O B R A Z L O Ž E Nj E
I. PRAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u odredbi člana 72. stav 1. tačka 9. Ustava Republike Srbije, kojom je predviđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, između ostalog, i osnovne pravce privrednog i tehnološkog razvoja, kao i u odredbi člana 72. stav 1. tačka 12. Ustava, a u vezi odredbi člana 74. stav 3, člana 82. stav 1, člana 83, člana 84. st. 1, 2. i 4, člana 90. Ustava. Naime, odredbom člana 72. stav 1. tačka 12. predviđeno je da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom, dok se ustavnim odredbama čl. 74, 82, 83, 84. i 90. u Republici Srbiji predviđa da je svako dužan da čuva i poboljšava životnu sredinu, uspostavlja se otvoreno i slobodno tržište, sloboda privređivanja i slobodno obavljanje privredne delatnosti pod jednakim uslovimau skladu sa Ustavom i zakonom, jamči se stranom licu obavljanje privredne delatnosti pod uslovima koji su zakonom utvrđeni za domaća lica, predviđa se slobodna razmena roba i usluga i utvrđuje protivustavnim svaki akt ili radnja kojima se stvara ili podstiče monopolski položaj, odnosno kojima se na drugi način ograničava tržište, garantuje se zaštita potrošača i zabranjuje se delovanje na tržištu usmereno protiv zdravlja i bezbednosti potrošača.
II. RAZLOZI DONOŠENjA PROPISA
Najvažniji razlog za donošenje Predloga zakona o građevinskim proizvodima je potreba da se opštim propisom uredi stavljanje na tržište građevinskih proizvoda, što do sada nije bilo uređeno. U cilju obezbeđivanja standardizacije građevinskih proizvoda i sigurnosti na tržištu stavljanjem u promet samo građevinskih proizvoda koji su pogodni za predviđenu upotrebu, odnosno imaju karakteristike koje omogućavaju da objekti u koje se ugrađuju ispunjavaju bitne zahteve, ovaj zakon sadrži tehničke i druge zahteve kojima se obezbeđuje zaštita bezbednosti, života i zdravlja ljudi, zaštita životinja, biljaka i životne sredine, zaštita potrošača i drugih korisnika i zaštita imovine svih građana Republike Srbije, kao i svih investitora.
Drugi bitan razlog za donošenje ovog zakona je ispunjavanje obaveze usklađivanja domaćeg zakonodavstva sa propisima Evropske unije (u daljem tekstu: EU) iz Pregovaračkog poglavlja 1 – Sloboda kretanja robe, uzimajući u obzir da se propisi EU u ovoj oblasti redovno menjaju i dopunjuju, dok pravni sistem Republike Srbije ostaje bez rešenja i potpuno je neusklađen. Pozitivni propis EU u ovoj oblasti CPR (REGULATION (EU) No 305/2011 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 9 March 2011 laying down harmonized conditions for the marketing of construction products and repealing Council Directive 89/106/EEC) usvojen je od strane Evropskog parlamenta i Saveta Evropske unije u martu 2011. godine.
Put Republike Srbije ka pridruživanju EU podrazumeva, pored mnogih drugih reformskih procedura, i pripremu za prilike i zahteve konkurentnog zajedničkog tržišta. Ovo zahteva veliku posvećenost kvalitetu proizvoda i usluga. Stoga, uspostavljanje nacionalnog sistema infrastrukture kvaliteta građevinskih proizvoda ima višestruki cilj i predstavlja:
1)preduslov slobodnog protoka robe i otklanjanja tehničkih barijera u trgovini;
2)glavni pokazatelj stavljanja bezbednih građevinskih proizvoda na tržište;
3)strukturu koja ima direktan uticaj na inovacije i konkurentnost;
4)preduslov za pristup međunarodnim tržištima;
5)pokazatelj stepena zaštite potrošača (zdravlje, bezbednost, zaštita životne sredine);
6)podršku ekonomskom razvoju uopšte.
Građevinarstvo, kao kompleksna delatnost, podrazumeva usluge i procese (od projektovanja do izvođenja), kao i ugradnju gotovih građevinskih proizvoda, pri čemu završni rezultat – objekat treba u svakom pogledu da zadovolji zahteve projekta, bezbednosti i krajnjeg korisnika. Delatnost građevinarstva je uslovljena zaštitom životne sredine, predstavlja bitan faktor održivog razvoja i neizostavno je procesno povezana sa drugim delatnostima (elektrotehnikom, mašinstvom, tehnologijom, saobraćajem i dr). Pored toga, građevinarstvo je strateški jedna od najvažnijih privrednih grana, jer obezbeđuje objekte i infrastrukturu za sve ostale privredne i socijalne kategorije. Stoga je razvoj zakonodavstva EU u oblasti građevinarstva permanentan proces, a instrumenti ostvarivanja politike kvaliteta u ovoj oblasti su veoma složeni i u velikoj meri se razlikuju u odnosu na druge.
Imajući u vidu da Predlog zakona o građevinskim proizvodima utvrđuje uslove za stavljanje na tržište 35 oblasti građevinskih proizvoda, značaj i pozitivni efekti odredaba ovog zakona utiču na sve aktere na tržištu građevinskih proizvoda, od industrije građevinskih proizvoda, preko investitora, projektanata, izvođača, tela za ocenjivanje usaglašenosti (TOU), do nadzornih organa.
Donošenje Predloga zakona o građevinskim proizvodima, između ostalog, omogućava pripremu svih aktera na tržištu građevinskih proizvoda za trenutak kada će početi neposredna primena Regulation (EU) No 305/2011, odnosno obavezna primena svih harmonizovanih tehničkih specifikacija, do čega će doći trenutkom pristupa Republike Srbije EU ili potpisivanjem ACCA sporazuma.
III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Član AUTONUM Predloga zakona utvrđuje predmet uređivanja zakona koji se odnosi na: uslove za stavljanje na tržište i činjenje dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda, sačinjavanje deklaracije o performansama i stavljanje znaka usaglašenosti na građevinske proizvode, obaveze privrednih subjekata, tehničke propise za građevinske proizvode i srpske tehničke specifikacije, pojednostavljene postupke, tela za tehničko ocenjivanje, tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi građevinskih proizvoda, važenje dokumenata o sprovedenom ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi građevinskih proizvoda i znakova usaglašenosti izdatih u inostranstvu i druga pitanja od značaja za oblast građevinskih proizvoda.
Član 2. Predloga zakona definiše pojmove upotrebljene u ovom zakonu, kao što su: familija građevinskih proizvoda, bitne karakteristike građevinskog proizvoda, performanse građevinskog proizvoda, tip proizvoda, tehnička specifikacija, harmonizovana tehnička specifikacija, srpska tehnička specifikacija, harmonizovani standard, osnovni zahtevi za objekte i dr.
Član 3. Predloga zakona utvrđuje oblasti građevinskih proizvoda na koje se primenjuje ovaj zakon.
Član 4. Predloga zakona utvrđuje da se na sva pitanja postupaka koja nisu uređena ovim zakonom, primenjuju odredbe zakona kojim je uređen opšti upravni postupak.
Član 5. Predloga zakona utvrđuje uslove za stavljanje na tržište ili činjenje dostupnim građevinske proizvode na tržištu.
Član 6. Predloga zakona utvrđuje koje osnovne zahteve za objekte na koje utiču bitne karakteristike građevinskog proizvoda treba da budu ispunjeni i način na koji se bitne karakteristike utvrđuju i propisuju.
Član 7. Predloga zakona utvrđuje obavezu proizvođača da izradi deklaraciju o performansama pre stavljanja građevinskog proizvoda na tržište, kao i odgovornost proizvođača za usaglašenost građevinskog proizvoda sa performansama navedenim u deklaraciji o performansama.
Član 8. Predloga zakona utvrđuje izuzetke u kojima proizvođač nije u obavezi da sačini deklaraciju o performansama prilikom stavljanja građevinskog proizvoda na tržište.
Član 9. Predloga zakona utvrđuje sadržinu deklaracije o performansama, nadležnost za bliže propisivanje sadržine i načina izrade deklaracije o performansama i ostale relevantne informacije utvrđene drugim propisima koje prate deklaraciju o performansama.
Član 10. Predloga zakona bliže utvrđuje formu, način dostavljanja i dostupnost deklaracije o performansama i tehničkog uputstva, kao i uslove pod kojima privredni subjekt objaljuje deklaraciju o performansama na internet stranici.
Član 11. Predloga zakona utvrđuje stavljanje srpskog znaka usaglašenosti na građevinski proizvod, stavljanje znaka SE i ostale znakove usaglašenosti u skladu sa tehničkim propisima kojima su utvrđeni zahtevi za stavljanje znaka usaglašenosti.
Član 12. Predloga zakona utvrđuje način stavljanja srpskog znaka usaglašenosti i sadržina koja ga prati.
Član 13. Predloga zakona utvrđuje shodnu primenu propisa kojima se uređuje način stavljanja, oblik, izgled i sadržina znaka usaglašenosti na pitanja koja se odnose na oblik i izgled srpskog znaka usaglašenosti.
Član 14. Predloga zakona utvrđuje obaveze proizvođača u vezi sa stavljanjem građevinskog proizvoda na tržište.
Član 15. Predloga zakona utvrđuje koje poslove zastupnik po ovlašćenju proizvođača najmanje može obaljati i ograničenja tog ovlašćenja.
Član 16. Predloga zakona utvrđuje obaveze uvoznika u vezi sa stavljanjem građevinskog proizvoda na tržište.
Član 17. Predloga zakona utvrđuje obaveze distributera kada građevinski proizvod čini dostupnim na tržištu.
Član 18. Predloga zakona utvrđuje slučajeve u kojima prava i obaveze proizvođača preuzima uvoznik ili distributer.
Član 19. Predloga zakona utvrđuje obavezu privrednih subjekata da, na zahtev organa tržišnog nadzora, identifikikuju privredne subjekte koji su im isporučili građevinski proizvod i/ili kome su oni isporučili građevinski proizvod, tokom perioda u kojem su dužni da čuvaju tehničku dokumentaciju.
