PREDLOG ZAKONA
O REPRODUKTIVNOM MATERIJALU ŠUMSKOG DRVEĆA
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se uslovi i način priznavanja polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala šumskog drveća, proizvodnje, kontrole proizvodnje, dorade, kvaliteta, prometa i upotrebe reproduktivnog materijala šumskog drveća.
Član 2.
Reproduktivni materijal šumskog drveća (u daljem tekstu: reproduktivni materijal), u smislu ovog zakona, je seme (šišarka, plod i seme namenjeno za proizvodnju sadnog materijala), deo biljke (reznica, korenova reznica, lisna reznica, pupoljak, izbojak, položenica, koren, tkivo za mikrorazmnožavanje i bilo koji deo biljke namenjen za proizvodnju sadnica) i sadnica (biljka proizvedena iz semena, dela biljke ili prirodni podmladak iz semenskih sastojina).
Član 3.
Odredbe ovog zakona odnose se na reproduktivni materijal sledećih vrsta šumskog drveća:
Abies alba Mill – jela Picea sitchensis ( Bong.) Carr – sitkanska smrča Abies cephalonica Loud. – grčka jela Abies grandis Lindl. – kalifornijska jela Pinus brutia Ten. – brucijski bor Abies pinsapo Boiss. – španska jela Pinus canariensis C.Smith- kanarski bor Acer platanoides L. – mleč Pinus cembra L. – limba Acer pseudoplatanus L. – gorski javor Pinus contorta Loud. – usukani bor Alnus glutinosa (L.) Gaertn. – crna jova Pinus halepensis Mill. -alepski bor Alnus incana (L.) Moench. – bela jova Pinus heldreichii Christ. – munika Betula pendula Roth. – breza Pinus nigra Arnold – crni bor Betula pubescens Ehrh. – maljava breza Pinus pinaster Ait. – primorski bor Carpinus betulus L. – grab Pinus pinea L. – pinjol Castanea sativa Mill. – pitomi kesten Pinus radiata D. Don – monterejski bor Cedrus atlantica Carr. – atlaski kedar Pinus silvestris L. – beli bor Cedrus libani A. Richard – libanski kedar Populus sp. i hibridi – topole Fagus silvatica L. – bukva Prunus avium L. – divlja trešnja Fagus moesiaca (Domin, Maly) Czeczott. – Pseudotsuga menziesii (Mirbel) Franco – duglazija mezijska bukva Fraxinus angustifolia Vahl. – poljski jasen Quercus cerris Ten – cer Fraxinus excelsior L. – beli jasen Quercus frainetto Ten – sladun Juglans nigra L. – crni orah Quercus ilex L.- česmina Juglans regia L. – orah Quercus petraea Liebl. – kitnjak Larix decidua Mill. – evropski ariš Quercus pubescens Willd. – medunac Larix x eurolepis Henry Quercus robur L.- lužnjak Larix kaempferi (Lambert) Carr. – japanski ariš Quercus rubra L. – crveni hrast Quercus suber L. – plutnjak Larix sibirica Ledeb. – sibirski ariš Robinia pseudoacacia L. – bagrem Picea abies (L.) Karst. – smrča Tilia cordata Mill. – sitnolisna lipa Picea omorika (Pančić) Pyrkine) – omorika Tilia platyphylos Scop. – krupnolisna lipa
Odredbe ovog zakona odnose se i na reproduktivni materijal drugih vrsta šumskog drveća kada se isti proizvodi za potrebe podizanja i veštačkog obnavljanja šuma.
Član 4.
Odredbe ovog zakona ne odnose se na uzorke reproduktivnog materijala koje preduzeće ili drugo pravno lice koje se bavi poslovima oplemenjivanja bilja u oblasti šumarstva koristi za realizaciju programa naučnih istraživanja i izvođenja eksperimenata, u količini utvrđenoj tim programom.
Odredbe ovog zakona, osim odredbe člana 16. ne odnose se na reproduktivni materijal ukrasnog drveća i žbunja.
Reproduktivni materijal iz stava 2. ovog člana u prometu prati dokument proizvođača sa naznakom: (Nije za upotrebu u šumarstvu(.
Član 5.
Pojedini izrazi, upotrebljeni u ovom zakonu, imaju sledeće značenje:
1) polazni materijal za proizvodnju reproduktivnog materijala (u daljem tekstu: polazni materijal) je izvor semena, semenska sastojina, semenska plantaža, roditeljska stabla, klon i klonska smeša;
2) izvor semena je stablo ili sastojina unutar regiona provenijencije koji je priznat kao polazni materijal;
3) semenska sastojina je deo šumskog kompleksa izdvojen na osnovu fenotipskih karakteristika stabala u kome su sprovedene mere nege, a čija je osnovna namena proizvodnja reproduktivnog materijala;
4) semenska plantaža je izolovani zasad odabranih klonova ili potomstva punih srodnika ili polusrodnika namenjen za proizvodnju ploda i semena, koji često i obilno plodonosi, a seme se lako sakuplja;
5) roditeljska stabla su stabla od kojih je proizvedeno potomstvo kontrolisanim ili slobodnim oprašivanjem;
6) klon je grupa individua (rameta) proizvedenih vegetativno od jedne matične biljke (ortete);
7) klonska smeša je smeša identifikovanih klonova u utvrđenom odnosu;
8) potomstvo punih srodnika (full sib) je potomstvo poznatih roditeljskih stabala, a potomstvo polusrodnika (half sib) je potomstvo poznatog materinskog stabla dobijeno iz slobodnog oprašivanja;
9) hibridi su potomstvo punih srodnika ili polusrodnika;
10) klonski arhiv je dugogodišnji zasad i matičnjak klonova namenjen očuvanju genetskog fonda i varijabilnosti vrsta i hibrida;
11) matičnjak je zasad osnovan u svrhu proizvodnje vegetativnog reproduktivnog materijala;
12) centralni matičnjak je zasad reproduktivnog materijala prvog nivoa razmnožavanja u cilju proizvodnje reproduktivnog materijala drugog nivoa razmnožavanja;
13) komercijalni matičnjak je zasad reproduktivnog materijala drugog nivoa razmnožavanja od koga se proizvodi reproduktivni materijal za podizanje i obnovu šuma;
14) nivo razmnožavanja je stepen povezanosti reproduktivnog materijala sa polaznim materijalom;
15) region provenijencije je jedno ili više područja sličnih ekoloških karakteristika u kome sastojine određenih vrsta, podvrsta ili varijeteta pokazuju slične fenotipske ili genetske karakteristike;
16) šumski rasadnik je posebno uređena površina zemljišta na kojoj se kroz sistem tehnološko – tehničkih postupaka proizvodi reproduktivni materijal;
17) promet reproduktivnog materijala je kupovina, prodaja, uvoz, uslužno posredovanje, davanje bez naknade (poklon, ustupanje i sl.) i razmena reproduktivnog materijala;
18) partija semena je seme iste vrste drveća koje potiče od istog priznatog polaznog materijala i koje je na isti način i iste sezone sakupljano, dorađeno i uskladišteno;
19) dobavljač reproduktivnog materijala je pravno lice ili preduzetnik koji je registrovan za promet reproduktivnog materijala.
Član 6.
Kategorije reproduktivnog materijala, u smislu ovog zakona, su:
1) reproduktivni materijal poznatog porekla;
2)selekcionisan reproduktivni materijal;
3) kvalifikovan reproduktivni materijal;
4) testiran (sortni) reproduktivni materijal.
Reproduktivni materijal poznatog porekla je reproduktivni materijal koji potiče od stabla ili iz sastojine, čija su nadmorska visina i region provenijencije poznati.
Selekcionisan reproduktivni materijal je reproduktivni materijal koji je proizveden u semenskoj sastojini.
Kvalifikovan reproduktivni materijal je reproduktivni materijal koji je proizveden od roditeljskih stabala, klonova, klonskih smeša ili u semenskim plantažama, fenotipski odabranih na nivou individue.
