PREDLOG ZAKONA
O POPISU STANOVNIšTVA, DOMAćINSTAVA I
STANOVA 2011. GODINE
I. OSNOVNE ODREDBE
Sadržina zakona
Član 1.
Ovim zakonom se utvrđuje pravni okvir kojim se obuhvataju: sadržaj, priprema, organizacija i sprovođenje Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine u Republici Srbiji (u daljem tekstu: popis), kao i obaveze državnih i drugih organa i organizacija u popisu, obaveze i dužnosti davalaca popisnih podataka i lica koja vrše poslove popisa, objavljivanje popisnih rezultata i finansiranje popisa.
Popis se sprovodi u periodu od 1. do 15. aprila 2011. godine.
Neposredno po završetku popisa, vrši se kontrola kvaliteta podataka prikupljenih popisom u izabranim popisnim krugovima.
Popis i kontrola kvaliteta podataka prikupljenih popisom sprovode se prema stanju na dan 31. marta 2011. godine u 24,00 sata.
Jedinice koje se obuhvataju popisom
Član 2.
Popisom se obuhvataju:
državljani Republike Srbije, strani državljani i lica bez državljanstva koji imaju prebivalište u Republici Srbiji, bez obzira da li se u momentu popisa nalaze u Republici Srbiji ili u inostranstvu;
domaćinstva lica iz tačke 1. ovog stava;
stanovi i druge nastanjene prostorije.
Popisom se obuhvataju i državljani Republike Srbije, strani državljani i lica bez državljanstva koji imaju prebivalište u inostranstvu, a koji u momentu popisa najmanje godinu dana borave u Republici Srbiji.
Jedinice koje se ne obuhvataju popisom
Član 3.
Popisom se ne obuhvata osoblje stranih diplomatsko-konzularnih predstavništava, članovi njihovih domaćinstava i stanovi u svojini stranih država.
Podaci o licima
Član 4.
O licima koja se obuhvataju popisom prikupljaju se sledeći podaci: ime i prezime, pol, datum rođenja i jedinstveni matični broj građana, mesto rođenja, mesto stanovanja majke u vreme kada je lice rođeno, naselje iz kojeg se lice doselilo i godina doseljenja, država iz koje se lice doselilo, godina doseljenja i glavni razlog doseljenja, bračno stanje, broj živorođene dece i godine njihovog rođenja, državljanstvo, nacionalna pripadnost, maternji jezik, veroispovest, pismenost, školska sprema, stečeno zvanje, pohađanje škole, aktivnost, zanimanje, radni status, delatnost, izvori prihoda, svojstvo izdržavaoca, mesto rada, odnosno pohađanja škole i učestalost vraćanja u mesto stalnog stanovanja, funkcionalna sposobnost lica za obavljanje svakodnevnih aktivnosti, srodstvo s licem na koje se vodi domaćinstvo i razlog odsutnosti, odnosno prisutnosti u mestu popisa.
Pored podataka iz stava 1. ovog člana, o licima koja rade u inostranstvu kod stranog poslodavca ili samostalno, kao i o članovima njihovih domaćinstava koji s njima borave u inostranstvu prikupljaju se podaci o nazivu strane države i dužini boravka.
Podaci o domaćinstvima
Član 5.
U popisu se prikupljaju sledeći podaci o domaćinstvima: ime i prezime lica na koje se vodi domaćinstvo, srodnički i porodični sastav domaćinstva, naziv naselja, ulica i kućni broj gde je domaćinstvo nastanjeno, tip domaćinstva i osnov po kome domaćinstvo koristi stan.
Pored podataka iz stava 1. ovog člana, u popisu se prikupljaju podaci o poljoprivrednim fondovima i poljoprivrednoj proizvodnji domaćinstva, u cilju identifikacije poljoprivrednih gazdinstava za potrebe popisa poljoprivrede.
Podaci o stanovima i drugim nastanjenim prostorijama
Član 6.
U popisu se prikupljaju sledeći podaci o stanovima i drugim nastanjenim prostorijama: tip stana, vrsta kolektivnog stana, način korišćenja stana, ukupna površina i broj soba u stanu, površina kuhinje, opremljenost stana instalacijama i sanitarnim prostorijama, vrsta energije koja se koristi za grejanje stana, oblik svojine na stanu, sprat na kome se stan nalazi, godina izgradnje zgrade, vrsta zgrade i materijal spoljnih zidova zgrade u kojoj se stan nalazi.
Podaci o poljoprivrednim gazdinstvima, porodicama i zgradama
Član 7.
Na osnovu prikupljenih podataka o osnovnim jedinicama popisa (licima, domaćinstvima i stanovima) obrađuju se i podaci o poljoprivrednim gazdinstvima, porodicama i zgradama.
II. OBAVEZE DRŽAVNIH I DRUGIH ORGANA I ORGANIZACIJA
U PRIPREMAMA, ORGANIZACIJI I SPROVOĐENjU POPISA
Uloga Republičkog zavoda za statistiku, popisnih komisija i
jedinica lokalne samouprave u izvršenju popisa
Član 8.
Popis priprema, organizuje i sprovodi Republički zavod za statistiku.
Određene poslove pripreme, organizacije i sprovođenja popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda obavlja Republički zavod za statistiku preko popisnih komisija, u skladu sa ovim zakonom.
Popisne komisije iz stava 2. ovog člana imenuje Republički zavod za statistiku.
Jedinice lokalne samouprave su obavezne da pruže pomoć Republičkom zavodu za statistiku i popisnim komisijama u izvršenju popisa.
Poslovi Republičkog zavoda za statistiku
Član 9.
Republički zavod za statistiku vrši sledeće poslove: izrađuje i štampa upitnike, uputstva i druge metodološke instrumente popisa, stara se o blagovremenom i potpunom izvršavanju ovog zakona; utvrđuje jedinstvenu i međunarodno uporedivu metodologiju popisa, sa jedinstvenim definicijama jedinica i obeležja, jedinstvenim klasifikacijama i sadržajem obradnih i publikacionih tabela po jedinstvenom programu obrade podataka i jedinstvenim kriterijumima i programima logičke kontrole za otkrivanje i automatsko ispravljanje grešaka u popisnoj građi; sprovodi statističku kontrolu kvaliteta podataka prikupljenih na terenu; sarađuje s drugim organima državne uprave i organizacijama i koordinira zajedničke aktivnosti na pripremama, organizaciji i sprovođenju popisa i, u skladu sa zakonom, daje instrukcije, pruža stručnu pomoć, traži izveštaje i obaveštenja; ostvaruje saradnju sa jedinicama lokalne samouprave i usklađuje zajedničke aktivnosti, daje obavezne instrukcije i kontroliše njihovo izvršenje, traži izveštaje, podatke i obaveštenja; obezbeđuje potpuno, tačno i pravovremeno obaveštavanje stanovništva o značaju i ciljevima popisa, načinu i vremenu njegovog sprovođenja; raspoređuje i dostavlja popisne obrasce i uputstva popisnim komisijama; određuje instruktore popisa; vrši stručnu obuku članova popisnih komisija, instruktora i kontrolora; donosi uputstva za organizaciju i izvršenje popisa; izdaje propisana ovlašćenja za rad učesnicima u popisu koje određuje; sastavlja predračun troškova popisa; raspoređuje finansijska sredstva popisnim komisijama; prikuplja podatke, vrši kontrolu i pripremu popisne građe za obradu; obrađuje prikupljene podatke i objavljuje rezultate popisa; stara se o smeštaju i čuvanju popisne građe po prijemu od popisnih komisija i obezbeđuje zaštitu prikupljenih podataka, u skladu sa zakonom i drugim propisima.