Član 20. Predloga zakona definiše predmet utvrđivanja tehničkog propisa i srpskog standarda.
Član 21. Predloga zakona utvrđuje ovlašćenje za donošenje tehničkih propisa koji se odnose na građevinske proizvode, sastavljanje spiska srpskih standarda (Spisak 1) i spiska donetih srpskih dokumenata za ocenjivanje (Spisak 2).
Član 22. Predloga zakona utvrđuje slučajeve u kojima telo za tehničko ocenjivanje sastavlja srpski dokument za ocenjivanje i kada se srpski dokument za ocenjivanje može koristiti kao osnov za donošenje srpskog standarda za proizvod.
Član 23. Predloga zakona utvrđuje postupak izrade i donošenja srpskog dokumenta za ocenjivanje i nadležnost za propisivanje tog postupka i sadržine srpskog dokumenta za ocenjivanje.
Član 24. Predloga zakona utvrđuje obaveze tela za tehničko ocenjivanje koje primi zahtev za izdavanje srpske tehničke ocene.
Član 25. Predloga zakona utvrđuje obaveze ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva kada mu telo za tehničko ocenjivanje dostavi srpski dokument za ocenjivanje.
Član 26. Predloga zakona utvrđuje sadržinu srpskog dokumenta za ocenjivanje.
Član 27. Predloga zakona utvrđuje postupanje ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva po primedbama podnetim na srpski dokument za ocenjivanje.
Član 28. Predloga zakona utvrđuje ko i pod kojim uslovima može izdati srpsku tehničku ocenu i nadležnost za bliže propisivanje oblika i sadržine srpske tehničke ocene.
Član 29. Predloga zakona utvrđuje nadležnost za propisivanje nivoa ili klasa performansi u vezi sa bitnim karakteristikama građevinskih proizvoda.
Član 30. Predloga zakona utvrđuje sisteme ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskog proizvoda u vezi sa njegovim bitnim karakteristikama (sistem 1, sistem 1+, sistem 2+, sistem 3 i sistem 4), radnje koje proizvođač i imenovano telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi sprovode u okviru tih sistema, nadležnost za propisivanje: načina sprovođenja ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi, izmene sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskog proizvoda u odnosu na one utvrđene standardom sa Spiska 1.
Član 31. Predloga zakona utvrđuje upotrebu odgovarajuće tehničke dokumentacije, u pojednostavljenom postupku, pri utvrđivanju tipa proizvoda u slučajevima kada je to moguće.
Član 32. Predloga zakona utvrđuje slučajeve primene pojednostavljenih postupaka od strane mikro pravnog lica.
Član 33. Predloga zakona utvrđuje slučajeve kada je moguća upotreba specifične tehničke dokumentacije u primeni pojednostavljenog postupka .
Član 34. Predloga zakona bliže utvrđuje nadležnost za obavljanje poslova elektronske kontakt tačke, predmet i način rada njenog rada.
Član 35. Predloga zakona definiše postupak imenovanja tela za tehničko ocenjivanje, nadležnost za utvrđivanje zahteva za imenovanje koje telo za tehničko ocenjivanje treba da ispuni, obavezu dostavljanja Evropskoj komisiji podataka o telu za tehničko ocenjivanje koje je imenovano, utvrđuje način imenovanja tela za tehničko ocenjivanje i način na koji se utvrđuje ispunjenost zahteva koje telo za tehničko ocenjivanje mora da ispuni.
Član 36. Predloga zakona utvrđuje obaveze tela za tehničko ocenjivanje.
Član 37. Predloga zakona utvrđuje nadležnost i način sprovođenja nadzora nad radom tela za tehničko ocenjivanje kao i obaveze i dužnosti tela za tehničko ocenjivanje u slučaju kad telo prestane da ispunjava zahteve za obavljanje poslova za koje je imenovano rešenjem.
Član 38. Predloga zakona utvrđuje postupak sprovođenja provere ispunjenosti propisanih zahteva, odnosno obaveza tela za tehničko ocenjivanje, obaveze ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva, u slučaju nakon saznanja o mogućem prestanku ispunjenosti propisanih zahteva odnosno o neispunjavanju obaveza tela za tehničko ocenjivanje.
Član 39. Predloga zakona utvrđuje postupak imenovanja tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi građevinskih proizvoda za obavljanje zadataka nezavisne treće strane u postupku ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskog proizvoda, način davanja i oduzimanja odobrenja za obavljanje zadataka, način utvrđivanja ispunjenosti propisanih zahteva za imenovanje tela.
Član 40. Predloga zakona utvrđuje zahteve za imenovanje tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi koje to telo treba da zadovolji kako bi moglo da obavlja zadatke nezavisne treće strane u postupku ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskog proizvoda, dužnosti koje ima telo tokom svog rada, i nadležnost za bliže propisivanje zahteva za imenovanje tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 41. Predloga zakona utvrđuje ulogu akreditacije u postupku imenovanja tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 42. Predloga zakona utvrđuje odgovornosti i obaveze imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi prilikom podugovoranja određenih poslova u vezi sa zadacima nezavisne treće strane u postupku ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskog proizvoda sa povezanim pravnim licima i podugovaračima imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 43. Predloga zakona utvrđuje pod kojim uslovima imenovano telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi obavlja ispitivanja izvan laboratorije za ispitivanje imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 44. Predloga zakona utvrđuje obavezu ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva da proverava ispunjenosti zahteva za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti.
Član 45. Predloga zakona utvrđuje obaveze imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi tokom rada tela, postupanje tokom sprovođenja radnji u okviru sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi i slučajeve kada se proizvođaču upućuje zahtev za preduzmanje korektivnih mera.
Član 46. Predloga zakona utvrđuje obaveze imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi u vezi izveštavanja nadležnog organa o svom radu, saradnji sa drugim telima, prestanku ispunjavanja zahteva za obaljanje zadataka nezavisne treće strane odnosno obaveza, nadležnosti i postupanju nadležnog organa, i pokretanju postupka provere ispunjavanja zahteva/obaveza tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 47. Predloga zakona utvrđuje međusobnu koordinaciju imenovanih tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi i njihovih aktivnosti.
Član 48. Predloga zakona utvrđuje obavezu ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva da dostavi rešenje o imenovanju radi upisa imenovanih tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi u registar od strane ministarstva nadležnog za vođenje registra imenovanih tela i vođenje spiska imenovanih tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Član 49. Predloga zakona utvrđuje prijavljivanje tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi Evropskoj komisiji.
Član 50. Predloga zakona utvrđuje vrste prijavljenih tela u skladu sa harmonizovanom tehničkom specifikacijom i vrste prijavljenih tela u slučajevima bitnih karakteristika građevinskih proizvoda kada nije neophodno prijavljivanje u skladu sa harmonizovanom tehničkom specifikacijom.
Član 51. Predloga zakona utvrđuje da se postupak prijavljivanja, način utvrđivanja ispunjenosti propisanih zahteva za prijavljivanje, nadzor nad radom prijavljenih tela, kao i suspenzija i povlačenje prijavljivanja, vrši u skladu sa posebnim propisom donetim na osnovu zakona kojim se uređuju tehnički zahtevi za proizvode i ocenjivanje usaglašenosti.
Član 52. Predloga zakona utvrđuje važenje dokumenta o sprovedenom ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi građevinskog proizvoda izdatog u inostranstvu, u skladu sa potvrđenim međunarodnim sporazumom čiji je potpisnik Republika Srbija.
Član 53. Predloga zakona utvrđuje mogućnost da ministar nadležan za poslove građevinarstva može priznati važenja dokumenta o sprovedenom ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi građevinskog proizvoda, izdatog od strane tela koje obavlja poslove nezavisne treće strane u skladu sa inostranim tehničkim propisom u određenom slučaju.
Član 54. Predloga zakona utvrđuje da se ispunjenost zahteva za priznavanje inostranih dokumenata o sprovedenom ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi, utvrđuje na predlog komisije koju formira ministar nadležan za poslove građevinarstva.
Član 55. Predloga zakona utvrđuje obavezu ministarstva nadležnog za poslove građevinarstva da rešenje o priznavanju kao i podatke o dokumentima o sprovedenom ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi građevinskog proizvoda izdatih u inostranstvu dostavlja ministarstvu nadležnom za poslove tehničkih propisa radi upisa u registar.
Član 56. Predloga zakona utvrđuje da nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i propisa donetih na osnovu ovog zakona, sprovodi ministarstvo nadležno za poslove građevinarstva.
Član 57. Predloga zakona utvrđuje postupanje nadležnog organa tržišnog nadzora u slučaju kada građevinski proizvod predstavlja ozbiljan rizik.
Član 58. Predloga zakona utvrđuje postupanje nadležnog organa tržišnog nadzora u slučaju kada usaglašeni građevinski proizvod predstavlja rizik po ispunjenje osnovnih zahteva za objekte, zdravlje ili bezbednost ljudi ili druge aspekte zaštite javnog interesa.
Član 59. Predloga zakona utvrđuje prava i obaveze nadležnog inspektora u vršenju tržišnog nadzora.
Član 60. Predloga zakona utvrđuje dužnosti nadležnog inspektora u vršenju tržišnog nadzora prema privrednom subjektu koji stavlja građevinski proizvod na tržište, slučajeve u kojima je ovlašćen da naloži privrednom subjektu otklanjanje formalnih neusaglašenosti ili zabranu ili ograničavanje činjenja dostupnim na tržištu građevinskog proizvoda sa formalnim nedostatkom.
Član 61. Predloga zakona uvrđuje ko i u kom slučaju snosi troškove inspekcijskog postupka.
Član 62. Predloga zakona utvrđuje obaveze nadziranih subjekata uključenih u postupak proizvodnje, stavljanja na tržište i činjenja dostupnim građevinskog proizvoda.
Čl. 63-67. Predloga zakona propisuju se kaznene odredbe.
Član 68. Predloga zakona utvrđuje nastavak sprovođenja postupaka za izdavanje isprava o usaglašenosti započetih započeti do dana stupanja na snagu, odnosno početka primene tehničkih propisa za predmetni građevinski proizvod i predmetnu oblast građevinskih proizvoda donetog u skladu sa ovim zakonom, do dana stupanja na snagu potvrđenog ASAA sporazuma ili ako taj ugovor ne bude zaključen, do dana stupanja na snagu ugovora o prisutpanju Republike Srbije EU.
