Na osnovu člana 71. stav 1. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS”, broj, 84/04),
Vlada donosi
U R E D B U
O IZMENAMA I DOPUNAMA
UREDBE O USLOVIMA ZA ISPORUKU PRIRODNOG GASA
Član 1.
U Uredbi o uslovima za isporuku prirodnog gasa („Službeni glasnik RS”, broj 47/06), u članu 24. stav 2. posle reči: „tač.” dodaje se broj: „1),” a reči: „od 24 časa” zamenjuju se rečima: „od 3 dana”.
U stavu 3. broj: „1),” briše se.
Posle stava 3. dodaje se stav 4. koji glasi:
„Ako se obustava isporuke prirodnog gasa vrši na osnovu pismenog zahteva kupca iz stava 1. tačka 15) ovog člana obustava isporuke prirodnog gasa može trajati najmanje jednu, a najviše dve godine. ”
Član 2.
Posle člana 26. dodaje se novi član 26a koji glasi:
„26a
Ako kupac prirodnog gasa smatra da mu je neosnovano obustavljena isporuka prirodnog gasa ili mu je objekat neosnovano isključen sa transportnog, odnosno distributivnog sistema, može uložiti prigovor energetskom subjektu na čiji sistem je objekat priključen.
Eneregstki subjekt je dužan da u roku od tri dana od dana prijema prigovora odluči o prigovoru. U slučaju osnovanosti prigovora, energetski subjekt je dužan da nastavi isporuku prirodnog gasa bez odlaganja a najkasnije 24 časa od momenta utvrđivanja okolnosti da je obustava isporuke, odnosno isključenje sa transportnog, odnosno distributivnog sistema bilo neosnovano.”
Član 3.
U članu 32. stav 1. menja se i glasi:
„Zapremina isporučenog prirodnog gasa se meri odgovarajućim mernim uređajima, sa merilom zapremine fizički proteklog prirodnog gasa (u m3) u radnom stanju i merilima radne temperature i radnog pritiska za automatsku korekciju izmerene zapremine fizički proteklog prirodnog gasa na zapreminu gasa u standardnom stanju (korektorom).”
Posle stava 1. dodaju se novi st.2. i 3. koji glase:
„Ako merni uređaj nema korektor, izmerena zapremina prirodnog gasa u radnom stanju se svodi na standardno stanje računski, u skladu sa ovom uredbom.
Zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje na način iz st. 1. i 2. ovog člana, računski se koriguje po toplotnoj vrednosti na zapreminu koja se koristi pri obračunu isporučenog prirodnog gasa (obračunska zapremina).”
Dosadašnji st. 2. i 3. postaju st. 4. i 5.
Član 4.
Posle člana 32. dodaje se novi čl.32a, 32b, 32v i 32g koji glase:
„Član 32a
Zapremina isporučenog prirodnog gasa izmerena mernim uređajem bez korektora, svodi se na standardno stanje računski, prema formuli:
[pic] (1)
gde su:
Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje,
Vr – zapremina prirodnog gasa u radnom stanju, odnosno očitana zapremina prirodnog gasa na mernom uređaju,
Pm – priključni pritisak (mbar) podešen pri montaži u skladu sa standardom kojim se utvrđuje opseg priključnog pritiska,
Patm – atmosferski pritisak (mbar),
Ps – pritisak gasa u standardnom stanju, Ps = 1013,25 mbar,
Ts – temperatura gasa u standardnom stanju, Ts = 288,15 K (15 °S),
Tr – radna temperatura gasa, Tr = (273,15 + t gasa u °C) (K),
Z – faktor kompresibilnosti (stišljivosti) gasa.
Radni pritisak gasa je jednak zbiru atmosferskog i priključnog pritiska.
Parametri radnog stanja prirodnog gasa u formuli (1) utvrđuju se na sledeći način:
a) atmosferski pritisak:
Patm = 1016 – 0,108 * h (mbar) (2)
zaokruženo na jedno decimalno mesto,
gde je:
h – nadmorska visina merno regulacione stanice na izlazu iz transportnog sistema (glavna merno regulaciona stanica – GMRS).
Za sva mesta isporuke prirodnog gasa sa distributivnog sistema, vrednost atmosferskog pritiska se računa za nadmorsku visinu GMRS iz koje se preuzima prirodni gas u taj distributivni sistem. U slučaju da se u distributivnom sistemu neko područje snabdeva iz dve ili više GMRS, za sva mesta isporuke prirodnog gasa sa tog područja, vrednost atmosferskog pritiska se izračunava kao aritmetička sredina vrednosti nadmorskih visina tih stanica.
b) priključni pritisak:
ako je priključni pritisak Rm > 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost koja je podešena na regulatoru;
ako je priključni pritisak 18 mbar ≤ Rm ≤ 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost Pm = 22 mbar.
v) radna temperatura:
za period od 1. oktobra do 30. aprila, Tr = 6(S;
za period od 1. maja do 30. septembra, Tr = 15(S;
za mesto isporuke koje nije izloženo većim promenama temperature (merni uređaji ugrađeni unutar objekta), Tr = Ts;.
g) kompresibilnost:
Z = 1/ (1+ k * Pm) (3)
gde je:
za Pm < 1 bar, k = 0, odnosno zanemaruje se uticaj kompresibilnosti,
za 1 bar ≤ Pm < 8 bar, k = 0,003.
Član 32b
Ako korektor ima samo merilo za merenje radne temperature, podatak o radnom pritisku se zadaje kao parametar, pri čemu se atmosferski pritisak utvrđuje na način iz člana 32a ove uredbe i izmerena zapremina gasa u radnom stanju se svodi na standardno stanje automatski.
Ako merni uređaj ima ugrađen temperaturni kompenzator, zapremina gasa je automatski svedena na temperaturu u standardnom stanju, pa se na standardno stanje svodi računski samo po pritisku na način utvrđen u članu 32a ove uredbe.
Član 32v
Donja toplotna vrednost prirodnog gasa isporučenog iz transportnog sistema ili iz distributivnog sistema koji je povezan na transportni sistem, utvrđuje se na mestima isporuke prirodnog gasa iz transportnog sistema.