Poslovi popisnih komisija
Član 10.
Popisne komisije rukovode pripremama, organizacijom i sprovođenjem popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda i odgovorne su za blagovremeno preduzimanje potrebnih mera radi obezbeđenja svih priprema za popis, organizaciju i kvalitetno i pravovremeno izvršenje popisa.
Popisne komisije vrše sledeće poslove: organizuju i sprovode popis na teritoriji opština, gradova i grada Beograda; obaveštavaju stanovništvo o značaju popisa, načinu i vremenu njegovog sprovođenja, o pravima i dužnostima građana i načinu izvršavanja obaveza u popisu; određuju i imenuju potreban broj opštinskih, odnosno gradskih instruktora, popisivača i kontrolora i organizuju obuku učesnika u popisu; vrše raspored popisivača, instruktora i kontrolora; preduzimaju mere radi obezbeđenja potpunog obuhvata jedinica popisa; preuzimaju popisni materijal od Republičkog zavoda za statistiku i raspoređuju ga popisivačima; izdaju učesnicima u popisu propisana ovlašćenja za rad; kontrolišu rad popisivača, instruktora i kontrolora i pružaju im pomoć; posebno se staraju o pravilnoj primeni metodoloških i organizacionih uputstava; preuzimaju od opštinskih instruktora popisnu građu i kontrolišu njenu potpunost i kvalitet; izrađuju prve rezultate popisa za naselja i opštinu i dostavljaju ih Republičkom zavodu za statistiku u roku od 10 dana po završenom popisivanju; dostavljaju popisnu građu Republičkom zavodu za statistiku u propisanom roku; utvrđuju naknade za rad učesnicima popisa i staraju se o pravilnom rasporedu i racionalnoj upotrebi finansijskih sredstava određenih za popis; izrađuju obračun utrošenih sredstava i vrše druge poslove u vezi s pripremama i sprovođenjem popisa, u skladu sa uputstvima Republičkog zavoda za statistiku.
Popisne komisije se sastoje od najmanje pet članova.
Poslovi ministarstava i posebnih organizacija
Član 11.
U okviru svog delokruga iz zadataka utvrđenih zakonom, u izvršenju pojedinih poslova popisa učestvuju:
1) Ministarstvo odbrane;
2) Ministarstvo pravde;
3) Ministarstvo unutrašnjih poslova;
4) Ministarstvo spoljnih poslova;
5) Ministarstvo za Kosovo i Metohiju;
6) Republički geodetski zavod;
7) Ostala ministarstva i posebne organizacije.
Ministarstvo odbrane
Član 12.
Ministarstvo odbrane organizuje i sprovodi popis vojnih i civilnih lica koja u vreme popisa stanuju u kasarnama, vojnim školama i sličnim vojnim ustanovama i vrši prethodno popisivanje lica na odsluženju vojnog roka, u skladu sa uputstvima Republičkog zavoda za statistiku.
Obuku popisivača i popisni materijal za popisivanje lica iz stava 1. ovog člana obezbeđuje Republički zavod za statistiku.
Ministarstvo pravde
Član 13.
Ministarstvo pravde organizuje i sprovodi popisivanje lica koja se nalaze u zavodima radi izvršenja zavodskih sankcija, odnosno primene mere pritvora.
Obuku popisivača i popisni materijal za popisivanje lica iz stava 1. ovog člana obezbeđuje Republički zavod za statistiku.
Ministarstvo unutrašnjih poslova
Član 14.
Ministarstvo unutrašnjih poslova, u saradnji sa Republičkim zavodom za statistiku, izvršiće na graničnim prelazima distribuciju pomoćnih popisnih obrazaca našim građanima na privremenom radu i boravku u inostranstvu prilikom njihovog ulaska u zemlju u periodu od 1. decembra 2010. godine do 20. januara 2011. godine.
Popunjavanje i postupanje s popunjenim obrascima iz stava 1. ovog člana bliže se određuje organizaciono-metodološkim uputstvom Republičkog zavoda za statistiku.
Pomoćne popisne obrasce iz stava 1. ovog člana obezbeđuje Republički zavod za statistiku.
Ministarstvo spoljnih poslova
Član 15.
Ministarstvo spoljnih poslova, u saradnji sa Republičkim zavodom za statistiku, organizuje i sprovodi popis građana Republike Srbije na radu u: diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije, delovima privrednih društava u inostranstvu, delovima banaka i drugih lica u finansijskom sektoru u inostranstvu, predstavništvima Privredne komore Srbije u inostranstvu, Organizaciji ujedinjenih nacija, njenim organima i specijalizovanim agencijama i drugim međunarodnim organizacijama, kao i članova domaćinstava koji sa navedenim licima borave u inostranstvu.
Popisni materijal za popisivanje lica iz stava 1. ovog člana obezbeđuje Republički zavod za statistiku.
Ministarstvo za Kosovo i Metohiju
Član 16.
Ministarstvo za Kosovo i Metohiju, u saradnji s Republičkim zavodom za statistiku, organizuje i sprovodi popis na teritoriji Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija preko popisnih komisija koje formira za potrebe popisa.
Ministar nadležan za Kosovo i Metohiju posebnim uputstvom bliže uređuje sprovođenje popisa na teritoriji AP Kosovo i Metohija.
Obuku članova popisnih komisija i popisni materijal za izvršenje popisnih aktivnosti iz stava 1. ovog člana obezbeđuje Republički zavod za statistiku.
Republički geodetski zavod
Član 17.
Republički geodetski zavod sarađuje sa Republičkim zavodom za statistiku u fazi priprema popisa i, u skladu sa zakonom i organizaciono- metodološkim uputstvom Republičkog zavoda za statistiku, dužan je da ažurira granice statističkih krugova.
Pored poslova iz stava 1. ovog člana, Republički geodetski zavod, u saradnji sa Republičkim zavodom za statistiku, izrađuje skice i opise granica popisnih krugova, prema organizaciono-metodološkom uputstvu Republičkog zavoda za statistiku, i dostavlja ih Republičkom zavodu za statistiku, a najkasnije do 30. novembra 2010. godine.
Ostala ministarstva i posebne organizacije
Član 18.
Ministarstva i posebne organizacije, pored onih navedenih u čl. od 12. do 17. ovog zakona, obavezni su da, u slučaju potrebe, pruže pomoć Republičkom zavodu za statistiku u izvršenju popisa u okviru svog delokruga utvrđenog zakonom.
Poslovi opštinskih uprava, gradskih uprava i
gradske uprave grada Beograda
Član 19.
Opštinske uprave, gradske uprave i gradska uprava grada Beograda obavljaju poslove utvrđene ovim zakonom i organizaciono-metodološkim uputstvom Republičkog zavoda za statistiku i prate sprovođenje popisa na teritoriji jedinica lokalne samouprave.
III. FINANSIRANjE POPISA
Finansiranje poslova Republičkog geodetskog zavoda
Član 20.
Sredstva za finansiranje poslova navedenih u članu 17. stav 2. ovog zakona, u iznosu od 197.202.900 dinara, obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije i uplaćuju na račun Republičkog geodetskog zavoda, i to: u budžetu za 2010. godinu 197.202.900 dinara.