Član 69. Predloga zakona propisuje da tela koja sprovode postupke ispitivanja i/ili ocenjivanja usaglašenosti po ranije donetim tehničkim propisima, nastavljaju da obavljaju poslove ispitivanja i/ili ocenjivanja usaglašenosti najduže do stupanja na snagu, odnosno početka primene tehničkih propisa donetih u skladu sa ovim zakonom.
Član 70. Predloga zakona propisuje nastavak važenja radnije donetih tehničkih propisa, do stupanja na snagu, odnosno početka primene propisa na osnovu ovog zakona i nastavak važenja isprava o usaglašenosti izdatih prema ranije donetim tehničkim propisima.
Član 71. Predloga zakona utvrđuje rok za donošenje propisa za sprovođenje ovog zakona.
Član 72. Predloga zakona propisuje odredbe propisa koje prestaju da važe stupanjem na snagu ovog zakona.
Član 73. Predloga zakona utvrđuje odredbe ovog zakona koje imaju odloženu primenu tj. primenjuju se od dana stupanja na snagu potvrđenog ASAA sporazuma, ili, ako taj ugovor ne bude zaključen, od dana stupanja na snagu ugovora o pristupanju Republike Srbije EU.
Član 74. Predloga zakona propisuje stupanje na snagu ovog zakona osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
IV. PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA PROVOĐENjE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nije potrebno trajno obezbediti posebna sredstva u budzetu Republike Srbije.
V. ANALIZA EFEKATA ZAKONA
1.Koji su problemi koje zakon treba da reši
Stavljanje i činjenje dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda i ostala pitanja od značaja za građevinske proizvode su uređena Zakonom o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14 i 145/14), Zakonom o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti („Službeni glasnik RS”, broj 36/09) i njegovim podzakonskim aktima i tehničkim propisima kojima su propisani uslovi za činjenje dostupnim na tržištu ili upotrebu pojedinih proizvoda/grupa građevinskih proizvoda. Zajedno sa Zakonom o standardizaciji („Službeni glasnik RS”, br. 36/09 i 46/15), Zakonom o akreditaciji („Službeni glasnik RS”, broj 73/10), Zakonom o tržišnom nadzoru („Službeni glasnik RS”, broj 92/11) i Zakonom o opštoj bezbednosti proizvoda („Službeni glasnik RS”, broj 41/09), navedeni propisi čine postojeći pravni okvir infrastrukture kvaliteta građevinskih proizvoda. Tehnički propisi koji se odnose na pojedine proizvode/grupe građevinskih proizvoda obuhvataju kako savremene propise (Pravilnik o kvalitetu cementa („Službeni glasnik RSˮ, br. 34/13 i 44/14), Uredba o tehničkim i drugim zahtevima za čelik za armiranje betona („Službeni glasnik RSˮ, br. 35/15 i 44/16), Uredba o tehničkim i drugim zahtevima za konstrukcione hladnooblikovane zavarene šuplje profile od nelegiranih i sitnozrnih čelika („Službeni glasnik RSˮ, broj 93/15), tako i veći broj onih donetih 80-tih i 90-tih godina prošlog veka, koji do danas nisu menjani, a koji sadrže različite odredbe koje predstavljaju neopravdane prepreke u trgovini, kao recimo pozivanje na, u međuvremenu, povučene JUS standarde radi propisivanja tehničkih zahteva za stavljanje u promet ili upotrebu građevinskih proizvoda. Za određene proizvode/grupe građevinskih proizvoda tehnički zahtevi nisu uopšte propisani domaćim tehničkim propisima, pa je odgovornost za upotrebu, odnosno ugradnju tih proizvoda u objekte, na odgovornim projektantima koji izrađuju tehničku dokumentaciju. Ovo znači da oblast građevinskih proizvoda nije uređena na celovit i jedinstven način opštim propisom.
Takođe, u ovakvom pravnom okviru nije moguće dalje uređivati oblast građevinskih proizvoda, što je neophodno s obzirom na napredak tehnike i tehnologije u ovoj oblasti, pojavu novih građevinskih proizvoda i izazove koje pred domaću industriju građevinskih proizvoda postavljaju zahtevi razvijenih i izuzetno kompetitivnih tržišta, kao što je tržište EU.
Bez pravnog uređivanja ove oblasti, nije moguć ni razvoj građevinarstva kao kompleksne delatnosti koja podrazumeva različite usluge i procese, kao i ugradnju gotovih proizvoda u objekat, pri čemu je završni rezultat proizvod koji u svakom pogledu treba da zadovolji propisane osnovne zahteve. Građevinarstvo kao bitan faktor održivog razvoja, u strateškom smislu predstavlja jednu od najvažnijih privrednih grana, jer obezbeđuje objekte i infrastrukturu za sve ostale privredne i socijalne kategorije. Ono zahteva da razvoj zakonodavstva kojim se uređuje ta oblast bude permanentan proces, a instrumenti ostvarivanja politike kvaliteta u ovoj oblasti su veoma složeni i u određenoj meri različiti u odnosu na one koji se odnose na druge oblasti.
Postojeći pravni okvir za građevinske proizvode, međutim, ne uvažava specifičnost građevinskih proizvoda u odnosu na sve druge proizvode. Ta specifičnost se ogleda u činjenici da građevinski proizvodi tek ugradnjom u objekat postižu svoje performanse koje se odnose na bitne karakteristike građevinskih proizvoda, a koje zavise od njihove predviđene upotrebe i u vezi su sa ispunjavanjem osnovih zahteva za objekte. Osnovni zahtevi koje objekat treba da zadovolji tokom ekonomski prihvatljivog veka upotrebe su: mehanička otpornost i stabilnost, bezbednost u slučaju požara, higijena, zdravlje i životna sredina, bezbednost i pristupačnost prilikom upotrebe, zaštita od buke, ušteda energije i zadržavanje toplote i održivo korišćenje prirodnih resursa.
Postojeći pravni okvir za građevinske proizvode takođe nije usklađen sa zakonodavstvom EU iz ove oblasti, odnosno sa Regulation (EU) No 305/2011 of 9 March 2011 laying down harmonised conditions for the marketing of construction products and repealing Council Directive 89/106/EEC (Uredba (EU) br. 305/2011 od 9. marta 2011. godine o utvrđivanju harmonizovanih uslova za plasiranje građevinskih proizvoda na tržište i o prestanku važenja Direktive Saveta 89/106/EEZ) i sprovedbenim i delegiranim uredbama koje su donete na osnovu navedenog propisa EU. Zajedno sa ranije donetim odlukama Evropske komisije koje se odnose na građevinske proizvode, a koje su i dalje na snazi, postoji oko 120 akata EU koji se odnose na građevinske proizode. Trećom revizijom Nacionalnog programa za usvajanje pravnih tekovina EU (NPAA) usvojenom 2018. godine, predviđeno je preuzimanje Regulation (EU) No 305/2011 i tri delegirane i jedne sprovedbene uredbe EU, koje spadaju u korpus zakonodavstva obuhvaćenog Pregovaračkim poglavljem 1 – Sloboda kretanja robe.
Neusklađenost domaćeg zakonodavstva sa evropskim u ovoj oblasti prepreka je konkuretnosti naših proizvođača i tela za ocenjivanje usaglašenosti (u daljem tekstu: TOU) na tom tržištu i drugim stranim tržištima. Domaći privredni subjekti koji su svoje poslovanje već prilagodili propisima EU i već posluju na tom tržištu, imaju dodatne troškove jer svoje proizvode moraju da usklade i sa domaćim zakonodavstvom, koje je u odnosu na evropsko u najvećoj meri zastarelo.
Nasleđena tehnička regulativa na području građevinskih proizvoda ima svoj glavni pravni osnov u Zakonu o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti. Pojedini građevinski proizvodi, odnosno njihove grupe, za postupak potvrđivanja usaglašenosti osnovu nalaze u naredbama o obaveznom atestiranju kojima se proizvođačima nalaže da u postupak potvrđivanja usaglašenosti uključe „treću stranuˮ, odnosno tela za ocenjivanje usaglašenosti.
Postojeći propisi o izgradnji ne sadrže osnovne zahteve za objekte. Određivanje nivoa i opsega zahteva u potpunosti je u rukama odgovornih (licenciranih) projektanata.
Nedostatak ovih propisa u smislu zastarelog načina propisivanja tehničkih zahteva, glomaznih i dugotrajnih procedura ocenjivanja usaglašenosti, kao i nepostojanje uslova za fabričku kontrolu proizvodnje građevinskih proizvoda i njihova generalna neusaglašenost sa zahtevima harmonizovanih evropskih standarda, predstavlja još jedan razlog za sagledavanje stanja, odnosno mogućnosti građevinskog sektora da se na brz, efikasan i održiv način usaglasi sa zahtevima evropske regulative.
Prema podacima o tržišnom nadzoru građevinskih proizvoda Sektora tržišne inspekcije Ministarstva trgovine, turizma i telekomunikacija, u toku 2016. godine, obavljene su tri kontrole čelika za armiranje betona i doneto jedno rešenje o zabrani isporuke na tržište, kao i 254 kontrole keramičkih pločica i keramičke sanitarne opreme, a doneto je 58 rešenja o otklanjanju nedostataka i zabrani prometa po Zakonu o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti i podneta su 42 zahteva za pokretanje prekršajnog postupka.
U Republici Srbiji postoje proizvođači građevinskih proizvoda koji su, pored toga što posluju na domaćem tržištu, i izvozno orijentisani, odnosno već prilikom proizvodnje i činjenja dostupnim svojih građevinskih proizvoda, pored domaćih tehničkih propisa, primenjuju i odredbe Regulation (EU) No 305/2011 za harmonizovano područje.
Postoji međutim i veliki broj domaćih proizvođača koji nisu izvozno orijentisani, kojima će za prilagođavanje novom sistemu poslovanja i promenjenim uslovima na tržištu koji će biti uspostavljeni donošenjem Zakona o građevinskim proizvodima, biti potrebno više vremena.