Donju toplotnu vrednost prirodnog gasa iz stava 1. ovog člana, utvrđuje energetski subjekt za transport prirodnog gasa, na osnovu podataka o donjoj toplotnoj vrednosti na ulazima u transportni sistem, odnosno na osnovu hemijskih analiza uzoraka sa mesta isporuke prirodnog gasa, ako je došlo do mešanja prirodnog gasa iz različitih ulaza u sistem, s tim što se te hemijske analize rade najmanje dva puta mesečno.
Hemijska analiza uzorka prirodnog gasa iz stava 2. ovog člana se obavlja procesnim gasnim hromatografom.
Ako se prirodni gas preuzima u distributivni sistem preko više merno regulacionih stanica, iz transportnog sistema, drugog distributivnog sistema ili neposredno od proizvođača prirodnog gasa (sa gasnih polja), donju toplotnu vrednost prirodnog gasa na osnovu koje se obračunava isporučeni prirodni gas iz distributivnog sistema utvrđuje energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa, kao ponderisanu vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim preuzetim zapreminama prirodnog gasa sa svih mesta preuzimanja prirodnog gasa u taj sistem.
Ako je na jednom mestu primopredaje donja toplotna vrednost prirodnog gasa, tokom obračunskog perioda utvrđivana više od jednom, za obračun se utvrđuje ponderisana vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim zapreminama proteklog prirodnog gasa između dva uzimanja uzorka.
Član 32g
Zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje gasa u skladu sa čl. 32a i 32b čija je donja toplotna vrednost utvrđena u skladu sa članom 32 v, svodi se na obračunsku zapreminu računski, prema formuli:
Vo = Vs * Hpd / Hr (m3) (4)
gde su:
Vo – obračunska zapremina (m3),
Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje (m3),
Hpd – donja toplotna vrednost prirodnog gasa utvrđena za obračunski period u skladu sa članom 32 v) (kJ/m3),
Hr – referentna donja toplotna vrednost prirodnog gasa koja iznosi 33.338,35 kJ/m3.”
Član 5.
U članu 33. posle stava 1. dodaju se st. 2, 3, 4, 5. i 6. koji glase:
„Na mestu isporuke na kome je priključni pritisak veći ili jednak 0,5 bar, energetski subjekt ugrađuje korektore po pritisku i temperaturi.
Na mestu isporuke na kome je priključni pritisak manji od 0,5 bar, ako se merni uređaj ugrađuje izvan objekta, energetski subjekt ugrađuje korektor po temperaturi ili merni uređaj sa temperaturnim kompenzatorom.
Energetski subjekti dužan je da na svim izlazima sa transportnog sistema, odnosno na izlazima sa distributivnog sistema za kupce čija je maksimalna časovna potrošnja veća ili jednaka 500 m3/čas u skladu sa rešenjem kojim se odobrava priključenje, obezbeđuju automatsko prikupljanje podataka o izmerenim protocima prirodnog gasa, pri čemu interval prikupljanja mora biti 24 časa ili kraći.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa dužan je da na mestu isporuke na kome je priključni pritisak manji od 0,5 bar, na pismeni zahtev kupca, ugradi zahtevani uređaj za automatsko svođenje na standardne uslove ili postojeći uređaj zameni adekvatnim u roku od 6 meseci od dana prijema zahteva, odnosno od dana kada kupac izmiri obaveze iz stava 6. ovog člana.
U slučaju iz stava 5. ovog člana, kupac snosi trošak nabavke i ugradnje zahtevanog uređaja ili razlike vrednosti zahtevanog i zamenjenog uređaja.”
Član 6.
U članu 40. u stavu 1. reč: „registrovao” zamenjuje se rečju: „merio”.
Član 7.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa je dužan da na postojećim mestima isporuke na kojima je ugrađen korektor po temperaturi, podesi radni pritisak, u skladu sa priključnim pritiskom i utvrđenim atmosferskim pritiskom na način iz člana 32a stav 2. pod a) ove uredbe najkasnije do 1. januara 2012. godine.
Član 8.
Energetski subjekt za transport prirodnog gasa dužan je da utvrdi i objavi nadmorske visine i vrednosti izračunatog atmosferskog pritiska na svim GMRS prema distributerima najkasnije 10 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa je dužan da objavi vrednosti atmosferskog pritiska koje se koriste za svođenje najkasnije 15 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Član 9.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa je dužan da na svim postojećim mestima isporuke sa distributivnog sistema na kojima je priključni pritisak veći ili jednak 0,5 bar, ugradi korektor do 1. januara 2012. godine.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa je dužan da na svim postojećim mestima isporuke iz distributivnog sistema prirodnog gasa na kojima je priključni pritisak manji od 0,5 bar sa mernim uređajima ugrađenim izvan objekta, koji nemaju korektor po temperaturi ili temperaturni kompenzator, obezbede njihovu ugradnju do 1. januara 2020. godine.
Član 10.
Energetski subjekt za transport prirodnog gasa je dužan da za sva postojeća mesta isporuke sa transportnog sistema obezbedi automatsko prikupljanje i obradu podataka o protocima prirodnog gasa, sa intervalom prikupljanja 24 časa ili kraćim do 1. januara 2011. godine.
Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa dužan je da za sva postojeća mesta isporuke sa distributivnog sistema sa maksimalnom časovnom potrošnjom od najmanje 500 m3/čas, obezbedi automatsko prikupljanje i obradu podataka o protocima prirodnog gasa, sa intervalom prikupljanja 24 časa ili kraćim najkasnije do 1. januara 2013. godine.
Odredba stava 2. ovog člana se odnosi i na postojeća mesta isporuke prirodnog gasa na kojima je ostvaren godišnji protok prirodnog gasa od najmanje 1.000.000 m3 u najmanje jednoj od tri kalendarske godine koje prethode danu stupanja na snagu ove uredbe.
Energetski subjekt je dužan da odredbe st.1 do 3. ovog člana primeni i na kvalifikovanog kupca u roku od 12 meseci od dana sticanja statusa kvalifikovanog kupca.
Član 11.
Eneregetski subjekti dužni su da u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ove uredbe pozovu kupce koji nisu koristili prirodni gas u dve godine koje prethode danu stupanja na snagu ove uredbe, da zaključe ugovor o prodaji prirodnog gasa ili da podnesu zahtev za obustavu isporuke prirodnog gasa u skladu sa članom 24. stav 1. tačka 15) ove uredbe.
Član 12.