Finansiranje poslova Republičkog zavoda za statistiku
Član 21.
Sredstva za finansiranje poslova Republičkog zavoda za statistiku u popisu, izuzev sredstava iz člana 20. ovog zakona, utvrđuju se u iznosu od 2.699.125.000 dinara i obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije, i to:
1) u budžetu za 2010. godinu 277.895.080 dinara;
2) u budžetu za 2011. godinu 2.339.479.230 dinara;
3) u budžetu za 2012. godinu 39.305.022 dinara;
4) u budžetu za 2013. godinu 42.445.668 dinara.
Sredstva iz stava 1. ovog člana prenose se Republičkom zavodu za statistiku.
Deo sredstava iz stava 1. ovog člana Republički zavod za statistiku prenosi popisnim komisijama za sprovođenje popisa, preko opštinskih uprava, gradskih uprava i gradske uprave grada Beograda.
Opštinske uprave, gradske uprave i gradska uprava grada Beograda vode evidenciju o utrošku sredstava iz stava 3. ovog člana i dostavljaju izveštaj Republičkom zavodu za statistiku, na njegov zahtev.
Valorizacija i korišćenje finansijskih sredstava
Član 22.
Sredstva za finansiranje poslova u popisu, iz čl. 20. i 21. ovog zakona, predviđena su na bazi tekućih cena iz meseca oktobra 2008. godine.
Sredstva predviđena za pojedine godine valorizuju se svake godine, prilikom donošenja republičkog budžeta za narednu godinu, na osnovu indeksa potrošačkih cena.
Periodika izveštavanja o utrošku sredstava i izvršenim poslovima
Član 23.
Republički zavod za statistiku obaveštava, do 31. marta svake godine, Vladu o utrošku sredstava obezbeđenih iz budžeta Republike Srbije u prethodnoj godini i o izvršenim poslovima popisa predviđenim u toj godini.
Republički geodetski zavod obaveštava Vladu o utrošku sredstava obezbeđenih iz budžeta Republike Srbije i o izvršenim poslovima predviđenim u prethodnoj godini do 31. marta 2011. godine.
Naknade licima koja učestvuju u popisu
Član 24.
Na naknade koje isplaćuju Republički zavod za statistiku i Republički geodetski zavod za rad lica koja učestvuju u pripremama, organizovanju i sprovođenju popisa ne plaćaju se porezi i doprinosi, shodno članu 9. tačka 16) Zakona o porezu na dohodak građana.
IV. OBAVEZE I DUŽNOSTI DAVALACA PODATAKA I LICA
KOJA VRŠE POSLOVE POPISA
Dužnosti popisivača i drugih neposrednih izvršilaca poslova u popisu
Član 25.
Popisivači, instruktori, kontrolori i druga lica koja vrše poslove u vezi s popisom dužna su da blagovremeno i na propisan način obavljaju poslove popisa.
Lica iz stava 1. ovog člana dužna su da strogo vode računa o tačnosti upisa, odnosno o tačnoj obradi podataka koje su dali davaoci podataka.
Zaštita prikupljenih podataka u popisu
Član 26.
Podaci prikupljeni u popisu koristiće se isključivo u statističke svrhe.
Lica iz člana 25. ovog zakona dužna su da čuvaju kao tajnu sve podatke prikupljene od popisanih lica.
Dužnosti lica koja se popisuju u pogledu davanja podataka
Član 27.
Lice obuhvaćeno popisom dužno je da da podatke koji se od njega traže popisom i da na sva pitanja u popisnim obrascima da tačne i potpune odgovore.
Podatke o odsutnim članovima domaćinstva daje član domaćinstva kome su podaci najviše poznati, a o deci mlađoj od petnaest godina podatke daje roditelj, usvojitelj ili staratelj.
Lice obuhvaćeno popisom nije dužno da se izjašnjava o nacionalnoj pripadnosti i veroispovesti, a popisni obrazac mora da sadrži pouku o tome.
Pismeno obaveštenje odsutnim licima u vreme dolaska popisivača
Član 28.
Ako popisivač u vreme popisa ne zatekne u stanu lice obuhvaćeno popisom, a podatke ne može da prikupi na način predviđen u članu 27. ovog zakona, ostaviće pismeno obaveštenje da je to lice dužno da se najkasnije do 15. aprila 2011. godine javi nadležnom organu radi davanja podataka u vezi s popisom.
V. KAZNENE ODREDBE
Član 29.
Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice obuhvaćeno popisom ili lice koje je obavezno da da podatke o odsutnim članovima domaćinstva, odnosno roditelj, usvojitelj ili staratelj za dete mlađe od petnaest godina ako odbije da odgovori na pitanja u popisnim obrascima ili da netačne i nepotpune odgovore (član 27. stav 1. i stav 2).
Član 30.
Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se popisivači, instruktori ili kontrolori i druga lica koja vrše poslove u vezi s popisom ako:
1) blagovremeno i na propisan način ne obavljaju poslove popisa(član 25. stav 1);
2) protivno volji lica obuhvaćenog popisom zahtevaju da se to lice izjašnjava o nacionalnoj pripadnosti ili veroispovesti (član 27. stav 3).
Član 31.
Novčanom kaznom od 35.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj popisivači, instruktori, kontrolori i drugi neposredni učesnici popisa ako:
postupe suprotno obavezi iz člana 25. stav 2, i
postupe suprotno obavezi čuvanja tajne (član 26. stav 2).
VI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Propisivanje i objavljivanje metodoloških instrumenata popisa
Član 32.
Direktor Republičkog zavoda za statistiku propisuje popisne obrasce (popisnica i upitnik za domaćinstvo i stan) i organizaciono-metodološko uputstvo za sprovođenje popisa.
Obrasci iz stava 1. ovog člana objavljuju se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Objavljivanje prvih i konačnih rezultata popisa
Član 33.
Republički zavod za statistiku objavljuje:
prve rezultate popisa u roku od 30 dana od dana završetka popisivanja i
konačne rezultate popisa, utvrđene jedinstvenim programom obrade, uperiodu od 1. januara 2012. do 31. decembra 2013. godine.
Stupanje na snagu ovog zakona
Član 34.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
I USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 97. tačka 11. Ustava Republike Srbije, prema kojem Republika Srbija obezbeđuje i uređuje prikupljanje statističkih i drugih podataka od opšteg interesa, a u vezi sa članom 42. stav 2. Ustava Republike Srbije, prema kojem se prikupljanje, držanje, obrada i korišćenje podataka o ličnosti uređuje zakonom.
II RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Gledano u svetskim razmerama, popisi stanovništva predstavljaju, s jedne strane, najpopularnije statističke akcije, a s druge, najobimnija i najkompleksnija statistička istraživanja, kako po sadržaju i metodološkim rešenjima, tako i po svojoj specifičnoj organizaciji.