Prema sada važećim tehničkim propisima, samo tri tehnička propisa za građevinske proizvode, doneta na osnovu Zakona o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti, propisuju imenovanje tela za ocenjivanje usaglašenosti i to za cement, za čelik za armiranje betona i za hladnooblikovane zavarene šuplje profile od nelegiranih i sitnozrnih čelika. Za ove građevinske proizvode do sada su izdata ukupno tri rešenja o imenovanju tela za ocenjivanje usaglašenosti (jedno za cement i dva za čelik za armiranje betona). Imenovano telo za ocenjivanje usaglašenosti cementa poseduje sertifikat o akreditaciji kao sertifikaciono telo za cement. Imenovana tela za čelik za armiranje betona oba poseduju sertifikate o akreditaciji za ispitivanje čelika za armiranje betona, i nalaze se u postupku proširenja obima akreditacije sertifikacionog tela i na sertifikaciju čelika za armiranje betona, što je bilo uzeto u obzir prilikom izdavanja rešenja o imenovanju za telo za ocenjivanje usaglašenosti čelika za armiranje betona. Za imenovanje tela za ocenjivanje usaglašenosti hladnooblikovanih zavarenih šupljih profila od nelegiranih i sitnozrnih čelika nije bilo podntih zahteva.
Radi nesmetanog funkcionisanja tržišta potrebno je obezbediti dostupnost tehničkih propisa kako bi privredni subjekti, a posebno mala i srednja preduzeća, raspolagala pouzdanim i tačnim informacijama o odredbama propisa koji su na snazi u Republici Srbiji. U tu svrhu, potrebno je uspostaviti državni servis koji će pružati takve informacije zainteresovanim stranama. Ovakva usluga pružana je u poslednje tri godine, bez formiranja posebne organizacione jedinice, domaćim i stranim zainteresovanim pravnim i fizičkim licima. U određenom broju slučajeva upiti su stizali preko Ministarstva privrede, koje je zainteresovane strane upućivalo bilo usmeno ili putem elektronske pošte na obraćanje Ministarstvu građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture radi dobijanja odgovora na pitanja koja su se odnosila na građevinske proizvode. Na ovaj način gubi se neko vreme u prosleđivanju informacija, pa je zaključeno da bi bilo bolje da Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture formira elektronsku kontakt tačku za građevinske proizvode.
2. Ciljevi koji se postižu donošenjem zakona
Opšti ciljevi ovog zakona su: stvaranje uslova da građevinski proizvodi koji se stavljaju i čine dostupnim na tržištu Republike Srbije, a koji se ugrađuju u objekte zadovoljavaju propisane zahteve u pogledu ispunjavanja osnovih zahteva za objekte, i postizanje veće konkurentnosti domaćih aktera na tržištu, proizvođača građevinskih proizvoda i TOU, i to kako na domaćem tržištu građevinskih proizvoda, tako i na tržištu EU i drugim globalnim tržištima.
Ovi ciljevi će se postići primenom sledećih mera:
1.Utvrđivanje osnova za propisivanje tehničkih zahteva za građevinske proizvode;
2.Utvrđivanje zahteva koje treba da ispunjavaju imenovana tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi i imenovana tela za tehničko ocenjivanje;
3.Uspostavljanje elektronske kontakt tačke – elektronskog servisa za pružanje informacija o odredbama propisa Republike Srbije koji se odnose na građevinske proizvode;
4.Propisivanje nadzora nad primenom ovog zakona i propisa donetih na osnovu zakona i efikasne kontrole svih aktera u primeni odredaba ovog zakona;
5.Usvajanje u domaći pravni sistem novih instituta i nove terminologije koja se odnosi na građevinske proizvode, koja je korišćena u već prevedenim harmonizovanim standardima, čiju obaveznu primenu predviđa ovaj zakon.
Jedan od pokazatelja ostvarivanja ovih ciljeva i parametar za praćenje može da bude obim izvoza građevinskih proizvoda, a u toku sprovođenja zakona biće doneta odluka o tome koji parametri će se pratiti, kao pokazatelji ostvarivanja ciljeva donošenja zakona.
3. Da li su razmatrane mogućnosti za rešavanje problema bez donošenja akta
Imajući u vidu činjenicu da Republika Srbija nema opšti propis kojim bi na jedinstven način bila uređena pitanja koja se odnose na činjenje dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda, kao i kompleksnu prirodu oblasti građevinskih proizvoda, mišljenja smo da nije postojala mogućnost da se problemi koji se rešavaju ovim zakonom urede na drugačiji način od donošenja zakona.
Neophodnost donošenja zakona proizilazi i iz obaveze Republike Srbije utvrđene Nacionalnim programom za usvajanje pravnih tekovina EU (NPAA), kojim je predviđeno preuzimanje Regulation (EU) No 305/2011, koja spada u oblast obuhvaćenu Pregovaračkim poglavljem 1 – Sloboda kretanja robe.
Zajednički tehnički jezik, koji podrazumeva način utvrđivanja osnovnih zahteva za objekte, potom bitne karakteristike građevinskih proizvoda koji na njih imaju uticaj i naročito način iskazivanja performansi tih bitnih karakteristika, koji je u EU delimično ustanovljen još donošenjem Direktive o građevinskim proizvodima, koju Republika Srbija nije preuzela u svoj pravni sistem, karakterističan je za građevinske proizvode i objekte i kao takav nije deo postojećeg domaćeg pravnog okvira. Pored navedenog, kod građevinskih proizvoda se ne sprovodi ocenjivanje usaglašenosti proizvoda, na kojem se zasniva postojeća regulativa u Republici Srbiji koja čini pravni okvir infrastrukture kvaliteta ostalih proizvoda koji se isporučuju na tržište, već se sprovodi ocenjivanje i verifikacija stalnosti performansi uz primenu sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi svojstvenih samo građevinskim proizvodima. Iz navedenih razloga je u Evropskoj uniji donet propis koji se odnosi samo na građevinske proizvode i koji na celovit i sveobuhvatan način uređuje ovu oblast.
Bez obzira na činjenicu da je trenutno važeća nacionalna regulativa kojom su utvrđeni zahtevi za tela za ocenjivanje usalgašenosti i uslovi i postupci imenovanja/ovlašćivanja, usaglašena sa evropskim propisima, samo jedan deo opštih zahteva koji se odnose na ta tela može se primeniti na građevinske proizvode. Naime, specifičnost pristupa kod definisanja sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskih proizvoda utvrđenih Regulation (EU) No 305/2011, za razliku od utvrđenih modula za ocenjivanje usaglašenosti koji se mogu primeniti kod većine proizvoda koje pokrivaju evropske direktive novog pristupa, uslovljava postojanje specifičnih tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi kao i zahteve koje ista moraju da zadovolje. Stoga, sa sigurnošću možemo reći da u nacionalnoj regulativi nedostaju i odredbe koje utvrđuju vrste tela za ocenjivanje i verfikaciju stalnosti performansi građevinskih proizvoda. Bez tih odredbi, potpunu primenu ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskih proizvoda prema sistemu koji zahteva učešće treće strane, praktično je nemoguće sprovesti.
Predlog zakona o građevinskim proizvodima u domaći pravni sistem uvodi postupak ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskih proizvoda koji je različit od postupka ocenjivanja usaglašenosti koji se vrši za sve ostale proizvode. Predlogom zakona o građevinskim proizvodima propisano je da potpunu odgovornost za stavljanje proizvoda na tržište snosi isključivo proizvođač građevinskog proizvoda koji u deklaraciji o perfarmansama navodi performanse građevinskog proizvoda u vezi sa njegovim bitnim karakteristikama i na taj način potvrđuje njegovu usaglašenost sa zahtevima utvrđenim srpskom tehničkom specifikacijom odnosno zahtevima utvrđenim tehničkim propisom i zakonom. Nije, dakle, nezavisna treća strana odn. telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi to koje potvrđuje usaglašenost građevinskog proizvoda sa propisanim zahtevima, kao što je to slučaj u postupku ocenjivanja usaglašenosti ostalih proizvoda koji se stavljaju na tržište, već je to proizvođač. U zavisnosti od primenjenog sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi može da obavlja sledeće radnje:
ocenjivanje performansi građevinskog proizvoda sprovedeno na osnovu ispitivanja (uključujući uzorkovanje), proračuna, tabelarnih vrednosti ili opisne dokumentacije proizvoda;
početni pregled proizvodnog pogona i fabričke kontrole proizvodnje;
stalni nadzor, ocenjivanje i vrednovanje fabričke kontrole proizvodnje;
kontrolno ispitivanje uzoraka uzetih od strane imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi u proizvodnom pogonu ili skladišnim prostorijama proizvođača.
U okviru sistema 4 ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi telo ne obavlja ni jednu od navedenih radnji.
a og od osam jednog od a ona koja sadrži Zakon o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti a koja se odnose n
Saglasno podzakonskom aktu Zakona o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti, ocenjivanje usaglašenosti sprovodi se na osnovu osam modula koji su propisani tehničkim propisom, a osim tih osam modula, tehničkim propisom mogu da se propišu i drugi moduli ocenjivanja usaglašenosti. S obzirom na broj građevinskih proizvoda (oko 1200 različitih građevinskih proizvoda svrstanih u 35 oblasti), čak i da se na njih primenjuju moduli, to nije moguće.
S obzirom na navedeno, jasno je da Predlog zakona o građevinskim proizvodima predviđa potpuno drugačija rešenja kojima će biti propisani zahtevi za građevinske proizvode u odnosu na ona koja sadrži Zakon o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti, a koja se odnose na sve ostale proizvode.
