Na osnovu člana 41a stav 2. Zakona o zaštiti prirode („Službeni glasnik RSˮ, br. 36/09, 88/10, 91/10-ispravka i 14/16) i člana 42. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RSˮ, br. 55/05, 71/05-ispravka, 101/07, 65/08, 16/11, 68/12 – US, 72/12, 7/14 – US i 44/14),
Vlada donosi
UREDBU
O PROGLAŠENJU PARKA PRIRODE „RADANˮ
Član 1.
Deo planinskog područja Radan u južnoj Srbiji, stavlja se pod zaštitu kao Park prirode „Radan”, koje se svrstava u I kategoriju zaštićenog područja međunarodnog i nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja, (u daljem tekstu: Park prirode „Radan”).
Član 2.
Park prirode „Radanˮ stavlja se pod zaštitu radi očuvanja geološke, biološke i predeone raznovrsnosti, a naročito očuvanja raznovrsnih oblika vulkanskog reljefa; Lecko andezitskog masiva, najvišeg i najvećeg vulkanskog kompleksa u Srbiji (klisure: Velike Kosanice, Gajtanske reke, Borinske reke i Sokolov vis); hidroloških i hidrogeoloških pojava (bifurkacija Delivode, termomineralne vode Proloma); šumskih staništa na prelazu između kotlina i brdsko-planinskih terena na diseciranom reljefu sa komadima andezitskih stena refugijalnog karaktera, od pojasa zajednica vrbe i topole (Salici-Populetum albae), klimazonalnih zajednica sladuna i cera (Quercetum farnetto-cerris), termofilnih kitnjakovovih zajednica (Quercetum montanum moesiacum), kitnjakovo-grabovih zajednica (Querco-Carpinetum serbicum), mezofilnih bukove šume (Fagetum montanum moesiacum), reliktnih polidominantnih i osiromašenih šumskih zajednica sa mečjom leskom (Corylus colurna L.) i kavkaskom lipom (Tilia caucasica Rupr.) i zajednica javora i graba (Aceri-Carpinetum betuli) u kontaktnom delu između hrastovog i bukovog pojasa; staništa i populacije divlje flore (751 biljnom vrstom), a posebno mezijskih endemita (Pulsatilla montana ssp. bulgarica, Pastinaca hirsuta, Armeria rumelica i Sedum stefco); staništa i populacija divlje faune, posebno ptica (crna roda, orao kliktaš, suri orao, patuljasti orao, sivi soko, prdavac, buljina, leganj), sisara (endemične vrste makedonska voluharice i šarenog tvora), riba (potočna pastrmka, dvoprugasta uklija, potočna mrena, krkuša, klen, vijun i grgeč), vodozemaca i gmizavaca; karakterističnih prirodnih predela i kulturno-istorijskog nasleđa specifičnog po vremenu nastanka, stepenu očuvanosti i kulturnoj vrednosti.
Član 3.
Park prirode „Radan” nalazi se na teritoriji opštine Kuršumlija, Bojnik, Lebane, Medveđa i Prokuplje, ukupne površine 41.312,66 ha od čega je u državnoj svojini 17.580,33 h, odnosno 42,56 % ukupne površine zaštićenog područja i u privatnoj svojini 23.719, 84 ha, odnosno 57,44 % ukupne površine zaštićenog područja.
Opis granice i grafički prikaz Parka prirode „Radanˮ dati su u Prilogu, koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Član 4.
Na području Parka prirode „Radan” uspostavljaju se režimi zaštite I, II i III stepena.
Režim zaštite I stepena, ukupne površine 1077,52 ha, odnosno 2,61% od ukupne površine zaštićenog područja, obuhvata lokalitete:
,,Prolom”;
,,Ripivode” ;
,,Petrovac”.
Režim zaštite II stepena, ukupne površine 3.886,50 ha, odnosno 9,41% od ukupne površine zaštićenog područja, obuhvata lokalitete:
,,Rudare –Devojački krš”;
,,Sokolovicaˮ;
,,Radanˮ;
,,Gornji Gajtan”;
,,Petrova Gora – Delivoda”;
,,Gajtanska vrata”;
,,Brestovačko jezero”;
,,Svinjište”;
,,Zagrađe”.
Režim zaštite III stepena, obuhvata površinu od 36,348,64 ha, odnosno (87,98%) područja.
Član 5.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena zabranjuje se:
korišćenje prirodnih resursa;
izgradnja objekata i
izvođenje bilo kakvih radova i aktivnosti.