Ova uredba stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”, a primenjuje se od 1. februara 2010. godine.
05 broj:
U Beogradu, 21. januara 2010. godine
V L A D A
PREDSEDNIK
O B R A Z L O Ž E Nj E
I PRAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE UREDBE
Pravni osnov za donošenje Uredbe o izmenama i dopunama Uredbe o uslovima za isporuku prirodnog gasa sadržan je u članu 71. stav 1. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS“, broj 84/04), kojim je propisano da Vlada Republike Srbije propisuje bliže uslove isporuke električne energije i prirodnog gasa kupcima, kao i mere koje se preduzimaju u slučaju da je ugrožena sigurnost isporuke električne energije i prirodnog gasa kupcima usled poremećaja u funkcionisanju energetskog sistema ili poremećaja na tržištu energije.
II RAZLOZI ZA DONOŠENjE UREDBE
Donošenje ove uredbe se predlaže prvenstveno radi jednoobraznog i jasnijeg uređivanja obračuna isporučene količine (zapremine) prirodnog gasa kada na mestu isporuke postoji samo merilo zapremine fizički proteklog prirodnog gasa u radnom stanju, a nema merila radne temperature i radnog pritiska za automatsku korekciju izmerene zapremine na zapreminu gasa u standardnom stanju.
Okolnost da se obračunske količine razlikuju od očitanih sa mernih uređaja, a posebno što su one po pravilu veće, izaziva nepoverenje, a često i veliko nezadovoljstvo kupaca. Izmene i dopune uredbe se predlažu na osnovu analiza dosadašnje prakse distributera, rešenja primenjenih u drugim zemljama (Nemačka, Italija, Austrija i Hrvatska), najčešćih žalbi kupaca na obračun prirodnog gasa i rezultata stručne javne rasprave o rešenjima koje je predložila Agencija za energetiku Republike Srbije (udaljem tekstu: Agencija)..
Predlogom Uredbe se predlaže da se utvrdi obaveza energetskih subjekata da ugrađuju adekvatnu mernu opremu, a u prelaznim i završnim odredbama i rokovi za zamenu neadekvatne merne opreme, kao i manje izmene i dopune koje se odnose na bliže definisanje nekih prava kupaca.
RAČUNANJE OBRAčUNSKE ZAPREMINE ISPORUčENOG PRIRODNOG GASA
Zbog fizičkih osobina prirodnog gasa, energetski sadržaj određene zapremine gasa zavisi od pritiska, temperature i toplotne vrednosti (kvaliteta, hemijskog sastava) prirodnog gasa. Da bi se obezbedio nediskriminatorni položaj svim kupcima koji gas kupuju kao energent, ali i da bi se pravilno utvrdio energetski bilans prirodnog gasa zemlje, uporediv sa bilansima drugih zemalja, sve količine gasa od ulaska u zemlju do mesta isporuke krajnjim kupcima, moraju da se svedu na iste referentne vrednosti po pritisku, temperaturi i toplotnoj vrednosti. U mnogim zemljama, gas se direktno obračunava po energetskoj jedinici [kWh], a ne po zapremini [m3] i ovaj pristup će verovatno uskoro biti primenjen i u Srbiji, radi harmonizacije sa pravilima u Evropskoj Uniji.
Metodologijama i tarifnim sistemima koji su doneti u oblasti prirodnog gasa je definisano da se cena prirodnog gasa, kao energenta, utvrđuje po 1 m3 u standardnom stanju gasa i za referentnu toplotnu vrednost gasa. Izmerena zapremina proteklog gasa pri radnim uslovima mora da se svede na standardne uslove (automatski ili računski), a zatim i na referentnu toplotnu vrednost (uvek računski).
Karakteristike standardnog stanja prirodnog gasa su: temperatura od 288,15 K (15(S) i pritisak 1,01325 bar, a referentna toplotna vrednost je kod nas donja toplotna vrednost od 33.338,35 kJ/m3.
Svođenje izmerene zapremine na standardno stanje gasa
Velikim potrošačima gasa se uz merni uređaj za merenje fizičkog protoka prirodnog gasa (u m3), ugrađuje i korektor protekle zapremine na zapreminu u standardnom stanju gasa (kolika bi zapremina bila na 1,01325 bar 15(S). Korektor ima merila radnih parametara, pritiska i temperature i mogućnost da preračuna izmerenu zapreminu fizički proteklog gasa u realnim uslovima na zapreminu u standardnom stanju. Preko 70% prirodnog gasa se isporučuje preko mernih uređaja sa korektorom. Za male potrošače, ugradnja korektora nije ekonomski opravdana, a mali potrošači čine 90% ukupnog broja kupaca. Najstariji priključci malih potrošača nemaju nikakva merila za korekciju, pa se svođenje na standardno stanje mora uraditi računski, sa procenjenim vrednostima radnog pritiska i temperature. Izvestan broj priključaka ima merni uređaj sa ugrađenom temperaturnom kompenzacijom, pa se izmerena zapremina svodi računski na standardno stanje samo po pritisku. Razvojem savremenih elektronskih korektora je omogućeno da se i malim potrošačima, po prihvatljivoj ceni, ugrađuju korektori sa merilima radne temperature i sa mogućnošću da se vrednost radnog pritiska unese u uređaj kao parametar, tako da se, kao izmerena, očitava zapremina već korigovana na standardno stanje.
Učešće količina gasa izmerenih mernim uređajima sa korektorom po distribucijama varira od 0% kod manjih distribucija do oko 90% kod distribucije JP „Srbijagas“.
Formula za automatsko preračunavanje je propisana Pravilnikom o metrološkim uslovima za merila koja koriguju zapreminu proteklog gasa – MUS.Z-19/1, 1985. g. („Službeni list SFRJ” broj: 9/1985) i glasi:
[pic]
gde su:
Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje; Vr – zapremina prirodnog gasa u radnom stanju, odnosno očitana zapremina prirodnog gasa na mernom uređaju bez korektora; Pm – priključni pritisak (mbar) podešen pri montaži u skladu sa standardom kojim se utvrđuje opseg priključnog pritiska Patm – atmosferski pritisak (mbar) Ps – pritisak gasa u standardnom stanju, Ps = 1013,25 mbar Ts – temperatura gasa u standardnom stanju – 288,15 K (15 °S) Tr – radna temperatura gasa (273,15 + t gasa u °C) (K) Z – faktor kompresibilnosti (stišljivosti) gasa
Računski, izmerena zapremina se svodi na standardno stanje prema istoj formuli. Da bi rezultat svođenja bio što bliži rezultatu automatskog svođenja, za obračunski period treba da se obezbede što tačnije vrednosti za:
srednju vrednost atmosferskog pritiska (bar),
priključni pritisak (manometarski ili nadpritisak) (bar),
srednju vrednost radne temperature i
faktor kompresibilnosti gasa.