4. Zašto je donošenje akta najbolji način za rešavanje problema
Uređivanje: uslova za stavljanje na tržište i činjenje dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda, načina iskazivanja performansi građevinskih proizvoda koji se čine dostupnim na tržištu, a koje se odnose na njihove bitne karakteristike, uslova za upotrebu znaka usaglašenosti na građevinskim proizvodima, uspostavljanje pet sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi građevinskih proizvoda, radnje koje u okviru tih sistema sprovode proizvođač i imenovana tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi, vrste dokumenata o ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi, zahtevi za imenovanje tela za tehničko ocenjivanje, zahtevi za imenovanje tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi, postupak prijavljivanja i obaveze tih tela, obaveze privrednih subjekata prilikom činjenja dostupnim građevinskih proizvoda na tržištu, vršenje nadzora nad primenom odredaba zakona i na osnovu njega donetih propisa, predstavljaju predmet zakonske regulative, te se stoga ova oblast može urediti isključivo na ovaj način.
5. Na koga i kako će najverovatnije uticati rešenja u zakonu
Rešenja u zakonu će uticati na:
-privredne subjekte (proizvođače, uvoznike i distributere građevinskih proizvoda)
-TOU (laboratorije, sertifikaciona tela)
-odgovorne projektante, odgovorne izvođače radova, lica koja vrše stručni nadzor u toku građenja objekata odnosno izvođenja radova,
-pravna lica koja izrađuju tehničku dokumentaciju i izvode radove,
-državne organe,
-investitore.
Uticaj koji će rešenja u zakonu imati na proizvođače i TOU se ogleda u potrebi da se proizvodnja odnosno pružanje usluga iz ove oblasti prilagode zahtevima novog propisa. To znači da će biti potrebno ulaganje u nabavku standarda, obuku osoblja za primenu standarda ili novih tehničkih propisa, ulaganje u novu, ili gde je to moguće, prilagođavanje postojeće, opreme.
Prelazak na evropske standarde za ispitivanje proizvoda u nekim oblastima u suštini neće imati uticaja, jer su ti standardi slični ili isti kao stari JUS i propisuju isti postupak ispitivanja, koji se sprovodi na istoj opremi. U drugim područjima standardi zahtevaju istu opremu kao i stari JUS standardi, ali je sam postupak ispitivanja drugačiji. U najnepovoljnijem slučaju, evropski standardi predviđaju sasvim nova ispitivanja, a samim tim i novu opremu.
Jedna od promena za tela za ocenjivanje usaglašenosti je i prelazak na nove frekvencije pojedinih ispitivanja (manje ili veće). Npr. kod betonskih ivičnjaka učestalost ispitivanja čvrstoće pri savijanju će se povećati, dok će se učestalost ispitivanja otpornosti na dejstvo mraza i soli smanjiti. Iz razloga racionalizacije, proizvođačima će biti isplativije da nabave opremu za ispitivanja koja su do sada podugovarali u laboratorijama.
Stepen regulisanosti proizvoda će se promeniti. Neki proizvodi, za koja je bilo obavezno atestiranje prema naredbama i JUS standardima, će preći na sistem 4 ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi (npr. betonske cevi za kanalizaciju dužine preko 1m), dok će se za neke druge proizvode stepen regulisanosti povećati (npr. betonske cigle).
Nov je i princip obezbeđivanja stalnosti performansi proizvoda, jer su početno ispitivanje i fabrička kontrola proizvodnje nametnuli proizvođaču dodatne zahteve po pitanju izvođenja i dokumentovanja kontrole proizvodnje, kao i izdavanja dokumenata od strane proizvođača (izjava o stalnosti performansi, obeležavanje proizvoda, bezbednosni list, uputstvo za upotrebu itd). Novo je i to, da u sistemima ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi 2+ i višim, telo za ocenjivanje i verfikaciju stalnosti performasni nadgleda i sprovođenje fabričke kontrole proizvodnje.
Zahtevi novog zakona koji će biti usklađen sa propisom EU (REGULATION (EU) No 305/2011) su manje strogi za same građevinske proizvode, nego što je to bio prethodni sistem. Razlog je u tome što se uspostavlja princip da budu zadovoljeni minimalni zahtevi za građevinske proizvode, koji važe za sve evropske zemlje. Sam građevinski proizvod i proizvodni postupak tako, u velikoj većini slučajeva, ne bi trebalo menjati. Proizvođačima u Republici Srbiji zbog toga neće biti potrebno mnogo vremena za prilagođavanje. Najviše pomoći će biti potrebno malim i mikro preduzećima, pre svega na području edukacije o zahtevima novih propisa i na pripremi dokumentacije fabričke kontrole proizvodnje. U tom postupku pružanja pomoći aktivna bi pre svega trebala da budu tela za ocenjivanje usaglašenosti, razna udruženja, uz aktivno učestvovanje predstavnika državne uprave (tržišna inspekcija i zaposleni na poslovima donošenja i primene tehničkih propisa iz ove oblasti). Zbog postupnog uvođenja novih harmonizovanih standarda ta pomoć neće biti potrebna za sve oblasti građevinskih proizvoda odjednom, već će se vremenski prilagoditi potrebama industrije.
Fokus rada tela za ocenjivanje usaglašenosti će se značajno pomeriti sa uzimanja uzoraka i ispitivanja na nadzor fabričke kontrole proizvodnje. Za to će biti neophodno da se promeni način razmišljanja zaposlenih, što je veliki izazov, posebno za iskusno osoblje ovih tela.
Značajna je i promena metoda kao i frekvencija ispitivanja, koje obavljaju tela za ocenjivanje usaglašenosti, koja će biti značajno manja. U odnosu na prethodni sistem, mnogo je manje područja proizvoda gde se ispitivanja građevinskog proizvoda rade u imenovanom telu. Zbog toga nabavka opreme za proizvode u sistemima ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi 1 i 3 može biti za imenovano telo neisplativa. Predlog zakona i zbog toga predviđa mogućnost ispitivanja na opremi koja nije vlasništvo tela za ocenjivanje i vefikaciju stalnosti performansi.
Tela za tehničko ocenjivanje nisu do sada postojala u domaćem sistemu ocenjivanja usaglašenosti. Interes da to postanu pronaći će institucije čiji su zaposleni angažovani u komisijama za usvajanje standarda Instituta za standardizaciju, fakulteti, instituti i tela za ocenjivanje usaglašenosti ukoliko za to imaju kapaciteta. Inovativnost u oblasti građevinskih proizvoda je zastupljena kao i u drugim oblastima, zahvaljujući novim tehnologijama kao i materijalima koji se koriste u proizvodnji građevinskih proizvoda, a ocenjivanje i vrednovanje ovakvih proizvoda vrlo često nije obuhvaćeno već postojećim tehničkim specifikacijima ili tehničkim propisima, naročito na domaćem tržištu. Na ovaj način se uspostavlja sistem koji omogućava da i takvi proizvodi pronađu svoj put da budu učinjeni dostupnim na domaćem tržištu, ali na jasan, pravno uređen i kontrolisan način.
Primena novog zakona će izazvati troškove i kod ostalih privrednih subjekata (distributeri, uvoznici, zastupnici) koji građevinske proizvode čine dostupnim na tržištu u smislu potrebe za obukom o primeni novog propisa. Ti troškovi će biti izraženi odmah nakon donošenja propisa, dok će se s protokom vremena njihov uticaj na poslovanje smanjivati. S obzirom da su obaveze privrednih subjekata prilikom stavljanja i činjenja dostupnim proizvoda na tržištu već propisane Zakonom o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti, donošenjem novog zakona te obaveze će biti samo precizirane i specifikovane u odnosu na činjenje dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda.
Preduzeća koja se bave projektovanjem i izvođenjem radova, kao i lica koja izrađuju tehničku dokumentaciju, rukovode izvođenjem radova ili vrše stručni nadzor biće u obavezi da se edukuju o promenama koje primena zakona donosi. Takođe, biće potrebno ulaganje u nabavku standarda koji se odnose na građevinske proizvode.
Biće potrebno da državni organi i institucije koje će učestvovati u primeni zakona edukuju svoje zaposlene i usvoje nove procedure u skladu sa odredbama ovog zakona.
Rešenja u zakonu imaće uticaj na investitore objekata i građane koji te objekte koriste, kroz stvaranje uslova da se na tržištu Republike Srbije čine dostupnim bezbedni građevinski proizvodi koji se zatim ugrađuju u objekte, uzimajući u obzir, naročito, zdravlje i bezbednost ljudi tokom čitavog životnog ciklusa tih objekata, zaštitu životinja i biljaka, zaštitu životne sredine, zaštitu potrošača i drugih korisnika i zaštitu imovine.
Promene koje se na tržištu mogu očekivati kada zakon stupi na snagu, procenjene su na osnovu rezultata studije: „Analiza usaglašenosti građevinskog sektora iz oblasti proizvodnje agregata za građevinarstvo, betona, armiranog i prednapregnutog betona, betonskih proizvoda i materijala za završnu obradu puteva sa zahtevima za transponovanje – prilagođavanje evropskom zakonodavstvu (Uredbe o građevinskim proizvodima)ˮ izrađene 2014. godine, koju je finasirala Švedska agencija za međunarodnu razvojnu saradnju (Sida) preko fonda PROFID (Projektni fond za institucionalni razvoj) za potrebe Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture. Implementacija propisa EU u Srbiji iz oblasti građevinskih proizvoda prouzrokovaće promene u radu svih aktera na tržištu, uključenih u sistem proizvodnje, distribucije, ugradnje i kontrole građevinskih proizvoda.
Očekivane promene kod proizvođača:
1. Prelazak na harmonizovane evropske standarde za ispitivanje proizvoda
U nekim oblastima ti standardi su isti kao stari JUS standardi i propisuju isti postupak ispitivanja, koji se sprovodi na istoj opremi. U drugim područjima standardi zahtevaju istu opremu kao i stari JUS standardi, ali je postupak drugačiji. U najnepovoljnijem slučaju, standardi predviđaju sasvim nova ispitivanja (nova oprema).
2. Prelazak na nove frekvencije pojedinih ispitivanja (manje ili veće)
Npr. kod betonskih ivičnjaka učestalost ispitivanje čvrstoće pri savijanju se povećava, dok se učestalost ispitivanja otpornosti na dejstvo mraza i soli smanjuje. Iz razloga racionalizacije, proizvođači mogu da se odluče da nabave opremu za ispitivanja koja su pre toga podugovarali u laboratorijama.