Testiran(sortni) reproduktivni materijal je reproduktivni materijal koji je proizveden u semenskim sastojinama, semenskim plantažama, od roditeljskih stabala, klonova ili klonskih smeša, čija superiornost mora biti dokazana u uporednim testovima u skladu sa propisima iz oblasti priznavanja sorti šumskog bilja ili je procenjena na osnovu genetske ocene delova polaznog materijala.
Član 7.
Za podizanje i obnavljanje šuma može da se koristi selekcionisan, kvalifikovan ili testiran reproduktivni materijal koji je proizveden u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa donetih na osnovu ovog zakona.
Reproduktivni materijal poznatog porekla može da se koristi za podizanje i obnavljanje šuma samo unutar istog regiona provenijencije, ako:
1) na zalihama nema dovoljno selekcionisanog, kvalifikovanog ili testiranog semena za potrebe podizanja i obnavljanja šuma u toj godini;
2) se zbog više sile (šumski požar, elementarne nepogode i sl.) mora neplanirano povećati obim pošumljavanja.
Reproduktivni materijal poznatog porekla može da se koristi za podizanje i obnavljanje šuma samo na osnovu odobrenja ministarstva nadležnog za poslove šumarstva (u daljem tekstu: ministarstvo).
Član 8.
Reproduktivni materijal šumskog drveća iz člana 3. ovog zakona iz uvoza može da se koristi za podizanje i obnavljanje šuma ako:
1) je kvalifikovan ili testiran;
2) nema uroda semena ili urod semena nije dovoljan ili ako na zalihama ne postoje dovoljne količine reproduktivnog materijala za potrebe podizanja i obnavljanja šuma u toj godini.
Odobrenje za uvoz semena iz stava 1. ovog člana izdaje ministarstvo.
II. PRIZNAVANjE POLAZNOG MATERIJALA
Član 9.
Radi obezbeđivanja polaznog materijala za proizvodnju selekcionisanog i reproduktivnog materijala poznatog porekla šumskog drveća iz člana 3. ovog zakona, ministar nadležan za poslove šumarstva (u daljem tekstu: ministar) ustanovljava regione provenijencije.
Akt o ustanovljavanju regiona provenijencije sadrži podatke o:
1) vrsti drveta;
2) geografskoj širini i dužini;
3) površini;
4) nadmorskoj visini;
5) druge neophodne podatke.
Sastavni deo akta iz stava 2. ovog člana je karta sa ucrtanim granicama regiona provenijencije.
Region provenijencije polaznog materijala od koga je osnovana semenska plantaža istovremeno je i region provenijencije reproduktivnog materijala proizvedenog u toj semenskoj plantaži.
Član 10.
Priznavanje polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala vrši ministarstvo na osnovu prijave preduzeća ili drugog pravnog lica koje je vlasnik, odnosno korisnik polaznog materijala.
Stručne poslove priznavanja polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala poznatog porekla i selekcionisanog reproduktivnog materijala ministarstvo može da poveri preduzeću ili drugom pravnom licu koje ima u radnom odnosu najmanje jednog diplomiranog inženjera šumarstva – odsek za šumarstvo, sa najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima priznavanja polaznog materijala ili kontrole proizvodnje reproduktivnog materijala, i položen stručni ispit.
Stručne poslove priznavanja polaznog materijala za proizvodnju kvalifikovanog i testiranog reproduktivnog materijala vrši komisija koju rešenjem obrazuje ministar.
Član 11.
Kao polazni materijal za proizvodnju reproduktivnog materijala poznatog porekla priznaće se izvor semena čiji su region provenijencije, lokacija i nadmorska visina poznati.
Kao polazni materijal za proizvodnju selekcionisanog reproduktivnog materijala priznaće se sastojina visokog uzgojnog oblika, dobrog zdravstvenog stanja i fenotipskih osobina, koja je izolovana, odnosno dovoljno udaljena od sastojina iste vrste tako da je onemogućeno međusobno oprašivanje.
Kao polazni materijal za proizvodnju kvalifikovanog reproduktivnog materijala priznaće se:
1) semenska plantaža, ako je osnovana od klonova ili potomstva punih srodnika ili polusrodnika stabala dobrog zdravstvenog stanja, izrazito dobrih morfoloških osobina i adaptiranosti na stanišne uslove;
2) roditeljska stabla, ako su dobrog zdravstvenog stanja, izrazito dobrih morfoloških osobina i adaptiranosti na stanišne uslove;
3) klon, ako je matična biljka od koje je proizveden dobrog zdravstvenog stanja, izrazito dobrih morfoloških osobina i adaptiranosti na stanišne uslove i ako može da bude identifikovan na osnovu osobina zbog kojih je priznat kao klon;
4) klonska smeša, ako je sačinjena od priznatih klonova čiji je identitet, broj i proporcija učešća u klonskoj smeši utvrđen.
Kao polazni materijal za proizvodnju testiranog reprodutivnog materijala priznaće se semenska sastojina koja ispunjava uslove iz stava 2. ovog člana, odnosno semenska plantaža, roditeljska stabla, klon i klonska smeša koji ispunjavaju uslove iz stava 3. ovog člana, čija je superiornost u odnosu na određenu osobinu dokazana u testovima sprovedenim u skladu sa propisima iz oblasti priznavanja sorti šumskog bilja i međunarodno priznatim postupcima.
Semenska plantaža, roditeljska stabla, klon i klonska smeša mogu biti priznati kao polazni materijal za proizvodnju testiranog reproduktivnog materijala i na osnovu genetske ocene superiornosti od njih proizvedenog reproduktivnog materijala.
Član 12
Ministarstvo ustanovljava i vodi registar regiona provenijencije i priznatog polaznog materijala za proizvodnju selekcionisanog, kvalifikovanog, testiranog i reproduktivnog materijala poznatog porekla (u daljem tekstu: registar) i izdaje uverenje o priznatom polaznom materijalu.
Brisaće se iz registra priznati polazni materijal za koji se utvrdi da ne ispunjava uslove na osnovu kojih je izvršeno njegovo priznavanje i upis u registar.
Upisaće se u registar genetski modifikovan polazni materijal, odnosno staviti u promet reproduktivni materijal genetski modifikovanih organizama za koje nadležni organ utvrdi da ne predstavlja opasnost za zdravlje ljudi i životnu sredinu.
Član 13.
Ministar bliže propisuje: sadržinu prijave za priznavanje polaznog materijala, uslove koje treba da ispunjava polazni materijal za proizvodnju reproduktivnog materijala, način i postupak njegovog priznavanja, sadržinu i način vođenja registra.
Član 14.
Troškove priznavanja i upisa u registar snosi proizvođač i uplaćuje na odgovarajući račun za uplatu javnih prihoda budžeta Republike.
Visina troškova utvrđuje se u skladu sa propisima o naknadama troškova u upravnom postupku.
III. PROIZVODNjA REPRODUKTIVNOG MATERIJALA
Član 15.
Proizvodnjom reproduktivnog materijala može da se bavi preduzeće, drugo pravno lice i preduzetnik (u daljem tekstu: proizvođač reproduktivnog materijala) koje ispunjava sledeće uslove:
1) da je vlasnik, odnosno korisnik priznatog polaznog materijala, matičnjaka ili šumskog rasadnika;
2) da raspolaže odgovarajućom opremom za proizvodnju reproduktivnog materijala;
3) da raspolaže skladišnim prostorom za odvojen smeštaj, čuvanje i pakovanje nedorađenog i dorađenog reproduktivnog materijala, a semena po partijama, koji obezbeđuje očuvanje njegovog kvaliteta i zdravstvenog stanja;
4) da ima obezbeđeno stručno rukovođenje poslovima proizvodnje reproduktivnog materijala (prijavljivanje proizvodnje, obezbeđivanje i čuvanje propisane dokumentacije, smeštaj i čuvanje reproduktivnog materijala i sl.).