Radni pritisak je zbir atmosferskog i priključnog pritiska.
Svođenje zapremine prirodnog gasa u standardnom stanju na obračunsku zapreminu
Obračunska zapremina se uvek utvrđuje računski, svođenjem zapremine u standardnom stanju na referentnu toplotnu vrednost, prema formuli:
Vo = Vs * Hpd / Hr (m3)
gde su:
Vo – obračunska zapremina; zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje i referentnu donju toplotnu vrednost prirodnog gasa (m3) Vs – zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje (m3) Hpd – ostvarena donja toplotna vrednost prirodnog gasa u obračunskom periodu (kJ/m3) Hr – referentna donja toplotna vrednost prirodnog gasa koja iznosi 33.338,35 J/m3
DOSADAŠNJE POSTUPANJE ENERGETSKIH SUBJEKATA ZA DISTRIBUCIJU PRIRODNOG GASA
Na osnovu podataka koje su energetski subjekti za distribuciju prirodnog gasa dostavili Agenciji za energetiku Republike Srbije, izmerena zapremina na mernim mestima bez automatske korekcije je računski svođena na standardno stanje po pritisku i temperaturi uz različite načine utvrđivanja radnih parametara. Kod nekih distributera se različiti pristupi primenjuju i u okviru iste distribucije, u zavisnosti od vrste kupaca. Kod nekih distributera je utvrđeno da su izmerenu zapreminu svodili po temperaturi i kod kupaca koji imaju merilo sa komenzatorom temperature, odnosno da su im efekat svođenja po temperaturi računali i naplaćivali dva puta. Distribucije sa malim učešćem količina gasa koje se mere bez korektora nisu ni radile svođenje.
Najveći broj distribucija je efekte utvrđene svođenjem ugrađivalo u cenu prirodnog gasa, jer su na taj način izbegavali žalbe građana da im se obračunavaju veće količine nego što je očitano na merilu. Sa početkom primene metodologija i tarifnih sistema, cene su fiksirane odlukom Vlade pa to nije moguće.
Na osnovu ovih analiza, utvrđeno je da se u nekim distribucijama obračuni rade na štetu kupaca koji nemaju korektor po temperaturi i pritisku.
NAČIN UTVRĐIVANJA PARAMETARA RADNOG STANJA
Pri izboru načina utvrđivanja parametara radnog stanja prirodnog gasa (pritiska, temperature i donje toplotne vrednosti), vodilo se računa da:
aproksimirane vrednosti budu dovoljno tačne – nepotrebna je tačnost veća od propisane tačnosti merila, budući da krajnji rezultat ima tačnost najmanje tačnog učesnika u računu;
postupak bude jednostavan svim distributerima, za celu teritoriju Srbije i
vrednosti relevantne za obračun budu lako proverljive.
Za pojedinačne veličine, analizirano je:
Srednja vrednost atmosferskog pritiska – Od Republičkog hidrometeoroliškog zavoda pribaviljene su srednje mesečne vrednosti atmosferskog pritiska za period 2005-2007. godina, kao i srednje godišnje za period 1998-2007. godina za gradove u kojima su sedišta energetskih subjekata za distribuciju ili regionalni centri distribucije JP „Srbijagas“, a u njima postoje meteorološke stanice RHMZ. Analizom podataka za 17 gradova tokom 10 godina i dobijenih vrednosti funkcija Patm(h) koje se primenjuju u drugim zemljama, utvrđeno je da najmanje odstupanje, 0% do 0,27% u odnosu na izmerene vrednosti, daje linearna funkcija:
P atm (h) = 1016 – 0,108 . h (mbar)
gde je
h – nadmorska visina u (m) – predlaže se da nadmorska visina merno regulacione stanice na izlazu iz transportnog sistema (glavna, GMRS) bude relevantna za sva mesta obračuna nizvodno od te GMRS. U slučaju da se za neko distributivno područje gas preuzima iz dve ili više GMRS, vrednost atmosferskog pritiska se izračunava na osnovu prosečne vrednosti nadmorskih visina tih stanica.
Priključni pritisak – Uvažavajući tehničke normative za unutrašnje gasne instalacije, prema kojima je priključni pritisak za kućne gasne aparate – 20 mbar, a dozvoljeni ukupni pad pritiska u području niskog pritiska (do 100 mbar) 2,6 mbar, smatra se da je dovoljno tačno i fer prema isporučiocima i kupcima, da za mesta isporuke na kojima je priključni pritisak 18 mbar ≤ Rm ≤ 24 mbar, obračunski priključni pritisak bude 22 mbar.
Radna temperatura –Na osnovu podataka dobijenih od RHMZ dobijena je srednja radna temperatura prikazana prikazana u sledećoj tabeli:
Godina Beograd Niš Novi Sad 2005 stepen dana 2,715 2,840 3,067 dana grejanja 165 168 177 srednja radna temp. °S 5.54 5.09 4.67 2006 stepen dana 2405 2717 2720 dana grejanja 144 161 163 srednja radna temp. °S 5.30 5.12 5.31 2007 stepen dana 2,227 2,442 2,639 dana grejanja 160 171 184 srednja radna temp. °S 8.08 7.72 7.65 Prosek stepen dana 2,449 2,666 2,809 dana grejanja 156 167 175 srednja radna temp. °S 6.31 5.98 5.88
Na osnovu izračunatih prosečnih radnih temperatura za tri godine od 6,31 °C za Beograd, 5,98 °C za Niš i 5,88 °C za Novi Sad, može se usvojiti srednja vrednost temperature od 6°C, za celu godinu.
Kako je ovako utvrđena radna temperatura reprezentativna za grejnu sezonu, a postoje i potrošači koji gas koriste samo leti, zaključeno je da 6°C treba koristiti za svođenje u periodu oktobar – april, a da u ostatku godine radna temperatura bude standardna, odnosno da nema računskog svođenja po temperaturi.