Sprovođenje popisa na našem tlu ima vrlo dugu tradiciju, koja se može pratiti još od davne 1834. godine. Od tog “popisa ljudstva” pa do Prvog svetskog rata popisi su, u proseku, vršeni skoro na svakih pet godina, što svedoči o vrlo dinamičnom istorijskom razdoblju, koje je imperativno nametalo potrebu za čestim snimanjem promena teritorijalnog rasporeda i sastava stanovništva, kao i ekonomskih dobara, a naročito u oslobođenim krajevima. Stoga, podaci tih ranih popisa imaju i danas izuzetan istoriografski značaj. U periodu između dva svetska rata izvršena su samo dva popisa stanovništva, i to 1921. i 1931. godine. Nakon Drugog svetskog rata, zbog hitne potrebe da se u što kraćem roku prikupe podaci o nastalim štetama usled ratnih razaranja, kako bi podnošenje zahteva međunarodnim forumima za naknadu ratne štete počivalo na objektivnoj statističkoj dokumentaciji, 1948. godine izvršen je tzv. „skraćeni” popis, a već 1953. i prvi kompletan posleratni popis stanovništva. Počev od popisa 1961. godine, ponovo se, shodno preporukama UN, uspostavlja desetogodišnja periodika sprovođenja popisa stanovništva, tako da su u tom vremenskom rasponu izvršeni popisi: 1961, 1971, 1981. i 1991. godine. Poslednji popis u Srbiji sproveden je 2002. godine, čime je ova desetogodišnja dinamika delimično narušena zbog nemogućnosti da se obezbede neophodna finansijska sredstva za njegovo sprovođenje 2001. godine, ali i zbog insistiranja vlasti u Crnoj Gori da se popis odloži (popis u Crnoj Gori sproveden je tek u oktobru 2003. godine).
Naredna „runda” popisa, prema preporukama UN, planirana je za godine oko 2010. Većina država ECE regiona (Evropa, Severna Amerika i Izrael) planira da naredni popis sprovede 2011. godine, kako bi se obezbedila optimalna uporedivost podataka između tih zemalja.
Rezultatima popisa 2011. godine biće utvrđen ukupan broj stanovnika, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji, kao i njihov raspored na nižim teritorijalnim nivoima: upravnim okruzima, opštinama, gradovima i naseljima. Pored toga, uspostavljena relaciona baza popisnih podataka će obezbediti neograničene mogućnosti za brze i efikasne obrade podataka o pojedinim delovima svakog naselja i to do nivoa statističkih i popisnih krugova, čime će biti zadovoljene potrebe korisnika podataka iz oblasti populacione politike, prostornog planiranja, realizacije generalnih i regionalnih urbanističkih projekata, stambeno-komunalnih delatnosti i dr.
Na osnovu izvornih obaveštenja o obeležjima osnovnih jedinica popisa (stanovniku, domaćinstvu i stanu), biće utvrđeno brojno stanje i najbitnije karakteristike porodica, poljoprivrednih gazdinstava i zgrada. U tom kontekstu, biće posebno značajni podaci o broju i teritorijalnom razmeštaju tzv. staračkih domaćinstava, kao i o veličini i stepenu iskorišćenosti poljoprivrednih fondova koji se nalaze u njihovom posedu. Takođe, na temelju podataka o vitalnim, etničkim, ekonomskim, obrazovnim, migracionim i drugim karakteristikama stanovništva, stvoriće se jasna slika o strukturnim promenama koje su nastale nakon popisa 2002. godine unutar osnovnih skupova stanovništva, kao što su: aktivno, izdržavano, migrantsko, autohtono, fertilno stanovništvo itd. Pored toga, prvi put nakon Drugog svetskog rata, popisom će se prikupiti podaci o funkcionalnoj sposobnosti lica za obavljanje svakodnevnih aktivnosti (kod kuće, na poslu, u školi), čime će se obezbediti okvir za formiranje jedinstvene baze podataka o osobama sa invaliditetom. Takođe, jedan od krucijalnih ciljeva popisa biće identifikaciono povezivanje Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova i predstojećeg Popisa poljoprivrede (poslednji put popis poljoprivrede sproveden je davne 1960. godine). Naime, ukoliko popis poljoprivrede bude vršen u kratkom vremenskom roku posle popisa stanovništva, shodno preporukama UN i FAO, predviđeno je da se u toku terenskog sprovođenja popisa stanovništva identifikuju domaćinstva koja će biti obuhvaćena potpunim popisom poljoprivrede, kako bi na najracionalniji način bili iskorišćeni postojeći kadrovski resursi, informatička oprema i finansijska sredstva.
U sklopu aktivnosti na pripremama Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011. godini, između ostalog, početkom aprila 2008. godine održano je trodnevno savetovanje o najvažnijim sadržinskim i metodološkim pitanjima predstojećeg popisa. Na savetovanju je saopšteno oko 70 stručnih referata predstavnika Republičkog zavoda za statistiku, kao neposrednog organizatora i nosioca popisnih aktivnosti, kao i predstavnika brojnih republičkih organa, eminentnih naučnih i visokoobrazovnih ustanova, međunarodnih institucija (UNSD, UNHABITAT) i statističkih instituta država u okruženju (Makedonije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine). Opšta konstatacija učesnika savetovanja jeste da sadržaj i metodološki instrumentarij popisa treba u optimalnoj meri usaglasiti s preporukama međunarodnih statističkih organizacija, kako bi bila osigurana internacionalna uporedivost rezultata popisa, pri čemu se ne sme narušiti uporedivost podataka popisa 2011. s podacima prethodnih popisa u Srbiji.
Cilj donošenja ovog zakona jeste da se na jedinstven način pravno regulišu prava i obaveze ministarstava i drugih organa i organizacija u vezi s pripremama, organizovanjem i sprovođenjem popisa, a posebno poslovi i zadaci Republičkog zavoda za statistiku, koji ima ključnu ulogu u svim fazama sprovođenja popisa, popisnih komisija, koje su glavni organizatori popisnih aktivnosti u opštinama, gradovima i Gradu Beogradu, i Republičkog geodetskog zavoda, koji je nadležan za ažuriranje dokumenata o prostornim jedinicama. Pored toga, ovim zakonom regulišu se i obaveze i dužnosti davalaca popisnih podataka i lica koja neposredno vrše poslove popisa, kao i diseminacija popisnih rezultata. Na kraju, cilj ovog zakona jeste da se regulišu pitanja obezbeđivanja sredstava u budžetu Republike Srbije za finansiranje poslova i zadataka Republičkog zavoda za statistiku i Republičkog geodetskog zavoda.
III OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Predlogom zakona uređuju se priprema, organizacija i sprovođenje popisa u Republici Srbiji u periodu od 1. do 15. aprila 2011. godine. Sve jedinice popisa (lica, domaćinstva i stanovi) biće popisane prema stanju u tzv. kritičnom momentu popisa, tj. na dan 31. marta 2011. godine, u 24,00 sata (član 1.).
Popis priprema, organizuje i sprovodi Republički zavod za statistiku.