Stručno rukovođenje poslovima proizvodnje reproduktivnog materijala može da vrši diplomirani inženjer šumarstva – odsek za šumarstvo, sa najmanje dve godine radnog iskustva i položenim stručnim ispitom, koji je zasnovao radni odnos kod proizvođača reproduktivnog materijala.
Ispunjenost uslova iz stava 1. ovog člana utvrđuje ministar.
Član 16.
Ministarstvo ustanovljava i vodi registar matičnjaka, šumskih rasadnika i rasadnika ukrasnog drveća i žbunja.
Registar iz stava 1. ovog člana sadrži podatke o: datumu upisa u registar, registarskom broju, nazivu vlasnika, odnosno korisnika, lokaciji i površini matičnjaka, šumskog rasadnika, odnosno rasadnika ukrasnog drveća i žbunja.
Član 17.
Proizvođač reproduktivnog materijala je dužan da vodi knjigu evidencije reproduktivnog materijala.
Knjiga evidencije iz stava 1. ovog člana sadrži: broj rešenja o utvrđivanju uslova za proizvodnju reproduktivnog materijala, ime lica koje obavlja poslove stručnog rukovođenja proizvodnjom reproduktivnog materijala, pregledni plan rasadnika i matičnjaka sa jasno označenim delom gde se proizvodi reproduktivni materijal vrsta iz člana 3. ovog zakona, vrstu, odnosno sortu i starost reproduktivnog materijala, količinu ukupno primljenog, proizvedenog, prodatog i uništenog reproduktivnog materijala, podatke o načinu proizvodnje, vrsti i datumu izvođenja radova.
Član 18.
Sadni materijal u rasadniku, odnosno matičnjaku, mora biti obeležen jasno vidljivim oznakama koje sadrže podatke o vrsti (narodni i naučni naziv) i starosti sadnog materijala.
Član 19.
O vrsti i količini reproduktivnog materijala proizvedenog do 31. oktobra tekuće godine proizvođač je dužan da obavesti ministarstvo najkasnije do 15. novembra tekuće godine.
Uvoznik reproduktivnog materijala je dužan da obavesti ministarstvo o vrsti i količini uvezenog reproduktivnog materijala najkasnije u roku od 15 dana od dana uvoza.
IV. KONTROLA PROIZVODNjE REPRODUKTIVNOG MATERIJALA
Član 20.
Proizvodnja reproduktivnog materijala podleže obaveznoj kontroli jednom u toku vegetacije.
Izuzetno od odredbe stava 1. ovog člana kontrola proizvodnje reproduktivnog materijala topola i vrba vrši se dva puta u toku vegetacije.
Kontrolu proizvodnje reproduktivnog materijala (u daljem tekstu: kontrola proizvodnje) vrši ministarstvo.
Stručne poslove kontrole proizvodnje ministarstvo može da poveri preduzeću ili drugom pravnom licu iz člana 10. stav 2. ovog zakona.
Član 21.
Proizvođač reproduktivnog materijala, osim proizvođača reproduktivnog materijala topola i vrba, dužan je da podnese ministarstvu prijavu za kontrolu proizvodnje najkasnije 15 dana pre setve semena ili sadnje vegetativnih delova biljaka, odnosno 30 dana pre sakupljanja semena.
Proizvođač reproduktivnog materijala topola i vrba dužan je da podnese ministarstvu prijavu za kontrolu proizvodnje najkasnije do 15. marta tekuće godine.
Član 22.
Ministarstvo izdaje uverenje o poreklu reproduktivnog materijala proizvedenog u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa donetih na osnovu njega.
Član 23.
Ministar bliže propisuje: način i postupak vršenja kontrole proizvodnje, obrazac prijave za kontrolu proizvodnje, obrazac zapisnika o kontroli u toku procesa proizvodnje i obrazac uverenja o poreklu reproduktivnog materijala.
Član 24.
Troškove kontrole proizvodnjom snosi proizvođač i uplaćuje na odgovarajući račun za uplatu javnih prihoda budžeta Republike.
Visina troškova utvrđuje se u skladu sa propisima o naknadama troškova u upravnom postupku.
V. DORADA REPRODUKTIVNOG MATERIJALA
Član 25.
Dorada semena obuhvata sušenje, trušenje, čišćenje, kalibriranje, pakovanje, zatvaranje ambalaže, plombiranje, smeštaj i čuvanje.
Dorada semena obuhvata i dezinfekciju i dezinsekciju, kao i tretiranje semena bakterijskim i biostimulatorskim sredstvima.
Dorada sadnica i vegetativnih delova obuhvata klasiranje, pakovanje, smeštaj i čuvanje.
Član 26.
Doradom reproduktivnog materijala može da se bavi preduzeće, drugo pravno lice ili preduzetnik (u daljem tekstu: dorađivač ) koji ispunjava sledeće uslove:
1) da ima obezbeđen radni prostor i opremu za doradu i čuvanje reproduktivnog materijala, odvojeno po partijama;
2) da stručno rukovođenje poslovima dorade reproduktivnog materijala vrši lice koje je diplomirani inženjer šumarstva – odsek za šumarstvo sa najmanje dve godine radnog iskustva i položenim stručnim ispitom.
Član 27.
Pošiljku nedorađenog semena na doradu prati zapisnik šumarskog inspektora o branju, odnosno sakupljanju.
Zapisnik iz stava 1. ovog člana sadrži podatke o:
1) vrsti drveta;
2) datumu branja, odnosno sakupljanja;
3) težini pošiljke;
4) registarskom broju i vrsti polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala;
5)regionu provenijencije za reproduktivni materijal kategorije poznatog porekla i selekcionisanog.
Proizvođač semena, odnosno reznica je dužan da sedam dana pre početka branja ili sakupljanja semena, odnosno izrade reznica, o tome obavesti šumarskog inspektora.
Član 28.
Dorađivač je dužan da vodi knjigu evidencije o doradi reproduktivnog materijala.
Knjiga evidencije iz stava 1. ovog člana sadrži podatke o: datumu prijema, vrsti i količini nedorađenog reproduktivnog materijala, proizvođaču nedorađenog reproduktivnog materijala, datumu dorade, vrsti i količini dorađenog reproduktivnog materijala, datumu isporuke, vrsti i količini isporučenog dorađenog reproduktivnog materijala i licu kome je isporučen dorađeni reproduktivni materijal.
VI. KVALITET REPRODUKTIVNOG MATERIJALA
Član 29.
Reproduktivni materijal mora da ispunjava norme kvaliteta propisane JUS- om i ISTA, a reproduktivni materijal topola (Populus sp.) i vrba (Salix sp.) norme kvaliteta utvrđene propisom koji donosi ministar.
Propis iz stava 1. ovog člana sadrži podatke o dimenzijama, kvalitetu i klasama reproduktivnog materijala topola i vrba.
Član 30.
Ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala vrši se pre stavljanja u promet i korišćenja po međunarodno priznatom metodu.
Ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala vrši preduzeće, odnosno drugo pravno lice koje ispunjava uslove utvrđene ovim zakonom.
Ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala iz uvoza vrši preduzeće odnosno drugo pravno lice koje je ovlašćeno da izdaje sertifikate međunarodnog udruženja za ispitivanje kvaliteta reproduktivnog materijala.
Član 31.
Ispitivanjem i utvrđivanjem kvaliteta reproduktivnog materijala može da se bavi preduzeće, odnosno drugo pravno lice koje ispunjava sledeće uslove:
1) da ima obezbeđen radni prostor za ispitivanje kvaliteta reproduktivnog materijala;
2) da ima obezbeđen prostor za čuvanje uzoraka semena;
3) da raspolaže odgovarajućim uređajima, aparatima i priborom za ispitivanje kvaliteta reproduktivnog materijala, prema vrsti reproduktivnog materijala koji se ispituje;
4) da za obavljanje poslova ispitivanja i utvrđivanja kvaliteta reproduktivnog materijala ima zaposleno lice koje je diplomirani inženjer šumarstva – odsek za šumarstvo, sa najmanje dve godine radnog iskustva i položenim stručnim ispitom.