Faktor kompresibilnosti – Kod merila sa korektorom, u korektor se unose zahtevani podaci o gasu i faktor kompresibilnosti se automatski uvodi u korekciju. Kod merila bez korektora, računalo bi se sa:
1/Z = 1 + k• Pm
za Pm < 8bar k < 0,0032
Pm ≤ 1 bar: Z=1
pa je predlog da se faktor kompresibilnosti kod računskog svođenja zanemari.
Svođenje zapremine prirodnog gasa u standardnom stanju na obračunsku zapreminu
Referentna donja toplotna vrednost prirodnog gasa – Referentnu donju toplotnu vrednost prirodnog gasa su sedamdesetih godina prošlog veka definisali predstavnici domaćih proizvođača (Naftagas, INA, …) i Saveznog zavoda za mere i dragocene metale, prema srednjoj toplotnoj vrednosti domaćeg gasa u Jugoslaviji tih godina. Zbog malog učešća domaćeg gasa, ova vrednost je manja od aktuelne prosečne toplotne vrednosti prirodnog gasa u Srbiji od oko 34.150 kJ/m3, pa se svi računi računski uvećavaju za oko 2,5%, osim u nekim distribucijama u Banatu.
Razmatrana je varijanta da se definiše adekvatnija referentna vrednost, na primer ponderisana trogodišnja uvoznog gasa (na osnovu uvezenih količina i odgovarajućih toplotnih vrednosti). Razlika između izmerenih i obračunskih vrednosti bi postala zanemarljiva, osim za distribucije koje imaju učešće domaćeg gasa, pa bi rezultat korekcije kod njih bio manja obračunska zapremina od svedene na standardne uslove. Međutim, kao nam predstoji harmonizacija sa propisima koji važe u Evropskoj uniji i prelazak na normalno stanje gasa kao referentno i na gornju toplotnu vrednost, ne bi trebalo da se referentne vrednosti često menjaju.
Shodno gore iznetom Uredbom o izmenama i dopunama Uredbe o uslovima za isporuku prirodnog gasa biće definisane sledeće veličine:
Srednja vrednost atmosferskog pritiska Formula: Patm (h ) = 1016 – 0,108 . h (mbar) h – nadmorska visina u (m) Nadmorska visina GMRS za sva mesta obračuna nizvodno od te GMRS; ako se za neko distributivno područje gas preuzima iz dve ili više GMRS, vrednost atmosferskog pritiska se izračunava na osnovu prosečne vrednosti nadmorskih visina tih GMRS. Srednja radna temperatura Tr = 6 ºC , u periodu oktobar – april i Tr = 15 ºC, u periodu maj – septembar
Takođe, biće utvrđene i sledeće obaveze energetskih subjekata:
Energetskog subjekta za transport prirodnog gasa – da utvrdi i objavi nadmorske visine svih GMRS prema distribucijama, u roku propisanom Uredbom i
Energetskog subjekta za distribuciju prirodnog gasa – da utvrdi i objavi atmosferski pritisak za distributivna područja za koja obračun radi sa različitim atmosferskim pritiscima.
Za početak primene se predlaže 1. januar 2010. godine.
III OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Članom 1. Predloga Uredbe dodaje se da se isoruka prirodnog gasa kupcu može obustaviti i ako ne izvršava ugovorene obaveze plaćanja za isporučeni prirodni gas i usluge i rok se umesto 24 časa produžava na tri dana. Dodaje se novi stav kojim je propisano da ako se obustava isporuke prirodnog gasa vrši na osnovu pismenog zahteva kupca obustava može trajati najmanje jednu, a najviše dve godine.
Članom 2. Predloga uredbe regulisan je postupak zaštite prava kupca ako smatra da mu je neosnovano obustavljena isporuka prirodnog gasa ili mu je objekat neosnovano isključen sa transportnog, odnosno distributivnog sistema.
Članom 3. Predloga uredbe propisan je način merenja i uređaji za merenje isporučenog prirodnog gasa.
Članom 4. Predloga uredbe dodati su novi članovi kojima se propisuju formule i načn merenja isporučenog prirodnog gasa.
Članom 5. Predloga uredbe propisana je obaveza ugradnja korektora i obaveza automatskog prikupljanja podataka o izmerenim protocima prirodnog gasa.
Članom 7. Predloga uredbe dodaju se novi članovi kojima se propisuju rokovi za primenu odredaba ove uredbe.
Članom 12. Predloga uredbe propisano je da ova uredba stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
IV PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTAVA POTREBNIH ZA SPROVOĐENjE UREDBE
Za sprovođene ove Uredbe nije potrebno obezbediti sredstva u budžetu Republike Srbije.
V RAZLOZI ZBOG KOJIH SE PREDLAŽE DA UREDBA STUPI NA SNAGU PRE OSMOG DANA OD DANA OBJAVLjIVANjA U „SLUŽBENOM GLASNIKU REPUBLIKE SRBIJE”
Predlaže se da uredba stupi na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije” iz razloga što je potrebno da se energetski subjekti pripreme za primenu ove uredbe, odnosno za način obračuna isporučenog prirodnog gasa od 1. februara 2009. godine. Naime, energetski subjekt za transport prirodnog gasa dužan je da utvrdi i objavi nadmorske visine i vrednosti izračunatog atmosferskog pritiska na svim GMRS prema distributerima najkasnije 10 dana od dana stupanja na snagu ove Uredbe, a energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa najkasnije 15 dana od dana stupanja na snagu ove Uredbe.
Nov način obračuna isporučenog prirodnog gasa se predlaže pre svega radi zaštite interesa potrošača kojima će se u skladu sa ovom uredbom obračun količina isporučenog prirodnog gasa vršiti jednoobrazno.
VI PREGLED ODREDABA VAŽEĆEG AKTA KOJE SE MENjAJU, ODNOSNO DOPUNjUJU
Član 24.
