PREDLOG ZAKONA
O UPRAVLjANjU HEMIJSKIM SUPSTANCAMA SA DVOSTRUKOM NAMENOM I DISKRETNIM ORGANSKIM SUPSTANCAMA
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom propisuju se upravljanje hemijskim supstancama sa dvostrukom namenom i diskretnim organskim supstancama, što obuhvata način i uslove njihove proizvodnje, prerade, korišćenja, skladištenja i prometa, u skladu sa Konvencijom o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništenju «Službeni list SRJ» –Međunarodni ugovori, broj 2/00)- u daljem tekstu: Konvencija, kao i nadzor nad sprovođenjem ovog zakona.
Član 2.
Otrovne hemijske supstance i njihovi prekursori (u daljem tekstu: hemijske supstance) mogu se proizvoditi, prerađivati, koristiti, skladištiti i stavljati u promet samo za svrhe utvrđene Konvencijom.
Hemijske supstance iz stava 1. ovog člana razvrstavaju se na hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 Aneksa o hemikalijama uz Konvenciju (u daljem tekstu: Liste 1, 2 i 3) i kao diskretne organske supstance. Liste 1, 2 i 3 čine sastavni deo Zakona o potvrđivanju Konvencije o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništenju («Službeni list SRJ» –Međunarodi ugovori, broj 2/00).
Član 3.
Pojedini pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) Otrovna hemijska supstanca je svaka hemijska supstanca koja svojim hemijskim dejstvom na životne procese može da izazove smrt, privremenu onesposobljenost ili trajne posledice po ljude ili životinje, bez obzira na njeno poreklo ili način na koji je proizvedena.
2) Prekursor je svaki hemijski reaktant koji učestvuje u bilo kom stadijumu proizvodnje hemijske supstance upotrebom bilo koje metode, uključujući i bilo koju ključnu komponentu binarnog ili višekomponentnog hemijskog sistema.
3) Proizvodnja otrovne hemijske supstance predstavlja dobijanje te hemijske supstance putem hemijske reakcije.
4) Prerada otrovne hemijske supstance predstavlja fizički postupak kao što je izrada smeša, ekstrakcija ili prečišćavanje, pri čemu se jedna otrovna hemijska supstanca ne pretvara u drugu otrovnu hemijsku supstancu.
5) Korišćenje otrovne hemijske supstance predstavlja pretvaranje te hemijske supstance u drugu hemijsku supstancu putem hemijske reakcije.
6) Promet otrovne hemijske supstance je prodaja ili kupovina, odnosno svako ustupanje te hemijske supstance trećem licu.
7) Aneks podrazumeva Aneks o hemikalijama uz Konvenciju, koji čine Uputstva za listu hemikalija i Liste 1, 2 i 3.
8) Diskretna organska supstanca podrazumeva svaku hemijsku supstancu koja pripada klasi hemijske supstance koje sadrže ugljenik, izuzev njihovih oksida/sulfida i karbonata metala, koja se mogu identifikovati po svom hemijskom nazivu, strukturnoj formuli, ako je poznata, i CAS registarskom broju, ukoliko je određen.
9) FSF (PSF) supstanca je organska hemijska supstanca koja sadrži elemente fosfor, sumpor i fluor.
Proizvodnja, prerada, korišćenje, skladištenje i promet hemijske supstance, dozvoljene Konvencijom za industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe, kao i za svrhe održavanja javnog reda i potreba suzbijanja unutrašnjih nereda, ako su razvrstane na Listi 2 i 3, vrši se na način i pod uslovom utvrđenim ovim zakonom.
Proizvodnja, prerada, korišćenje, skladištenje i promet hemikalija sa Liste 1 u vojne svrhe dozvoljene Konvencijom vrši se na način i pod uslovima utvrđenim zakonom Srbije i Crne Gore kojim se uređuje sprovođenje Konvencije o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju.
O proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijske supstance, kao i o postrojenjima za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, mora se podneti deklaracija Organizaciji za zabranu hemijskog oružja (u daljem tekstu: Organizacija) najkasnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu.
Član 6.
Organizacija vrši verifikaciju sprovođenja Konvencije u pogledu proizvodnje, prerade, korišćenja, skladištenja i prometa hemijske supstance, kao i u pogledu postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, na osnovu deklaracija iz člana 5. ovog zakona i izveštaja međunarodne inspekcije.
Član 7.
Međunarodna inspekcija ostvaruje se u saradnji nadležnim organima državne zajednice Srbija i Crna Gora i država članica preko Komisije Srbije i Crne Gore za sprovođenje Konvencije (u daljem tekstu: Komisija).