Republički zavod za statistiku, kao neposredni nosilac aktivnosti na pripremama, organizovanju i sprovođenju popisa na celoj teritoriji Republike Srbije, stara se o utvrđivanju jedinstvenih metodoloških rešenja i standarda u cilju dobijanja što sadržajnijih i validnijih podataka, koji će biti kompatibilni ne samo sa rezultatima prethodnih popisa sprovedenih na teritoriji Srbije, nego i s podacima popisa drugih zemalja, koji se, takođe, prikupljaju u skladu s međunarodnim preporukama. U vezi s tim, Republički zavod za statistiku će: izraditi metodološka uputstava kojima će biti utvrđene definicije svih jedinica popisa i njihovih obeležja, kao i konkretna objašnjenja za prikupljanje, kontrolu i šifriranje prikupljenih podataka; utvrdiće jedinstvene standarde, klasifikacije i nomenklature; izradiće jedinstvene programe za unos, kontrolu i automatsko korigovanje grešaka u popisnoj građi; pripremiće jedinstveni program tabeliranja i publikovanja rezultata popisa od nacionalnog interesa, kao i program tabeliranja za potrebe međunarodnih institucija i organizacija (UN, EUROSTAT, UNESCO, UNHABITAT, itd.). Pored toga, Republički zavod za statistiku se stara o: informisanju stanovništva o značaju i ciljevima popisa, kao i o vremenu i načinu njegovog sprovođenja; vrši štampu i distribuciju potrebnog broja osnovnih i pomoćnih obrazaca, uputstava i dr. metodoloških instrumenata; donosi uputstvo za organizaciju i izvršenje popisa kojim se detaljno preciziraju zadaci svih neposrednih učesnika popisa; sastavlja predračun troškova popisa, izuzev troškova predviđenih u članu 20. ovog zakona i vrši raspored finansijskih sredstava na popisne komisije; obrađuje prikupljene popisne podatke i posebno se stara o objavljivanju prvih i konačnih rezultata popisa od interesa za Republiku, kao i o zaštiti, čuvanju i arhiviranju popisne građe. Republički zavod za statistiku, polazeći od svoje koordinacione uloge, sarađuje i sa drugim republičkim organima i organizacijama, kao i sa jedinicama lokalne samouprave na poslovima pripreme, organizovanja i sprovođenja popisa. Kao i posle prethodnih popisa, Republički zavod za statistiku će, u saradnji sa pojedinim naučnim institutima i visokoobrazovnim ustanovama, organizovati rad na izradi naučnih i stručnih studija, na bazi konačnih rezultata popisa 2011. godine.
Određene poslove pripreme, organizacije i sprovođenja popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda, Republički zavod za statistiku obavlja preko popisnih komisija. Popisne komisije, o čijem se pravovremenom osnivanju stara Republički zavod za statistiku, neposredno rukovode pripremama, organizacijom i sprovođenjem popisa na teritoriji jedinica lokalne samouprave. Popisne komisije obavljaju sledeće zadatke: daju inicijativu i preduzimaju mere da nadležne službe u jedinicama lokalne samouprave blagovremeno završe ažuriranje kućnih brojeva, naziva ulica i trgova i da na vreme izrade potpune spiskove ulica i kućnih brojeva unutar naselja, koje će komisije koristiti za proveru obuhvata jedinica popisa; vrše provere potpunosti primljene dokumentacije o statističkim i popisnim krugovima; obaveštavaju stanovništvo o opštedruštvenom značaju popisa, kao i o pravima i obavezama građana u popisu; staraju se o sprečavanju pojava eventualnog ometanja priprema i izvršenja popisa na teritoriji jedinica lokalne samouprave; vrše izbor potrebnog broja popisivača, instruktora i kontrolora popisa, u skladu sa uputstvima Republičkog zavoda za statistiku, i raspoređuju ih po popisnim krugovima, gde će obaviti popisivanje, odnosno kontrolu; organizuju instruktaže za opštinske instruktore i popisivače; obezbeđuju prostorije za održavanje instruktaža, kao i prostorije za smeštaj, čuvanje i pregled popisne građe (član 10.).
U okviru svog delokruga, određene poslove i zadatke iz domena priprema, organizovanja i sprovođenja popisa u Republici Srbiji vrše: Ministarstvo odbrane, Ministarstvo pravde, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo spoljnih poslova, Ministarstvo za Kosovo i Metohiju, kao i ostala ministarstva u slučaju potrebe, Republički geodetski zavod i opštinske uprave, gradske uprave i gradska uprava grada Beograda.
Ministarstvo odbrane organizuje i sprovodi popis vojnih i civilnih lica koja u vreme popisa stanuju u kasarnama, vojnim školama i sličnim vojnim ustanovama i vrši prethodno popisivanje lica na odsluženju vojnog roka, u skladu sa uputstvima Republičkog zavoda za statistiku. Ministarstvo pravde organizuje i vrši popis lica koja se nalaze u zavodima radi izvršenja zavodskih sankcija, odnosno primene mere pritvora, a na osnovu uputstva koje će Republički zavod za statistiku doneti u saradnji sa ovim Ministarstvom. Ministarstvo unutrašnjih poslova, u saradnji sa Republičkim zavodom za statistiku, izvršiće na graničnim prelazima distribuciju pomoćnih popisnih obrazaca našim građanima na privremenom radu i boravku u inostranstvu prilikom njihovog ulaska u zemlju za vreme novogodišnjih i božićnih praznika (u periodu od 1. decembra 2010. godine do 20. januara 2011. godine). Postupanje sa popunjenim pomoćnim popisnim obrascima biće bliže definisano na samom obrascu, kao i u metodološko-organizacionim uputstvima Republičkog zavoda za statistiku. Ministarstvo spoljnih poslova organizuje i sprovodi popis građana Republike Srbije na radu u: diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije, delovima privrednih društava u inostranstvu, delovima banaka i drugih lica u finansijskom sektoru u inostranstvu, predstavništvima Privredne komore Srbije u inostranstvu, Organizaciji ujedinjenih nacija, njenim organima i specijalizovanim agencijama i drugim međunarodnim organizacijama, kao i članova porodice ovih lica koji s njima borave u inostranstvu. Ministarstvo za Kosovo i Metohiju, u saradnji s Republičkim zavodom za statistiku, organizuje i sprovodi popis na teritoriji AP Kosovo i Metohija preko popisnih komisija koje formira za potrebe popisa. Republički geodetski zavod vrši ažuriranje i digitalizaciju granica statističkih krugova i izrađuje odgovarajuće skice i opise granica popisnih krugova, koje dostavlja Republičkom zavodu za statistiku najkasnije do 30. novembra 2010. godine. Zbog izuzetne važnosti poslova vezanih za izradu skica i opisa granica popisnih krugova za uspešnu realizaciju popisa, a imajući u vidu da navedene aktivnosti zahtevaju obimne terenske radove, koji po svojoj prirodi proizvode i značajne materijalne troškove, predviđa se posebno finansiranje navedenih poslova, obezbeđenjem predloženog iznosa sredstava u budžetu Republike Srbije i uplatom na račun Republičkog geodetskog zavoda (član 20.). Jedinice lokalne samouprave su obavezne da pruže pomoć Republičkom zavodu za statistiku i popisnim komisijama u izvršenju popisa (član 8.).
Sredstva za finansiranje popisa obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije, pa se Predlogom zakona utvrđuje se da se, zbog složenosti, obima i višegodišnjeg trajanja poslova na pripremi, organizovanju i izvršenju popisa, sredstva obezbeđuju u budžetu za svaku godinu posebno u periodu od 2010. do 2013. godine i prenose Republičkom zavodu za statistiku i Republičkom geodetskom zavodu. Deo sredstava za finansiranje poslova i zadataka u popisu Republički zavod za statistiku prenosi popisnim komisijama preko opštinskih uprava, gradskih uprava i gradske uprave grada Beograda. Sredstva za finansiranje poslova i zadataka u popisu predviđena su na bazi tekućih cena iz meseca oktobra 2008. godine, s tim što se, prilikom donošenja budžeta Republike Srbije, valorizuju svake godine u skladu sa indeksom potrošačkih cena (član 22.). Republički zavod za statistiku će, do kraja marta svake godine, obaveštavati Vladu Republike Srbije o utrošenim sredstvima i o izvršenim popisnim aktivnostima planiranim za prethodnu godinu, dok će Republički geodetski zavod obavestiti Vladu Republike Srbije do 31. marta 2011. godine o ukupno utrošenim sredstvima i o izvršenim poslovima i zadacima (čl. 23.). U cilju smanjenja ukupnih troškova popisa, predlaže se da naknade koje se isplaćuju za rad licima koja učestvuju u pripremama, organizovanju i sprovođenju popisa budu oslobođene poreza i doprinosa, što je u skladu sa članom 9. tačka 16) Zakona o porezu na dohodak građana (član 24.).