Isporuka prirodnog gasa može se obustaviti kupcu prirodnog gasa u slučaju:
1) ako ne izvršava ugovorene obaveze plaćanja za isporučeni prirodni gas i usluge;
2) ako je neovlašćeno priključio svoje unutrašnje gasne instalacije na transportni, odnosno distributivni sistem;
3) ako koristi prirodni gas bez Rešenja, odnosno odluke o puštanju prirodnog gasa;
4) ako koristi prirodni gas mimo mernih uređaja ili preko neodgovarajućeg mernog uređaja;
5) ako onemogući pravilno merenje količina isporučenog prirodnog gasa;
6) ako troši prirodni gas suprotno uslovima koji su utvrđeni u Rešenju i ugovoru o prodaji prirodnog gasa;
7) ako svojim objektima ometa isporuku prirodnog gasa drugim kupcima;
8) ako preko svoje instalacije dozvoli korišćenje prirodnog gasa drugom pravnom ili fizičkom licu;
9) ako se ne pridržava pravila rada transportnog, odnosno distributivnog sistema;
10) ako uskrati ili onemogući ovlašćenim licima pristup do mernih uređaja, odnosno merno regulacionih stanica;
11) ako uskrati ili onemogući tehničku kontrolu unutrašnjih gasnih instalacija;
12) ako u slučaju štednje i racionalne potrošnje prirodnog gasa ne poštuje i ne sprovodi propisane mere;
13) ako njegove unutrašnje gasne instalacije ugrožavaju živote ljudi, imovinu i životnu sredinu, odnosno nisu u skladu sa važećim standardima, propisima i drugim tehničkim normativima koji se primenjuju u ovoj oblasti;
14) ako odbije da zaključi ugovor o prodaji prirodnog gasa i/ili ne obezbedi ugovoreno sredstvo obezbeđenja plaćanja za slučaj neispunjenja ugovorenih obaveza;
15) pismenog zahteva kupca.
U slučaju iz stava 1. tač. 1), 7), 9), 10) i 11) ovog člana, energetski subjekt dužan je da prethodno dostavi pismenu opomenu kupcu, u kojoj je određen rok za otklanjanje uočenih nepravilnosti i nedostataka zbog kojih mu se može obustaviti isporuka prirodnog gasa i da odredi primeren rok za otklanjanje nedostataka, odnosno nepravilnosti koji ne može biti kraći od 24 časa OD 3 DANA ni duži od 15 dana.
U slučaju iz stava 1. tač. 1), 2), 3), 4), 5), 6), 8), 12), 13), 14) i 15) ovog člana, isporuka prirodnog gasa obustavlja se bez odlaganja.
AKO SE OBUSTAVA ISPORUKE PRIRODNOG GASA VRŠI NA OSNOVU PISMENOG ZAHTEVA KUPCA IZ STAVA 1. TAČKA 15) OVOG ČLANA OBUSTAVA MOŽE TRAJATI NAJMANjE JEDNU, A NAJVIŠE DVE GODINE.
ČLAN 26A
AKO KUPAC PRIRODNOG GASA SMATRA DA MU JE NEOSNOVANO OBUSTAVLjENA ISPORUKA PRIRODNOG GASA ILI MU JE OBJEKAT NEOSNOVANO ISKLjUČEN SA TRANSPORTNOG, ODNOSNO DISTRIBUTIVNOG SISTEMA, MOŽE ULOŽITI PRIGOVOR ENERGETSKOM SUBJEKTU NA ČIJI SISTEM JE OBJEKAT PRIKLjUČEN.
ENEREGSTKI SUBJEKT JE DUŽAN DA U ROKU OD TRI DANA OD DANA PRIJEMA PRIGOVORA ODLUČI O PRIGOVORU. U SLUČAJU OSNOVANOSTI PRIGOVORA, ENERGETSKI SUBJEKT JE DUŽAN DA NASTAVI ISPORUKU PRIRODNOG GASA, BEZ ODLAGANjA, A NAJKASNIJE 24 ČASA OD MOMENTA UTVRĐIVANjA OKOLNOSTI DA JE OBUSTAVA ISPORUKE, ODNOSNO ISKLjUČENjE SA TRANSPORTNOG, ODNOSNO DISTRIBUTIVNOG SISTEMA, BILO NEOSNOVANO.
Član 32.
Merenje isporučenog prirodnog gasa vrši se odgovarajućim mernim uređajima i primenom propisanih merila.
ZAPREMINA ISPORUČENOG PRIRODNOG GASA SE MERI ODGOVARAJUĆIM MERNIM UREĐAJIMA, SA MERILOM ZAPREMINE FIZIČKI PROTEKLOG PRIRODNOG GASA (U M3) U RADNOM STANjU I MERILIMA RADNE TEMPERATURE I RADNOG PRITISKA ZA AUTOMATSKU KOREKCIJU IZMERENE ZAPREMINE FIZIČKI PROTEKLOG PRIRODNOG GASA NA ZAPREMINU GASA U STANDARDNOM STANjU (KOREKTOROM).
AKO MERNI UREĐAJ NEMA KOREKTOR, IZMERENA ZAPREMINA PRIRODNOG GASA U RADNOM STANjU SE SVODI NA STANDARDNO STANjE RAČUNSKI, U SKLADU SA OVOM UREDBOM.
ZAPREMINA PRIRODNOG GASA SVEDENA NA STANDARDNO STANjE NA NAČIN IZ ST. 1. I 2. OVOG ČLANA, RAČUNSKI SE KORIGUJE PO TOPLOTNOJ VREDNOSTI NA ZAPREMINU KOJA SE KORISTI PRI OBRAČUNU ISPORUČENOG PRIRODNOG GASA (OBRAČUNSKA ZAPREMINA).
Merni uređaji koji se ugrađuju moraju biti plombirani od strane ovlašćene organizacije, a njihove priključne veze moraju biti pregledane i plombirane od strane energetskog subjekta za transport, odnosno distribuciju prirodnog gasa u skladu sa pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema, zakonom i drugim propisima.
Energetski subjekt dužan je da vrši proveru ispravnosti mernih uređaja pre njihove ugradnje i tokom rada u radnim ili laboratorijskim uslovima, u skladu sa zakonom, tehničkim i drugim propisima, pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema prirodnog gasa i ugovorom o transportu, distribuciji odnosno prodaji prirodnog gasa.