3. Promena stepena regulisanosti proizvoda
Neki proizvodi, za koja je bilo obavezno atestiranje prema Naredbama i JUS standardima, preći će na sistem 4 ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi (npr. betonske cevi za kanalizaciju dužine preko 1m), dok se za neke druge proizvode stepen regulisanosti povećava (npr. betonske cigle).
4. Novi princip obezbeđivanja stalnosti performansi proizvoda
Početno ispitivanje i fabrička kontrola proizvodnje nameću proizvođaču dodatne zahteve u smislu izvođenja i dokumentovanja kontrole proizvodnje, kao i izdavanja dokumenata od strane proizvođača (deklaracija o performansama, označavanje proizvoda, informacije o bezbednosti, uputstvo za upotrebu itd.). Novo je i to, da u sistemima 2+ i višim, imenovano telo nadgleda i sprovođenje fabričke kontrole proizvodnje.
Očekivane promene kod TOU:
1. Fokus rada TOU će se pomeriti sa uzimanja uzoraka i ispitivanja na nadzor fabričke kontrole proizvodnje.
Za to je neophodno da se promeni način razmišljanja zaposlenih u TOU, što može predstavljati veliki izazov, posebno za iskusno osoblje TOU. U Evropi su postojale dve vrste TOU – ona koja proizilaze iz ispitnih laboratorija i ona koja proizilaze iz sertifikacionih tela za QMS (ISO 9001). U evropskoj anketi sprovedenoj pre usvajanja Regulation (EU) No 305/2011, TOU koja proizlaze iz ispitnih laboratorija prepoznata su od strane proizvođača kao kompetentnija i korisnija za sistem potvrđivanja usaglašenosti.
2. Promena metoda i frekvencije ispitivanja koje su zadatak TOU
U odnosu na prethodni sistem mnogo je manje oblasti građevinskih proizvoda gde se ispitivanja rade u imenovanom telu za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi. Zbog toga nabavka opreme za proizvode za koje se primenjuju sistemi 1 i 3 ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi može biti za TOU neisplativa. Regulation (EU) No 305/2011 zbog toga predviđa mogućnost ispitivanja na opremi koja nije vlasništvo TOU.
Studija: „Analiza usaglašenosti građevinskog sektora iz oblasti proizvodnje agregata za građevinarstvo, betona, armiranog i prednapregnutog betona, betonskih proizvoda i materijala za završnu obradu puteva sa zahtevima za transponovanje – prilagođavanje evropskom zakonodavstvu (Uredbe o građevinskim proizvodima)ˮ imala je za cilj da se, na osnovu prikupljenih i obrađenih rezultata sa terena, o stepenu usaglašenosti građevinske industrije, tačnije proizvođača četri grupe građevinskih proizvoda i TOU, proceni realno potreban vremenski period za usaglašavanje industrije i TOU sa zahtevima evropske regulative, kako bi se na transparentan i predvidiv način izvršilo prenošenje Regulation (EU) No 305/2011 of 9 March 2011 laying down harmonised conditions for the marketing of construction products and repealing Council Directive 89/106/EEC u nacionalno zakonodavstvo, imajući u vidu činjenicu da je usaglašavanje sa odredbama harmonizovanih standarda, ispunjenje tehničkih zahteva, tačnije obezbeđenje uslova i opreme za ispitivanje proizvoda u okviru fabričke kontrole proizvodnje, uslov koji u najvećoj meri određuje potrebno vreme za usaglašavanje.
Procena potrebnog vremena za usaglašavanje sa zahtevima harmonizovanih standarda koju su dali proizvođači:
Proizvod/Grupa proizvoda
Vremenski period
Agregat
4 godine i više
Beton
2 godine
Betonski proizvodi
2 – 4 godine
Asfaltne mešavine
4 godine
Procena potrebnog vremena za usaglašavanje sa zahtevima harmonizovanih standarda koju su dala TOU:
Proizvod/Grupa proizvoda
Vremenski period
Agregat
2 – 4 godine
Beton
2 – 4 godine
Betonski proizvodi
2 – 4 godine
Asfaltne mešavine
2 – 4 godine
6. Kakve troškove će primena zakona izazvati građanima i privredi, a naročito malim i srednjim preduzećima
Troškovi koje će primena zakona izazvati građanima i privredi odnose se na troškove za obuku osoblja za primenu novih standarda, troškove za ulaganje u nabavku nove opreme ili prilagođavanje postojeće opreme. Biće potrebno da proizvođači koji nemaju uspostavljenu fabričku kontrolu proizvodnje investiraju u istu, ili te poslove podugovore sa nekim telom za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi.
Predlogom zakona predviđeno je da akreditacija bude jedan od načina dokazivanja kompetentnosti tela koja žele da budu imenovana za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi, pa u troškove primene zakona treba uvrstiti i troškove akreditacije. Takođe, treba napomenuti da su za TOU koja su već prisutna na tržištu novi samo troškovi proširenja obima akreditacije, pošto su ta tela već akreditovana. Strukturu troškova akreditacije, između ostalog, čine: troškovi obrade prijave za otpočinjanje prve akreditacije (48.000 RSD), troškovi obrade prijave za proširenje obima akreditacije (30.000R RSD), troškovi ocenjivanja po dan/ocenjivaču (48.000 RSD), troškovi održavanja akreditacije na godišnjem nivou koji npr. za sertifikaciona tela za sertifikaciju proizvoda do deset proizvoda/grupa proizvoda iznose 60.000 RSD.
S obzirom da se ovim zakonom u domaći pravni sistem prenosi propis EU, to znači i priključivanje ovog sektora domaće privrede evropskom tržištu građevinskih proizvoda. Za proizvođače iz Republike Srbije to znači da će primena odredbi zakona značiti da im je otvoreno evropsko tržište bez dodatnih troškova, ali, sa druge strane će domaće tržište isto tako biti otvoreno konkurenciji bez znatnijih dodatnih troškova. Bitna promena tržišnih uslova se može desiti samo kod onih proizvoda, gde je prevoz na dugim relacijama ekonomski održiv (metalni proizvodi, hemijski proizvodi, specijalni proizvodi sa većom dodatom vrednošću, itd).
Vrsta troškova koji se mogu očekivati primenom zakona kao i kojim akterima na tržištu će biti potrebna pomoć da podnesu taj teret, mogu se proceniti i na osnovu iskustava Republike Slovenije koja su predstavljena u napred navedenoj studiji: „Analiza usaglašenosti građevinskog sektora iz oblasti proizvodnje agregata za građevinarstvo, betona, armiranog i prednapregnutog betona, betonskih proizvoda i materijala za završnu obradu puteva sa zahtevima za transponovanje – prilagođavanje evropskom zakonodavstvu (Uredbe o građevinskim proizvodima)ˮ. S obzirom da, saglasno EU zakonodavstvu, sam građevinski proizvod i proizvodni postupak, u velikoj većini slučajeva nije bilo potrebno menjati, proizvođači u Sloveniji su se zbog toga prilično brzo prilagodili. Najviše pomoći bilo je potrebno malim i mikro preduzećima, pre svega na području edukacije o zahtevima novih propisa i na pripremi dokumentacije koja se odnosi na fabričku kontrolu proizvodnje. Zbog postupnog uvođenja novih harmonizovanih standarda ta pomoć nije bila potrebna za sve sektore odjednom, nego je bilo moguće prilagoditi je vremenski različitim potrebama industrije.
Što se tiče formiranja i funkcionisanja elektronske kontakt tačke za građevinske proizvode, neće biti dodatnih troškova s obzirom da su poslovi elektronske kontakt tačke i do sada obavljani sa postojećim kapacitetima u okviru Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, a za njeno formiranje neće biti potrebna ni dodatna ulaganja.
7. Da li su pozitivne posledice donošenja zakona takve da opravdavaju troškove koje će on stvoriti
Očekuje se da će pozitivne posledice donošenja ovog zakona opravdati troškove koji će nastati njegovim stupanjem na snagu, s obzirom da će se privrednim subjektima (proizvođači, TOU) omogućiti postizanje veće konkurentnosti na tržištu, a posebno uzimajući u obzir i propisivanje prelaznih perioda za prilagođavanje promenama do kojih će primena odredbi zakona dovesti.
Troškovi koje će primena odredbi zakona izazvati malim i srednjim preduzećima olakšavaju se odredbama čl. 31-33. zakona kojima se utvrđuju pojednostavljeni postupci, i u skladu sa kojima pod određenim uslovima:
-pri utvrđivanju tipa proizvoda, proizvođač može da zameni ispitivanje tipa ili proračune tipa odgovarajućom tehničkom dokumentacijom (član 31);
-mikro pravno lice koje proizvodi građevinski proizvod obuhvaćen standardom sa Spiska 1, može pod određenim uslovima da zameni utvrđivanje tipa proizvoda upotrebom drugih metoda, odnosno postupa s građevinskim proizvodom na koji se primenjuje sistem 3 u skladu sa odredbama za sistem 4 (član 32);
-za građevinski proizvod obuhvaćen srpskim standardom sa Spiska 1 koji je proizveden zasebno ili po meri u neserijskoj proizvodnji, proizvođač može da zameni deo o ocenjivanju performansi iz odgovarajućeg sistema specifičnom tehničkom dokumentacijom (član 33).
Akreditacija je način kojim se utvrđuje kompetentnost tela za ocenjivanje usaglašenosti za obavljanje poslova: ispitivanja, kontrolisanja i sertifikacije proizvoda. Predlogom zakona je predviđeno da imenovano telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi, koje poseduje sertifikat o akreditaciji ispunjava propisane zahteve za imenovanje u meri u kojoj su ti zahtevi obuhvaćeni obimom akreditacije, uzimajući u obzir postupke ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi za građevinske proizvode obuhvaćene akreditacijom. Akreditaciono telo Srbije raspolaže i kapacitetima i znanjima za obavljanje poslova akreditacije, a takođe je spremno da vrši akreditaciju tela po novim harmonizovanim standardima.