U roku od mesec dana po završenom popisivanju, Republički zavod za statistiku će, na osnovu tabelarnih pregleda koje sastavljaju popisne komisije, objaviti prve rezultate o brojnom stanju stanovništva Republike, kao i podatke o broju domaćinstava i stanova. U periodu od 1. januara 2012. do 31. decembra 2013. godine, Republički zavod za statistiku objavljivaće sukcesivno konačne rezultate popisa od posebnog nacionalnog interesa (član 33.). Konačni rezultati popisa biće, u skladu s usvojenim programom tabeliranja i publikovanja, obrađeni i iskazani, osim za nivo Republike, i za sve niže teritorijalne nivoe: upravne okruge, opštine i naselja. Nakon 31. decembra 2013. godine, Republički zavod za statistiku nastaviće i nadalje sa specijalnim obradama prikupljene popisne građe radi dobijanja još raznovrsnijih i bogatijih statističkih informacija.
VI PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTAVA POTREBNIH ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Prema predračunu Republičkog zavoda za statistiku Srbije i predračunu Republičkog geodetskog zavoda, a polazeći od detaljnog plana aktivnosti na pripremama i sprovođenju popisa i tekućih cena iz meseca oktobra 2008. godine, za finansiranje izvršenja poslova i zadataka u popisu neophodno je obezbediti ukupno 2.896.327.900 dinara, i to 197.202.900 dinara za finansiranje izvršenja poslova i zadataka iz člana 20. i 2.699.125.000 dinara za finansiranje izvršenja poslova i zadataka iz člana 21. ovog zakona.
Ukupno odobrena sredstva za finansiranje poslova i zadataka iz člana 20. ovog zakona obezbediće se u budžetu Republike Srbije za 2010. godinu i predviđena su za sledeće namene:
Vrsta troškova Iznos u dinarima
I Ažuriranje analognih katastarskih planova u
opštinama i gradovima i dostavljanje Skener centru 7.668.000
II Skeniranje i georeferenciranje katastarskih planova 30.672.000
III Ažuriranje analognih i digitalnih podloga i
opisa granica statističkih i popisnih krugova 19.170.000
IV Ažuriranje i uspostavljanje adresnog registra,
prenumeracija i prostorno pozicioniranje kućnih brojeva 11.502.000
V Digitalizacija granica popisnih krugova 51.510.900
VI Izrada opisa granica statističkih i
popisnih krugova u digitalnom obliku 34.506.000
VII Štampanje ortofoto skica sa ucrtanim granicama
popisnih krugova i opisima popisnih krugova 42.174.000
UKUPNO (OD I DO VII) 197.202.900
U poslove pripreme popisa Republički geodetski zavod će uključiti svoj celokupni potencijal, kako u sedištu, tako i u svim službama za katastar nepokretnosti. Pored uključivanja zaposlenih u poslovima izrade skica i opisa granica statističkih i popisnih krugova za celu teritoriju Republike Srbije, Republički geodetski zavod će izvršiti i nabavku neophodne opreme i materijala za sprovođenje predviđenih aktivnosti koje se tiču izrade i kasnije štampe skica popisnih krugova sa odgovarajućim opisima.
Ukupno odobrena sredstva, namenjena za finansiranje poslova i zadataka iz člana 21. ovog zakona, obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije i raspoređuju Republičkom zavodu za statistiku, i to u sledećoj godišnjoj dinamici:
– u budžetu za 2010. godinu 277.895.080 dinara,
– u budžetu za 2011. godinu 2.339.479.230 dinara,
– u budžetu za 2012. godinu 39.305.022 dinara,
– u budžetu za 2013. godinu 42.445.668 dinara.
Finansijska sredstva iz člana 21. ovog zakona predviđena su za sledeće namene:
Vrsta troškova Iznos u dinarima
I Terenske pripreme za sprovođenje popisa 64.437.340
II Organizacija i praćenje svih popisnih aktivnosti i
priprema metodologije popisa 42.192.870
III Nabavka opreme za unos i obradu podataka 201.000.000
IV Štampa i distribucija popisnog materijala 93.956.650
V Instruktaže popisivača i drugih
neposrednih učesnika popisa 519.878.400
VI Popisivanje 1.467.190.000
VII Kontrola kvaliteta popisa na uzorku 13.269.625
VIII Obrada popisne građe 159.640.045
IX Diseminacija rezultata popisa 23.197.550
X Ostali troškovi 114.362.520
UKUPNO (OD I DO X) 2.699.125.000
Terenske pripreme (tačka I) imaju izuzetan značaj za uspešno i regularno dvonedeljno sprovođenje popisa. Republički zavod za statistiku, u saradnji s Republičkim geodetskim zavodom, učestvuje u izradi preciznih skica i opisa granica popisnih krugova, kako bi se obezbedio potpun obuhvat svih jedinica popisa (lica, domaćinstva, stanovi) i izbeglo njihovo dvostruko popisivanje. Nakon neposrednog uvida u stanje na terenu, posebno obučeni statističari stupaju u kontakt s geodetskim organima i iznose im predlog za podelu popisnih krugova, odnosno za izmenu postojeće dokumentacije (skica i opisa granica). Razmere ove akcije mogu se najbolje ilustrovati podatkom da je u momentu sprovođenja popisa 2002. godine na teritoriji centralne Srbije i Vojvodine bilo oko 38000 popisnih krugova, a da se u popisu 2011. može očekivati čak 50000 popisnih krugova, s obzirom na intenzivnu stambenu izgradnju u mnogim urbanim naseljima. Pored toga, faza terenske pripreme obuhvata i posebnu predpopisnu aktivnost opštinskih instruktora, koji će, prilikom obilaska popisnih krugova koji su im dodeljeni, izvršiti i geoprostorno pozicioniranje svih objekata. Na taj način biće omogućena kontrola rada popisivača (praćenje obuhvata jedinica popisa), kao i formiranje baze podataka o zgradama, koja će se koristiti za potrebe izbora uzorka u anketnim istraživanjima, ali i kao izvanredan okvir za razvoj potpuno novog i savremenog pristupa popisu 2021. godine.
S obzirom na to da priprema, organizacija i sprovođenje popisa zahteva višegodišnje planiranje i koordinaciju rada izuzetno velikog broja učesnika (tačka II), a polazeći od važnosti ove jedinstvene statističke akcije, neophodno je formirati jasnu upravljačku strukturu (menadžment popisa i projektni tim). Zadatak upravljačkog popisnog kadra jeste da obezbedi vertikalnu sinhronizaciju rada svih učesnika u popisu i neophodnu prodršku državnih organa, civilnog sektora društva, sredstava javnog informisanja i drugih subjekata, kao i da redovno informiše stručnu, ali i najširu javnost, kako o samoj akciji popisa tako i o svim realizovanim ciljevima. Pored toga, upravljačko telo se stara o pravovremenom i kvalitetnom izvršenju svih popisnih zadataka, prati i kontroliše utrošak finansijskih sredstava i izveštava Vladu Srbije o toku i rezultatima popisa.