1.Obaveza prijavljivanja
Preduzeće, odnosno drugo pravno lice (u daljem tekstu: pravno lice) koje proizvodi, prerađuje ili koristi odnosno skladišti ili vrši promet (kupuje ili prodaje) hemijske supstance sa Liste 2 i 3 u industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe, i za svrhe održavanja javnog reda i potreba suzbijanja unutrašnjih nereda, kao i vlasnik odnosno korisnik fabrike, pogona odnosno postrojenja za njihovu proizvodnju, preradu i korišćenje, dužan je da pre započinjanja svoje delatnosti prijavi organu nadležnom za upravljanje hemikalijama svoje namere.
Prijava iz stava 1. ovog člana sadrži naročito:
1) podatke o fabrici, pogonu odnosno postrojenju i vlasniku odnosno korisniku;
2) podatke o kojoj se delatnosti radi, kao i o tome da li se radi o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijske supstance;
3) podatke o proizvodnim kapacitetima fabrike, pogona odnosno postrojenja za hemijske supstance sa Liste 2 i 3;
4) podatke o tačnom mestu gde se hemijske supstance sa Liste 2 i 3 proizvode u okviru fabrike, pogona odnosno postrojenja;
Evidenciju prijava iz stava 1. ovog člana vodi organ nadležan za upravljanje hemikalijama.
Lica iz člana 8. ovog zakona dužna su da nadležnom organu za upravljanje hemikalijama prijave svaku rekonstrukciju pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijske supstance, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje, preradi i korišćenju hemijske supstance, najkasnije 90 dana pre započinjanja rekonstrukcije odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji.
Član 10.
Lica iz člana 8. ovog zakona dužna su da organu nadležnom za upravljanje hemikalijama, do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu podnesu izveštaj o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijske supstance, kao i podatke o pogonima odnosno postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje.
Pored izveštaja iz stava 1. ovog člana ova lica dužna su da podnesu najkasnije do 15. septembra tekuće godine za narednu godinu i informaciju o planovima za proizvodnju, preradu, korišćenje, skladištenje i promet hemijske supstance, kao i o planovima vezanim za pogone odnosno postrojenja u kojima će se te delatnosti obavljati.
Izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 vrši se na osnovu dozvole propisane Zakonom o spoljnoj trgovini naoruženjem, vojnom opremom i robom sa dvostrukom namenom (″Službeni list SCG″, broj 7/05) i samo za svrhe dozvoljene Konvencijom.
Zabranjen je izvoz i uvoz hemijske supstance sa Liste 1 i 2 sa državom koja nije država ugovornica Konvencije.
Imalac dozvole iz stava 1. ovog člana dužan je da najkasnije do 15. septembra tekuće godine organu nadležnom za izdavanje dozvola dostavi informaciju o aktivnostima planiranim u narednoj kalendarskoj godini.
Carinski organi dozvoliće da se tranzit hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 vrši na osnovu odobrenja organa nadležnog za unutrašnje poslove.
2. Hemijske supstance sa Liste 2
Član 12.
Izveštaj za hemijske supstance sa Liste 2 podnosi se za svaku fabriku sa jednim ili više pogona odnosno postrojenja ako je u bilo kojoj od prethodne tri kalendarske godine u njoj proizvedeno, prerađeno ili korišćeno, odnosno ako je predviđeno da se proizvede, preradi ili koristi u narednoj kalendarskoj godini više od:
1 kg hemijske supstance označenih sa (() na Listi 2, deo A;
100 kg bilo koje hemijske supstance sa Liste 2, deo A;
1 t hemijske supstance sa Liste 2, deo B.
Izveštaj se podnosi za hemijske supstance iz stava 1. tač. 1) i 2) ovog člana ako je koncentracija te supstance najmanje 10% u odnosu na ukupnu masu, odnosno za hemijske supstance iz stava 1. tačke 3) ovog člana najmanje 30% u odnosu na ukupnu masu.
Član 13.
Izveštaj iz člana 10. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 2 sadrži:
1) osnovne podatke o fabrici i njenim pogonima odnosno postrojenjima:
– naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njome rukovodi;
– lokaciju fabrike, uključujući i adresu;
– broj pogona odnosno postrojenja u okviru fabrike koji proizvode, prerađuju ili koriste ove hemijske supstance;
2) broj i vrstu pogona odnosno postrojenja koji koriste te hemijske supstance sa detaljnim podacima o mestu tog pogona odnosno postrojenja u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta, kao i podatke iz tačke 1) u vezi sa tim pogonom odnosno postrojenjem, i to:
– njegove glavne aktivnosti (proizvodnja, prerada, odnosno korišćenje), odnosno druge aktivnosti u vezi sa hemijske supstance (skladištenje i promet);
– proizvodne kapacitete za svaku hemijsku supstancu;
– podatke o tome da li se pogon odnosno postrojenje koristi samo za ove aktivnosti ili ima i druge namene;
3) podatke o hemijskoj supstanci:
– naziv hemijske supstance, opšti ili komercijalni, koji koristi taj pogon odnosno postrojenje, strukturnu formulu i CAS registarski broj (ako je određen);
– ukupnu količinu hemijske supstance koja je proizvedena, prerađena, uvezena ili izvezena u toku tri prethodne kalendarske godine.
Član 14.
Informacija iz člana 10. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 2 obuhvata:
1) ukupnu količinu hemijske supstance čija se proizvodnja, prerada ili korišćenje predviđa, uključujući i predviđeno vreme za te aktivnosti;
2) svrhu proizvodnje, prerade ili korišćenja hemijske supstance:
3) specifikaciju tipova proizvoda;
4) prodaju uz navođenje krajnjeg korisnika i njegove delatnosti.
3. Hemijske supstance sa Liste 3
Izveštaj iz člana 10. stava 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3 podnosi se za svaku fabriku koja se sastoji od jednog ili više pogona odnosno postrojenja ako je u njoj tokom prethodne kalendarske godine proizvedeno, odnosno ako će se u narednoj kalendarskoj godini proizvesti više od 30 tona svake od hemijskih supstanci sa Liste 3 čija je koncentracija najmanje 30% u odnosu na ukupnu masu.
Član 16.
Izveštaj iz člana 10. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3 sadrži:
1) podatke o fabrici u kojoj se nalazi pogon odnosno postrojenje za proizvodnju hemijske supstance sa Liste 3, i to:
– naziv fabrike, pogona odnosno postrojenja, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njome rukovodi;
– preciznu lokaciju, uključujući adresu;
2) broj i vrstu pogona odnosno postrojenja koji proizvode te hemikalije sa detaljnim podacima o mestu tog pogona odnosno postrojenja u okviru fabrike, uključujući konkretnu zgradu ili broj objekta;
– vrstu proizvodnje;
– proizvodne kapacitete za svaku hemijsku supstancu;
– podatke o tome da li se pogon odnosno postrojenje koristi i za druge aktivnosti, odnosno, druge namene;
– podatke o drugim aktivnostima koje nisu u vezi sa hemijskom supstancom sa Liste 3;
3) podatke o hemijskoj supstanci:
– naziv hemijske supstance, opšti ili komercijalni, koji koristi to postrojenje, strukturalnu formulu i CAS registarstki broj (ako je određen);
– približnu količinu hemijske supstance koja je proizvedena u toku prethodne kalendarske godine;
– svrhe za koje se određena hemijska supstanca proizvodi.
Član 17.
Informacija iz člana 10. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3 obuhvata:
1) ukupnu količinu hemijske supstance čija se proizvodnja planira;
2) svrhu proizvodnje te hemijske supstance.
4. Diskretne organske supstance
Član 18.
Izveštaj iz člana 10. stav 1. ovog zakona podnosi se za diskretne organske supstance (DOC) pod uslovom da su sintezom proizvedene u jednoj fabrici odnosno njenom pogonu ili postrojenju u prethodnoj godini u količinama, i to:
1) više od 200 t;
2) više od 30 t diskretnih supstanci koje nisu na Listi 1, 2 i 3 a sadrže elemente fosfor, sumpor ili fluor (u daljem tekstu: PSF supstance).
Član 19.
Izveštaj iz člana 18. ovog zakona sadrži sledeće podatke:
1) podatke o fabrici u kojoj se nalazi pogon odnosno postrojenje za proizvodnju te supstance:
– naziv fabrike, ime vlasnika, odnosno korisnika ili lica koje njime rukovodi;
– preciznu lokaciju, uključujući i adresu;
– vrstu glavne aktivnosti;
2) približan broj i vrstu pogona odnosno postrojenja koji proizvode diskretne organske supstance.
3) podatke o diskretnim organskim supstancama:
– približne ukupne količine svake od proizvedenih diskretnih organskih supstanci;
– približne ukupne količine svake od proizvedenih PSF supstanci.
Član 20.
Informacija iz člana 10. stav 2. ovog zakona za diskretne organske supstance obuhvata:
1) ukupne količine za svaku od diskretnih organskih supstanci čija se proizvodnja planira;
2) svrha proizvodnje tih supstanci.
5. Deklaracije
Deklaracije iz člana 21. ovog zakona Komisija sa nadležnim organima država članica kao i nadležnim organima državne zajednice Srbije i Crne Gore priprema i dostavlja Organizaciji.
III. NADZOR
Član 23.
Međunarodna inspekcija vrši se na način i po postupku utvrđenom zakonom Srbije i Crne Gore kojim se uređuje sprovođenje Konvencije o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebi hemijskog oružja i o njegovom uništavanju.
Ministar nadležan za upravljanje hemikalijama i ministar nadležan za unutrašnje poslove određuju članove pratećeg tima za saradnju sa međunarodnom inspekcijom.
Inspekcijski nadzor nad proizvodnjom, preradom, korišćenjem, skladištenjem i prometom hemijskim supstancama sa Liste 2 i 3 vrše inspektori za zaštitu životne sredine (u daljem tekstu: inspektori).
U vršenju poslova inspekcijskog nadzora nad proizvodnjom, preradom, korišćenjem, skladištenjem i prometom hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 inspektor je ovlašćen i dužan da kontroliše naročito:
1) pridržavanje obaveze prijavljivanja proizvodnje, prerade, korišćenja, skladištenja i prometa hemijskih supstanci;
2) tačnost podataka iz prijave o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu za svaku od hemijskih supstanci;
3) pridržavanje obaveze prijavljivanja rekonstrukcije pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci kao i sve promene tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja;
4) tačnost prijavljenih podataka o rekonstrukciji pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci kao i poštovanje rokova za prijavljivanje;
5) pridržavanje obaveze podnošenja izveštaja i informacija o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijskih supstanci, kao i podatke o pogonima odnosno postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje tih hemijskih supstanci;
6) tačnost podataka u izveštajima, informacijama i poštovanje rokova dostavljanja tih izveštaja i informacija.
Član 27.
U vršenju nadzora iz člana 26. ovog zakona inspektor je ovlašćen i dužan da:
1) naredi prijavljivanje proizvodnje, prerade, korišćenja, skladištenja i prometa hemijskih supstanci;
2) zabrani proizvodnju, preradu, korišćenje, skladištenje i promet hemikalija dok se ne izvrši prijavljivanje;
3) naredi dostavljanje u prijavi tačnih podataka o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijskih supstanci;
4) naredi pridržavanje rokova;
5) naredi prijavljivanje rekonstrukcije pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci kao i promenu tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja hemijskih supstanci;
6) zabrani rad pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu, korišćenje, skladištenje i promet hemijskih supstanci kao i promenu tehnologije proizvodnje, prerade i korišćenja hemijskih supstanci dok se ne izvrši prijavljivanje;
7) naredi dostavljanje tačnih podataka u vezi sa rekonstrukcijom pogona odnosno postrojenja;
8) naredi poštovanje rokova prijavljivanja rekonstrukcije i promene tehnologije;
9) naredi dostavljanje izveštaja i informacija.
U vršenju poslova iz stava 1. ovog člana inspektor može preduzeti i druge mere kojima se onemogućava proizvodnja, prerada, promet, skladištenje i korišćenje hemijskih supstanci suprotno Konvenciji i ovom zakonu.
Ako inspektor u vršenju nadzora iz člana 26. ovog zakona nađe da je prilikom izvoza i uvoza hemijske supstance povređen Zakon o spoljnotrgovinskom prometu naoružanja, vojne opreme i robe sa dvostrukom namenom dužan je da o tome odmah obavesti nadležni organ i zajedno sa njim izvrši nadzor i preduzme odgovarajuće mere.
Organ nadležan za upravljanje hemikalijama dužan je da podnese izveštaj o inspekcijskom nadzoru Komisiji najmanje jednom u šest meseci, a u slučaju grubog kršenja odredbi ovog zakona odmah.
Izveštaj o inspekcijskom nadzoru mora da sadrži naročito podatke o izvršenim inspekcijama, izdatim nalozima i drugim merama, kao i o podnetim prijavama.
Član 30.
Protiv rešenja inspektora o određivanju mera iz člana 27. ovog zakona, može se izjaviti žalba.
Žalba na rešenje ne zadržava njegovo izvršenje.
Po žalbi na prvostepeno rešenje rešava ministar nadležan za upravljanje hemikalijama.
IV. KAZNENE ODREDBE
1. Privredni prestupi
Član 31.
Novčanom kaznom od 150.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup preduzeće i drugo pravno lice koje proizvodi, prerađuje ili koristi, odnosno skladišti ili vrši promet hemijske supstance:
1) ako ne prijavi započinjanje delatnosti organu nadležnom za upravljanje hemikalijama (član 8. stav 1);
2) ako ne dostavi tačne podatke u prijavi za započinjanje delatnosti (član 8. stav 2)
3) ako ne prijavi svaku rekonstrukciju pogona odnosno postrojenja za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci, kao i sve promene u tehnologiji proizvodnje, prerade i korišćenja hemijskih supstanci ili ne prijavi najkasnije 90 dana pre započinjanja rekonstrukcije, odnosno započinjanja rada po novoj tehnologiji (član 9);
4) ako do 31. januara tekuće godine za prethodnu kalendarsku godinu ne podnese izveštaj o proizvodnji, preradi, korišćenju, skladištenju i prometu hemijskih supstanci, kao i podatke o postrojenjima za proizvodnju, preradu i korišćenje hemijskih supstanci (član 10. stav 1);
5) ako najkasnije do 15. septembra tekuće za narednu kalendarsku godinu ne podnese informaciju o planovima za proizvodnju, preradu, korišćenje, skladištenje i promet hemijskih supstanci kao i o planovima koji se odnose na pogona odnosno postrojenja u kojima će se te delatnosti obavljati (član 10. stav 2).
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup novčanom kaznom od 30.000 do 200.000 dinara odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu.
2. Prekršaji
Novčanom kaznom od 30.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaje preduzeće i drugo pravno lice koje proizvodi, prerađuje, koristi, skladišti ili stavlja u promet hemijske supstance:
1) ako ne podnese izveštaj za hemijske supstance sa Liste 2 a proizvodio je ili prerađivao ili koristio te hemijske supstance u toku tri prethodne kalendarske godine odnosno ako nastavlja sa navedenim delatnostima, odnosno ako je za te delatnosti utrošio više od količine propisane u članu 12. ovog zakona;
2) ako izveštaj iz člana 10. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 2 ne sadrži podatke iz člana 13. ovog zakona;
3) ako informacija o planovima iz člana 10. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 2 ne obuhvata podatke iz člana 14. ovog zakona;
4) ako ne podnese izveštaj iz člana 10. stav 1. za hemijske supstance sa Liste 3 a prethodne kalendarske godine je proizvelo odnosno u narednoj kalendarskoj godini planira da proizvede više od 30 t hemijske supstance (član 15);
5) ako izveštaj iz člana 10. stav 1. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3 ne sadrži podatke iz člana 16. ovog zakona;
6) ako informacija o planovima iz člana 10. stav 2. ovog zakona za hemijske supstance sa Liste 3 ne obuhvata podatke iz člana 17. ovog zakona;
7) ako ne podnese izveštaj za diskretne organske supstance koje su sintezom proizvedene u prethodnoj kalendarskoj godini u količinama većim od 200 t ili većim od 30 t i ako diskretne organske supstance nisu na Listi 2 i 3 a sadrže elemente fosfor, sumpor i fluor (član 18);
8) ako izveštaj iz člana 18. ne sadrži podatke iz člana 19. ovog zakona;
9) ako informacija o planovima iz člana 10. stav 2. ovog zakona za diskretne organske supstance ne sadrži podatke iz člana 20. ovog zakona.
Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za prekršaj novčanom kaznom od 5.000 do 20.000 dinara odgovorno lice u preduzeću ili drugom pravnom licu.
V. PRELAZNA I ZAVRŠNA ODREDBA
Član 33.
Pravna lica koja proizvode, prerađuju, koriste, skladište i vrše promet hemijskim supstancama sa Liste 2 i 3 dužna su da prijave svoju delatnost organu nadležnom za upravljanje hemikalijama najkasnije u roku od tri meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 34.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u ″Službenom glasniku Republike Srbije″.
Obrazloženje
I. Ustavni osnov za donošenje zakona
Ustavni osnov za donošenje Zakona o upravljanju hemijskim supstancama sa dvostrukom namenom i diskretnim organskim supstancama je član 72. tačka 5. Ustava Republike Srbije, po kome ″Republika Srbija uređuje i obezbeđuje sistem zaštite i unapređenja životne sredine″
II. Razlozi za donošenje zakona
Srbija i Crna Gora pristupila je Konvenciji o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju (u daljem tekstu: Konvencija) 2000. godine.
Države članice ove Konvencije obavezale su se da se razoružavaju uništavanjem svih zaliha hemijskog oružja koje poseduju i svih postrojenja za njihovu proizvodnju, uključujući i napušteno oružje. Da bi ostvarile ovaj cilj saglasile su se da se izgradi verifikacioni režim za pojedine otrovne hemijske supstance i njihove prekursore (navedene u Listama 1, 2 i 3 Aneksa Konvencije), kako bi se osiguralo da se takve hemijske supstance koriste isključivo u dozvoljene, miroljubive svrhe. To u prvom redu podrazumeva obavezu dostavljanja Organizaciji za zabranu hemijskog oružja (u daljem tekstu: Organizacija) u Hagu godišnjih deklaracija sa detaljnim podacima koji se tiču proizvodnje, prerade, korišćenja, skladištenja i prometa otrvonih hemijskih supstanci relevantnih za Konvenciju. Takođa ova obaveza obuhvata i prihvatanje međunarodne inspekcije i saradnju u njihovom sprovođenju.
Države članice Konvencije imaju obavezu da osiguraju da pravna i fizička lica pod njihovom jurisdikcijom striktno sprovode Konvenciju, odnosno da na nacionalnom nivou izgrade odgovarajući pravni režim kontrole (nacionalno zakonodavstvo).
Konvencija je dobila još više na značaju usvajanjem Rezolucije Saveta bezbednosti UN 1540 koja dodatno ojačava njeno sprovođenje (Glava VII Povelje UN).
S obzirom na to da je bivša SFRJ bila jedna od malog broja zemalja sa kapacitetima da proizvodi hemijsko oružje i posedovala tu vrstu oružja, pristupanje naše zemlje (SRJ) Konvenciji imalo je višestruki značaj. Dosadašnjim odgovornim odnosom prema Konvenciji stekli smo zavidan ugled među njenim članicama kao i u Organizaciji, na čijem očuvanju treba kontinuirano raditi. To, pre svega, podrazumeva ispunjenje svih oobaveza iz Konvecije, pri čemu se uvek mora imati u vidu da upravo zbog toga što smo imali hemijsko oružje naša zemlja je predmet dodatne međunarodne pažnje (kontrole) u pogledu primene Konvencije.
Jedna od najvažnijih obaveza koju sržavna zajednica Srbije i Crne Gore još nije ispunila tiče se izrade nacionalnog zakonodavstva.
Osnovno pitanje od koga zavisi ispunjenje ove međunarodne obaveze je pitanje nadležnosti. Iako Konvencija jasno definiše obaveze, odnosno međunarodnu odgovornost u odnosu na države – međunarodnopravne subjekte (a to je državna zajednica Srbije i Crne Gore) u našim uslovima za to ne postoji odgovarajući institucionalni mehanizam. Pored toga, pojedini segmenti obaveze iz Konvencije izvučeni su iz celine i separatno obuhvaćeni zakonom državne zajednice Srbij ei Crne Gore kojim se uređuje spoljnotrgovinski promet robom dvostruke namene, a to je uvoz i izvoz otrovnih hemijskih supstanci relevantnih za Konvenciju.
Da bi naša zemlja izvršila obavezu donošenja zakona kojim bi se detaljno propisao način sprovođenja Konvencije, imajući u vidu podelu nadležnosti između država članica i državne zajednice Srbije i Crne Gore potrebno je doneti dva, odnosno tri zakona.
Zakonom državne zajednice regulišu se pitanja koja su u direktnoj vezi sa međunarodno-pravnim subjektivitetom SCG (mandat nacionalnog tela, saradnja sa Organizacijom u Hagu, posebno u sprovođenju međunarodnih inspekcija), sprovođenja dela Konvencije koji se odnosi na vojni segment što je u isključivoj nadležnosti organa na nivo državne zajednice, na primer razvoj, proizvodnja, korišćenje, upotreba, skladištenje i promet hemijskih supstanci u vojne svrhe dozvoljene Konvencijom (hemijske supstance sa Liste 1), deklarisanje tih hemijskih supstanci i saradnja sa međunarodnom inspekcijom u ovom delu.
Pripremljen je Nacrt zakona o sprovođenu Konvencije o zabrani razvoja, proizvodnje, skladištenja i upotrebe hemijskog oružja i o njegovom uništavanju, koji će kao inicijativa Vlade biti upućen Savetu ministara Srbije i Crne Gore.
Zakonima država članica regulisao bi se režim upravljanja hemijskim supstancama sa dvostrukom namenom u delu koji se odnosi na njihovu upotrebu u dozvoljene, miroljubive svrhe (u industrijike, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske i druge svrhe), što inače spada u nadležnost republičkih organa. Ovim zakonom bile bi obuhvaćene hemikalije sa Liste 2 i 3. U Repblici Srbiji pripremljen je ovaj Nacrt zakona o upravljanju hemijskim supstancama sa dvostrukom namenom i diskretnim organskim supstancama, a u Crnoj Gori se, takođe, priprema nacrt zakona koji će urediti ova pitanja za Republiku Crnu Goru.
Ovi zakoni, zakon Republike Srbije i zakon državne zajednice međusobno čine jednu celinu i u potpunosti omogućavaju sprovođenje Konvencije.
III. Objašnjenje osnovnih pravnih instituta i pojedinačnih rešenja
U čl. 1-2. Nacrta zakona utvrđena je sadržina zakona kao i obaveza da se hemijske susptance sa dvostrukom namenom i njihovi prekursori mogu proizvoditi, koristiti, prerađivati, skladištiti ili vršiti promet samo u svrhe dozvoljene Konvenvijom.
U članu 4. Nacrta zakona utvrđena je podela nadležnosti nad sprovođenjem Konvencije između država članica i državne zajednice Srbijei Crne Gore.
S obzirom da su države članice nadležne za upravljanje hemikalijama precizirano je da se hemijske supstance sa dvostrukom namenom, a nalaze se na Listi 2 i 3 Aneksa uz Konveciju mogu proizvoditi, koristiti, prerađivati, skladištiti u skladu sa ovim Nacrtom zakona, dok hemijske supstance sa Liste 1 su uređene zakonom državne zajednice.
Čl. 5-7. Nacrta zakona propisana je obaveza prema Organizaciji. Međutim, detaljna razrada ove obaveze data je u zakonu državne zajednice Srbije i Crne Gore jer direktna saradnja sa međunarodnim organizacijama je u nadležnosti državne zajednice. Ovi članovi ukazuju na tesnu povezanost zakona na nivou državne zajednice i država članica.
U drugom delu Nacrta zakona – Aktivnosti koje su dozvoljene Konvencijom, utvrđuju se obaveze privrednih subjekata koji se bilo na koji način bave hemijskim supstancama sa Liste 2 i 3 u cilju ispunjavanja zahteva iz Konvencije.
Tako se u članu 8. Nacrta zakona propisuje obaveza prijavljivanja, pre započinjanja svoje delatnosti, privrednih subjekata koji proizvode, koriste, prerađuju odnosno skladište ili vrše promet hemijskih supstanci dvostruke namene u industrijske, poljoprivredne, istraživačke, medicinske, farmaceutske ili druge miroljubive svrhe kao i u svrhe održavanja javnog reda i potrebe suzbijanja unutrašnjih nereda organu nadležnom za upravljanje hemikalijama. Prijava sadži sve neophodne podatke kako bi nadležno ministarstvo imalo potrebna obaveštenja radi kontrole primene Konvencije.
Pored obaveze prijavljivanja hemijskih supstanci takođe je propisana obaveza prijave svake rekonstrukcije pogona za proizvodnju hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 kao i promene u tehnologiji za proizvodnju tih supstanci i to u roku od 90 dana pre započinjanja rekonstrukcije odnosno započinjanja proizvodnje po novoj tehnologiji. Ovaj rok dat je u skladu sa zahtevima iz Konvencije, a u cilju informisanja nadležnih organa kako bi se izbegla svaka mogućnost proizvodnje hemijskih supstanci za svrhe koje nisu dozvoljene Konvencijom (član 9).
U članu 10. Nacrta zakona za privredne subjekte koji se bave hemijskim supstancama sa Liste 2 i 3 propisane su dalje obaveze dostavljanja godišnjih izveštaja i informacija. Izveštaji se dostavljaju do 31. januara za prethodnu godinu, a informacije sadrže planove za sledeću godinu i dostavljaju se najkasnije do 15. septembra tekuće za narednu godinu. Na osnovu prijave iz čl. 8. i 9. kao i izveštaja i informacija iz člana 10. nadležni organ ima sveobuhvatnu sliku o svim hemijskim supstancama, količinama koje se proizvode, koriste ili prerađuju, fabrikama, odnosno njihovim pogonima, zašta se koriste odnosno prerađuju te supstance kao i o privrednim subjektima koji se bave tim supstancama. To znači da nadležni organ raspolaže svim podacima koji su države potpisnice Konvencije dužne da dostavljaju Organizaciji.
Jedan važan segment praćenja hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 je uvoz i izvoz.
Pitanje uvoza i izvoza rešeno je u Zakonu o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom sa dvostukom namenom (″Službeni list SCG″, broj 7/05), tako što se i za hemijske supstance sa dvostrukom namenom odnosno hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 za uvoz i izvoz izdaju dozvole. Dozvole izdaje Ministarstvo za međunarodne ekonomske odnose SCG.
Nacrt zakona u članu 11. upućuje na zakon državne zajednice Srbije i Crne Gore i ne zahteva posebno dozvole za hemijske supstance, jer bi u suportnom opteretilo privredu sa suviše administriranja. Tako bi privredni subjekti za svaki uvoz ili izvoz ovih hemisjkih supstanci tražili dve dozvole, jednu od Ministrastva za međunarodne ekonomske odnose SCG, a drugu od Ministarstva nauke i zaštite životne sredine odnosno Ministarstva unutrašnjih poslova kao organa nadležnih za spovođenje Konvencije za hemijske suspstance sa Liste 2 i 3.
Pored upućivanja na Zakon o spoljnoj trgovini naoružanjem, vojnom opremom i robom sa dvostukom namenom u članu 11. Nacrta zakona propisana je obaveza da je imalac dozvole dužan da organu nadležnom za izdavanje dozvole dostavi informaciju o aktivnostima planiranim za narednu godinu, čime je uvedena obaveza iz Konvencije. Osim toga u tom zakonu državne zajednice Srbije i Crne Gore propisana je obaveza organu za izdavanje dozvola da o svakoj izdatoj dozvoli obavesti organ za upravljanje hemikalijama država članica, kako bi ovaj organ imao sveobuhvatne podatke o hemijskim supstancama sa Liste 2 i 3 i time su zadovoaljeni zahtevi iz Konvencije, a istovremeno je izbegnuto dupliranje obaveza uvoznika i izvoznika ovih hemijskih supstanci.
Član 12. Nacrta zakona propisuje precizno za koje količine i koncentracije hemijskih supstanci sa Liste 2 se podnose izveštaji i informacije, a u čl. 13-14. oropisani su sadržaji izveštaja i informacija. Čl. 15-17. Nacrta zakona propisano je isto za hemijske supstance sa Liste 3.
Čl. 18-20. Nacrta zakona obuhvaćene su obaveze dostavljanja izveštaja i informacija za diskretne organske supstance koje su takođe predmet interesovanja Konvencije.
U članu 21. Nacrta zakona propisana je obaveza organa nadležnog za upravljanje hemikalijama odnosno organa nadležnog za unutrašnje poslove da na osnovu izveštaja i informacija iz člana 10. sačine deklaracije u skladu sa Konvencijom i da je 1. marta tekuće godine dostave Komisiji Srbije i Crne Gore za sprovođenje Konvencije (u daljem tekstu: Komisija).
Komisiju obrazuje Savet ministara, a organ nadležan za upravljanje hemikalijama i organ nadležan za unutrašnje poslove predlažu predstvanike za tu Komisiju. Zadatak Komisije je da koordinira aktivnosti na sporvođenju Konvecije i saradnja sa Organizacijom (član 22). Način formiranja i zadaci Komisije uređeni su zakonom državne zajednice kojim se uređuje sporovđenje Konvencije. Komisija, takođe, u saradnji sa nadležnim organima država članica i državne zajednice Srbije i Crne Gore priprema i dostavlja deklaracije o hemijskim supstancama sa Liste 1, 2 i 3 Organizaciji. Deklaracije predstavljaju jedan od najvažnijih instrumenata za kontrolu sprovođenja Konvencije. S obzirom da Komisija priprema deklaracije za hemijske supstance sa Liste 1, 2 i 3 u saradnji sa nadležnim organima država članica i državne zajednice ona igra važnu ulogu da se Konvencija sprovede na jedinstven i sveobuhvatan način.
U delu zakona kojim se uređuje nadzor nad sporovđenjem Konvencije (čl. 23-30) definisan je inspekcijski nadzor a takođe je propisana i međunarodna inspekcija. Prema odredbama Konvencije njeno sprovođenje utvrđuje se kroz međunarodnu verifikaciju. Mađunarodna verifikacija vrši se međunarodnom inspekcijom. Takođe je propisano da međunarodni inspektori vrše inspekciju u saradnji sa pratećim timom domaće države. Način obrazovanja pratećeg tima i njegovi zadaci propisani su zakonom državne zajednice kojim se određuje sprovođenje Konvecnije dok je u ovom Nacrtu zakona samo određeno da ministari nadležni za upravljanje hemikalijama i unutrašnje poslove određuju neke članove pratećeg tima. I u ovom delu dva zakona se dopunjuju.
U članu 25. Nacrta zakona utvrđeno je da inspekcijski nadzor nad proizvodnjom, preradom, korišćenjem, skladištenjem i prometom hemijskih supstanci sa Liste 2 i 3 vrše inspektori zaštite životne sredine.
Član 26. Nacrta zakona propisuje ovlašćenje i dužnosti inspektora, a član 27. mere koje može da izrekne kako bi se obezbedilo sprovođenje ovog zakona.
U članu 29. Nacrta zakona data je posebna obaveza organu za upravljanje hemikalijama da podnese izveštaj o inspekcijama Komisiji najmanje jednom u šest meseci. Na ovaj način želi se postići da Komisija bude u toku sa svim probelima u sprovođenju Konvencije kako bi pravovremenim reagovanjem bile sprečene zloupotrebe u spovođenjeu Konvencije.
U članu 30. Nacrta zakona dopuštena je žalba na provstepeno rešenje inspektora. U toj žalbi reševa ministar nadležan za upravljanje hemikalijama.
Ovim Nacrtom zakona utvrđene su visine kazni za privredne prekršaje za povrede odredbi ovog zakona. Minimalni i maksimalni novčani iznosi kazni u skladu su sa minimalnim i maksimalnim visinama kazni u Zakona o privrednim prestupima (″Službeni list SFRJ″, br. 4/77, 32/77, 14/85, 74/87, 57/89 i 3/90 i ″Službeni list SRJ″, br. 27/92, 24/94, 28/96 i 64/01) i Zakona o prekršajima (″Službeni glasnik SRS″, broj 44/89 i ″Službeni glasnik RS″, br. 21/90, 11/92, 6/93, 20/93, 53/93, 67/93, 28/94, 16/97, 37/97, 36/98, 44/98, 65/01 i 55/04).
zakona
Za sporovođenje ovog zakona neće biti potrebna dodatna finansijska sredstva jer izvršavanje ovog zakona spada u redovne poslove ministarstva nadležnog za upravljanje hemikalijama i ministarstva nadležnog za unutrašnje poslove.
V. Analiza efekata zakona
Donošenjem ovog zakona kao i donošenjem zakona državne zajednice biće ispunjena obaveza prema međunarodnoj zajednici a posebno prema Organiozaciji za zabranu hemijskog oružja u Hagu. Osim toga izbegle bi se sankcije Saveta bezbednosti UN utvrđene u Rezoluciji 1540.
Osim toga ovim zakonom propisuju se administartivne obaveze za privredne subjekte koji proizvode, prerađuju, koriste, skladište ili vrše promet hemijskim supstancama obuhvaćenim u Konvenciji, ali se ni na koji način ne utiče na njihovo privređivanje.