Na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena ograničavaju se radovi i aktivnosti na:
naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa;
kontrolisanu posetu u obrazovne, rekreativne i kulturne svrhe;
obeležavanje granice i
sprovođenje zaštitnih, sanacionih i drugih neophodnih mera u slučaju bolesti i prenamnoženja određenih biljnih i životinjskih vrsta, požara, prirodnih nepogoda, udesa, rekonstrukcije, sanacije, kao i održavanje postojećih objekata od posebnog značaja kao što su postojeći objekti elektroenergetske mreže i mreže za transport i distribuciju prirodnog gasa.
Član 6.
Osim zabranjenih radova i aktivnosti koje su utvrđene Zakonom o zaštiti prirode, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena zabranjuje se:
izvođenje radova koji mogu dovesti do oštećenja objekata geonasleđa;
slobodno ispuštanje otpadnih i zagađujućih voda u vodotoke;
promena namene vodnog zemljišta;
prenamena površina na kojima se nalaze vlažna staništa;
paljenje vatre, osim na mestima određenim za tu namenu;
uništavanje i sakupljanje strogo zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta i gljiva;
čista seča šuma u cilju rekonstrukcije;
postavljanje tabli i drugih obaveštenja na stablima;
potreba svih nedozvoljenih sredstava za lov ribe (npr. kreč, hlor, konoplja, eksploziv, struja, mreže i dr);
uznemiravanje ptica u periodu razmnožavanja (mart-jul);
uništavanje gnezda ptica;
ispaša u šumama i šumskom zemljištu i
izgradnja novih javnih puteva, osim u funkciji revitalizacije i održavanja postojećih šumskih i javnih puteva.
Osim ograničenja koja su utvrđena Zakonom o zaštiti prirode, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena ograničavaju se radovi i aktivnosti na:
izvođenje hitnih i neophodnih sanacionih šumskih radova posle akcidentnih situacija prilikom vetroloma, vetroizvala, požara, pojave biljnih i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina;
sprovođenje odgovarajućih mera protivpožarne i protiv erozione zaštite;
održivo upravljanje šumama i šumskim zemljištem utvrđenim u šumskim planovima i osnovama kojima se obezbeđuje održavanje postojećih i povećanje površina pod šumama i poboljšanje njihovog sastava, strukture i zdravstvenog stanja u skladu sa uslovima zaštite prirode;
sakupljanje zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta i gljiva koje su pod kontrolom korišćenja i prometa;
sanitarni lov, zaštitu i unapređenje populacija lovne divljači, kao i sprovođenje mera na poboljšanju njihovih staništa, u skladu sa planom upravljanja i lovnom osnovom;
izgradnje manjih objekata za prezentaciju prirodnih i tradicionalnih vrednosti u skladu sa potrebama ekoturizma;
sakupljanje i transport neopasnog otpada;
preduzimanje mera i aktivnosti zaštite akvatičnih ekosistema od svih vidova zagađenja, promena hidrološkog režima i kvaliteta vode i degradacije vodenih staništa i
9) izgradnja vodozahvata ili dubokih bušotina izdvojenih za potrebe pojedinačnih domaćinstava.
Član 7.
Osim zabranjenih radova i aktivnosti koje su utvrđene Zakonom o zaštiti prirode, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena zabranjuje se:
uništavanje i sakupljanje strogo zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta i gljiva;
izgradnja stambenih, ekonomskih i pomoćnih objekata poljoprivrednih domaćinstava i vikend objekata izvan građevinskih područja utvrđenih posebnim planskim i urbanističkim dokumentima, odnosno gradnja objekata poljoprivrednih domaćinstava izvan postojećih građevinskih parcela do donošenja tih dokumenata;
preoravanje zemljišta, krčenje i seča šuma i obavljanje drugih radnji na mestima i na način koji mogu izazvati procese vodne erozije;
odlaganje i bacanje smeća i otpadnih materijala izvan mesta određenih za tu namenu;
poribljavanje koje nije u skladu sa programom upravljanja ribarskim područjem;
izgradnja objekata ili izvođenje drugih radova kojima se ugrožava neposredno okruženje nepokretnih kulturnih dobara i dobara pod prethodnom zaštitom, odnosno, koji nisu u funkciji zaštite, uređenja i prezentacije kompleksa;
obavljanje bilo kakvih radova na nepokretnom kulturnom dobru i u njegovoj neposrednoj okolini bez prethodno pribavljenih uslova i saglasnosti nadležne službe za zaštitu spomenika kulture i prirode.
