I. USTAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u čl. 63. do 66. i članu 69. Ustava Republike Srbije, kojima je utvrđeno pravo na slobodu odlučivanja o rađanju, prava deteta, prava i dužnosti roditelja, posebna zaštita porodice, majke, samohranog roditelja i deteta, kao i socijalna zaštita građana i porodice.
II RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA
Odredbe Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom predstavljaju deo ukupne društvene brige o deci i odnose se na poboljšanje uslova za zadovoljavanje osnovnih potreba dece, posebne podsticaje za rađanje dece i podršku materijalno ugroženim porodicama, porodicama sa decom sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i deci bez roditeljskog staranja.
Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom zasnovan je na pravu i dužnosti roditelja da podižu i vaspitavaju decu, pravu deteta na uslove života koji mu omogućavaju pravilan razvoj i obavezi države da podrži dobrobit porodice, deteta i budućih generacija. Otuda ovaj zakon ne predstavlja samo opredeljenje države u oblasti socijalne politike, već je, uključujući demografske potrebe, istovremeno i važan instrument populacione politike.
Nova zakonska rešenja doprinose i ispunjavanju ciljeva utvrđenih za sprovođenje izmenjene i dopunjene Strategije podsticanja rađanja, a svojim odredbama ovaj zakon jasno i nedvosmisleno potvrđuje opredeljenje države da se podsticajnim merama uvećanog roditeljskog dodatka uhvati u koštac sa jednim od najvećih problema – nedovoljnim brojem novorođene dece.
III. OBJAŠNJENJE POJEDINIH ODREDABA
Roditeljski dodatak predstavlja neophodnu meru podrške porodici, jer predstavlja u sadržinskom i u materijalnom smislu glavni instrument populacione politike.
Naime, Centralna Srbija i AP Vojvodina zahvaćene su vrlo nepovoljnim demografskim kretanjima: stanovništvo se odavno ne obnavlja u istoj razmeri, jer je stopa fertiliteta decenijama ispod potrebe za prostu reprodukciju; broj novorođenih je daleko niži od broja umrlih, pa je prirodni priraštaj negativan, kako ukupno, tako posmatrano i u najvećem broju opština; stanovništvo ubrzano stari, rapidan je proces depopulacije; povećava se udeo starih u ukupnom broju stanovništva.
Dugoročne demografske projekcije najavljuju još nepovoljnije tendencije u budućnosti i znatno smanjenje broja stanovnika.
Ovakva kretanja imaju izuzetno nepovoljne socijalne i ekonomske posledice i zahtevaju efikasan politički odgovor države odmah.
Ovim zakonom definisani su iznosi, način isplate i usklađivanje iznosa roditeljskog dodatka i paušala za nabavku opreme za dete.
U postupku ostvarivanja prava na roditeljski dodatak kao posebni uslovi predviđeni su: redovna vakcinacija sve dece majke u skladu sa propisima u oblasti zdravstvene zaštite Republike Srbije, kao i redovno pohađanje dece predškolskog uzrasta, pripremnog predškolskog programa u okviru sistema predškolskog vaspitanja i obrazovanja Republike Srbije, odnosno redovno pohađanje nastave u okviru sistema osnovnoškolskog obrazovanja Republike Srbije, dece osnovnoškolskog uzrasta.
Takođe, u odredbama Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom koje se odnose na pravo na naknadu zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta i prava na ostale naknade po osnovu rođenja i nege deteta i posebne nege deteta izvršene su korekcije u pogledu jasnijeg definisanja osnovica koje se uzimaju kao relevante u periodu korišćenja pojedinačnih prava, a od uticaja su na obračun visine naknade zarade odnosno naknade plate i ostale naknade, kao i neophodne korekcije koje su uslovljene direktom isplatom prava na račune korisnika.
Ovim zakonom izvršena je i korekcija u pogledu prihoda koji su od uticaja na ostvarivanje prava na dečiji dodatak, a vezani su za nove iznose roditeljskog dodatka za treće i četvrto dete.
U zakonu su izvršene i neophodne dopune koje se odnose na zaštitu podatka o ličnosti.
IV. FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENJE ZAKONA
Opredeljena sredstva za isplatu roditeljskog dodatka u 2018. godini je 8.200.000.000 dinara.
U 2019. godini za roditeljski dodatak planirana su sredstva u iznosu od 8.364.568.000 dinara.
Sredstva za realizaciju prava propisanih ovim zakonom u 2018. godini opredeljena su u budžetu Republike Srbije: Program 0903 – Porodično-pravna zaštita građana, Programska aktivnost – 0001 – Prava korisnika iz oblasti zaštite porodice i dece, Funkcija 040 – Porodica i deca, Ekonomska klasifikacija 472.
Iznosi roditeljskog dodatka koji su definisani ovim zakonom zahtevaju dodatna novčana sredstva u 2018. godini u iznosu od 3.500.000.000 dinara.
U 2019. godini za isplatu ovog prava biće potrebno obezbediti sredstva u ukupnom iznosu od 12.000.000.000 dinara.
Povećanje iznosa roditeljskog dodatka za drugo, treće i četvrto dete, i produženje perioda ostvarivanja odnosno isplate prava za treće i četvrto dete sa 24 meseca na 120 meseci, zahtevaće značajna novčana sredstva i u narednim godinama.
V. RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Razlozi za donošenje ovog zakona po hitnom postupku, saglasno članu 167. Poslovnika Narodne skupštine („Službeni glasnik RS”, broj 20/12 – prečišćen tekst) sadržani su u činjenici da se predloženim zakonskim rešenjem vrše izmene i dopune Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom čija primena treba da počne 01. jula 2018. godine.
Na taj način, otklonila bi se okolnosti koje bi mogle naneti štetu zbog nemogućnosti primene novih propisa.
Naime, do tog vremena potrebno je izraditi i doneti niz podzakonskih akata, izraditi odgovarajući informacioni sistem na nivou Ministarstva, koji će koristiti nadležni organi lokalne samouprave u postupku odlučivanja o pravima propisanim Zakonom.
Takođe, mora se napomenuti da predložene odredbe Zakona, dok se ne usvoje, u velikoj meri onemogućavaju rad na donošenju podzakonskih akata, i odlažu planirane rokove obuke stručnih službi za rad, a u cilju nesmetane primene Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom od 01.07.2018. godine.
VI. RAZLOZI ZA STUPANJE ZAKONA NA SNAGU PRE OSMOG DANA OD
DANA OBJAVLJIVANJA
Članom 196. Ustava Republike Srbije utvrđeno je da zakoni i drugi opšti akti stupaju na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja i da mogu da stupe ranije na snagu ako za to postoje naročito opravdani razlozi, utvrđeni prilikom njihovog donošenja.
Zakonom je predviđeno njegovo stupanje na snagu narednog dana od dana objavljivanja imajući u vidu da osnovni tekst Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom koji je stupio na snagu 25. decembra 2017. godine, počinje sa primenom 1. jula 2018. godine.
Imajući u vidu komplementarnost odredbi ovog Zakona sa osnovnim tekstom Zakona o o finansijskoj podršci porodici sa decom, neophodno je da se stvore uslovi, da sve odredbe zakona mogu da se primenjuju od 1. jula 2018. godine.