Član 32.
Za dorađen reproduktivni materijal koji ispunjava propisane norme kvaliteta, preduzeće, odnosno drugo pravno lice iz člana 30. ovog zakona izdaje deklaraciju o kvalitetu reproduktivnog materijala.
Rok važnosti deklaracije o kvalitetu reproduktivnog materijala određuje preduzeće, odnosno drugo pravno lice iz člana 30. ovog zakona u zavisnosti od vrste, starosti i načina čuvanja reproduktivnog materijala, a najviše osam meseci od dana izdavanja.
Član 33.
Preduzeće, odnosno drugo pravno lice iz člana 30. ovog zakona dužno je da čuva dokumentaciju o ispitivanju i utvrđivanju kvaliteta reproduktivnog materijala najmanje pet godina, a po jedan primerak uzorka iz svake partije semena najmanje 18 meseci.
VII. PROMET I UPOTREBA REPRODUKTIVNOG MATERIJALA
Član 34.
U promet može da se stavi reproduktivni materijal šumskog drveća poznatog porekla, selekcionisan, kvalifikovan ili testiran.
U promet može da se stavi selekcionisan, kvalifikovan ili testiran reproduktivni materijal hibrida.
U promet može da se stavi kvalifikovan ili testiran reproduktivni materijal topola.
U promet može da se stavi reproduktivni materijal koji potiče od genetski modifikovanih organizama samo ako je testiran.
Član 35.
Promet reproduktivnog materijala može da vrši proizvođač i dobavljač upisan u knjigu proizvođača i dobavljača reproduktivnog materijala koju vodi ministarstvo.
Knjiga proizvođača i dobavljača reproduktivnog materijala iz stava 1. ovog člana sadrži podatke o: nazivu, sedištu i adresi proizvođača i dobavljača, odgovornom licu dobavljača i broju rešenja o upisu u odgovarajući registar.
Član 36.
Reproduktivni materijal u prometu mora biti upakovan tako da je zaštićen od isušivanja, upale, oštećenja i infekcije.
Partije semena i ploda stavljaju se u promet u plombiranim pošiljkama.
Član 37.
Pošiljku dorađenog semena u prometu, sadnica i vegetativnih delova biljaka prati uverenje o poreklu i deklaracija o kvalitetu.
Reproduktivni materijal u prometu mora da odgovara kvalitetu označenom u deklaraciji o kvalitetu reproduktivnog materijala.
Član 38.
Na ambalažu pošiljke reproduktivnog materijala proizvođač, odnosno dorađivač reproduktivnog materijala stavlja etiketu koja sadrži podatke o:
1) nazivu proizvođača, odnosno dorađivača reproduktivnog materijala;
2) broju uverenja o poreklu reproduktivnog materijala;
3) broju deklaracije o kvalitetu;
4) vrsti drveta (narodni i naučni naziv);
5) kategoriji reproduktivnog materijala;
6) datumu sakupljanja, odnosno izrade reproduktivnog materijala;
7) roku važenja deklaracije o kvalitetu.
Ako se izdaje na obojenom papiru etiketa se razlikuje po boji za pojedine kategorije reproduktivnog materijala, i to:
1) žuta za reproduktivni materijal poznatog porekla;
2) zelena za selekcionisan reproduktivni materijal;
3) ružičasta za kvalifikovan reproduktivni materijal;
4) plava za testiran reproduktivni materijal.
Član 39.
Prenos semena i plodova na doradu ne smatra se prometom reproduktivnog materijala u smislu odredaba ovog zakona.
Član 40.
U promet ne može da se stavi reproduktivni materijal čiji je rok važenja deklaracije o kvalitetu istekao.
U slučaju iz stava 1. ovog člana na zahtev vlasnika reproduktivnog materijala preduzeće, odnosno drugo pravno lice iz člana 30. ovog zakona izvršiće ponovno ispitivanje, utvrđivanje kvaliteta, kao i izdavanje deklaracije o kvalitetu reproduktivnog materijala za koji utvrdi da ispunjava propisane norme kvaliteta.
VIII. NADZOR
Član 41.
Nadzor nad primenom odredaba ovog zakona i propisa donetih na osnovu njega vrši ministarstvo.
Inspekcijski nadzor nad priznavanjem polaznog materijala, proizvodnjom, doradom, kvalitetom, prometom i upotrebom reproduktivnog materijala ministarstvo vrši preko šumarskog inspektora (u daljem tekstu: inspektor).
Poslove inspektora može da vrši diplomirani inženjer šumarstva odseka za šumarstvo sa najmanje tri godine radnog iskustva i sa položenim stručnim ispitom.
Član 42.
Svako pravno i fizičko lice dužno je da inspektoru omogući vršenje inspekcijskog nadzora, da mu bez odlaganja stavi na uvid i raspolaganje potrebnu dokumentaciju i druge dokaze i izjasni se o činjenicama koje su od značaja za vršenje nadzora.
Član 43.
U vršenju poslova inspekcijskog nadzora inspektor je ovlašćen i dužan da:
1) vrši kontrolu i utvrđivanje uslova za proizvodnju, doradu i za ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala;
2) vrši kontrolu procesa proizvodnje, postupaka dorade i postupaka ispitivanja i utvrđivanja kvaliteta reproduktivnog materijala;
3) vrši obavezne preglede u postupku odabiranja i priznavanja matičnjaka i ustanovljavanja registra matičnjaka i šumskih rasadnika;
4) vrši obavezne preglede u postupku kontrole proizvodnje reproduktivnog materijala i izdavanja propisanih uverenja;
5) vrši kontrolu da li se povereni poslovi vrše u skladu sa odredbama ovog zakona i propisa donetih na osnovu istog;
6) vrši kontrolu prometa, upotrebe i kvaliteta reproduktivnog materijala;
7) vrši kontrolu sakupljanja i ubiranja reproduktivnog materijala sa semenskih stabala, sastojina i plantaža;
8) uzima uzorke reproduktivnog materijala bez naknade radi ispitivanja i utvrđivanja kvaliteta;
9) zahteva pomoć organa nadležnih za unutrašnje poslove ako oceni da bez njihove pomoći ne može da izvrši nadzor.
Član 44.
U vršenju poslova iz člana 43. ovog zakona inspektor je ovlašćen i dužan da:
1) zabrani proizvodnju, doradu i utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala, ako za to nisu ispunjeni propisani uslovi ili ako se ove delatnosti obavljaju bez dokaza o ispunjenosti propisanih uslova;
2) zabrani proizvodnju, doradu, upotrebu i stavljanje u promet reproduktivnog materijala koje nema uverenje o poreklu ;
3) zabrani stavljanje u promet reproduktivnog materijala koji nije dorađen, nije propisno upakovan, nije u izvornom originalnom pakovanju, nema propisanu deklaraciju, ne odgovara propisanom i deklarisanom kvalitetu ili čiji kvalitet nije utvrđen na propisan način:
4) zabrani upotrebu i stavljanje u promet reproduktivnog materijala uvezenog bez odobrenja nadležnog organa:
5) naredi uništavanje i nadzire postupak uništavanja reproduktivnog materijala čija se proizvodnja i promet vrši suprotno odredbama ovog zakona i propisa donetih na osnovu njega i da uništi reproduktivni materijal ako se ne postupi po nalogu za njegovo uništavanje:
6) oduzme i uništi reproduktivni materijal koji je stavljen u promet suprotno odredbama ovog zakona:
7) naredi otklanjanje utvrđene nepravilnosti kada u postupku nadzora utvrdi da propis o reproduktivnom materijalu nije primenjen ili je nepravilno primenjen i odredi za to potreban rok.
Troškovi koji nastanu prilikom oduzimanja, čuvanja i uništavanja reproduktivnog materijala na osnovu ovlašćenja iz stava 1. tačka 6. ovog člana padaju na teret lica od kojeg je reproduktivni materijal oduzet.
Član 45.
Protiv rešenja inspektora dopuštena je žalba Vladi Republike Srbije.
Žalba izjavljena na rešenje inspektora iz člana 44. stav 1. tač. 2. i 3. ovog zakona ne odlaže njegovo izvršenje.
Član 46.
Utvrđivanje kvaliteta inspekcijskih uzoraka reproduktivnog materijala ministarstvo može da poveri preduzeću, odnosno drugom pravnom licu koje ispunjava uslove iz člana 31. ovog zakona.
Troškove koji nastaju u vezi sa utvrđivanjem kvaliteta inspekcijskih uzoraka reproduktivnog materijala snosi preduzeće, odnosno drugo pravno i fizičko lice od koga je uzorak uzet, ako uzorak ne odgovara propisanom, odnosno deklarisanom kvalitetu, odnosno ministarstvo ako uzorak odgovara propisanom, odnosno deklarisanom kvalitetu.
IX. KAZNENE ODREDBE
Član 47.
Novčanom kaznom od 50.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup preduzeće ili drugo pravno lice, ako:
1) postupi suprotno odredbama člana 7. ovog zakona;
2) za podizanje i obnavljanje šuma koristi reproduktivni materijal iz uvoza suprotno odredbama člana 8. ovog zakona;
3) ako se bavi proizvodnjom reproduktivnog materijala, doradom reproduktivnog materijala ili utvrđivanjem kvaliteta semena, a ne ispunjava propisane uslove ili nastavi da se bavi ovim delatnostima posle rešenja inspektora o zabrani vršenja ovih delatnosti ( član 15. stav 1, član 26, član 31. i član 44. stav 1. tačka 1);
4) pre stavljanja u promet i korišćenja ne izvrši utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala ( član 30);
5) stavi u promet reproduktivni materijal suprotno odredbi člana 34. ovog zakona;
6) promet reproduktivnog materijala vrši proizvođač ili dobavljač koji nije upisan u knjigu proizvođača i dobavljača reproduktvinog materijala (član 35. stav 1);
7) stavlja u promet reproduktivni materijal koji ne odgovara kvalitetu označenom u deklaraciji ( član 37. stav 2);
8) postupi suprotno odredbi člana 40. stav 1. ovog zakona.
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana kazniće se novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 dinara i odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu.
Uz novčanu kaznu za privredni prestup iz stava 1. ovog člana može se izreći i zaštitna mera zabrane preduzeću ili drugom pravnom licu da se bavi određenom privrednom delatnošću u trajanju od šest meseci do deset godina.
Uz novčanu kaznu iz stava 2. ovog člana odgovornom licu u preduzeću ili drugom pravnom licu može se izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određenih dužnosti u trajanju od šest meseci do deset godina.
Član 48.
Novčanom kaznom od 100.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzeće ili drugo pravno lice, ako:
1) postupi suprotno odredbi člana 4. stav 3. ovog zakona;
2) ne vodi knjigu evidencije reproduktivnog materijala, odnosno ako knjiga evidencije ne sadrži propisane podatke (član 17) ;
3) postupi suprotno odredbi člana 18. ovog zakona;
4) ne obavesti ministarstvo o vrsti i količini proizvedenog, odnosno uveženog reproduktivnog materijala ( član 19);
5) ne podnese ministarstvu prijavu za kontrolu proizvodnje, odnosno ako je ne podnese u propisanom roku (član 21);
6) postupi suprotno odredbi člana 27. st. 1. i 3. ovog zakona;
7) ne vodi knjigu evidencije o doradi reproduktivnog materijala, odnosno ako knjiga evidencije ne sadrži propisane podatke (član 28);
8) ne čuva dokumentaciju o ispitivanju i utvrđivanju kvaliteta reproduktivnog materijala do propisanog roka ( član 33).
9) stavi reproduktivni materijal u promet suprotno odredbi člana 36. ovog zakona;
10) postupi suprotno odredbama člana 38. ovog zakona.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se novčanom kaznom od 5.000 do 50.000 dinara i odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu.
Član 49.
Novčanom kaznom od 5.000 do 500.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzetnik, ako:
1) postupi suprotno odredbi člana 4. stav 3. ovog zakona;
2) se bavi proizvodnjom reproduktivnog materijala ili doradom semena, a ne ispunjava propisane uslove ili nastavi da se bavi ovim delatnostima i posle rešenja inspektora o zabrani vršenja ovih delatnosti ( član 15. stav 1, član 26. i član 44. stav 1);
3) ne vodi knjigu evidencije reproduktivnog materijala, odnosno ako knjiga evidencije ne sadrži propisane podatke (član 17) ;
4) ako postupi suprotno odredbi člana 18. ovog zakona;
5) ne obavesti ministarstvo o vrsti i količini proizvedenog, odnosno uveženog reproduktivnog materijala ( član 19);
6) ne podnese ministarstvu prijavu, odnosno ako je ne podnese u propisanom roku (član 21);
7) postupi suprotno odredbi člana 27. st. 1. i 3. ovog zakona;
8) ne vodi knjigu evidencije o doradi reproduktivnog materijala, odnosno ako knjiga evidencije ne sadrži propisane podatke (član 28);
9) pre stavljanja u promet i korišćenja ne izvrši utvrđivanje kvaliteta reproduktivnog materijala (član 30);
10) stavi u promet reproduktivni materijal suprotno odredbi člana 34. ovog zakona;
11) stavi reproduktivni materijal u promet suprotno odredbi člana 36. ovog zakona;
12) stavlja u promet reproduktivni materijal koji ne odgovara kvalitetu označenom u deklaraciji ( član 37. stav 2);
13) postupi suprotno odredbi člana 38. ovog zakona;
14) postupi suprotno odredbi člana 40. stav 1. ovog zakona.
X. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 50.
Preduzeće, odnosno drugo pravno lice i preduzetnik koji se bave proizvodnjom reproduktivnog materijala, doradom, ispitivanjem i utvrđivanjem kvaliteta reproduktivnog materijala, prometom i upotrebom reproduktivnog materijala dužni su da svoje poslovanje usklade sa odredbama ovog zakona u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 51.
Do donošenja propisa na osnovu ovlašćenja iz ovog zakona primenjivaće se propisi doneti na osnovu Zakona o semenu i sadnom materijalu („Službeni glasnik RS“, br. 54/93 i 35/94) ako nisu u suprotnosti sa ovim zakonom.
Član 52.
Semenski objekti priznati u skladu sa propisima koji su bili na snazi do dana stupanja na snagu ovog zakona, smatraju se priznatim polaznim materijalom za proizvodnju selekcionisanog reproduktivnog materijala.
Član 53.
Proizvodnja reproduktivnog materijala započeta do dana stupanja na snagu ovog zakona nastaviće se po propisima po kojima je započeta.
Član 54.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaju da važe odredbe Zakona o semenu i sadnom materijalu („Službeni glasnik RS“, br. 54/93 i 35/94) koje se odnose na reproduktivni materijal šumskog drveća.
Član 55.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije“.
4427004.223/1
O B R A Z L O Ž E Nj E
II RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Značaj proizvodnje kvalitetnog šumskog semena i sadnog materijala sa stanovišta podizanja kvalitetnih šuma, očuvanja genetskog fonda šumskog drveća i u vezi sa tim unapređenja i zaštite životne sredine, nametnuo je potrebu izrade novog Zakona o reproduktivnom materijalu šumskog drveća.
Proizvodnja, dorada, korišćenje i promet semena i sadnog materijala u dosadašnjim propisima uređivana je jedinstveno za seme i sadni materijal poljoprivrednog i šumskog bilja. Ovakav način normativnog uređivanja stvarao je izvesne poteškoće prilikom primene propisa, obzirom da, pored određenih sličnosti, postoje i značajne razlike u proizvodnji semena i sadnog materijala poljoprivrednog i šumskog bilja. Savremena proizvodnja poljoprivrednog semena nije moguća bez primene postupaka iz oblasti genetike i oplemenjivanja biljaka. U šumarstvu, podjednak pa čak i veći značaj, obzirom na znatno veće učešće, ima seme proizvedeno „u prirodi“ – u semenskim sastojinama, gde je intervencija čoveka usmerena više na taj posebno izdvojen, visokokvalitetni deo šume koji ima posebnu namenu, a to je upravo proizvodnja šumskog semena. Različitost se ogleda i u tome što naše najvrednije vrste šumskog drveća najčešće ne plodonose svake godine (na primer kod hrastova pun urod semena se javlja u intervalima od 5-7 godina).
Takođe, proizvodnja semena u šumskim plantažama je svakako opredeljenje za buduću proizvodnju, ali samo za vrste kod kojih je takav način proizvodnje semena moguć. Proizvodnja testiranog, odnosno sortnog semena, bez koga se ne može zamisliti poljoprivredna proizvodnja, u šumarstvu je tek u začetku, obzirom da je potreban dug niz godina da bi se došlo do rezultata komparativnih testova zasada, koji treba da dokažu sortnost nekog semena.
Potreba da se, upravo zbog različitosti u proizvodnji, pojedini članovi zakona odnose samo na poljoprivredni, a drugi samo na šumski reproduktivni materijal, kao što je to urađeno u sadašnjem, važećem Zakonu o semenu i sadnom materijalu („Sl. glasnik RS“, br. 54/93 i 35/94), opterećuje tekst Zakona i čini ga u određenim članovima nerazumljivim.
Pored napred navedenog, potrebu donošenja novog Zakona koji se odnosi samo na šumski reproduktivni materijal nameće i proces integracije naše zemlje u Evropsku Uniju, a usaglašavanje propisa je preduslov za realizaciju tog procesa. Iz tog razloga ovaj Zakon je rađen na osnovu Direktiva Saveta Evropske Zajednice broj 1999/105/EZ od 22.12.1999. godine, koje regulišu i jedinstveno uređuju promet i tržište reproduktivnog materijala unutar Evropske Unije. Obzirom da naša zemlja ima potencijal za proizvodnju reproduktivnog materijala koji bi bio interesantan za evropsko tržište, to donošenje ovog Zakona treba da omogući domaćim proizvođačima semena i sadnog materijala pristup tom tržištu i ostvarivanje prihoda kako za proizvođače, tako i za državu, obzirom da je najveći broj semenskih sastojina u vlasništvu države.
III OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA
I POJEDINAČNIH REŠENjA
Ovim zakonom uređuje se priznavanje polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala šumskog drveća, kao i proizvodnja, dorada, kvalitet i promet reproduktivnog materijala šumskog drveća – u daljem tekstu: reproduktivni materijal (član 1).
U članu 2. utvrđeno je šta se smatra reproduktivnim materijalom. Usvojena je definicija Direktiva EZ, koja je u skladu sa definicijama koje su postojale u dosadašnjim propisima iz ove oblasti.
Odredbe ovog zakona odnose se samo na reproduktivni materijal vrsta šumskog drveća koje su navedene u članu 3. Obuhvaćene su sve vrste navedene u Direktivama EZ, iako neke od njih za nas nisu značajne u smislu podizanja i obnavljanja šuma, ali su zbog potrebe jedinstvenog funkcionisanja evropskog tržišta obuhvaćene ovim članom. U spisak su uključene i naše ekonomski najznačajnije vrste šumskog drveća, koje se koriste za podizanje i obnavljanje naših šuma, a nisu navedene u Direktivama EZ, obzirom da je zemljama članicama EZ ostavljena mogućnost da prošire listu datu u Direktivama vrstama koje imaju ekonomski značaj za nacionalno šumarstvo.
Izuzetak od primene odredaba ovog zakona jesu uzorci reproduktivnog materijala koji se koriste u svrhu naučnih istraživanja i izvođenja eksperimenata (član 4).
Obzirom da se odredbe ovog zakona odnose samo na šumsko drveće, u članu 4. je i izričito rečeno da se ne odnose na reproduktivni materijal ukrasnog drveća i žbunja. Kako bi se izbegle nedoumice kod prometa reproduktivnog materijala, u smislu da li se odredbe Zakona primenjuju na isti ili ne, proizvođač će za reproduktivni materijal ukrasnog drveća i žbunja u prometu izdati dokument na kome stoji naznaka da nije za upotrebu u šumarstvu.
Objašnjenje značenja pojedinih izraza upotrebljenih u Zakonu dato je u članu 5. Definisano je šta može biti polazni materijal za proizodnju reproduktivnog materijala, zatim značenje pojedinih stručnih termina iz oblasti genetike i oplemenjivanja biljaka, kao što su potomstvo roditeljskih stabala, hibridi, nivo razmnožavanja i sl, a koje je potrebno definisati u smislu odredaba ovog zakona. Nov pojam, u odnosu na dosadašnje propise, je pojam „regiona provenijencije“. Izdvajanje regiona provenijencije za određenu vrstu šumskog drveća vrši se na osnovu sličnosti u fenotipskim ili genetskim karakteristikama koje pokazuju stabla iste vrste na određenim područjima sličnih ekoloških karakteristika. Jedan region provenijencije može da čini jedno područje ili više odvojenih područja koja ispunjavaju napred navedene kriterijume.
Podela matičnjaka za proizvodnju reproduktivnog materijala topola i vrba na centralne i komercijalne je takođe novina u odnosu na dosadašnje zakone. Centralni matičnjak je zasad koji se zasniva od reproduktivnog materijala prvog nivoa razmnožavanja (super elita) u cilju proizvodnje reproduktivnog materijala drugog nivoa razmnožavanja (elita), a od koga će se u komercijalnim matičnjacima vegetativnim razmnožavanjem dobijati potomstvo namenjeno podizanju i obnovi šuma. Centralni matičnjak se osniva radi očuvanja klonske čistoće.
Klonski arhiv je kolekcija biljaka namenjena očuvanju selekcionisanog biljnog materijala (klonovi, klonske sorte, plus stabla itd.) koji je namenjen oplemenjivanju i proizvodnji reproduktivnog materijala prvog nivoa razmnožavanja. Klonski arhiv može biti u obliku izvorne sastojine u kojoj se u formi odraslih stabala vrši očuvanje genetskih resursa, ili kao izvorni matičnjak.
Definicija partije semena preuzeta je iz jugoslovenskih standarda za šumsko seme.
Sledeća kategorija reproduktivnog materijala je selekcionisan. Selekcionisan reproduktivni materijal odgovara dosadašnjoj kategoriji „odabranog“ šumskog semena i sadnog materijala, obzirom da potiče iz semenskih sastojina izdvojenih na osnovu fenotipskih osobina sastojina u celini (nivo populacije), u kojima su sprovedene mere nege i čija je osnovna namena proizvodnja reproduktivnog materijala, kako je definisano u članu 5. tačka 3). Za ovu kategoriju reproduktivnog materijala takođe mora biti poznat region provenijencije.
Na osnovu posebnih uslova u pogledu njihovog kvaliteta i porekla, koji će bliže biti propisani u pravilniku donetom na osnovu ovog zakona, izdvojene su četiri kategorije reproduktivnog materijala (član 6) Kategorija reproduktivnog materijala „poznatog porekla“ je najnižeg kvaliteta, obzirom da se radi o reproduktivnom materijalu proizvedenom, odnosno sakupljenom ili ubranom na određenoj lokaciji, pri čemu se ne uzimaju u obzir fenotipske niti genetske karakteristike stabala ili sastojina, već samo nadmorska visina i region provenijencije.
Kvalifikovan i testiran reproduktivni materijal nisu vezani za region provenijencije. Definisani su takođe u članu 6. Testiran reproduktivni materijal je najvišeg kvaliteta, obzirom da njegova superiornost mora biti dokazana u uporednim testovima postavljenim na različitim lokacijama ili na osnovu genetske ocene superiornosti tog reproduktivnog materijala, kao što je to propisano u članu 11.