Jedna od novina predviđenih ovim zakonom je, između ostalog, fabrička kontrola proizvodnje koja je obavezna u okviru svih sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi. Fabrička kontrola proizvodnje omogućava da proizvođač bude odgovoran za navedene performanse jer se u toku same proizvodnje građevinskog proizvoda ta proizvodnja stalno kontroliše, a ta kontrola dokumentuje, pa se eventualne uočene nepravilnosti u proizvodnji mogu odmah otkloniti, za razliku od ocenjivanja usaglašenosti gde nezavisna treća strana potvrđuje usaglašenost proizvoda sa propisanim zahtevima, tek kada je taj proizvod već proizveden, što znači da nije obezbeđen kontinuitet kontrole proizvodnje samog proizvoda. Prednost koju donosi ovaj zakon predstavlja i mogućnost da proizvođači koji nemaju uspostavljenu fabričku kontrolu proizvodnje odnosno ne žele da investiraju u njeno uspostavljanje angažuju telo za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi, što je opet dodatna mogućnost proširenja delatnosti za postojeća tela za ocenjivanje usaglašenosti, odnosno mogućnost preorijentacije za postojeća tela kod građevinskih proizvoda kod kojih će se primenjivati sistem 4 ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi.
Primena novih harmonizovanih standarda za građevinske proizvode znači s jedne strane usklađivanje tih proizvoda sa zahtevima evropskog zakonodavstva čime se njihovim proizvođačima, nakon pristupanja Republike Srbije EU, odnosno potpisivanja ASAA Sporazuma o ocenjivanju usaglašenosti i prihvatanju industrijskih proizvoda sporazuma (Agreement on Conformity Assessment and Acceptance of Industrial Products), otvara pristup unutrašnjem tržištu od preko 500 miliona potrošača, čiji je ukupan BDP oko 13 triliona €. Obavezna primena harmonizovanih standarda proizvođačima koji su ih već prihvatili i koji izvoze na tržište EU i druga strana tržišta, znači i ukidanje obaveze dvostruke sertifikacije, koja im je do donošenja ovog zakona opterećivala poslovanje i odražavala se na cene njihovih proizvoda, ako su ih pored izvoza stavljali i na tržište Republike Srbije.
Primena harmonizovanih standarda odraziće se pozitivno i na podsticaj inovativnosti i brži tehnološki razvoj privrede Republike Srbije, kao i poboljšanja u smislu bezbednosti i zaštite životne sredine.
Imajući u vidu sve navedeno, smatramo da će troškovi koji će nastati primenom odredbi ovog zakona i obaveznom primenom harmonizovanih standarda biti u potpunosti opravdani s obzirom na koristi koje će njegova primena doneti.
8. Da li se zakonom podržavaju stvaranje novih privrednih subjekata i tržišna konkurencija
Očekuje se da će se donošenjem ovog zakona stvoriti uslovi za stvaranje novih privrednih subjekata i povećanje konkurencije na domaćem tržištu građevinskih proizvoda, kao i da će to rezultirati povećanjem konkurentnosti domaćih privrednih subjekata na tržištu EU i drugim svetskim tržištima.
Navodimo iskustva Republike Slovenije, predstavljena u napred citiranoj studiji: „Analiza usaglašenosti građevinskog sektora iz oblasti proizvodnje agregata za građevinarstvo, betona, armiranog i prednapregnutog betona, betonskih proizvoda i materijala za završnu obradu puteva sa zahtevima za transponovanje – prilagođavanje evropskom zakonodavstvu (Uredbe o građevinskim proizvodima)ˮ, koja mogu biti indikativna za situaciju na tržištu Republike Srbije u implementaciji harmonizovanih standarda, za sledeće proizvodne oblasti: agregat, beton i betonske proizvode, u periodu od 2002. do 2006. godine. Na osnovu podataka Statističkog ureda Republike Slovenije, u tom periodu broj proizvođača tih građevinskih proizvoda povećao se je za 7%, a njihovi prihodi od prodaje za 80%. Broj preduzeća iz oblasti građevinarstva u tom periodu povećao se za 25 %, a njihovi prihodi za 60 %. Treba napomenuti da je u navedenom periodu, odnosno 2004. godine Slovenija postala punopravni član EU, čime se tržište za plasiranje građevinskih proizvoda proizvedenih u toj državi multiplikovalo.
9. Da li su sve zainteresovane strane imale priliku da se izjasne o zakonu
Predmetna pravna materija prvobitno je pripremljena u formi Predloga uredbe o građevinskim proizvodima. U pripremi Predloga uredbe o građevinskim proizvodima učestvovali su predstavnici svih zainteresovanih strana (proizvođača, TOU, akademske zajednice, nadležnih organa i institucija) u svojstvu članova Radne grupe. Pojedini članovi Radne grupe dali su doprinos i svojim učešćem na nekim javnim skupovima na kojima su predstavljena predložena zakonska rešenja. Neposredna iskustva članova Radne grupe pomogla su u definisanju i uobličavanju pravnih normi propisa.
Prezentacija predloženih rešenja održana je u saradnji sa Privrednom komorom Srbije, koja je obezbedila organizaciju i prostor za održavanje skupova, po sledećem rasporedu:
Valjevo – 9. novembar 2016. godine;
Novi Sad – 17. novembar 2016. godine;
Beograd – 21. novembar 2016. godine;
Niš – 24. novembar 2016. godine i
Beograd – 29. novembar 2016. godine.
Nakon svake od održanih prezentacija Predloga uredbe o građevinskim proizvodima, vođene su diskusije i davani odovori na pitanja učesnika. Određeni broj prisutnih na prezentacijama izrazio je svoje primedbe, predloge i sugestije, a neke su dostavljene elektronskom poštom. Sve opravdane i osnovane sugestije, primedbe i predlozi ugrađeni su u tekst u predlog propisa.
S obzirom da je naknadnim proverama utvrđeno je da zbog obimnosti materije koju REGULATION (EU) No 305/2011 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 9 March 2011 laying down harmonised conditions for the marketing of construction products and repealing Council Directive 89/106/EEC uređuje, ista ne može biti preneta u domaći pravni sistem kroz uredbu, Predlog uredbe o građevinskim proizvodima je povučen iz procedure, a na osnovu njegovog sadržaja pripremljen je tekst Nacrta zakona o građevinskim proizvodima.
Na predlog Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, Odbor za privredu i finansije Vlade, na sednici održanoj 26. jula 2017. godine, je doneo Zaključak kojim je utvrdio Program javne rasprave o Nacrtu zakona o građevinskim proizvodima.
Javna rasprava o Nacrtu zakona u vidu javnih prezentacija praćenih diskusijama sprovedena je u periodu od 1. do 31. avgusta 2017. godine, i to:
2. avgusta 2017. godine u Regionalnoj privrednoj komori u Beogradu,
9. avgusta 2017. godine u Regionalnoj privrednoj komori u Novom Sadu,
16. avgusta 2017. godine u Regionalnoj privrednoj komori u Nišu,
23. avgusta 2017. godine u Regionalnoj privrednoj komori u Kragujevcu i
30. avgusta 2017. godine u Regionalnoj privrednoj komori u Valjevu.
Tekst Nacrta zakona bio je postavljen na internet prezentaciji Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, www.mgsi.gov.rs i na portalu e-uprave.
U toku predstavljanja prisutnima su u vidu prezentacije predstavljena nova rešenja, nakon čega su održane diskusije o predloženim rešenjima. Određeni broj prisutnih na prezentacijama je dostavio svoje primedbe, predloge i sugestije. Sve opravdane sugestije, primedbe i predlozi ugrađeni su u tekst Nacrta zakona. S druge strane, određenim sugestijama, primedbama i predlozima nije bilo mesto u Nacrtu zakona ili uopšte ne predstavljaju zakonsku materiju i nisu predmet ovog ili drugih zakona, ili su suviše generalne prirode, neodređene i uopštene, ili mogu biti rešeni na drugi način ili su već rešeni zakonom, a određene sugestije, primedbe i predlozi nisu bili opravdani i osnovani.
Opšta ocena na svim održanim raspravama može se sumirati kao davanje podrške Nacrtu zakona, čije je donošenje ocenjeno kao neophodno i čime će biti rešen veliki broj otvorenih pitanja u vezi sa činjenjem dostupnim na tržištu građevinskih proizvoda.
Posebno ističemo sugestiju koja nam je upućena da se u Nacrt zakona uvrsti pojam Nacionalne tehničke ocene – dokumentovane ocene performansi građevinskog proizvoda koja se odnosi na njegove bitne karakteristike, a koja je izdata u skladu sa odgovarajućim evropskim, odnosno nacionalnim dokumentom za ocenjivanje, s obzirom da postoji mnogo građevinskih proizvoda koji se nalaze u neharmonizovanoj oblasti. Ovakvo zakonsko rešenje još nalažu i: ubrzan razvoj tehnike i tehnologije u oblasti repromaterijala i proizvodne opreme, proizvodnja građevinskih proizvoda proizvedenih primenom najnovijih tehničko-tehnoloških dostignuća koji izlaze iz okvira postojećih tehničkih specifikacija zbog čega ih nije moguće staviti na tržište, ukoliko se ne predvidi mogućnost izdavanja Nacionalne tehničke ocene. Ova sugestija je prihvaćena kroz odredbe koje se odnose na imenovanje i delovanje tela za tehničko ocenjivanje, izradu srpskog dokumenta za ocenjivanje i izdavanje srpske tehničke ocene.
Drugi značajan predlog odnosi se na neophodnost postojanja prelaznog perioda za primenu odredaba novog zakona od najmanje dve godine, kako bi se stekli potrebni uslovi (imenovanje potrebnih tela za ocenjivanje i verifikaciju performansi, donošenje novih tehničkih poropisa i drugih podzakonskih akata u skladu sa novim zakonom, pripreme proizvođača) za primenu harmonizovanih standarda, odnosno za njihovo stavljanje na Spisak 1 sa obaveznom primenom. Predlog će takođe biti prihvaćen kroz odredbe koje se odnose na donošenje pravilnika sa spiskom harmonizovanih standarda čija će primena biti obavezna, ali nakon određenog prelaznog perioda.
10. Koje će se mere tokom primene zakona preduzeti da bi se postiglo ono što se zakonom predviđa
Ovaj zakon predviđa mere koje se tiču jačanja institucija i organizacionog okvira, kao i inspekcijski nadzor i kaznene odredbe.