Osim ograničenja koja su utvrđena Zakonom o zaštiti prirode, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena ograničavaju se radovi i aktivnosti na:
sakupljanje zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta i gljiva koje su pod kontrolom korišćenja i prometa;
održavanje optimalne brojnosti i zdravstvenog stanja populacija lovnih vrsta;
zaštitu, upravljanje, lov, korišćenje populacija divljači u lovištu, očuvanje i preduzimanju mera na unapređenju staništa divljači, kao i na zaštitu, uređivanje i održavanje lovišta;
zaštitu slivnih područja bujičnih vodotokova primenom tehničkih, biotehničkih i bioloških mera u skladu sa režimom zaštite;
vršenje eksploatacije mineralnih sirovina;
čišćenje korita vodotokova od vegetacije i nanosa u cilju očuvanja propusne moći, a po potrebi i produbljivanje korita (samo tamo gde je to neophodno, zbog sprečavanja mogućih poplava), po prethodno pribavljenim uslovima zaštite prirode;
istraživanje do sada nedovoljno proučenih lokaliteta na način i pod uslovima zaštite prirode;
očuvanje i unapređivanje kulturno-istorijskog nasleđa;
razvoj i popularizaciju etnološkog nasleđa i drugih kulturno-istorijskih vrednosti;
uređivanje područja i izgradnju objekata na način i pod uslovima koji ne narušavaju kulturno-istorijske vrednosti;
uređenje i prezentaciju stvorenih vrednosti područja pod stručnim nadzorom zavoda za zaštitu spomenika kulture i zaštite prirode;
seču i uklanjanje drveća, žbunja i ostale vegetacije u svrhe arheoloških iskopavanja materijalnih ostataka na lokalitetu uz prethodno pribavljene uslove zaštite prirode u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode;
istraživačke radove i uređenje sa minimalnom upotrebom mehanizacije radi ne narušavanja ambijentalnih vrednosti kulturno-istorijskih lokaliteta i
unošenje novih sadržaja: objekata, pešačke staze, informativne table i dr. samo na način i ukoliko oni doprinose zaštiti, odnosno prezentaciji kompleksa, uz uslove i saglasnost nadležne službe zaštite.
Član 8.
Na području Parka prirode „Radanˮ obezbeđuju se opšte mere zaštite i unapređenja geološke i biološke raznovrsnosti:
očuvanje specifičnih geomorfoloških tvorevina: klisure Kosanice, Borinske reke, klisure Gajtanske reke, vulkanskih oblika reljefa Sokolovog visa i dr;
očuvanje hidrogeoloških i hidroloških fenomena: bifurkacije Delivode, vodopada na Borinskoj reci i termomineralne vode Prolom banje, posebno alkalne izvore koji predstavljaju vrednost od međunarodnog značaja;
na području Parka prirode „Radanˮ sa aspekta zaštite i održivog korišćenja geološke raznovrsnosti treba:
(1) obezbediti sanaciju prostora na kojima su pokrenuti inženjersko-geološki procesi i pojave kao što su nestabilnost tla, erozija i druge,
(2) sprečiti prosecanje puteva koji su upravni na izohipse čime se otvara i pospešuje proces jaružanja i dalje devastacije vegetacije,
(3) sanirati mala lokalna pozajmišta kamenih agregata,
(4) sprečiti samoinicijativno kaptiranje izvora, a pre svega male izdašnosti i difuznog isticanja,
(5) zabraniti izgradnju mini hidroelektrana na području drugog i trećeg režima zaštite pribranskog tipa, kao i mini hidroelektrane sa cevovodima velike dužine (duži od 300 m),
(6) izvršiti analizu stanja objekata geonasleđa i napraviti plan prezentacije i turističke ponude,
(7) izvršiti zaštitu tragova starog rudarenja;
primena mera zaštite i unapređenja u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita životne sredine, zaštita prirode, šumarstvo, lovstvo, zaštita i održivo korišćenja ribljeg fonda, kao i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima;
očuvanje autohtone šumske vegetacije, horizontalne i vertikalne strukturiranosti šuma. Težnja je ka maksimalnom unapređenju „visokihˮ šumskih sastojina i intenzivnom prevođenju postojećih sastojina u izdanačkim šumama u visoki uzgojni oblik, očuvanje starih stabala, stabala domaćih sorti voćkarica i vegetacije u nižim spratovima kao važnih staništa životinjskih vrsta i sanacija degradiranih šumskih kompleksa;