ČLAN 32 A
ZAPREMINA ISPORUČENOG PRIRODNOG GASA IZMERENA MERNIM UREĐAJEM BEZ KOREKTORA, SVODI SE NA STANDARDNO STANjE RAČUNSKI, PREMA FORMULI:
[pic] (1)
GDE SU:
VS – ZAPREMINA PRIRODNOG GASA SVEDENA NA STANDARDNO STANjE,
VR – ZAPREMINA PRIRODNOG GASA U RADNOM STANjU, ODNOSNO OČITANA ZAPREMINA PRIRODNOG GASA NA MERNOM UREĐAJU,
PM – PRIKLjUČNI PRITISAK (MBAR) PODEŠEN PRI MONTAŽI U SKLADU SA STANDARDOM KOJIM SE UTVRĐUJE OPSEG PRIKLjUČNOG PRITISKA,
PATM – ATMOSFERSKI PRITISAK (MBAR),
PS – PRITISAK GASA U STANDARDNOM STANjU, PS = 1013,25 MBAR,
TS – TEMPERATURA GASA U STANDARDNOM STANjU, TS = 288,15 K (15 °S),
TR – RADNA TEMPERATURA GASA, TR = (273,15 + T GASA U °C) (K),
Z – FAKTOR KOMPRESIBILNOSTI (STIŠLjIVOSTI) GASA.
RADNI PRITISAK GASA JE JEDNAK ZBIRU ATMOSFERSKOG I PRIKLjUČNOG PRITISKA.
PARAMETRI RADNOG STANjA PRIRODNOG GASA U FORMULI (1) IZ STAVA 1. OVOG ČLANA UTVRĐUJU SE NA SLEDEĆI NAČIN:
A) ATMOSFERSKI PRITISAK:
PATM = 1016 – 0,108 * H (MBAR) (2)
ZAOKRUŽENO NA JEDNO DECIMALNO MESTO,
GDE JE:
H – NADMORSKA VISINA MERNO REGULACIONE STANICE NA IZLAZU IZ TRANSPORTNOG SISTEMA (GLAVNA MERNO REGULACIONA STANICA – GMRS).
ZA SVA MESTA ISPORUKE PRIRODNOG GASA SA DISTRIBUTIVNOG SISTEMA, VREDNOST ATMOSFERSKOG PRITISKA SE RAČUNA ZA NADMORSKU VISINU GMRS IZ KOJE SE PREUZIMA PRIRODNI GAS U TAJ DISTRIBUTIVNI SISTEM. U SLUČAJU DA SE U DISTRIBUTIVNOM SISTEMU NEKO PODRUČJE SNABDEVA IZ DVE ILI VIŠE GMRS, ZA SVA MESTA ISPORUKE PRIRODNOG GASA SA TOG PODRUČJA, VREDNOST ATMOSFERSKOG PRITISKA SE IZRAČUNAVA KAO ARITMETIČKA SREDINA VREDNOSTI NADMORSKIH VISINA TIH STANICA.
B) PRIKLjUČNI PRITISAK:
AKO JE PRIKLjUČNI PRITISAK RM > 24 MBAR, ZA SVOĐENjE SE KORISTI VREDNOST KOJA JE PODEŠENA NA REGULATORU;
AKO JE PRIKLjUČNI PRITISAK 18 MBAR ≤ RM ≤ 24 MBAR, ZA SVOĐENjE SE KORISTI VREDNOST PM = 22 MBAR.
V) RADNA TEMPERATURA:
ZA PERIOD OD 1. OKTOBRA DO 30. APRILA, TR = 6(S;
ZA PERIOD OD 1. MAJA DO 30. SEPTEMBRA, TR = 15(S;
ZA MESTO ISPORUKE KOJE NIJE IZLOŽENO VEĆIM PROMENAMA TEMPERATURE (MERNI UREĐAJI UGRAĐENI UNUTAR OBJEKTA), TR = TS;.
G) KOMPRESIBILNOST:
Z = 1/ (1+ K * PM) (3)
GDE JE:
ZA PM < 1 BAR, K = 0, ODNOSNO ZANEMARUJE SE UTICAJ KOMPRESIBILNOSTI,
ZA 1 BAR ≤ PM < 8 BAR, K = 0,003.
ČLAN 32 B
AKO KOREKTOR IMA SAMO MERILO ZA MERENjE RADNE TEMPERATURE, PODATAK O RADNOM PRITISKU SE ZADAJE KAO PARAMETAR, PRI ČEMU SE ATMOSFERSKI PRITISAK UTVRĐUJE NA NAČIN IZ STAVA 2 ČLANA 32A OVE UREDBE I IZMERENA ZAPREMINA GASA U RADNOM STANjU SE SVODI NA STANDARDNO STANjE AUTOMATSKI.
AKO MERNI UREĐAJ IMA UGRAĐEN TEMPERATURNI KOMPENZATOR, ZAPREMINA GASA JE AUTOMATSKI SVEDENA NA TEMPERATURU U STANDARDNOM STANjU, PA SE NA STANDARDNO STANjE SVODI RAČUNSKI SAMO PO PRITISKU, NA NAČIN UTVRĐEN U ČLANU 32 A OVE UREDBE.
ČLAN 32 V
DONjA TOPLOTNA VREDNOST PRIRODNOG GASA ISPORUČENOG IZ TRANSPORTNOG SISTEMA ILI IZ DISTRIBUTIVNOG SISTEMA KOJI JE POVEZAN NA TRANSPORTNI SISTEM, UTVRĐUJE SE NA MESTIMA ISPORUKE PRIRODNOG GASA IZ TRANSPORTNOG SISTEMA.
DONjU TOPLOTNU VREDNOST PRIRODNOG GASA IZ STAVA 1. OVOG ČLANA, UTVRĐUJE ENERGETSKI SUBJEKT ZA TRANSPORT PRIRODNOG GASA, NA OSNOVU PODATAKA O DONjOJ TOPLOTNOJ VREDNOSTI NA ULAZIMA U TRANSPORTNI SISTEM, ODNOSNO NA OSNOVU HEMIJSKIH ANALIZA UZORAKA SA MESTA ISPORUKE PRIRODNOG GASA, AKO JE DOŠLO DO MEŠANjA PRIRODNOG GASA IZ RAZLIČITIH ULAZA U SISTEM, S TIM ŠTO SE TE HEMIJSKE ANALIZE RADE NAJMANjE DVA PUTA MESEČNO.
HEMIJSKA ANALIZA UZORKA PRIRODNOG GASA IZ STAVA 2. OVOG ČLANA SE OBAVLjA PROCESNIM GASNIM HROMATOGRAFOM.