U strukturi troškova popisa značajno učešće (7,4%) imaju troškovi vezani za nabavku opreme i pratećeg softvera za optički unos podataka i inteligentno prepoznavanje karaktera (tačka III). Primena ovakvog načina unosa obezbeđuje daleko veću pouzdanost podataka (maksimalno se smanjuju greške prouzrokovane uticajem ljudskog faktora) i veću brzinu u odnosu na klasičan unos, čime se omogućava i brže objavljivanje konačnih rezultata. Nabavljena oprema će se u narednom periodu koristiti i za unos podataka Popisa poljoprivrede, ali i različitih anketnih istraživanja koje Zavod redovno sprovodi. Pored toga, u ovu fazu uključena je i nabavka GPS uređaja za prostorno pozicioniranje stambenih objekata.
Kao najveća statistička akcija, ne samo u okviru našeg statističkog sistema, nego i u svetskim relacijama, popis se odlikuje izuzetno velikim (milionskim) tiražima osnovnih i pomoćnih obrazaca, uputstava i drugih neophodnih metodoloških instrumenata (klasifikacije, nomenklature, kodeksi itd.). Predračun broja popisnica (individualnih obrazaca za lice) je, kao i u ranijim popisima, vršen prema “uslovnom popisanom licu”, pod kojim se podrazumeva: (1) očekivani broj stalnih stanovnika u momentu popisa, (2) očekivani broj lica koja će biti dvostruko popisana, i to, jedanput u mestu stalnog stanovanja kao privremeno odsutna lica, a drugi put u mestu rada, odnosno školovanja, kao privremeno prisutna lica i (3) očekivani broj stranih državljana i lica bez državljanstva koji će se zbog rada, školovanja ili iz ostalih razloga zateći u momentu popisa na teritoriji Srbije. Ovako obiman popisni materijal, koji se meri vagonima hartije, iziskuje i velike troškove distribucije zbog vrlo razgranate i razuđene distributivne mreže. Pored toga, planirano je i publikovanje oko 30 knjiga konačnih rezultata popisa od nacionalnog interesa, naučnih studija, analitičkih dokumenata i drugih publikacija, i to na srpskom i na engleskom jeziku. Kako bi se omogućila kvalitetna štampa svih navedenih popisnih publikacija, ali i drugih izdanja Republičkog zavoda za statistiku planirana je i nabavka kvalitetne mašine za lasersku štampu. Takođe, u ovoj fazi planirana je i nabavka papira, angažovanje dodatnih radnika za pakovanje i distribuciju popisnog materijala, kao i izrada posebnih ovlašćenja i legitimacija za sve terenske učesnike popisa, kako bi se sprečila zloupotreba akcije popisa na terenu (tačka IV).
Višeetapne trodnevne instruktaže neposrednih učesnika popisa (tačka V): instruktora (republičkih, opštinskih, odnosno gradskih), članova popisnih komisija i popisivača važna su karika u lancu priprema za uspešnu realizaciju popisa na terenu, koja zahteva značajna finansijska sredstva (blizu 20% od ukupno planiranih sredstava), i to, prvenstveno, za isplate dnevnica, putnih troškova i troškova prenoćišta učesnika. Svakako da od dobro organizovane i jednoobrazne obuke svih lica koja će obavljati i kontrolisati terensko prikupljanje podataka (više od 60 hiljada učesnika, i to: oko 55 hiljada popisivača, uključujući i rezervne popisivače, 6500 opštinskih instruktora, 1500 članova popisnih komisija, 200 republičkih instruktora i oko 50 supervizora) umnogome zavisi i kvalitet popisa.
Faza popisivanja, u periodu od 1. do 15. aprila 2011. godine, predstavlja najbitniju etapu u nizu brojnih i kompleksnih popisnih aktivnosti. Tačno 1. aprila 2011. godine, u 8 sati, krenuće u akciju popisivanja na svom popisnom krugu “armija” od oko 50 hiljada popisivača, koja će, u jednom ili više pokušaja, ući u svako domaćinstvo, da bi popisala svaku predviđenu jedinicu popisa i sve njene karakteristike koje su relevantne sa stanovišta propisanih metodoloških uputstava. Istovremeno, ova faza čini i najveću stavku u strukturi finansijskih sredstava predviđenih za realizaciju čitavog popisa. Troškovi u ovoj fazi (tačka VI) uglavnom se svode na: naknade popisivačima za popunjavanje obrazaca; naknade opštinskim instruktorima za kontrolu rada popisivača, pregled popunjenih popisnih obrazaca i obilazak terena; naknade članovima popisnih komisija za organizovanje popisa na teritoriji opština i gradova, kao i za prijem materijala popisa i izradu prvih rezultata na lokalnom nivou; naknade republičkim instruktorima i supervizorima za kontrolu terenskog rada popisivača i opštinskih i gradskih instruktora; naknade računovođama u jedinicama lokalne samouprave koji će raditi na obračunu, kako ukupnih troškova popisa, tako i obračunu visine naknada popisivačima, opštinskim instruktorima i kontrolorima koje je angažovala popisna komisija; naknade drugim licima angažovanim na poslovima popisa od strane popisne komisije; naknade licima koja učestvuju u fazi predpopisivanja (ustanove za izvršenje zavodskih sankcija, vojne ustanove, granični prelazi); naknade metodolozima i drugim stručnjacima za celodnevna dežurstva tokom trajanja terenske akcije; troškove osiguranje popisivača i opštinskih instruktora, kao i duge troškove vezane za terenski rad (troškove prevoza, transporta popisne građe u centre za obradu i slično). Ukupni troškovi u fazi popisivanja predstavljaju više od polovine (oko 55%) od ukupnih planiranih sredstava iz člana 21. ovog zakona.
Nakon sprovedenog popisa na terenu, u cilju provere pouzdanosti popisa sa aspekta njegove potpunosti i tačnosti, na manjem broju popisnih krugova izabranih u uzorak (oko 250 popisnih krugova) biće obavljena kontrola obuhvata popisanih jedinica i kontrola kvaliteta prikupljenih podataka u popisu, s ciljem da se ocene greške do kojih može doći u svim fazama sprovođenja popisa, a naročito da se ocene greške obuhvata popisnih jedinica i kvalitet prikupljenih popisnih podataka. Kao i u ranijim popisima, na troškove ove faze otpada svega oko 0,5% od ukupno planiranih sredstava, a sredstva su predviđena za: pripremu različitih metodoloških instrumenata, održavanje instruktaža za kontrolore, isplate kontrolorima za popunjavanje obrazaca kontrole, isplate licima angažovanim na uparivanju rezultata kontrole i popisa, organizovanje unosa, obrade, publikovanja rezultata kontrole, kao i za izradu ocena i stručnih analiza i izveštaja (tačka VII).