očuvanje autohtonih kompleksa pod pašnjacima i livadama da bi se sačuvali karakteristični elementi flore i faune, mozaičnost i raznovrsnost predela. Stimulisati ispašu stoke i redovno košenje livada košanica, što je od velikog značaja za očuvanje staništa mnogih vrsta, prevashodno ptica i sisara;
očuvanje vlažnih staništa;
praćenje stanja i stepena očuvanosti divljih vrsta flore i faune i njihovih staništa, prioritetnih tipova staništa, ekološki značajnog područja i ekoloških koridora;
sprovođenje mera zaštite, očuvanja i unapređenja vrsta, njihovih populacija, prirodnih staništa i ekosistema;
razvijanje etno-turizma na prirodnim potencijalima u skladu sa utvrđenim merama i režimom zaštite iz ove uredbe uz uključivanje seoskih domaćinstava u turističku ponudu i snabdevanje turističkih objekata kvalitetnom hranom;
razvijanje poljoprivrede na principima održivog razvoja;
uključivanje lokalnog stanovništva u razvojne projekte usmerene na organsku proizvodnju hrane;
sprovođenje sakupljanja lekovitih i jestivih divljih biljnih vrsta i gljiva na način kojim se obezbeđuje trajni opstanak vrsta, njihovih staništa i životnih zajednica radi održivog korišćenja i očuvanja prirodnih resursa;
organizovanje obuke i informisanje berača, otkupljivača i ostalih korisnika o pravilnom načinu sakupljanja lekovitih i jestivih divljih biljnih vrsta i gljiva;
uspostavljanje kontrolisanog plantažnog gajenja lekovitih i jestivih divljih vrsta biljaka i gljiva koje se mogu gajiti u kulturi i
organizovanje edukacija lokalnog stanovništva o potencijalnim mogućnostima zaštićenog područja u funkciji lokalnog ekološkog razvoja i podizanja svesti javnosti o značaju zaštite, očuvanja i unapređenja geološke i biološke raznovrsnosti Parka prirode „Radanˮ.
Član 9.
Park prirode „Radan” poverava se na upravljanje Javnom preduzeću „Srbijašume” (u daljem tekstu: Upravljač).
Član 10.
U obavljanju zakonom utvrđenih poslova upravljanja zaštićenim područjem, Upravljač je naročito dužan da:
upravlja zaštićenim područjem na način koji omogućava da se u potpunosti sprovedu propisane mere i režim zaštite radi očuvanja i unapređenja zaštićenog područja;
sprovodi mere i aktivnosti na praćenju i upravljanju populacijama strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta biljaka, životinja i gljiva koje se nalaze na zaštićenom području u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode i posebnim zakonima;
vrši obeležavanje zaštićenog područja;
donese desetogodišnji plan upravljanja i godišnji program upravljanja;
obezbedi čuvarsku službu;
donese akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi;
u slučaju nastalih promena koje mogu uništiti ili narušiti osnovnu vrednost zaštićenog područja obaveštava Zavod za zaštitu prirode Srbije;
obezbeđuje uslove za sprovođenje naučnoistraživačkih, obrazovnih, informativno – propagandnih i drugih aktivnosti u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita prirode;
obezbeđuje finansijska sredstva iz sopstvenih prihoda i iz naknada za korišćenje zaštićenog područja, kao i drugih izvora utvrđenih zakonom;
izdaje saglasnosti i odobrenja;
prati stanje i vodi evidenciju o prirodnim vrednostima, nepokretnostima i ljudskim aktivnostima i
utvrđuje i naplaćuje naknadu za korišćenje zaštićenog područja.
Upravljač je dužan da izvrši upis delatnosti upravljanja zaštićenim područjem u skladu sa propisima kojima se uređuje klasifikacija delatnosti u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Član 11.
Očuvanje, unapređenje, održivo korišćenje i prikazivanje prirodnih i drugih vrednosti područja Parka prirode „Radan” sprovodi se prema planu upravljanja koji donosi Upravljač na period od deset godina (u daljem tekstu: Plan upravljanja), sa sadržinom i na način propisan zakonom kojim se uređuje zaštita prirode.
Plan upravljanja sadrži kratak prikaz stanja i ciljeve očuvanja biološke, geološke i predeone raznovrsnosti zaštićenog područja i održivog korišćenja i obnavljanja prirodnih resursa i dobara i unapređenja zaštićenog područja.
