centralna)

K.O. Buvce

Grčka mahala

K.O. Klajić

Skovračka mahala

K.O. Klajić

Maglenska mahala

K.O. Drvodelj

Stanojska mahala

K.O. Radevce

Musinska mahala

K.O. Klajić

(centralna)

K.O. Klajić

Puniševska mahala