AKO SE PRIRODNI GAS PREUZIMA U DISTRIBUTIVNI SISTEM PREKO VIŠE MERNO REGULACIONIH STANICA, IZ TRANSPORTNOG SISTEMA, DRUGOG DISTRIBUTIVNOG SISTEMA ILI NEPOSREDNO OD PROIZVOĐAČA PRIRODNOG GASA (SA GASNIH POLjA), DONjU TOPLOTNU VREDNOST PRIRODNOG GASA NA OSNOVU KOJE SE OBRAČUNAVA ISPORUČENI PRIRODNI GAS IZ DISTRIBUTIVNOG SISTEMA UTVRĐUJE ENERGETSKI SUBJEKT ZA DISTRIBUCIJU PRIRODNOG GASA, KAO PONDERISANU VREDNOST, NA OSNOVU PODATAKA O DONjIM TOPLOTNIM VREDNOSTIMA I ODGOVARAJUĆIM PREUZETIM ZAPREMINAMA PRIRODNOG GASA SA SVIH MESTA PREUZIMANjA PRIRODNOG GASA U TAJ SISTEM.
AKO JE NA JEDNOM MESTU PRIMOPREDAJE DONjA TOPLOTNA VREDNOST PRIRODNOG GASA, TOKOM OBRAČUNSKOG PERIODA UTVRĐIVANA VIŠE OD JEDNOM, ZA OBRAČUN SE UTVRĐUJE PONDERISANA VREDNOST, NA OSNOVU PODATAKA O DONjIM TOPLOTNIM VREDNOSTIMA I ODGOVARAJUĆIM ZAPREMINAMA PROTEKLOG PRIRODNOG GASA IZMEĐU DVA UZIMANjA UZORKA.
ČLAN 32 G)
ZAPREMINA PRIRODNOG GASA SVEDENA NA STANDARDNO STANjE GASA U SKLADU SA ČLANOVIMA 32 A) I 32 B) ČIJA JE DONjA TOPLOTNA VREDNOST UTVRĐENA U SKLADU SA ČLANOM 32 V), SVODI SE NA OBRAČUNSKU ZAPREMINU RAČUNSKI, PREMA FORMULI:
VO = VS * HPD / HR (M3) (4)
GDE SU:
VO – OBRAČUNSKA ZAPREMINA (M3),
VS – ZAPREMINA PRIRODNOG GASA SVEDENA NA STANDARDNO STANjE (M3),
HPD – DONjA TOPLOTNA VREDNOST PRIRODNOG GASA UTVRĐENA ZA OBRAČUNSKI PERIOD U SKLADU SA ČLANOM 32 V) (KJ/M3),
HR – REFERENTNA DONjA TOPLOTNA VREDNOST PRIRODNOG GASA KOJA IZNOSI 33.338,35 KJ/M3”.
Član 33.
Energetski subjekt određuje vrstu, tip, klasu tačnosti, potreban broj i merni opseg uređaja za merenje, kao i mesto i način njihove ugradnje u skladu sa pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema prirodnog gasa, ovom uredbom i tehničkim i drugim propisima.
NA MESTU ISPORUKE NA KOME JE PRIKLjUČNI PRITISAK VEĆI ILI JEDNAK 0,5 BAR, ENERGETSKI SUBJEKT UGRAĐUJE KOREKTORE PO PRITISKU I TEMPERATURI.
NA MESTU ISPORUKE NA KOME JE PRIKLjUČNI PRITISAK MANjI OD 0,5 BAR, AKO SE MERNI UREĐAJ UGRAĐUJE IZVAN OBJEKTA, ENERGETSKI SUBJEKT UGRAĐUJE KOREKTOR PO TEMPERATURI ILI MERNI UREĐAJ SA TEMPERATURNIM KOMPENZATOROM.
ENERGETSKI SUBJEKTI DUŽAN JE DA NA SVIM IZLAZIMA SA TRANSPORTNOG SISTEMA, ODNOSNO NA IZLAZIMA SA DISTRIBUTIVNOG SISTEMA ZA KUPCE ČIJA JE MAKSIMALNA ČASOVNA POTROŠNjA VEĆA ILI JEDNAKA 500 M3/ČAS U SKLADU SA REŠENjEM KOJIM SE ODOBRAVA PRIKLjUČENjE, OBEZBEĐUJU AUTOMATSKO PRIKUPLjANjE PODATAKA O IZMERENIM PROTOCIMA PRIRODNOG GASA, PRI ČEMU INTERVAL PRIKUPLjANjA MORA BITI 24 ČASA ILI KRAĆI.
ENERGETSKI SUBJEKT ZA DISTRIBUCIJU PRIRODNOG GASA DUŽAN JE DA NA MESTU ISPORUKE NA KOME JE PRIKLjUČNI PRITISAK MANjI OD 0,5 BAR, NA PISMENI ZAHTEV KUPCA, UGRADI ZAHTEVANI UREĐAJ ZA AUTOMATSKO SVOĐENjE NA STANDARDNE USLOVE ILI POSTOJEĆI UREĐAJ ZAMENI ADEKVATNIM, U ROKU OD 6 MESECI OD DANA PRIJEMA ZAHTEVA, ODNOSNO OD DANA KADA KUPAC IZMIRI OBAVEZE IZ STAVA 6. OVOG ČLANA.
U SLUČAJU IZ STAVA 5. OVOG ČLANA, KUPAC SNOSI TROŠAK NABAVKE I UGRADNjE ZAHTEVANOG UREĐAJA ILI RAZLIKE VREDNOSTI ZAHTEVANOG I ZAMENjENOG UREĐAJA
Član 40.
Ako se utvrdi da uređaj nije registrovao MERIO potrošnju u određenom vremenskom periodu, odnosno da je registrovanje bilo nepotpuno, energetski subjekt i kupac će sporazumno izvršiti procenu neregistrovane količine utrošenog prirodnog gasa.
Ako energetski subjekt i kupac ne postignu sporazum iz stava 1. ovog člana, dužni su da o tome sastave zapisnik.
Procenu potrošnje prirodnog gasa, u slučaju iz stava 2. ovog člana, utvrdiće energetski subjekt u skladu sa ugovorom o prodaji, transportu odnosno distribuciji i pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema.