PREDLOG ZAKONA O zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništAVAnju
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom propisuju se zabrane i ograničenja razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i hemijskih supstanci koje služe za proizvodnju tog oružja, način i uslovi upravljanja hemijskim supstancama sa dvostrukom namenom, što obuhvata njihovu proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje, u skladu sa potvrđenom Konvencijom o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju („Službeni list SRJ – Međunarodi ugovori”, broj 2/00) – u daljem tekstu: Konvencija, kao i nadzor nad sprovođenjem ovog zakona.
Član 2.
Pojedini pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
Hemijsko oružje je:
a) otrovna hemijska supstanca i njeni prekursori, osim za svrhe koje nisu zabranjene Konvencijom, sve dok su vrste i količine u skladu sa ciljevima Konvencije;
b) municija i sredstva, posebno napravljeni da izazovu smrt ili povrede otrovnim svojstvima hemijskih supstanci navedenim u tački a) ovog stava;
v) svaka oprema koja je posebno projektovana za upotrebu u neposrednoj vezi sa municijom i sredstvima navedenim u tački b) ovog stava.
Otrovna hemijska supstanca je svaka hemijska supstanca koja svojim hemijskim dejstvom na životne procese može da izazove smrt, privremenu onesposobljenost ili trajne posledice po ljude ili životinje, bez obzira na njeno poreklo ili način na koji je proizvedena.
Prekursor je svaki hemijski reaktant koji učestvuje u bilo kom stadijumu proizvodnje hemijske supstance upotrebom bilo koje metode, uključujući i bilo koju ključnu komponentu binarnog ili višekomponentnog hemijskog sistema.
Proizvodnja otrovne hemijske supstance predstavlja dobijanje te hemijske supstance putem hemijske reakcije.
Prerada otrovne hemijske supstance predstavlja fizički postupak kao što je izrada smeša, ekstrakcija ili prečišćavanje, pri čemu se jedna otrovna hemijska supstanca ne pretvara u drugu otrovnu hemijsku supstancu.
Korišćenje otrovne hemijske supstance predstavlja pretvaranje te hemijske supstance u drugu hemijsku supstancu putem hemijske reakcije.
Aneks podrazumeva Aneks o hemikalijama uz Konvenciju, koji čine Uputstva za listu hemikalija i Listu 1, 2. i 3.
Diskretna organska supstanca podrazumeva svaku hemijsku supstancu koja pripada klasi hemijske supstance koje sadrže ugljenik, izuzev njihovih oksida/sulfida i karbonata metala, koja se mogu identifikovati po svom hemijskom nazivu, strukturnoj formuli, ako je poznata, i CAS registarskom broju, ukoliko je određen.
PSF supstanca je organska hemijska supstanca koja sadrži elemente fosfor, sumpor ili fluor.
Član 3.
Na teritoriji Republike Srbije zabranjeno je u bilo kojim okolnostima:
1) razvijati, proizvoditi, sticati, zadržavati ili, direktno ili indirektno prenositi hemijsko oružje na druga lica;
2) upotrebljavati hemijsko oružje;
3) na bilo koji način uključivati u vojne pripreme upotrebu hemijskog oružja;
4) na bilo koji način pomagati, ohrabrivati ili podsticati druge da se uključe u aktivnosti koje su zabranjene ovim zakonom;
5) koristiti agense za suzbijanje nereda kao metod ratovanja.
Član 4.
Zabrane iz člana 3. ovog zakona ne odnose se na proizvodnju, posedovanje, preradu i korišćenje otrovnih hemijskih supstanci i njihovih prekursora (u daljem tekstu: hemijske supstance) za svrhe koje nisu zabranjene Konvencijom, kao što su:
1) industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe;
2) zaštitne svrhe, odnosno, one svrhe koje se direktno odnose na zaštitu od otrovnih hemijskih supstanci i hemijskog oružja;
3) vojne svrhe koje nisu u vezi sa upotrebom hemijskog oružja i ne zavise od upotrebe otrovnih svojstava hemijskih supstanci kao metoda ratovanja.
Hemijske supstance iz stava 1. ovog člana razvrstane su na hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. Aneksa (u daljem tekstu: Liste 1, 2. i 3). Liste 1, 2. i 3. čine sastavni deo ovog zakona i odštampane su uz njega.
Član 5.
O proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijskih supstanci sa Liste 1, 2. i 3, o postrojenjima za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, kao i o postrojenjima za proizvodnju diskretnih organskih supstanci mora se podneti deklaracija Organizaciji za zabranu hemijskog oružja (u daljem tekstu: Organizacija), najkasnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu.
Član 6.
Organizacija vrši verifikaciju sprovođenja Konvencije u pogledu proizvodnje, prerade, korišćenje i skladištenja hemijskih supstanci, kao i u pogledu postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, na osnovu deklaracije iz člana 5. ovog zakona i izveštaja međunarodne inspekcije.
Član 7.
Zabrane iz člana 3. ovog zakona ne odnose se na hemijske supstance koje nisu navedene u Listi 1, 2. i 3, a koje služe u svrhu održavanja javnog reda i potrebe suzbijanja unutrašnjih nereda.
O posedovanju hemijske supstance iz stava 1. ovog člana ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove podnosi deklaraciju Organizaciji preko Komisije za sprovođenje Konvencije, najkasnije 30 dana po pribavljanju nove hemijske supstance za te namere.
Deklaracija mora da sadrži hemijski naziv, strukturnu formulu i CAS broj ako je određen.
II. KOMISIJA ZA SPROVOĐENJE KONVENCIJE
Član 8.
Komisija za sprovođenje Konvencije (u daljem tekstu: Komisija) prati i koordinira aktivnosti u vezi sa sprovođenjem međunarodnih obaveza iz Konvencije, sarađuje sa Sekretarijatom Organizacije i nacionalnim telima drugih država članica Konvencije, kao i sa međunarodnom inspekcijom.
Komisiju obrazuje Vlada.
Član 9.
O sprovođenju ovog zakona Komisija podnosi izveštaj Vladi najmanje jednom u šest meseci.
Član 10.
Članovi Komisije i predstavnici nadležnih organa koji učestvuju u sprovođenju ovog zakona, dužni su da štite poverljive informacije do kojih dođu u vršenju poslova u vezi sa primenom Konvencije.
III. AKTIVNOSTI KOJE SU DOZVOLJENE KONVENCIJOM
1. Obaveza prijavljivanja
Član 11.
Naučni i vojni institut, privredno društvo i drugo pravno lice (u daljem tekstu: pravno lice) pre započinjanja proizvodnje hemijske supstance sa Liste 1. mora imati odobrenje ministarstva nadležnog za odbranu.
Uz zahtev za odobrenje pravno lice iz stava 1. ovog člana podnosi podatke:
1) o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju za proizvodnju hemijske supstance sa Liste 1;
2) o količini koja će se proizvoditi;
3) o hemijskoj supstanci koja će se proizvoditi;
4) u koje svrhe će se koristiti proizvedena hemijska supstanca.
Zahtev iz stava 2. ovog člana mora se podneti najkasnije 210 dana pre dana preduzimanja aktivnosti za koju se traži odobrenje.
Ministarstvo nadležno za odbranu izdaće odobrenje ako se prema podnetim podacima može oceniti da je svrha proizvodnje i količina hemijske supstance u skladu sa članom 18. ovog zakona, kao i da je postrojenje za proizvodnju takvo da odgovara uslovima iz čl. 19. i 20. ovog zakona.
Po izdavanju odobrenja iz stava 4. ovog člana ministarstvo nadležno za odbranu je dužno da o tome obavesti Organizaciju preko Komisije.
Član 12.
Pravno lice koje koristi ili skladišti hemijsku supstancu sa Liste 1, odnosno proizvodi, prerađuje, koristi ili skladišti hemijsku supstancu sa Liste 2, odnosno proizvodi hemijsku supstancu sa Liste 3. u svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 2) i 3) ovog zakona, kao i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona, odnosno postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužni su da pre započinjanja svoje delatnosti podnesu prijavu ministarstvu nadležnom za odbranu.
Prijava iz stava 1. ovog člana sadrži naročito:
1) podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju i vlasniku, odnosno korisniku;
2) podatke o tome da li se radi o proizvodnji, preradi, korišćenju ili skladištenju hemijske supstance;
3) podatke o proizvodnim kapacitetima fabrike, pogona, odnosno postrojenja;
4) podatke o tačnom mestu gde se hemijska supstanca sa Liste 1, 2. i 3. proizvodi u okviru fabrike, pogona, odnosno postrojenja.
Član 13.
Uz zahtev iz člana 11. ovog zakona, kao i uz prijavu iz člana 12. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 1. podnosi se i detaljan tehnički opis pogona, odnosno postrojenja, uključujući i inventar opreme, kao i detaljni dijagram.
Evidenciju o izdatim odobrenjima i podnetim prijavama vodi ministarstvo nadležno za odbranu.
Uputstvo za vođenje evidencije o izdatim odobrenjima i podnetim prijavama donosi ministar nadležan za odbranu.
Član 14.
Privredno društvo, odnosno drugo pravno lice (u daljem tekstu: pravno lice) koje proizvodi, prerađuje, koristi ili skladišti hemijsku supstancu sa Liste 2, odnosno proizvodi hemijsku supstancu sa Liste 3. i diskretnu organsku supstancu u industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe kao i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona, odnosno postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužan je da pre započinjanja svoje delatnosti podnese prijavu ministarstvu nadležnom za upravljanje hemikalijama.
Prijava iz stava 1. ovog člana sadrži naročito:
1) podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju i vlasniku, odnosno korisniku;
2) podatke o tome da li se radi o proizvodnji, preradi, korišćenju ili skladištenju hemijske supstance;
3) podatke o proizvodnim kapacitetima fabrike, pogona, odnosno postrojenja;
4) podatke o tačnom mestu gde se hemijska supstanca sa Liste 2. i 3. proizvodi u okviru fabrike, pogona, odnosno postrojenja.
Evidenciju prijava iz stava 1. ovog člana vodi ministarstvo nadležno za upravljanje hemikalijama.
Član 15.
Pravno lice, odnosno vlasnik ili korisnik iz čl. 11. i 12. ovog zakona dužni su da prijave ministarstvu nadležnom za odbranu svaku rekonstrukciju pogona za proizvodnju i korišćenje hemijske supstance, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje i korišćenja hemijskih supstanci sa Liste 1, najkasnije 180 dana pre započinjanja rekonstrukcije, odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji.
O rekonstrukciji pogona, odnosno promene tehnologije iz stava 1. ovog člana ministarstvo nadležno za odbranu obaveštava Organizaciju preko Komisije.
Član 16.
Pravno lice iz člana 11. ovog zakona i pravno lice i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona odnosno postrojenja iz člana 12. ovog zakona dužno je da ministarstvu nadležnom za odbranu, a pravno lice iz člana 14. ovog zakona i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona odnosno postrojenja iz člana 15. ovog zakona ministarstvu nadležnom za upravljanje hemikalijama podnese izveštaj o proizvodnji hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. i diskretne organske supstance, o preradi, korišćenju i skladištenju hemijske supstance sa Liste 1. i 2, kao i podatke o fabrici, pogonu odnosno postrojenju za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu.
Pored izveštaja iz stava 1. ovog člana ova pravna lica dužna su da podnesu i informaciju o planovima za proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje hemijske supstance, kao i o planovima vezanim za fabriku, pogon, odnosno postrojenje u kojima će se te delatnosti obavljati, najkasnije do 15. septembra tekuće godine za narednu godinu.
Ako nastanu promene u planovima za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance sa Liste 2, odnosno u planovima za proizvodnju hemijske supstance sa Liste 3, posle dostavljanja informacije iz stava 2. ovog člana, pravno lice je dužno da to prijavi najkasnije pet dana pre dana preduzimanja aktivnosti koje dovode do ovih promena.
Informacija iz st. 2. i 3. ovog člana ne podnosi se za diskretnu organsku supstancu.
Član 17.
Izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. vrši se na osnovu dozvole koju izdaje ministarstvo nadležno za spoljnu trgovinu naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene i samo za svrhe dozvoljene Konvencijom.
Zabranjen je izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1. i 2. sa državom koja nije država ugovornica Konvencije.
Imalac dozvole iz stava 1. ovog člana dužan je organu nadležnom za izdavanje dozvole dostavi najkasnije do 31. januara tekuće godine izveštaj o realizovanom izvozu i uvozu za prethodnu kalendarsku godinu, kao i da najkasnije do 15. septembra tekuće godine dostavi informaciju o aktivnostima planiranim u narednoj kalendarskoj godini.
2. Hemijske supstance sa Liste 1.
Član 18.
Proizvodnja, korišćenje i skladištenje hemijskih supstanci sa Liste 1. može se vršiti pod uslovom:
1) da se ta hemijska supstanca upotrebljava za istraživanje, medicinske ili farmaceutske svrhe, odnosno u zaštitne svrhe;
2) da je količina hemijskih supstanci samo onolika koliko je dovoljno da se ispuni svrha iz tačke 1. ovog člana;
3) da ukupna količina tih hemijskih supstanci u bilo kom trenutku na teritoriji Republike Srbije za te namene ne prelazi jednu tonu;
4) da ukupna količina za ove namene do koje se došlo u bilo kojoj godini proizvodnjom, povlačenjem iz zaliha hemijskog oružja ili stečena transferom, ne prelazi jednu tonu.
Član 19.
Proizvodnja hemijske supstanci sa Liste 1. dozvoljena je samo u malim postrojenjima sa jednim pogonom.
Mala postrojenja iz stava 1. ovog člana moraju da imaju takve reakcione sudove u kojima se ne može kontinuirano proizvoditi.
Zapremina reakcionog suda ne sme biti veća od 100 litara, a ako ima više reakcionih sudova zapremina svakog suda ne sme biti veća od pet litara, a ukupna zapremina svih sudova ne sme biti veća od 500 litara.
Član 20.
Izuzetno od člana 19. ovog zakona, proizvodnja hemijske supstance sa Liste 1. može se obavljati i van malog postrojenja sa jednim pogonom, ako:
1) je ukupna količina proizvedenih hemijskih supstanci manja od 10 kilograma godišnje i ako ta hemijska supstanca služi za zaštitne svrhe;
2) je ukupna količina veća od 100 grama a manja od 10 kilograma godišnje po postrojenju i ako ta hemijska supstanca služi za istraživačke, medicinske ili farmaceutske svrhe;
3) se sinteza hemijskih supstanci sa Liste 1. za istraživačke, medicinske ili farmaceutske svrhe vrši u laboratorijama, pod uslovom da je ukupna količina manja od 100 grama godišnje po laboratoriji.
Član 21.
Izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 1. koja se proizvodi, nabavlja, koristi ili skladišti u malim postrojenjima sa jednim pogonom, odnosno proizvodi van malog postrojenja sa jednim pogonom u količinama iz člana 20. stav 1. tač. 1) i 2) ovog zakona sadrži:
podatke o postrojenju, odnosno pogonu;
hemijski naziv, strukturnu formulu i CAS broj;
primenjeni metod i proizvedenu količinu;
naziv i količinu prekursora navedenih u Listi 1, 2. i 3. koji se koriste u proizvodnji hemijske supstance sa Liste 1;
utrošenu količinu, kao i svrhu za koju je ona utrošena;
količinu hemijske supstance koja je dopremljena iz drugog postrojenja, odnosno otpremljena u drugo postrojenje sa naznakom količine, namene i primaoca;
maksimalnu količinu hemijske supstance koja se u bilo kom trenutku skladišti u toku godine i uskladištene količine na kraju godine;
podatke o svakoj rekonstrukciji postrojenja, odnosno pogona i promeni u tehnološkom procesu izvršenim tokom godine, uključujući inventar opreme i detaljan dijagram.
Izuzetno od stava 1. tačka 8) ovog člana izveštaj za hemijsku supstancu sa Liste 1. koja se proizvodi van malog postrojenja sa jednim pogonom ne sadrži inventar opreme i detaljan dijagram.
Član 22.
Informacija o planovima iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 1. koja se proizvodi, koristi ili skladišti u malim postrojenjima sa jednim pogonom, odnosno proizvodi van malog postrojenja sa jednim pogonom u količinama iz člana 20. stav 1. tač. 1) i 2) ovog zakona obuhvata:
podatke o postrojenju, odnosno pogonu;
hemijski naziv, strukturnu formulu i CAS broj;
količinu koja se predviđa da će biti proizvedena i svrhu proizvodnje;
podatke o svakoj rekonstrukciji postrojenja, odnosno pogona i promeni u tehnološkom procesu koja se planira u sledećoj godini uključujući inventar opreme i detaljan dijagram.
Pored podataka iz stava 1. tačka 3) ovog člana informacija za hemijsku supstancu sa Liste 1. koja se proizvodi van malog postrojenja sa jednim pogonom obuhvata i period kada se planira proizvodnja, a izuzetno od stava 1. tačka 4) ovog člana informacija ne obuhvata inventar opreme i detaljan dijagram.
3. Hemijske supstance sa Liste 2.
Član 23.
Izveštaj iz člana 16. stava 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 2. podnosi se za svaku fabriku sa jednim ili više pogona ako je u bilo kojoj od prethodne tri kalendarske godine u njoj proizvedeno, prerađeno ili korišćeno, odnosno ako je predviđeno da se proizvede, preradi ili koristi u narednoj kalendarskoj godini više od:
1 kilograma hemijske supstance označenih sa (() sa Liste 2, deo A;
100 kilograma bilo koje druge hemijske supstance sa Liste 2, deo A;
1 tone hemijske supstance sa Liste 2, deo B.
Izveštaj se podnosi za hemijsku supstancu iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana ako je koncentracija te supstance najmanje 10% u odnosu na ukupnu masu, odnosno za hemijsku supstancu iz stava 1. tačka 3) ovog člana najmanje 30% u odnosu na ukupnu masu.
Član 24.
Izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 2. sadrži:
osnovne podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju, i to:
a) naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njom rukovodi;
b) lokaciju fabrike, uključujući i adresu;
v) broj pogona, odnosno postrojenja u okviru fabrike koji proizvodi, prerađuje ili koristi ovu hemijsku supstancu;
2) vrstu pogona odnosno postrojenja sa detaljnim podacima o mestu tog pogona u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta, kao i podatke iz tačke 1) u vezi sa tim pogonom, i to:
a) njegove glavne aktivnosti (proizvodnja, prerada, korišćenje), odnosno druge aktivnosti u vezi sa tom hemijskom supstancom (skladištenje);
b) proizvodni kapacitet;
v) podatke o tome da li se pogon koristi samo za ove aktivnosti ili ima i druge namene;
3) podatke o hemijskoj supstanci, i to:
a) naziv hemijske supstance opšti ili komercijalni koji koristi to postrojenje, strukturnu formulu i CAS broj (ako je određen);
b) ukupnu količinu hemijske supstance koja je proizvedena, prerađena, korišćena, uvezena ili izvezena u toku prethodne kalendarske godine;
4) svrhu proizvodnje, prerade ili korišćenja hemijske supstance, i to:
a) specifikaciju tipova proizvoda (šifru proizvodne grupe);
b) prodaju uz navođenje krajnjeg korisnika i njegove delatnosti.
Član 25.
Informacija iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 2. obuhvata:
osnovne podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju, i to:
a) naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njom rukovodi;
b) lokaciju fabrike, uključujući i adresu;
v) broj pogona, odnosno postrojenja u okviru fabrike koji proizvodi, prerađuje ili koristi ovu hemijsku supstancu;
2) vrstu pogona, odnosno postrojenja sa detaljnim podacima o mestu tog pogona u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta, kao i podatke iz tačke 1) u vezi sa tim pogonom, i to:
a) njegove glavne aktivnosti (proizvodnja, prerada, korišćenje), odnosno druge aktivnosti u vezi sa tom hemijskom supstancom (skladištenje);
b) proizvodni kapacitet;
v) podatke o tome da li se pogon koristi samo za ove aktivnosti ili ima i druge namene;
3) podatke o hemijskoj supstanci, i to:
a) naziv hemijske supstance opšti ili komercijalni koji koristi to postrojenje, strukturnu formulu i CAS broj (ako je određen);
b) ukupnu količinu hemijske supstance čija se proizvodnja, prerada ili korišćenje predviđa, uključujući i predviđeno vreme za te aktivnosti;
4) svrhu proizvodnje, prerade ili korišćenja hemijske supstance, i to:
a) specifikaciju tipova proizvoda (šifru proizvodne grupe);
b) prodaju uz navođenje krajnjeg korisnika i njegove delatnosti.
4. Hemijske supstance sa Liste 3.
Član 26.
Izveštaj iz člana 16. stava 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 3. podnosi se za svaku fabriku koja se sastoji od jednog ili više pogona ako je u njoj tokom prethodne kalendarske godine proizvedeno, odnosno ako će se u narednoj kalendarskoj godini proizvesti više od 30 tona svake od hemijske supstance sa Liste 3. čija je koncentracija najmanje 30% u odnosu na ukupnu masu.
Član 27.
Izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 3 sadrži:
osnovne podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju, i to:
a) naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njom rukovodi;
b) lokaciju fabrike, uključujući i adresu;
v) broj pogona, odnosno postrojenja u okviru fabrike koji proizvodi ovu hemijsku supstancu;
2) vrstu pogona, odnosno postrojenja sa detaljnim podacima o mestu tog pogona u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta, podatke iz tačke 1) u vezi sa tim pogonom, kao i vrstu glavne aktivnosti;
3) podatke o hemijskoj supstanci, i to:
a) naziv hemijske supstance opšti ili komercijalni koji koristi to postrojenje, strukturnu formulu i CAS broj (ako je određen);
b) približnu količinu hemijske supstance koja je proizvedena u toku prethodne kalendarske godine;
v) svrhu za koje se određena hemijska supstanca proizvodi.
Član 28.
Informacija iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3. obuhvata:
osnovne podatke o fabrici, pogonu, odnosno postrojenju, i to:
a) naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njom rukovodi;
b) lokaciju fabrike, uključujući i adresu;
v) broj pogona, odnosno postrojenja u okviru fabrike koji proizvodi ove hemijske supstance;
2) vrstu pogona, odnosno postrojenja sa detaljnim podacima o mestu tog pogona u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta, podatke iz tačke 1) u vezi sa tim pogonom, kao i vrstu glavne aktivnosti;
3) podatke o hemijskoj supstanci, i to:
a) naziv hemijske supstance opšti ili komercijalni koji koristi to postrojenje, strukturnu formulu i CAS broj (ako je određen);
b) približnu količinu hemijske supstance čija se proizvodnja planira;
v) svrhu proizvodnje hemijske supstance.
5. Diskretne organske supstance
Član 29.
Izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona podnosi se za diskretne organske supstance pod uslovom da su sintezom proizvedene u jednoj fabrici odnosno njenom pogonu ili postrojenju u prethodnoj godini u količini, i to:
više od 200 tona, ili
više od 30 tona diskretnih organskih supstanci koje sadrže PSF supstance.
Izuzetno od stava 1. ovog člana izveštaj se ne podnosi za diskretnu organsku supstancu koja je eksploziv ili ugljovodonik.
Član 30.
Izveštaj iz člana 16. stava 1. ovog zakona sadrži sledeće podatke:
podatke o fabrici u kojoj se nalazi pogon za proizvodnju te supstance, i to:
a) naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njime rukovodi;
b) preciznu lokaciju, uključujući i adresu;
v) vrstu glavne aktivnosti;
približan broj pogona koji proizvode diskretne organske supstance sa posebno navedenim brojem pogona za proizvodnju PSF supstance;
podatke o diskretnoj organskoj supstanci, i to:
a) približne ukupne količine svake od proizvedenih diskretnih organskih supstanci;
b) približne ukupne količine svake od proizvedenih PSF supstanci.
6. Deklaracije
Član 31.
Ministarstvo nadležno za odbranu, odnosno ministarstvo nadležno za upravljanje hemikalijama na osnovu izveštaja i informacija iz člana 16. ovog zakona, kao i organ nadležan za izdavanje dozvole iz člana 17. stav 3. ovog zakona, za izvoz i uvoz na osnovu izveštaja i informacija dužni su da sačine nacrt deklaracija u skladu sa Konvencijom i da ih najkasnije do 1. marta tekuće godine dostave Komisiji.
Deklaracije iz stava 1. ovog člana kao i deklaracije o zbirnim podacima za celu zemlju, Komisija sa nadležnim organima priprema i dostavlja Organizaciji.
IV. NADZOR
Član 32.
Nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši se međunarodnom verifikacijom i inspekcijskim nadzorom.
1. Međunarodna verifikacija
Član 33.
Međunarodna verifikacija vrši se međunarodnom inspekcijom koju sprovode međunarodni inspektori u saradnji sa pratećim timom.
Član 34.
Obaveštenje o dolasku međunarodne inspekcije Organizacija upućuje Komisiji koja je dužna da potvrdi prijem obaveštenja o najavljenoj inspekciji.
Član 35.
Komisija iz svog sastava obrazuje prateći tim. Za članove pratećeg tima mogu biti određeni i drugi predstavnici nadležnih organa koji već imaju predstavnike u Komisiji, u zavisnosti od toga da li je međunarodna inspekcija najavljena za pravna lica iz čl. 11. i 12. ovog zakona ili za pravna lica iz člana 14. ovog zakona.
Način i postupak saradnje sa međunarodnom inspekcijom pri vršenju inspekcije pravnih lica iz stava 1. ovog člana, uputstvom uređuje ministar nadležan za upravljanje hemikalijama u saradnji sa ministrom nadležnim za odbranu.
Član 36.
Prateći tim tokom inspekcije osigurava da se međunarodni inspekcijski tim pridržava obaveza i uživa prava koja su predviđena odredbama Konvencije i u tom cilju:
1) na ulaznom mestu od šefa međunarodnog inspekcijskog tima prima pismeno ovlašćenje izdato od Organizacije o vrsti, mestu, vremenu i načinu vršenja inspekcije;
2) na ulaznom mestu proverava opremu i instrumente koje međunarodni inspekcijski tim unosi i prihvata ih ili odbija na osnovu liste izdate od strane Organizacije i priloženih dokumenata;
3) obezbeđuje transport kako bi inspekcijski tim došao do mesta inspekcije u roku od 12 sati od momenta dolaska na ulaznu tačku;
4) obezbeđuje da se inspekcija sprovodi po proceduri propisanoj u Konvenciji;
5) učestvuje u verifikacionim aktivnostima koje sprovodi inspekcijski tim, nadgleda striktno pridržavanje mandata utvrđenog od strane Organizacije i nadgleda da se vršenjem inspekcije u što manjoj meri ometaju redovne aktivnosti na inspekcijskom mestu ili u pojedinim pogonima;
6) proverava, nakon sprovedene inspekcije, opremu i instrumente kao i uzorke uzete od strane međunarodnih inspektora i učestvuje u ispunjavanju carinskih formalnosti koje su predviđene za ovakve slučajeve;
7) potpisuje preliminarni izveštaj o izvršenoj inspekciji.
Član 37.
Pravno lice iz čl. 11, 12. i 14. ovog zakona dužno je da omogući međunarodnu inspekciju, da sarađuje sa pratećim timom i da mu pomaže u sprovođenju međunarodne inspekcije.
Način i postupci saradnje pravnih lica iz stava 1. ovog člana sa pratećim timom uputstvom uređuje ministar nadležan za upravljanje hemikalijama u saradnji sa ministrom nadležnim za odbranu.
2. Inspekcijski nadzor
Član 38.
Inspekcijski nadzor nad proizvodnjom, preradom ili korišćenjem, odnosno skladištenjem hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. u vojne svrhe dozvoljene Konvencijom vrši organ nadležan za inspekcijske poslove u oblasti odbrane.
Član 39.
Inspekcijski nadzor nad proizvodnjom, preradom, korišćenjem ili skladištenjem hemijske supstance sa Liste 2. i 3. i diskretnih organskih supstanci za industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske i druge miroljubive svrhe vrše inspektori za zaštitu životne sredine.
Član 40.
U vršenju poslova inspekcijskog nadzora inspektor organa nadležnog za inspekcijske poslove u oblasti odbrane i inspektor za zaštitu životne sredine (u daljem tekstu: inspektor) ovlašćen je i dužan da kontroliše naročito:
1) pridržavanje obaveze prijavljivanja proizvodnje, prerade, korišćenja i skladištenja hemijske supstance iz čl. 11, 12. i 14. ovog zakona;
2) tačnost podataka iz prijave o proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijske supstance;
3) pridržavanje obaveze prijavljivanja rekonstrukcije pogona za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance kao i sve promene tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja;
4) tačnost prijavljenih podataka o rekonstrukciji pogona za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance, kao i poštovanje rokova za prijavljivanje;
5) pridržavanje obaveze podnošenja izveštaja i informacija o proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijske supstance, kao i podatke o postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje te hemijske supstance;
6) tačnost podataka u izveštajima i informacijama i poštovanje rokova dostavljanja tih izveštaja i informacija.
Član 41.
U vršenju nadzora iz člana 40. ovog zakona inspektor je ovlašćen i dužan da:
1) naredi prijavljivanje proizvodnje, prerade, korišćenja i skladištenja hemijske supstance iz čl. 11, 12. i 14. ovog zakona;
2) zabrani proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje hemijske supstance dok se ne izvrši prijavljivanje;
3) naredi dostavljanje tačnih podataka o proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijske supstance u prijavi;
4) naredi pridržavanje rokova;
5) naredi prijavljivanje rekonstrukcije pogona za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance kao i promenu tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja hemijske supstance;
6) zabrani rad pogona za proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje hemijske supstance, kao i promenu tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja hemijske supstance dok se ne izvrši prijavljivanje;
7) naredi dostavljanje tačnih podataka u vezi sa rekonstrukcijom pogona;
8) naredi poštovanje rokova prijavljivanja rekonstrukcije i promene tehnologije;
9) naredi dostavljanje izveštaja i informacija.
U vršenju poslova iz stava 1. ovog člana inspektor može preduzeti i druge mere kojima se onemogućava proizvodnja, prerada, korišćenje i skladištenje hemijske supstance suprotno ovom zakonu.
Član 42.
Ako inspektor u vršenju nadzora iz člana 40. ovog zakona nađe da je prilikom izvoza i uvoza hemijske supstance povređen zakon kojim se uređuje spoljna trgovina naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene dužan je da o tome odmah obavesti ministarstvo nadležno za spoljnu trgovinu naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene i zajedno sa njim izvrši nadzor i preduzme odgovarajuće mere.
Član 43.
Ministarstvo nadležno za odbranu, odnosno ministarstvo nadležno za upravljanje hemikalijama dužno je da podnese izveštaj o inspekcijskom nadzoru Komisiji najmanje jednom u šest meseci, a u slučaju grubog kršenja odredbi ovog zakona odmah. Inspekcijski izveštaj mora da sadrži naročito podatke o izvršenim inspekcijama, izdatim nalozima i drugim merama, kao i o podnetim prijavama.
Član 44.
Protiv rešenja inspektora o određivanju mera iz člana 41. ovog zakona, može se izjaviti žalba.
Žalba na rešenje ne zadržava njegovo izvršenje.
Po žalbi na prvostepeno rešenje rešava ministar nadležan za odbranu, odnosno ministar nadležan za upravljanje hemikalijama.
V. KAZNENE ODREDBE
1. Privredni prestupi
Član 45.
Novčanom kaznom od 150.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup privredno društvo i drugo pravno lice koje proizvodi, prerađuje, koristi ili skladišti hemijske supstance ako:
1) razvija, proizvodi, stiče, zadržava ili, direktno ili indirektno prenosi hemijsko oružje na druga lica, odnosno upotrebljava hemijsko oružje, odnosno na bilo koji način uključuje u vojne pripreme upotrebu hemijskog oružja, odnosno na bilo koji način pomaže, ohrabruje ili podstiče druge da se uključe u aktivnosti koje su zabranjene ovim zakonom, odnosno koristi agense za suzbijanje nereda kao metod ratovanja (član 3);
2) pre započinjanja proizvodnje hemijske supstance sa Liste 1. nema odobrenje ministarstva nadležnog za odbranu (član 11. stav 1);
3) uz zahtev za odobrenje iz člana 11. stav 1. ovog zakona ne podnese tačne podatke (član 11. stav 2);
4) zahtev iz člana 11. stav 2. ovog zakona ne podnese u propisanom roku (član 11. stav 3);
5) ne prijavi ministarstvu nadležnom za odbranu korišćenje i skladištenje hemijske supstance sa Liste 1, odnosno proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje hemijske supstance sa Liste 2. ili proizvodnju hemijske supstance sa Liste 3. u svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 2) i 3) ovog zakona (član 12);
6) ne dostavi tačne podatke u prijavi za započinjanje delatnosti kao i detaljan opis postrojenja uključujući inventar opreme i detaljni dijagram (član 12. stav 2. i član 13. stav 1);
7) ne prijavi započinjanje delatnosti ministarstvu nadležnom za upravljanje hemikalijama (član 14. stav 1);
8) ne dostavi tačne podatke u prijavi za započinjanje delatnosti ministarstvu nadležnom za upravljanje hemikalijama (član 14. stav 2);
9) ne prijavi svaku rekonstrukciju pogona za proizvodnju i korišćenje hemijske supstance, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje i korišćenja hemijskih supstanci sa Liste 1. ili ne prijavi najkasnije 180 dana pre započinjanja rekonstrukcije, odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji (član 15);
10) ne podnese izveštaj o proizvodnji, preradi i skladištenju hemijske supstance, kao i podatke o pogonu, odnosno postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu (član 16. stav 1);
11) ne podnese informaciju o planovima za proizvodnju, preradu, korišćenje i skladištenje hemijske supstance, kao i o planovima koji se odnose na pogone i postrojenja u kojima će se te delatnosti obavljati najkasnije do 15. septembra tekuće godine za narednu kalendarsku godinu (član 16. stav 2);
12) ne podnese informaciju o nastalim promenama u planovima za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance sa Liste 2, odnosno u planovima za proizvodnju hemijske supstance sa Liste 3, posle dostavljanja informacije u roku iz člana 16. stav 3. ovog zakona;
13) proizvodi, koristi i skladišti hemijsku supstancu sa Liste 1. suprotno uslovima iz člana 18. ovog zakona;
14) proizvodi hemijsku supstancu sa Liste 1. u nedozvoljenim postrojenjima, odnosno u reakcionim sudovima u kojima se može kontinuirano proizvoditi ili je zapremina reakcionih sudova veća od propisane (član 19);
15) proizvodnju hemijske supstance sa Liste 1. obavlja van malog postrojenja sa jednim pogonom a ukupna količina proizvedene hemijske supstance je veća od 10 kilograma godišnje iako ta hemijska supstanca ne služi za zaštitne svrhe, kao ni za istraživačke, medicinske ili farmaceutske svrhe (član 20).
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u privrednom društvu ili drugom pravnom licu novčanom kaznom od 50.000 do 200.000 dinara.
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana privrednom društvu ili drugom pravnom licu može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određene privredne delatnosti do 10 godina.
Za privredni prestup iz stava 1. ovog člana odgovornom licu u privrednom društvu ili drugom pravnom licu može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određene dužnosti do 10 godina.
Član 46.
Novčanom kaznom od 50.000 do 200.000 dinara kazniće se za privredni prestup privredno društvo ili drugo pravno lice koje ima dozvolu za izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. propisanu zakonom kojim se uređuje spoljna trgovina naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene, a koji do 15. septembra tekuće godine organu nadležnom za izdavanje dozvole ne dostavi informaciju o aktivnostima planiranim u narednoj kalendarskoj godini (član 17. stav 3.).
Za radnje iz stava 1. ovog člana za privredni prestup kazniće se i odgovorno lice u privrednom društvu ili drugom pravnom licu novčanom kaznom od 20.000 do 100.000 dinara.
2. Prekršaji
Član 47.
Novčanom kaznom od 10.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaje privredno društvo ili drugo pravno lice koje proizvodi, prerađuje ili koristi, odnosno skladišti hemijsku supstancu ako:
1) ne podnese izveštaje i informacije iz člana 16. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 1. (čl. 21. i 22);
2) izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 1. ne sadrži podatke iz člana 21. ovog zakona;
3) informacija iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 1. ne sadrži podatke iz člana 22. ovog zakona;
4) ne podnese izveštaj iz člana 16. stav 1. za hemijsku supstancu sa Liste 2. a proizvodio je ili prerađivao ili koristio tu hemijsku supstancu u toku tri prethodne kalendarske godine, odnosno ako nastavlja sa navedenim delatnostima, odnosno ako je za te delatnosti utrošio više od količine propisane u članu 23. ovog zakona;
5) izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 2. ne sadrži podatke iz člana 24. ovog zakona;
6) informacija o planovima iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 2. ne obuhvata podatke iz člana 25. ovog zakona;
7) ne podnese izveštaj iz člana 16. stav 1. za hemijsku supstancu sa Liste 3. a prethodne kalendarske godine je proizvedeno, odnosno u narednoj kalendarskoj godini biće proizvedeno više od 30 tona ove hemijske supstance čija je koncentracija najmanje 30% u odnosu na ukupnu masu (član 26);
8) izveštaj iz člana 16. stav 1. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 3. ne sadrži podatke iz člana 27. ovog zakona;
9) informacija o planovima iz člana 16. stav 2. ovog zakona za hemijsku supstancu sa Liste 3. ne obuhvata podatke iz člana 28. ovog zakona;
10) ne podnese izveštaj iz člana 16. stav 1. za diskretnu organsku supstancu koja je sintezom proizvedena u prethodnoj kalendarskoj godini u količini većoj od 200 tona ili većoj od 30 tona ako sadrže elemente fosfor, sumpor i fluor (član 29);
11) izveštaj iz člana 29. ne sadrži podatke iz člana 30. ovog zakona;
12) sprečava međunarodnu inspekciju ili ne sarađuje i ne pomaže pratećem timu u sprovođenju međunarodne inspekcije (član 37).
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana kazniće se odgovorno lice u privrednom društvu ili drugom pravnom licu novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 dinara ili kaznom zatvora do 30 dana.
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana kazniće se preduzetnik novčanom kaznom od 50.000 do 500.000 dinara ili kaznom zatvora do 30 dana.
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana kazniće se fizičko lice novčanom kaznom od 10.000 do 50.000 dinara ili kaznom zatvora do 30 dana.
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana privrednom društvu ili drugom pravnom licu može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određene delatnosti do jedne godine.
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana odgovornom licu u privrednom društvu ili drugom pravnom licu može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određenih poslova u trajanju do jedne godine.
Za prekršaje iz stava 1. ovog člana preduzetniku ili fizičkom licu može se uz izrečenu kaznu izreći i zaštitna mera zabrane vršenja određene delatnosti do tri godine.
VI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 48.
Pravna lica koja proizvode hemijsku supstancu sa Liste 1. dužna su da podnesu zahtev za izdavanje odobrenja ministarstvu nadležnom za odbranu najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Pravno lice koje koristi ili skladišti hemijsku supstancu sa Liste 1, proizvodi, prerađuje, koristi ili skladišti hemijsku supstancu sa Liste 2, odnosno proizvodi hemijsku supstancu sa Liste 3. u svrhe iz člana 4. stav 1. tač. 2) i 3) ovog zakona, kao i vlasnik odnosno korisnik fabrike, pogona odnosno postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužan je da podnese prijavu o obavljanju delatnosti ministarstvu nadležnom za odbranu najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Pravno lice koje proizvodi, prerađuje ili koristi, odnosno skladišti hemijsku supstancu sa Liste 2, odnosno proizvodi hemijsku supstancu sa Liste 3. i diskretnu organsku supstancu u industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe kao i vlasnik, odnosno korisnik fabrike, pogona odnosno, postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužno je da podnese prijavu o obavljanju delatnosti ministarstvu nadležnom za upravljanje hemikalijama najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 49.
Uputstvo iz člana 13. ovog zakona ministar nadležan za odbranu doneće u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Uputstvo iz člana 35. stav 2. ovog zakona i člana 37. stav 2. ovog zakona ministar nadležan za upravljanje hemikalijama u saradnji sa ministrom nadležnim za odbranu doneće u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 50.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju („Službeni list SCG”, broj 44/05).
Član 51.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
OBRAZLOžENJE
I. USTAVNI OSNOV ZA DONOšENJE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona je član 97. tačka 1. Ustava Republike Srbije kojom je predviđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, između ostalog, njen međunarodnopravni položaj i odnose sa međunarodnim organizacijama i tačka 9. navedenog člana Ustava Republike Srbije, po kome Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, između ostalog, sistem zaštite i unapređenja životne sredine i proizvodnju, promet i prevoz oružja, otrovnih, zapaljivih, eksplozivnih, radioaktivnih i drugih opasnih materija.
II. RAZLOZI ZA DONOšENJE ZAKONA
Konvenciji o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju (u daljem tekstu: Konvencija) pristupili smo 2000. godine.
Države članice ove Konvencije obavezale su se da se razoružavaju uništavanjem svih zaliha hemijskog oružja koje poseduju i svih postrojenja za njihovu proizvodnju, uključujući i napušteno oružje. Da bi ostvarile ovaj cilj saglasile su se da se izgradi verifikacioni režim za pojedine otrovne hemijske supstance i njihove prekursore (navedene u Listama 1, 2. i 3. Aneksa Konvencije), kako bi se osiguralo da se takve hemijske supstance koriste isključivo u dozvoljene, miroljubive svrhe. To u prvom redu podrazumeva obavezu dostavljanja Organizaciji za zabranu hemijskog oružja (u daljem tekstu: Organizacija) u Hagu godišnjih deklaracija sa detaljnim podacima koji se tiču proizvodnje, prerade, korišćenja i skladištenja otrovnih hemijskih supstanci relevantnih za Konvenciju. Takođe ova obaveza obuhvata i prihvatanje međunarodne inspekcije i saradnju u njihovom sprovođenju.
Države članice Konvencije imaju obavezu da osiguraju da pravna i fizička lica pod njihovom jurisdikcijom striktno sprovode Konvenciju, odnosno da na nacionalnom nivou izgrade odgovarajući pravni režim kontrole (nacionalno zakonodavstvo).
Konvencija je dobila još više na značaju usvajanjem Rezolucije Saveta bezbednosti UN 1540 koja dodatno ojačava njeno sprovođenje (Glava VII Povelje UN).
S obzirom na to da je bivša SFRJ bila jedna od malog broja zemalja sa kapacitetima da proizvode hemijsko oružje i posedovala tu vrstu oružja, pristupanje naše zemlje Konvenciji imalo je višestruki značaj. Dosadašnjim odgovornim odnosom prema Konvenciji stekli smo zavidan ugled među njenim članicama kao i u Organizaciji, na čijem očuvanju treba kontinuirano raditi. To, pre svega, podrazumeva ispunjenje svih obaveza iz Konvencije, pri čemu se uvek mora imati u vidu da upravo zbog toga što smo imali hemijsko oružje naša zemlja je predmet dodatne međunarodne pažnje (kontrole) u pogledu primene Konvencije.
Međutim, sa obavezom donošenja zakona za sprovođenje Konvencije se kasnilo. Da bi se ispunila i ova obaveza moralo se voditi računa o podeli nadležnosti između državne zajednice Srbija i Crna Gora i država članica.
Tako su bila pripremljena dva zakona za sprovođenje ove Konvencije, pa je na inicijativu Vlade Republike Srbije Skupština državne zajednice Srbija i Crna Gora donela Zakon o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju („Službeni list SCG“, br. 44/05).
Međutim, pošto je Republika Srbija postala pravni sledbenik državne zajednice Srbija i Crna Gora i preuzimanjem nadležnosti sa nivoa državne zajednice Srbija i Crna Gora konstatovano je da bi bilo celishodno, a i u skladu sa pravnom tehnikom da se donese jedan jedinstven zakon kojim bi se obuhvatio celokupnu predmetnu materiju.
Donošenjem ovog zakona u potpunosti bi se omogućilo sprovođenje Konvencije i time bi se ispunila obaveza koja proizilazi iz pristupanja Konvenciji.
Naime, ovim zakonom sprovođenje Konvencije dato je u nadležnost dva organa. U delu koji se odnosi na proizvodnju, upotrebu i korišćenje hemijskih supstanci sa Liste 1, 2. i 3. u vojne svrhe dozvoljene Konvencijom sprovodi Ministarstvo odbrane, a kada se ove supstance koriste u druge svrhe – industrijske, poljoprivredne, medicinske i farmaceutske, nadležno je Ministarstvo zaštite životne sredine.
Pored toga u ovom zakonu uređuju se pitanja u vezi sa obrazovanjem i poslovima nacionalnog tela – Komisija za sprovođenje konvencije (u daljem tekstu: Komisija). Posebnom glavom zakona uređuje se sprovođenje međunarodne inspekcije i saradnje sa međunarodnim inspektorima.
III. OBJAšNJENJE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAčNIH REšENJA
U glavi Osnovne odredbe pored utvrđivanja sadržaja zakona regulisano je i nekoliko značajnih stvari.
Prvo uvedena je zabrana razvoja proizvodnje i posedovanja ili upotrebe hemijskog oružja, odnosno uključivanje tog oružja u vojne pripreme (član 3). Na ovaj način Republika Srbija je potvrdila svoje opredeljenje da neće sprovoditi bilo kakve aktivnosti vezane za hemijsko oružje i time ispunila jedan od najznačajnijih zahteva Konvencije.
Vrlo važne su i odredbe o dozvoljenim načinima upotrebe hemijskih supstanci koje mogu biti hemijsko oružje ili mogu služiti pri proizvodnji hemijskog oružja.
Dozvoljeni način upotrebe mogu se podeliti u dve osnovne svrhe i to sa jedne strane u industrijske, poljoprivredne istraživačke medicinske, farmaceutske i druge miroljubive svrhe, a sa druge strane u zaštitne i druge vojne svrhe dozvoljene Konvencijom (član 4).
Jedna od osnovnih obaveza iz Konvencije – podnošenje deklaracija Organizaciji propisana je u članu 5, a u članu 6. uređuje se da se verifikacija sprovođenja Konvencije vrši na osnovu tih deklaracija kao i na osnovu međunarodnih inspekcija.
U članu 7. definisano je da se zabrane iz člana 3. ne odnose na hemijske supstance koje služi za održavanje javnog reda i potreba suzbijanja unutrašnjeg nereda.
Bez obzira što ove supstance nisu obuhvaćene Listom 1, 2. i 3. Konvencija propisuje obavezu prijavljivanja Organizaciji posedovanje tih hemijskih supstanci. Deklaracija o ovim supstancama ne sadrži podatke o proizvodnji niti o količinama kojim država raspolaže već sadrži samo njen hemijski naziv i strukturnu formulu. Obaveza prijavljivanja ovim članom data je Ministarstvu unutrašnjih poslova.
U delu II zakona uređuju se pitanja u vezi sa Komisijom za sprovođenje Konvencije jer se u samoj Konvenciji traži obrazovanje nacionalnog tela koji prati sprovođenje Konvencije i direktno sarađuje sa Organizacijom.
U čl. 8 – 10. definisani su poslovi Komisije i način njenog obrazovanja.
Ovo rešenje u zakonu preuzeto je iz dosadašnje prakse. Naime, posle ratifikacije Konvencije 2000. godine Savezna Vlada obrazovala je ovu komisiju, kako bi se organizovano pristupilo sprovođenju Konvencije, a posebno omogućilo sprovođenje međunarodne inspekcije. U tom periodu sprovedeno je više međunarodnih inspekcija jer smo mi bili zemlja koja je posedovala hemijsko oružje, a Komisija je doprinela da se ove inspekcije završe na zadovoljavajući način.
Ovim zakonom uređeno je da Vlada Republike Srbije dalje obrazuje Komisiju a koja joj podnosi redovne izveštaje.
U delu III zakona propisane su aktivnosti dozvoljene Konvencijom i uslovi za preduzimanje tih aktivnosti.
Tako u članu 11. propisana je obaveza da se pre započinjanja proizvodnje hemijskih supstanci sa Liste 1. mora pribaviti odobrenje Ministarstva odbrane jer se ove supstance koriste isključivo u vojne svrhe.
Ova obaveza data je ne samo pravnim licima već i organima jer se pretpostavlja da će najveći deo hemikalija biti proizvedeno u okviru Ministarstva odbrane.
Ovim članom ispunjen je zahtev iz Konvencije da proizvodnja hemijskih supstanci sa Liste 1 bude pod posebnim režimom.
U ovom članu dati su i uslovi pod kojim Ministarstvo odbrane može da izda ovo odobrenje.
Za razliku od člana 11. pravna lica koja koriste ili skladište hemijske supstance sa Liste 1. kao i pravna lica koja proizvode, prerađuju, koriste ili skladište hemijske supstance sa Liste 2. ili proizvode hemijske supstance sa Liste 3. u vojne svrhe dozvoljene Konvencijom, prema članu 12. dužna su da svoju delatnost prijave Ministarstvu odbrane, kako bi taj organ imao sve podatke radi podnošenja godišnjih deklaracija Organizaciji u Hagu.
Članom 14. propisana je obaveza pravnim licima da prijave svoju delatnost ako proizvode, prerađuju, koriste ili skladište hemijske supstance sa Liste 2. odnosno proizvode hemijske supstance sa Liste 3. i diskretne organske supstance za industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske i farmaceutske svrhe ili druge miroljubive svrhe Ministarstvu zaštite životne sredine kao organu nadležnom za upravljanje hemikalijama. Prijava sadrži sve neophodne podatke kako bi ovo ministarstvo imalo potpuno obaveštenje radi pripreme godišnjih deklaracija kao i radi kontrole primene Konvencije.
Posebno interesovanje za hemijske supstance sa Liste 1. koje iskazuje Organizacija vidi se i u članu 15. gde je utvrđena obaveza da svaku rekonstrukciju pogona ili promenu tehnologije u proizvodnji ili korišćenju hemijskih supstanci sa Liste 1. prijavljuje se Organizaciji. Ove promene moraju biti iskazane i u tehničkom opisu, inventaru opreme i detaljnom dijagramu.
Važno je istaći da se u ovom delu zakona propisuje obaveza pravnih lica da podnesu izveštaj o proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijskih supstanci kao i o postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje tih supstanci za proteklu godinu. Takođe su ta pravna lica u obavezi da podnesu informaciju o namerama za proizvodnju, preradu i korišćenje ovih supstanci za narednu godinu (član 16.).
U ovom članu takođe su dati rokovi do kada se moraju podneti izveštaji odnosno informacije.
Tako se izveštaji moraju podneti do 31. januara za prethodnu godinu, kako bi se omogućilo da nadležni organi provere podatke i ispune deklaraciju i dostave je Komisiji koja je zatim do 31. marta dostavlja Organizaciji.
Rok dostavljanja informacije je 15. septembar za narednu godinu, kako bi se sproveo postupak dostavljanja deklaracija Organizaciji do kraja godine.
Na osnovu odobrenja i prijave iz čl. 11 – 15. kao i izveštaja i informacija iz člana 16. nadležni organ ima sveobuhvatnu sliku o svim hemijskim supstancama, količinama koje se proizvode, koriste ili prerađuju zašta se koriste odnosno prerađuju, kao i o fabrikama i njihovim pogonima odnosno privrednim subjektima koji se bave tim supstancama. To znači da nadležni organ raspolaže svim podacima koji su države potpisnice Konvencije dužne da dostavljaju Organizaciji.
Jedan važan segment praćenja hemijskih supstanci sa Liste 1, 2. i 3. je uvoz i izvoz.
Pitanje uvoza i izvoza regulisano je Zakonom o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene, tako što se za hemijske supstance sa dvostrukom namenom, odnosno hemijske supstance sa Liste 1, 2. i 3. za uvoz i izvoz izdaju dozvole. U skladu sa delokrugom utvrđenim Zakonom o ministarstvima, dozvole izdaje Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja.
Član 17. upućuje na taj zakon i ne zahteva posebno dozvole za hemijske supstance, jer bi u suprotnom opteretilo privredu sa suviše administriranja. Tako bi privredni subjekti za svaki uvoz ili izvoz ovih hemijskih supstanci tražili više dozvola, jednu od Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja, a drugu od Ministarstva za odbranu ili Ministarstva zaštite životne sredine.
Pored upućivanja na Zakon o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom dvostruke namene u članu 17. propisana je obaveza da je imalac dozvole dužan da organu nadležnom za izdavanje dozvole dostavi informaciju o aktivnostima planiranim za narednu godinu, čime je uvedena obaveza iz Konvencije. Osim toga u tom zakonu propisana je obaveza organu za izdavanje dozvola da o svakoj izdatoj dozvoli obavesti organ za upravljanje hemikalijama odnosno Ministarstvo zaštite životne sredine, kako bi ovaj organ imao sveobuhvatne podatke o hemijskim supstancama sa Liste 2. i 3. i time su zadovoljeni zahtevi iz Konvencije, a istovremeno je izbegnuto dupliranje obaveza uvoznika i izvoznika ovih hemijskih supstanci.
Kao što je već rečeno u Konvenciji posebno se obraća pažnja na supstance sa Liste 1, tako pored odobrenja za proizvodnju iz člana 11. za proizvodnju, korišćenje i skladištenje ovih supstanci moraju biti ispunjeni uslovi u pogledu svrhe, količine kao i ukupne količine koja se može naći na teritoriji Srbije u bilo kom trenutku. Ovi uslovi utvrđeni su u članu 18. Zato je u Konvenciji propisano da se te hemijske supstance proizvode u malim postrojenjima i na način koji onemogućava proizvodnju velikih količina (čl. 19. i 20.).
U ovom delu zakona u članovima 21. i 22. takođe se definiše i sadržaj izveštaja i informacija iz člana 16. koje su obavezne za hemijske supstance sa Liste 1. Podaci dobijeni na osnovu ovih izveštaja i informacija biće korišćeni pri izradi deklaracija.
Režim za proizvodnju hemikalija sa Liste 2. i 3. nije tako oštar, odnosno o njihovoj proizvodnji se obaveštava Organizacija samo ako se proizvodi u propisanim količinama i u propisanim koncentracijama. Ovi uslovi dati su u članu 23. za hemijske supstance sa Liste 2, a u članu 26. za hemijske supstance sa Liste 3.
Sadržaj izveštaja i informacija za hemijske supstance sa Liste 2. i 3. utvrđen je u čl. 24, 25, 27. i 28.
Konvencija se takođe bavi proizvodnjom diskretnih organskih supstanci. To su prema definiciji iz člana 2. tačka 8 ovog zakona hemijske supstance koje sadrže ugljenik izuzev njihovih oksida, odnosno sulfida i karbonata metala, koje se mogu identifikovati po svom hemijskom nazivu, strukturnoj formuli i CAS registarskom broju. Interesovanje za ove hemijske supstance je iz razloga što se u pogonima za njihovu proizvodnju može lako proizvoditi i supstance koje služe za hemijsko oružje. Trenutno se u Srbiji jedino proizvode diskretne organske supstance, tako da se očekuje da međunarodna inspekcija obiđe neku od fabrika za njihovu proizvodnju.
U članu 29. dato je pod kojim uslovima se za proizvodnju diskretnih organskih supstanci podnosi izveštaj, odnosno koja proizvodnja podleže obavezi deklarisanja. Sadržaj izveštaja koji se dostavlja Ministarstvu zaštite životne sredine, za diskretne organske supstance, radi izrade deklaracije dati su u članu 30.
Kao što je već rečeno jedan od elemenata verifikacije sprovođenja Konvencije su godišnje deklaracije o proizvodnji, preradi, korišćenju i skladištenju hemijskih supstanci. Na osnovu ovih deklaracija Organizacija ima uvid u sve elemente vezane za hemijske supstance koje su predmet Konvencije, a takođe na osnovu njih Organizacija pravi plan međunarodne inspekcije zemalja potpisnica Konvencije.
U vezi sa ovim u članu 31. propisana je obaveza organa nadležnog za odbranu i organa nadležnog za upravljanje hemikalijama da na osnovu navedenih izveštaja i informacija sačine deklaracije u skladu sa Konvencijom i da je 1. marta tekuće godine dostave Komisiji.
U glavi III Zakona uređuje se nadzor. Tako je u članu 32. propisano da nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši se međunarodnom verifikacijom i inspekcijskim nadzorom.
Međunarodna verifikacija obrađena je u članovima 33 – 37. Tako je regulisano da međunarodnu verifikaciju vrši međunarodna inspekcija u saradnji sa pratećim timom. Međunarodna inspekcija vrši kontrolu sprovođenja ovog zakona. Dalje je dat način najave dolaska međunarodne inspekcije kao i obaveze Komisije u vezi sa tim. Posebno se propisuje način obrazovanja pratećeg tima i uređuje njegova obaveza. Osnovni zadatak pratećeg tima je da pomaže međunarodnim inspektorima kao i da zastupa interese zemlje odnosno kontroliše da li se inspektori pridržavaju dobijenog mandata.
Inspekcijski nadzor podeljen je između organa koji vrši inspekcijske poslove u oblasti odbrane i inspektora za zaštitu životne sredine u zavisnosti od ovim zakonom utvrđenih ovlašćenja Ministarstva odbrane i Ministarstva zaštite životne sredine, odnosno u zavisnosti u koje svrhe se koristi proizvodnja, prerada i korišćenje hemijskih supstanci relevantnih za ovu Konvenciju (čl. 38. i 39.).
Članom 40. zakona propisuje se ovlašćenja i dužnosti inspektora organa za inspekcijske poslove u oblasti odbrane i inspektora za zaštitu životne sredine, a u članu 41. mere koje mogu da izreknu inspektori kako bi se obezbedilo sprovođenje ovog zakona.
U članu 43. data je posebna obaveza Ministarstvu odbrane i Ministarstvu zaštite životne sredine da podnese izveštaj o inspekcijama Komisiji najmanje jednom u šest meseci. Na ovaj način želi se postići da Komisija bude u toku sa svim problemima u sprovođenju Konvencije kako bi pravovremenim reagovanjem bile sprečene zloupotrebe u sprovođenju Konvencije.
U članu 44. dopuštena je žalba na prvostepeno rešenje inspektora. O toj žalbi rešava ministar nadležan za odbranu i ministar nadležan za upravljanje hemikalijama.
Utvrđene su i visine kazni za privredne prestupe i prekršaje za povrede odredaba ovog zakona. Minimalni i maksimalni novčani iznosi kazni u skladu su sa minimalnim i maksimalnim visinama kazni prema Zakonu o privrednim prestupima i Zakonu o prekršajima
IV. PROCENA IZNOSA FINANSIJSKIH SREDSTAVA POTREBNIH ZA SPROVOđENJE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona neće biti potrebna dodatna finansijska sredstva jer izvršavanje ovog zakona spada u redovne poslove ministarstva nadležnog za odbranu i ministarstva nadležnog za upravljanje hemikalijama.
Lista 1. (CAS registarski broj) A. Toksične hemijske supstance: (1) O-alkil (manje ili jednako C10, uključujući cikloalkil) alkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr)-fluorofosfonati Na primer: Sarin: O-izopropil metilfluorofosfonat (107-44-8) Soman: O-pinakolil metilfluorofosfonat (96-64-0) (2) O-alkil (manje ili jednako C10, uključujući cikloalkil) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) amidocijanofosfat Na primer: Tabun: O-etil N,N dimetilamidocijanofosfat (77-81-6) (3) O-alkil (H ili manje ili jednako C10, uključujući cikloalkil) S-2-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr)-aminoetil alkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) tiofosfonati i odgovarajuće alkilovane ili protonovane soli Na primer: VX: O-etil S-2-diizopropilaminoetilmetiltiofosfonat (50782-69-9) (4) Sumporni iperiti: 2-hloretilhlormetilsulfid (2625-76-5) Iperit: dihlordietilsulfid (505-60-2) Bis(2-hloretiltio)metan (63869-13-6) Seskviniperit: 1,2-Bis(2-hloretiltio)etan (3563-36-8) 1,3-Bis(2-hloretiltio)-n-propan (63905-10-2) 1,4-Bis(2- hloretiltio)-n-butan (142868-93-7) 1,5-Bis(2- hloretiltio)-n-pentan (142868-94-8) Bis(2-hloretiltiometil)etar (63918-90-1) O-iperit: Bis(2-hloretiltioetil)etar (63918-89-8) (5) Luiziti: Luizit 1: 2-hlorovinildihlorarsin (541-25-3) Luizit 2: Bis(2-hlorvinil)hlorarsin (40334-69-8) Luizit 3: Tris(2-hlorvinil)arsin (40334-70-1) (6) Azotni iperiti: HN1: Bis(2-hloretil)etilamin (538-07-8) HN2: Bis(2-hloretil)metilamin (51-75-2) HN3: Tris(2-hloretil)amin (555-77-1) (7) Saksitoksin (35523-89-8) (8) Ricin (9009-86-3) B. Prekursori: (9) Alkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) fosfonildifluoridi Na primer: DF: Metilfosfonildifluorid (676-99-3) (10) O-alkil (H ili manje ili jednako C10, uljučujući cikloalkil) O-2-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr)-aminoetil alkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) fosfoniti i odgovarajuće alkilovane ili protonovane soli Na primer: QL: O-etil O-2-diizopropilaminoetilmetilfosfonit (57856-11-8) (11) Hlorsarin: O-izopropil metilhlorfosfonat (1445-76-7) (12) Hlorsoman: O-pinakolil metilhlorfosfonat (7040-57-5)
Lista 2. (CAS registarski broj) A. Toksične hemijske supstance: (1) Amiton: O,O-dietil S-[2-(dietilamino)etil]tiofosfonat (78-53-5) i odgovarajuće alkilovane ili protonovane soli (2) PFIB: 1,1,3,3,3-pentafluor-2-(trifluormetil)-1-propen (382-21-8) (3) BZ: 3-hinuklidinil benzilat (*) (6581-06-2) B. Prekursori: (4) Hemijske supstance, osim onih navedenih u Listi 1, koje sadrže atom fosfora za koji je vezana jedna metil, etil ili propil (normalna ili izo) grupa, ali ne i drugi atomi ugljenika Na primer: Metilfosfonil dihlorid (676-97-1) Dimetil metilfosfonat (756-79-6) Izuzetak: Fonofos: O-etil S-fenil etilfosfonotiolotionat (944-22-9) (5) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) amidofosfatni dihalidi (6) Dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr)-amidofosfati (7) Arsen trihlorid (7784-34-1) (8) 2,2-difenil-2-hidroksi sirćetna kiselina (76-93-7) (9) Hinuklidin-3-ol (1619-34-7) (10) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) aminoetil-2-hloridi i odgovarajuće protonovane soli (11) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) aminoetan-2-oli i odgovarajuće protonovane soli Izuzeci: N,N-dimetilaminoetanol (108-01-0) i odgovarajuće protonovane soli N,N-dietilaminoetanol (100-37-8) i odgovarajuće protonovane soli (12) N,N-dialkil (Me, Et, n-Pr ili i-Pr) aminoetan-2-tioli i odgovarajuće protonovane soli (13) Tiodiglikol: Bis(2-hidroksietil)sulfid (111-48-8) (14) Pinakolil alkohol: 3,3-dimetilbutan-2-ol (464-07-3)
Lista 3. (CAS registarski broj) A. Toksične hemijske supstance: (1) Fozgen: Karbonil dihlorid (75-44-5) (2) Hlorcijan (506-77-4) (3) Cianvodonik (74-90-8) (4) Hlorpikrin: Trihlornitrometan (76-06-2) B. Prekursori: (5) Fosfor oksihlorid (10025-87-3) (6) Fosfor trihlorid (7719-12-2) (7) Fosfor pentahlorid (10026-13-8) (8) Trimetil fosfit (121-45-9) (9) Trietil fosfit (122-52-1) (10) Dimetil fosfit (868-85-9) (11) Dietil fosfit (762-04-9) (12) Sumpor monohlorid (10025-67-9) (13) Sumpor dihlorid (10545-99-0) (14) Tionil hlorid (7719-09-7) (15) Etildietanolamin (139-87-7) (16) Metildietanolamin (105-59-9) (17) Trietanolamin (102-71-6)
———————–PRILOG