Pored toga, u cilju sprovođenja zakona Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture će organizovati obuke za primenu odredbi zakona, a biće organizovane i obuke koje će imati za cilj unapređenje kapaciteta za zaposlene u organima tržišnog nadzora.
Nadzor nad primenom zakona, koji se odnosi na upotrebu građevinskih proizvoda, u skladu sa ovim zakonom, propisima donetim na osnovu ovog zakona kao i posebnim propisima kojima se utvrđuju zahtevi za upotrebu građevinskih proizvoda, ugradnju i performanse građevinskih proizvoda u odnosu na njihove bitne karakteristike koje utiču na ispunjavanje osnovnih zahteva za objekte, vršiće postojeće inspekcijske službe: građevinski inspektori, inspektori zaštite od požara, inspektori zaštite životne sredine, inspektori rada, sanitarni inspektori i drugi inspektori u skladu sa posebnim propisima, i u tom smislu ne postoji potreba za povećanjem ovih kapaciteta, koja bi nastala zbog donošenja zakona.
Povećanje obaveza aktera na tržištu je opravdano, jer će se njihovim većim angažovanjem postići bolji efekti u sektoru građevinskih proizvoda, u smislu višeg stepena bezbednosti građevinskih proizvoda koji se čine dostupnim na tržištu i stvaranja uslova za povećanje izvoza domaćih građevinskih proizvoda, posebno na tržište EU.
Međuinstitucionalna saradnja između organa i organizacija nadležnih za sprovođenje zakonskih rešenja, kao u vezi sa vođenjem registara imenovanih tela, se nastavlja.
Elektronska kontakt tačka je institut koji je predviđen ovim zakonom i do sada nije postojao u ovom smislu, mada se svi poslovi koje je predviđeno da obavlja elektronska kontakt tačka već obavljaju kroz redovan rad Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, kroz davanje mišljenja o primeni odredbi tehničkih propisa za građevinske proizvode (zvaničnim putem i putem elektronske pošte). Mogući problem u funkcionisanju elektronske kontakt tačke je nedostatak administrativnih kapaciteta, jer su trenutno na poslovima iz oblasti građevinskih proizvoda angažovana dva stalno zaposlena lica i šef odseka koji se bavi i drugim poslovima iz delokruga odseka kao i jedno lice zaposleno po ugovoru. Funkcionisanje elektronske kontakt tačke za građevinske proizvode je jedan od servisa koje je država obavezna da pruža u cilju stvaranja uslova za što brže prilagođavanje domaćeg tržišta zahtevima koje će uspostaviti Regulation (EU) No 305/2011 po pristupanju Republike Srbije EU ili po potpisivanju ACAA sporazuma.
Predlogom zakona o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti predviđeno je da Ministarstvo privrede obavlja poslove elektronske kontakt tačke odnosno, informativnog centra za proizvode, a da nadležno ministarstvo, na zahtev, dostavlja Ministarstvu privrede informacije o zahtevima tehničkih propisa za proizvode iz svog delokruga. Smatramo da je rešenje predloženo Predlogom zakona o građevinskim proizvodima efikasnije jer predviđa da se zainteresovane strane obraćaju direktno organu nadležnom za poslove državne uprave koji se odnose na građevinske proizvode, bez posrednika. Ovakvo rešenje je ekspeditivnije i smatramo logičnije za zainteresovane strane, pogotovo imajući u vidu specifičnost građevinskih proizvoda, u odnosu na sve ostale proizvode.
Što se tiče obavezne primene harmonizovanih standarda za građevinske proizvode, dinamika proglašenja srpskih standarda kojima su preuzeti harmonizovani standardi obaveznim za primenu će biti postepena. Prvo će obaveznim za primenu biti proglašeni oni harmonizovani standardi za proizvodne oblasti za koje u Republici Srbiji nema proizvođača građevinskih proizoda, zatim za one proizvodne oblasti kojima pripadaju proizvođači koji već primenjuju takve standarde jer izvoze svoje proizvode pa ih samim tim već primenjuju, a zatim i na one za koje imamo domaće proizvođače koji sada posluju saglasno postojećim, još neusaglašenim tehničkim propisima. Na ovaj način će se amortizovati pritisak na privredu zbog uvođenja obavezne primene harmonizovanih standarda.
Regulatorne mere:
U sprovođenju ovog zakona, ministar nadležan za poslove građevinarstva:
– bliže propisuje sadržinu i način izrade deklaracije o performansama (član 9. stav 3);
– donosi tehničke propise koji se odnose na građevinske proizvode (član 21. stav 1);
– propisom sastavlja spisak srpskih standarda kojima su preuzeti harmonizovani standardi koji se primenjuju u skladu sa zakonom (u daljem tekstu: Spisak 1) i spisak donetih srpskih dokumenata za ocenjivanje (u daljem tekstu: Spisak 2), sa utvrđenim datumom početka njihove primene (član 21. stav 2);.
– bliže propisuje sadržaj, postupak izrade i donošenja srpskog dokumenta za ocenjivanje (član 23. stav 2);.
– bliže propisuje oblik i sadržaj srpske tehničke ocene (član 28. stav 3);
– bliže propisuje način sprovođenja ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi, sisteme ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi, vrste tela za ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi i sadržaj i vrste dokumenata o ocenjivanju i verifikaciji stalnosti performansi u zavisnosti od primenjenog sistema ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi utvrđenog tehničkom specifikacijom ili tehničkim propisom kojim je obuhvaćen građevinski proizvod (član 30. stav 5);
– utvrđuje zahteve za imenovanje tela za tehničko ocenjivanje (član 35. stav 3);
– bliže utvrđuje zahteve za imenovanje tela za ocenjivanje i vefikaciju stalnosti performansi (član 40. stav 9).
Rok za donošenje propisa za sprovođenje ovog zakona je dvanaest meseci od dana njegovog stupanja na snagu (član 71. stav 1), a ministarstvo poseduje institucionalne kapacitete da propise za sprovođenje ovog zakona donese u predviđenom roku.
Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture obavlja poslove elektronske kontakt tačke za građevinske proizvode, koja pruža besplatne informacije o tehničkim propisima koji se primenjuju na građevinske proizvode na teritoriji Republike Srbije (član 34).
Ministar nadležan za poslove građevinarstva propisuje bitne karakteristike za koje proizvođač navodi performanse građevinskog proizvoda prilikom njegovog stavljanja na tržište, a po potrebi i bitne karakteristike u vezi sa njihovim predviđenim upotrebama, za familije građevinskih proizvoda obuhvaćene srpskim standardom kojim je preuzet harmonizovani standard koji se primenjuje u skladu sa ovim zakonom (član 6. stav 5), kojim mogu biti utvrđene i granične vrednosti performansi u vezi sa bitnim karakteristikama koje je potrebno navesti (član 6. stav 6).
Ministar građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture donosi tehnički propis, kojim može biti izmenjen period tokom kojeg proizvođač čuva tehničku dokumentaciju i deklaraciju o performansama za pojedine familije građevinskih proizvoda, a na osnovu očekivanog veka trajanja ili uloge koju građevinski proizvod ima u objektu (član 14. stav 4).
Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, obaveštava ministarstvo nadležno za prijavljivanje tehničkih propisa u pripremi o dostavljenom srpskom dokumentu ta ocenjivanje, kada je to potrebno u skladu sa posebnim propisom (član 25. stav 1. tačka 1) i daje saglasnost na sadržaj srpskog dokumenta za ocenjivanje i objavljuje spisak donetih srpskih dokumenata za ocenjivanje u Službenom glasniku Republike Srbije (član 25. stav 1. tač. 2) i 3).
Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture daje svoje mišljenje o srpskom dokumentu ta ocenjivanje, nakon savetovanja sa telom za tehničko ocenjivanje koje je izradilo taj srpski dokument za ocenjivanje, ako zainteresovana strana na tržištu građevinskih proizvoda smatra ili organ koji vrši nadzor nad primenom ovog zakona utvrdi da srpski dokument za ocenjivanje ne zadovoljava u potpunosti zahteve koje treba da ispuni u odnosu na bitne zahteve za objekat (član 27. stav 1), na osnovu čega zadržava, zadržava uz ograničenje ili povlači upućivanja na srpske dokumente za ocenjivanje odnosno objavljuje, ne objavljuje ili objavljuje uz ograničenje upućivanja na srpske dokumente za ocenjivanje u „Službenom glasniku Republike Srbijeˮ (član 27. stav 2) i o tome obaveštava telo za tehničko ocenjivanje koje je izradilo odnosno izrađuje srpski dokument za ocenjivanje (član 27. stav 3).
Ministar nadležan za poslove građevinarstva može da propiše nivoe ili klase performansi u vezi sa bitnim karakteristikama građevinskih proizvoda (član 29. stav 1).
Ministar nadležan za poslove građevinarstva može da propiše ili izmeni sistem ocenjivanja i verifikacije stalnosti performansi koji će se primenjivati na građevinski proizvod ili familiju građevinskih proizvoda obuhvaćenih srpskim standardom sa Spiska 1 ili bitne karakteristike građevinskog proizvoda, utvrđene srpskim standardom sa Spiska 1, uzimajući u obzir, naročito, uticaj na zdravlje i bezbednost ljudi i životnu sredinu (član 30. stav 6).
Ministar nadležan za poslove građevinarstva sistem ili sisteme ocenjivanja i verifikacije stalanosti performasni koji će se primenjivati na građevinski proizvod ili familiju građevinskih proizvoda obuhvaćenih srpskim standardom na koji se poziva tehnički propis ili tehničkim propisom ili bitne karakteristike građevinskog proizvoda, utvrđene srpskim standardom na koji se poziva tehnički propis, uzimajući u obzir, naročito, uticaj na zdravlje i bezbednost ljudi i životnu sredinu (član 30. stav 7).
Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, nakon upisa imenovanog tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi u registar, na svojoj internet stranici objavljuje spisak imenovanih tela za ocenjivanje i verifikaciju stalnosti performansi (član 48. stav 2), kao i svaku promenu spiska tog spiska (član 48. stav 3).