Plan upravljanja sadrži i sve elemente upravljanja delom ekološke mreže u okviru zaštićenog područja a naročito smernice za praćenje stanja ekološke mreže, smernice za zaštitu tipova staništa i staništa divljih vrsta, metode i tehničko-tehnološka rešenja sa ciljem očuvanja povoljnog stanja ekološki značajnih područja i unapređivanja narušenog stanja delova ekološke mreže u skladu sa Zakonom o zaštiti prirode, podzakonskim aktima, ovom uredbom i međunarodnim ugovorima, kao i preventivne mere zaštite od požara u skladu sa zakonom koji uređuje zaštitu od požara i propisima donetim na osnovu tog zakona.
Plan upravljanja donosi upravljač i dostavlja na saglasnost ministarstvu nadležnom za poslove zaštite životne sredine (u daljem tekstu: Ministarstvo) najkasnije u roku od deset meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe. U postupku davanja saglasnosti na Plan upravljanja, Ministarstvo pribavlja mišljenja ministarstava nadležnih za poslove nauke, prosvete, kulture, rudarstva i energetike, poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, građevine, saobraćaja, prostornog planiranja, turizma, finansija i odbrane. Upravljač je dužan da jednom u tri godine analizira sprovođenje Plana upravljanja i ostvarene rezultate i po potrebi izvrši njegovu reviziju.
Do donošenja Plana upravljanja, Upravljač vrši poslove na osnovu godišnjeg programa upravljanja koji donosi i dostavlja Ministarstvu na saglasnost u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Godišnji program upravljanja iz stava 5. ovog člana sadrži naročito: kratak prikaz prirodnih i drugih vrednosti zaštićenog područja, ciljeva zaštite i održivog korišćenja, mogućnosti i ograničenja za njihovo ostvarivanje; detaljan prikaz godišnjih zadataka na čuvanju, održavanju, unapređenju, prikazivanju i održivom korišćenju zaštićenog područja za potrebe nauke, obrazovanja, rekreacije i turizma i ukupnog socio-ekonomskog razvoja; prikaz konkretnih poslova na izradi i donošenju upravljačkih dokumenata, prvenstveno Plana upravljanja, akta o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi i akta o naknadi za korišćenje zaštićenog područja; prikaz zadataka na obeležavanju zaštićenog područja, zasnivanju informacionog sistema i protivpožarnoj zaštiti; prikaz subjekata i organizacionih i materijalnih uslova za izvršenje programa, visine i izvora potrebnih finansijskih sredstava.
Član 12.
Upravljač je dužan da obezbedi unutrašnji red i čuvanje zaštićenog područja u skladu sa pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi koji donosi u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe, a na koji se pribavlja saglasnost Ministarstva.
Pravilnik iz stava 1. ovog člana se objavljuje u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Član 13.
Upravljač je dužan da na propisan način obeleži Park prirode „Radan” i njegove spoljne granice, najkasnije u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Član 14.
Upravljač je dužan da formira digitalnu bazu podataka, odnosno geografski informacioni sistem o prirodnim i stvorenim vrednostima, nepokretnostima, aktivnostima i drugim podacima od značaja za upravljanje Parkom prirode „Radan”, u roku od dve godine od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Član 15.
Upravljač donosi i dostavlja Ministarstvu na saglasnost akt o naknadi za korišćenje zaštićenog područja u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Član 16.
Zabrane i ograničenja propisana ovom uredbom ne odnose se na vršenje primenjenih geoloških istraživanja mineralnih i drugih geoloških resursa i aktivnih rudarskih objekata koji su do dana stupanja na snagu ove uredbe odobreni od strane nadležnih organa.
Zabrane i ograničenja propisana ovom uredbom ne odnose se na vojne objekte i komplekse, kao i aktivnosti koje Vojska Srbije izvodi ili će izvoditi za potrebe odbrane Republike Srbije, kao i na objekte i aktivnosti Ministarstva unutrašnjih poslova.
Član 17.
Sredstva za sprovođenje Plana upravljanja, obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije, od naknade za korišćenje zaštićenog područja, prihoda ostvarenih obavljanjem delatnosti upravljača i iz drugih izvora u skladu sa zakonom.
Član 18.
Planovi uređenja prostora, šumske, lovne, poljoprivredne i druge osnove i programi koji obuhvataju Park prirode „Radan” usaglasiće se sa Prostornim planom Republike Srbije, Planom upravljanja i ovom uredbom.
Član 19.
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
05 Broj: 110-9176/2017-1
U Beogradu, 6. oktobra 2017. godine
V L A D A
PREDSEDNIK
Ana Brnabić, s.r.