U članu 7. propisano je koje kategorije reproduktivnog materijala mogu da se koriste za podizanje i obnavljanje šuma. Korišćenje kategorije „poznatog porekla“ za te namene je ograničeno i moguće samo uz odobrenje nadležnog ministarstva, i to u slučajevima koji su propisani u stavu 2. ovog člana. Ovo ograničenje nije u suprotnosti sa Direktivama EZ, obzirom da je zemljama članicama EZ dozvoljeno da ograniče odobravanje polaznog materijala za proizvodnju reproduktivnog materijala „poznatog porekla“ na svojoj teritoriji, a dato je iz razloga što je opredeljenje Zakona da se za obnavljanje šuma koje ne mogu da se obnove prirodnim putem, kao i za podizanje novih šuma, pre svega koristi seme visokog kvaliteta, a to je selekcionisano, kvalifikovano ili testirano.
U članu 8. propisano je i ograničenje za korišćenje ove kategorije reproduktivnog materijala iz uvoza, iz istih razloga kao u prethodnom stavu.
Pojam regiona provenijencije definisan je u članu 5. Zakona, a u članu 9. je utvrđeno ovlašćenje ministru nadležnom za poslove šumarstva da donese akt o ustanovljenju regiona provenijencije i propisana sadržina tog akta.
Priznavanje polaznog materijala vrši ministarstvo, na osnovu prijave korisnika polaznog materijala. Polazni materijal koji ispunjava propisane uslove upisuje se u registar regiona provenijencije i priznatog polaznog materijala, koji ustanovljava i vodi ministarstvo, a proizvođač snosi troškove priznavanja i upisa u registar na osnovu propisa o utvrđivanju naknada troškova u upravnom postupku. Sredstva naknada troškova postupka su prihod budžeta Republike, saglasno propisima o javnim prihodima i javnim rashodima. Ministarstvo može da poveri stručne poslove priznavanja preduzeću ili drugom pravnom licu koje ispunjava propisane uslove. Oblik i sadržina prijave za priznavanje polaznog materijala i sadržina i način vođenja registra takođe će biti propisani pravilnikom (čl. 10-14).
Polazni materijal za proizvodnju reproduktivnog materijala može da bude izvor semena, semenska sastojina, semenska plantaža, roditeljska stabla, klon i klonska smeša, ako ispunjavaju osnovne uslove iz člana 11. i posebne uslove koji će biti propisani pravilnikom koji će biti donet na osnovu ovog zakona.
U poglavlju „PROIZVODNjA REPRODUKTIVNOG MATERIJALA“ utvrđeni su uslovi koje treba da ispunjava proizvođač reproduktivnog materijala (član 15). Kao novina uvodi se obaveza da, ukoliko proizvođač nije po zanimanju diplomirani inženjer šumarstva sa položenim stručnim ispitom, mora da primi u radni odnos diplomiranog inženjera šumarstva sa položenim stručnim ispitom radi stručnog rukovođenja proizvodnjom. Prema važećem Zakonu o semenu i sadnom materijalu proizvođač je ugovorom angažovao stručno lice za rukovođenje proizvodnjom. Najčešće su ugovori predstavljali formalnost, a stručno lice nije bilo prisutno u objektu. Iz tog razloga, a imajući u vidu da se novi Zakon odnosi samo na reproduktivni materijal šumskog drveća, i da proizvodnjom ne može da se bavi fizičko lice, već preduzetnik, pravno lice ili preduzeće, neophodno je da stručno lice bude u stalnom radnom odnosu kod proizvođača.
Ministarstvo ustanovljava i vodi registar matičnjaka, šumskih rasadanika i rasadnika ukrasnog drveća i žbunja – član 16. Intencija je da se u Ministarstvu stvori baza podataka o navedenim objektima i površinama na kojima se proizvodi sadni materijal šumskog drveća, ali isto tako i ukrasnog drveća i žbunja. Iako se ostale odredbe ovog zakona ne odnose na ukrasno drveće i žbunje, neophodno je da ta proizvodnja bude negde evidentirana, obzirom da je ona i do deset puta veća od proizvodnje reproduktivnog materijala šumskog drveća. Zatim, propisi iz oblasti zaštite bilja u potpunosti se primenjuju i na reproduktivni materijal ukrasnog drveća i žbunja, a Ministarstvo je nadležni organ koji, preko ovlašćenih institucija, prati zdravstveno stanje objekata za proizvodnju reproduktivnog materijala, te je i iz tog razloga potrebno da se u Ministarstvu vodi registar tih objekata.
Proizvođač je i prema važećim propisima imao obavezu da vodi knjigu evidencije reproduktivnog materijala, koja će, prema novom Zakonu, sadržati još nekoliko podataka o proizvodnji reproduktivnog materijala – o količini primljenog, proizvedenog, prodatog i uništenog reproduktivnog materijala (član 17). U istom članu propisana je i sadržina knjige evidencije.
U članu 18. utvrđena je obaveza proizvođaču šumskog sadnog materijala da obeleži sadni materijal u rasadniku i matičnjaku oznakama koje sadrže podatke o vrsti i starosti sadnog materijala. Ova obaveza nije postojala u dosadašnjim propisima, a uvodi se radi lakšeg vršenja kontrole proizvodnje i obaveznog zdravstvenog pregleda šumskog sadnog materijala, utvrđivanja količine pojedinih vrsta sadnog materijala u rasadniku, kao i radi zaštite interesa kupca sadnog materijala.
Odredba člana 19. utvrđuje obavezu proizvođaču da obaveštava Ministarstvo o vrsti i količini proizvedenog reproduktivnog materijala u tekućoj godini do 15.11. tekuće godine, odnosno uvezenog materijala u roku od 15 dana od dana uvoza. Ova obaveza proizvođačima i uvoznicima reproduktivnog materijala je uvedena zbog neophodnosti utvrđivanja bilansa šumskog semena u nadležnom ministarstvu, na osnovu čega Ministarstvo može da, između ostalog odlučuje o korišćenju semena „poznatog porekla“.
Ovim zakonom propisano je da proizvodnja reproduktivnog materijala, sem reproduktivnog materijala topola i vrba, u toku godine podleže samo jednoj obaveznoj kontroli. Ova izmena u odnosu na važeći zakon, kojim je propisano vršenje dve obavezne kontrole u toku vegetacije, izvršena je na osnovu sugestije stručnjaka koji su vršili poslove kontrole duži niz godina i konstatovali da su promene parametara koji se prate kod reproduktivnog materijala između dve kontrole minimalne, a obzirom da predstavljaju finansijsko opterećenje proizvođačima, propisana je samo jedna obavezna kontrola proizvodnje. Izuzetak je reproduktivni materijal topola i vrba, kod kojih je zbog izuzetno brzog porasta u toku vegetacije potrebno izvršiti dve kontrole proizvodnje (član 20).
Način vršenja kontrole proizvodnje reproduktivnog materijala propisan je u posebnom poglavlju. Kontrolu proizvodnje vrši Ministarstvo, po postupku propisanom posebnim pravilnikom, na osnovu prijave proizvođača reproduktivnog materijala, koju proizvođač podnosi ministarstvu na propisanom obrascu 15 dana pre setve semena ili sadnje vegetativnih delova biljaka (reznica), sem proizvođača topola i vrba koji podnose prijavu do 15. marta tekuće godine. Kontrolu sakupljanja semena proizvođač prijavljuje ministarstvu 30 dana pre sakupljanja (član 21).
Za reproduktivni materijal za koji Ministarstvo utvrdi da je proizveden u skladu sa ovim Zakonom i propisima donetim na osnovu njega, Ministarstvo izdaje uverenje o poreklu reproduktivnog materijala (član 22).
Postupak vršenja kontrole proizvodnje reproduktivnog materijala biće propisan pravilnikom donetim na osnovu ovog zakona (član 23).
Proizvođač reproduktivnog materijala snosi troškove kontrole proizvodnje, čiju visinu utvrđuje Ministarstvo na osnovu propisa o utvrđivanju naknada troškova u upravnom postupku, i uplaćuje ih na odgovarajući račun za uplatu javnih prihoda budžeta Republike (član 24).
