OBRAZLOŽENJE
I.USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENJE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje predloženog zakona sadržan je u odredbama člana 10. Ustava Republike Srbije, kojima je utvrđeno da su u Republici Srbiji u službenoj upotrebi srpski jezik i ćiriličko pismo (stav 1.), a da se službena upotreba drugih jezika i pisama uređuje zakonom, na osnovu Ustava (stav 2.).
II. RAZLOZI ZA DONOŠENJE ZAKONA I OBJAŠNJENJE POJEDINAČNIH REŠENJA
Osnovni razlog za donošenje predloženog zakona sadržan je u tome što je potrebno izvršiti zakonsku implementaciju mera predviđenih Akcionom planom za ostvarivanje prava nacionalnih manjina, koji je usvojila Vlada početkom 2016. godine i koji predstavlja jedan od strateških političkih dokumenata u procesu pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji, kada je u pitanju položaj, zaštita i ostvarivanje prava i sloboda nacionalnih manjina. Kako se većina mera u ovoj oblasti realizuje donošenjem Zakona izmenama i dopunama Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, ovaj zakon zapravo samo preuzima određena rešenja koja će se nalaziti i u tom zakonu, da bi se obezbedila konzistentnost i jedinstvo pravnog poretka i međusobna usaglašenost ova dva zakona. Novim st. 5. i 6. člana 11. (član 1. Predloga zakona) predviđa se da se u naseljenim mestima u jedinicama lokalne samouprave, čija je teritorija određena u skladu sa zakonom kojim se uređuje teritorijalna organizacija Republike Srbije, u kojima procenat pripadnika određene nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na teritoriji naseljenog mesta dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva imena organa koji vrše javna ovlašćenja, nazivi jedinica lokalne samouprave, naseljenih mesta, trgova i ulica i drugi toponimi ispisuju se i na jeziku dotične nacionalne manjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu, i u slučaju da jezik te nacionalne manjine nije u službenoj upotrebi na teritoriji jedinice lokalne samouprave u skladu sa stavom 2. ovog člana (stav 5.), kao i da skupština jedinice lokalne samouprave utvrđuje statutom naseljena mesta iz stava 5. ovog člana imajući u vidu tradicionalnu naseljenost pripadnika nacionalne manjine i prethodno pribavljeno mišljenje nacionalnog saveta nacionalne manjine (stav 6.). Posebno je važno naglasiti da se predložene odredbe odnose samo na ispisivanje toponima u naseljenim mestima u kojima su za to ispunjeni zakonski uslovi, što ne obuhvata ostale aspekte službene upotrebe i pisma iz važećeg stava 3. člana 11. Zakona.
Odredbama novih st. 10. i 11. člana 11 (član 1. Predloga zakona) predviđa se da narodni poslanik koji pripada nacionalnoj manjini čiji broj u ukupnom stanovništvu Republike Srbije dostiže najmanje 2% prema poslednjem popisu stanovništva ima pravo da se obraća Narodnoj skupštini na svom jeziku (stav 10.), kao i da će Narodna skupština obezbediti uslove za ostvarivanje prava iz stava 10. ovog člana i svojim aktom bliže urediti način ostvarivanja ovog prava (stav 11.) Važeće zakonsko rešenje iz Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, koji je prvobitno donet kao tzv. „krovni“ propis savezne države u ovoj oblasti, bilo je usmereno na bivšu Saveznu skupštinu bivše savezne države, a kako je Republika Srbija pravni sledbenik Savezne Republike Jugoslavije, odnosno i državne zajednice Srbija i Crna Gora, do sada važeća norma se upodobljava postojećem državnom uređenju i Ustavom utvrđenoj organizaciji vlasti, pa se ovo pravo vezuje, odnosno ostvaruje u Narodnoj skupštini jer je i Narodna skupština pravni sledbenik bivše Savezne skupštine bivše savezne države, pa se i prava konstituisana zakonom koja su se imala ostvarivati pred saveznim organima vlasti, sada ostvaruju pred republičkim organima vlasti koji su preuzeli nadležnosti bivših saveznih organa, a to je u ovom slučaju Narodna skupština.
Obaveza uređivanja pitanja objavljivanja propisa na jezicima nacionalnih manjina proizlazi iz Zakona o ratifikaciji Evropske povelje o regionalnim i manjinskim jezicima („Službeni list SCG – Međunarodni ugovori”, broj 18/05). Konvencijom Saveta Evrope o regionalnim i manjinskim jezicima predviđeno je da zemlje članice preuzimaju obavezu da se na regionalnim ili manjinskim jezicima nađu najznačajniji nacionalni zakonodavni tekstovi, a posebno oni koji se tiču lica koja koriste ove jezike, osim ako do njih nisu došli na drugi način (član 9. stav 3. Konvencije). Pored toga, Konvencijom je predviđena i obaveza da regionalne i lokalne vlasti objavljuju svoja zvanična dokumenta na odgovarajućim regionalnim ili manjinskim jezicima (član 10. stav 2. tač. c) i d) Konvencije). U tom smislu, u tekstu zakona se vrši preciziranje da se ta pitanja uređuju Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina (izmena dosadašnjeg stava 5. koji postaje stav 6. člana 11. – član 1. Predloga zakona).
Kao što je već rečeno, određeni odnosi su uređeni na isti način i u ovom zakonu i u Zakonu o izmenama i dopunama Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina. Kako Predlog zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina sadrži znatno pooštrene novčane kazne za privredne prestupe i prekršaje koji se propisuju tim zakonom, a da bi se izbeglo dupliranje sankcionisanja za iste privredne prestupe i prekršaje, predlaže se stavljanje van snage do sada važećih čl. 23. i 26. Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama. Dopunom stava 2. važećeg člana 11. Zakona precizira se rok u kome je jedinica lokalne samouprave u obavezi da statut uskladi sa poslednjim popisom stanovništva, u smislu uvođenja jezika i pisama nacionalne manjine u službenu upotrebu (član 1. Predloga zakona).
III. FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nije potrebno obezbediti sredstva u budžetu Republike Srbije.