Obrada popisne građe (tačka VIII) zahteva korišćenje savremenih informatičkih tehnologija, što, između ostalog, podrazumeva formiranje i administraciju baze podataka popisa, projektovanje i izradu aplikativnog softvera za elektronsku obradu popisnih podataka. Obrada se sastoji iz više faza za koje je neophodno, na bazi precizno definisanih metodoloških kriterijuma, razviti odgovarajući softver (programi u fazi pripreme popisa, za obradu prvih rezultata, unos kontrolnika i osnovnih popisnih obrazaca, šifriranje, kontrolu kontigenata, logičku kontrolu, izvođenje novih obeležja, tabeliranje, pripremu publikacija i diseminaciju podataka). S obzirom na to da se radi o veoma složenom statističkom istraživanju, neophodno je dodatno angažovanje stručnog informatičkog kadra na različitim poslovima (programiranje, administracija mreže, instalacija mrežne infrastrukture, formiranje baza podataka, arhiviranje, zaštita i dr.). Za razliku od ranijih popisa, za popis 2011. godine usvojen je od strane međunarodnih statističkih organizacija (pre svega EUROSTAT-a) daleko obimniji i detaljniji plan diseminacije konačnih rezultata popisa, i to kako na nacionalnom nivou, tako i za niže teritorijalne nivoe (NUTS1, NUTS2, NUTS3 i LAU2), što, zajedno sa nacionalnim programom tabeliranja, koji je koncipiran u skladu sa aktuelnim potrebama kreatora nacionalne politike, ali i potrebom da se održi uporedivost s rezultatima prethodnih popisa, podrazumeva višemesečni rad na izradi zahteva za tabeliranje, nacrta tabela i programiranju. Pored toga, obrada popisa zahteva višemesečno angažovanje velikog broja lica koji će raditi na poslovima ručne pripreme popisne građe kao šifranti, operateri i kontrolori šifriranja i unosa podataka. Sva ova lica potrebno je obučiti, organizovati njihov rad i svakodnevno ih nadzirati u radu.
U okviru faze diseminacije popisnih rezultata (tačka IX) planirano je organizovanje velikog broja konferencija za novinare, na kojima će najširem krugu korisnika biti saopštavani konačni rezultati popisa prema različitim obeležjima, okruglih stolova na temu popisa, savetovanja o konačnim rezultatima popisa i niz drugih aktivnosti vezanih za prezentovanje popisnih rezultata. Pored toga, planirana je i izrada stručnih i naučnih studija. Pre svega, u fokusu naučne i stručne javnosti biće fenomeni poput: depopulacije, starenja stanovništva, dezagrarizacije, urbanizacije, migracionih kretanja (posebno prinudnih), usitnjavanja zemljišnih poseda, tempa stambene izgradnje i mnogi drugi koji nisu manje važni s naučnog i praktičnog stanovišta. Pored nastavljanja saradnje, u tom pogledu, s Centrom za demografska istraživanja Instituta društvenih nauka u Beogradu, Republički zavod za statistiku ima u vidu razvijanje saradnje i s drugim naučnim i stručnim institucijama, prevashodno iz oblasti demografije, ekonomije, zdravstva, poljoprivrede i dr. Očekuje se, takođe, saradnja i sa pojedinim fakultetima, a naročito sa ekonomskim i geografskim, kao i sa pojedincima koji su stekli visok stručni ugled i naučnu reputaciju analizama pojava koje se, između ostalog, temelje i na empirijskoj evidenciji koju pruža popis stanovništva, domaćinstava i stanova.
Ostali troškovi (tačka X), koji iznose oko 4% od ukupne mase sredstava predviđenih za finansiranje popisa, odnose se na: troškove prevođenja osnovnih popisnih obrazaca i uputstava na jezike nacionalnih manjina (mađarski, rumunski, rusinski, slovački, romski, albanski) i na engleski jezik, kao i prevođenje knjiga popisa, studija i analiza na engleski jezik i njihovo lektorisanje; troškove obaveštavanja stanovništva o popisu (izrada bilborda, flajera, zakup reklamnog prostora na TV stanicama, izradu spota); zakupa prostorija za ručnu pripremu popisne građe, skladištenje materijala, održavanje instruktaža, unos i dr; nabavku kancelarijskog materijala; troškove učešća stručnjaka zavoda na međunarodnim skupovima s popisnom tematikom; uvećane troškove pošte, telefona i internet usluga, kao i na nepredviđene troškove (2% od ukupne sume), do kojih, svakako, može doći u periodu od 4 godine, koliko traje finansiranje popisnih aktivnosti.
* * *
U julu 2005, Ekonomski i socijalni savet UN (ECOSOC) usvojio je rezoluciju br. 2005/13, kojom se države članice organizacije UN podstiču da sprovedu popis stanovništva, domaćinstava i stanova najmanje jedanput u periodu između 2005. i 2014. godine i da distribuiraju popisne rezultate „kao osnovni izvor informacija za male oblasti, nacionalno, regionalno i međunarodno planiranje i razvoj, kao i da obezbede popisne rezultate za nacionalne institucije, organizaciju UN, Eurostat i druge međunarodne organizacije, kako bi pomogle u proučavanju stanovništva, okruženja i društveno-ekonomskih razvojnih tema i programa“.
Rezultati predstojećeg Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Srbiji izuzetno su značajni ne samo s aspekta praćenja složenih demografskih i socio-ekonomskih okvira naše populacije, već i sa aspekta praćenja uspešnosti realizacije strateških ciljeva koje je usvojila Vlada Srbije (Nacionalna strategija o starenju, Strategija ravnomernog regionalnog razvoja, Strategija razvoja obrazovanja odraslih, Strategija razvoja položaja osoba sa invaliditetom, Startegija razvoja zapošljavanja, razvoj poljoprivrede, itd.). Rezultati popisa značajni su i zbog kontinuiteta i uporedivosti s rezultatima prethodnih popisa, ali i kao nasleđe koje moramo obezbediti budućim generacijama o osnovnim demografskim, ekonomskim, etničkim, obrazovnim, migracionim i drugim karakteristikama stanovništva Srbije na početku druge decenije 21. veka. Odgovornost za organizovanje, pripremu i sprovođenje popisa je velika. Odgovornost je, pre svega, na Republičkom zavodu za statistiku, koji treba, u skladu sa svojim znanjima i iskustvima, da pripremi i sprovede popis, ali odgovornost je, takođe, i na državnim institucijama, koje treba blagovremeno da obezbede adekvatnu pravnu i finansijsku podršku. Sasvim je izvesno da će predstojeći popis u Srbiji prevazići obimom sadržaja i izvođenjem niza novih indikatora iz izvornih obeležja sve dosadašnje popise. Taj trend širenja spektra statističkih informacija od popisa do popisa, karakterističan za sva moderna društva, postaje zakonomeran, jer se u savremenim uslovima racionalno zasnivanje i vođenje bilo koje politike (populacione, ekonomske, stambene, zdravstvene itd.) ne može ni zamisliti bez pouzdanih statističkih podataka.
Prema predračunu sredstava za finansiranje poslova i zadataka u popisu iz člana 20. i člana 21. ovog zakona, potrebno je u budžetu Republike Srbije obezbediti ukupno 2.896.327.900 dinara ili oko 360 dinara, odnosno 4,5 evra po popisanom licu (prema odnosu EUR i RSD 1:80 na osnovu zvaničnog kursa Narodne banke Srbije na dan 10. 10. 2008.). U poređenju sa ostalim evropskim zemljama, troškovi popisa u Srbiji su približni ili nešto niži od prosečnih troškova zemalja koje na tradicionalan način sprovode popise. Prema tome, pri izradi predračuna popisa vodilo se računa o aktuelnoj ekonomskoj situaciji u Srbiji, ali i o nekim minimalnim standardima kojih mora da se pridržava svaki popis, kako bi bili ostvareni očekivani rezultati.