U poglavlju o doradi reproduktivnog materijala utvrđeno je šta obuhvata proces dorade semena, sadnog materijala i vegetativnih delova (član 25), zatim koje uslove treba da ispunjava dorađivač (član 26) i propisan je sadržaj knjige evidencije o doradi reproduktivnog materijala koju je dorađivač obavezan da vodi (član 28).
Obzirom da se uverenja o poreklu reproduktivnog materijala izdaju, između ostalog, na osnovu zapisnika šumarskog inspektora o branju ili sakupljanju semena, odnosno izradi reznica, i da taj zapisnik prati pošiljku nedorađenog semena na doradu (član 37), propisan je sadržaj zapisnika koji sačinjava šumarski inspektor prilikom branja ili sakupljanja semena (član 27), bez koga ne može kasnije, u postupku, da se izda uverenje o poreklu reproduktivnog materijala. Proizvođač je obavezan da obavesti nadležnog inspektora sedam dana pre početka branja ili sakupljanja semena, odnosno izrade reznica (član 27. stav 3).
Ovo je važno obzirom na obavezu države, utvrđenu, između ostalog, i u Direktivama EU, da uspostavi sistem kontrole koji će obezbediti da reproduktivni materijal može biti tačno identifikovan kroz ceo proces od momenta sakupljanja – branja, pa do isporuke krajnjem korisniku.
Reproduktivni materijal u prometu mora da ispunjava norme kvaliteta koje propisuje JUS, kao i Međunarodno udruženje za testiranje semena (International Seed Testing Association- ISTA). Posebnim propisom propisaće se norme kvaliteta za reproduktivni materijal topola i vrba, obzirom da su Jugoslovenski standardi za topole i vrbe doneti 1964. i 1967. godine, u vreme kada nisu postojali klonovi koji se danas koriste za podizanje zasada topola i vrba, tako da su neprimerene norme propisane tim standardima. Takođe je neophodno usaglašavanje sa međunarodnim normama, tako da će navedeni poseban propis sadržati i zahteve koji su za reproduktivni materijal topola i vrba propisani u Aneksu VII Direktiva (član 29).
Ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta vrši, pre stavljanja u promet i korišćenja, ovlašćeno pravno lice ili preduzeće koje ispunjava propisane uslove (čl. 30. i 31), koje za dorađeni reproduktivni materijal, koji ispunjava propisane norme kvaliteta, izdaje deklaraciju o kvalitetu reproduktivnog materijala. Deklaracija o kvalitetu ima rok važnosti najviše do 8 meseci od dana izdavanja (član 32). Pravno lice ili preduzeće koje vrši ispitivanje i utvrđivanje kvaliteta dužno je da pet godina čuva dokumentaciju o ispitivanju i utvrđivanju kvaliteta, a 18 meseci po jedan primerak uzorka iz svake partije semena (član 33).
Član 34. – reproduktivni materijal šumskog drveća može da se stavlja u promet samo kao kategorisan reproduktivni materijal, što znači da su poznati poreklo i kvalitet reproduktivnog materijala. Navedene su četiri kategorije reproduktivnog materijala šumskog drveća u prometu. Posebno su utvrđene kategorije reproduktivnog materijala topola i genetski modifikovanih organizama u prometu. Obzirom na velike razlike između pojedinih kolonova topola u smislu kako njihovog porasta, tako i otpornosti na biljne bolesti i štetočine, to je uslov da promet reproduktivnog materijala topola u prometu bude najvećeg kvaliteta. Kada je reč o genetski modifikovanim organizmima, preuzeta je odredba iz direktiva EU, kojom je propisano da se samo testiran reproduktivni materijal genetski modifikovanih organizama stavlja u promet, obzirom da je i svrha genetskih modifikacija da se dobije bolji kvalitet koji je dokazan u komparativnim testovima. Za sada se zvanično ispitivanja genetski modifikovanih vrsta šumskog drveća, i to samo topola, vrše u Belgiji i na Novom Zelandu, tako da genetski modifikovan reproduktivni materijal u šumarstvu za sada nema praktičnog značaja, ali je bilo potrebno u Zakonu regulisati i ovo pitanje, obzirom na mogućnost da se u budućnosti počne sa masovnijim ispitivanjima u tom pravcu.
U članu 35. uveden je termin „dobavljač reproduktivnog materijala“, odnosno lica koje vrši promet reproduktivnog materijala. Evropsko zakonodavstvo razlikuje proizvođača i dobavljača, a evidencije državnih organa se uglavnom odnose na dobavljače („supplier“) reproduktivnog materijala, pošto su i Direktive EU nastale upravo radi trgovine reproduktivnim materijalom i jedinstvenog funkcionisanja tržišta.
Reproduktivni materijal se stavlja u promet upakovan tako da je zaštićen od isušivanja, upale, oštećenja i infekcije. Seme i plod se stavljaju u promet u plombiranim pošiljkama, kako bi se očuvala njihova čistoća odnosno poreklo (član 36).
Pošiljku dorađenog reproduktivnog materijala u prometu prati uverenje o poreklu i deklaracija o kvalitetu (član 37).
Član 38. propisuje šta treba da sadrži etiketa koja se stavlja na pošiljku reproduktivnog materijala. Propisana sadržina je preuzeta iz JUS-a koji je do sada uređivao ovu oblast, a propisana boja etikete treba da ukaže na kategoriju reproduktivnog materijala. Boje etikete ( stav 2.) su jedinstvene za tržište EU.
Prenos semena i plodova na doradu se ne smatra prometom (član 39.) jer se uverenje o poreklu i deklaracija o kvalitetu izdaju samo za dorađen reproduktivni materijal.
Ukoliko istekne rok važenja deklaracije, reproduktivni materijal ne može da se stavi u promet dok se ne izvrši ponovno ispitivanje, utvrđivanje kvaliteta i izdavanje deklaracije o kvalitetu, ako reproduktivni materijal i dalje ispunjava propisane uslove u pogledu kvaliteta (član 40).
Nadzor nad primenom odredaba ovog zakona i propisa donetih na osnovu istog vrši ministarstvo. Poslove inspekcijskog nadzora vrše republički šumarski inspektori, čija su ovlašćenja i dužnosti utvrđene ovim zakonom (čl. 41-44).
Za neispunjavanje odredaba propisanih ovim zakonom predviđene su kazne – za privredne prestupe član 47. i za prekršaje – čl. 48. i 49.
U prelaznim i završnim odredbama dat je rok od godinu dana preduzećima, odnosno drugim pravnim licima i preduzetnicima koji se bave proizvodnjom, doradom , ispitivanjem i utvrđivanjem kvaliteta reproduktivnog materijala da svoje poslovanje usklade sa odredbama ovog zakona.
IV PROCENA IZNOSA FINANSIJSKIH SREDSTAVA
POTREBNIH ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nisu potrebna dodatna finansijska sredstva u budžetu Republike Srbije.
V RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Primena odredaba ovog zakona omogućiće s jedne strane zaštitu genofonda naših najvažnijih vrsta drveća, obzirom da se polazni materijal za proizvodnju reproduktivnog materijala izuzima iz redovnog gazdovanja šumama i stavlja pod određeni režim zaštite. Sa druge strane podizanje i obnavljanje šuma najkvalitetnijim reproduktivnim materijalom znači podizanje stabilnih, ekonomski vrednih i dobro adaptiranih šuma i šumskih ekosistema što ustvari predstavlja unapređenje i zaštitu životne sredine u celini.
4427004.223/2
Republika Srbija
MINISTARSTVO POLjOPRIVREDE, ŠUMARSTVA I VODOPRIVREDE
___________________________________________________________________
PREDLOG ZAKONA
O REPRODUKTIVNOM MATERIJALU ŠUMSKOG DRVEĆA
___________________________________________________________________
Beograd, oktobar 2004. godine