Predlog zakona o izmenama i dopunama Zakona o platnom prometu

PREDLOG ZAKONA O IZMENAMA I DOPUNAMA

 

 

Član 1.

 

U Zakonu o platnom prometu („Službeni list SRJ“, br. 3/2002 i 5/2003), reči: “Narodna banka Jugoslavije“, u različitom padežu, zamenjuju se rečima: “Narodna banka Srbije“, u odgovarajućem padežu.

Član 2.

U članu 1. stav 2. menja se i glasi:

 

„Poslovi platnog prometa, u smislu ovog zakona, obavljaju se u dinarima.“.

 

Član 3.

 

U članu 2. tačka 1) menja se i glasi:

 

“ 1) klijent označava fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke, uključujući i banku i druge subjekte koji, u skladu sa zakonom, imaju račune kod Narodne banke Srbije;“.

 

U tački 4) reči: „SR Jugoslavije“ zamenjuju se rečima: „Republike Srbije“.

 

Tačka 5) briše se.

Tačka 8) menja se i glasi:

 

„8) obračunski račun označava račun banke, kao i račune drugih subjekata koji se vode u Narodnoj banci Srbije, preko koga se vrše plaćanja i obračunavaju međubankarska, odnosno međusobna plaćanja;“.

 

U tački 10) odredbe pod b) i g) brišu se.

 

U tački 11) reči: “U transferu odobrenja inicijalna banka je banka dužnika, a u transferu zaduženja – banka poverioca“ brišu se.

 

Tačka 27) menja se i glasi:

 

„27) obračun označava izvršavanje naloga za plaćanje i međubankarskih plaćanja;“.

Član 4.

U glavi “II. RAČUNI ZA OBAVLjANjE PLATNOG PROMETA“, u naslovu ispred člana 3. reči: „i računi u stranoj valuti“ brišu se.

 

 

 

Član 5.

U članu 3. st. 3. i 5. brišu se.

Dosadašnji stav 4. postaje stav 3, a dosadašnji st. 6. i 7 – st. 4. i 5.

U dosadašnjem stavu 6, koji postaje stav 4, posle reči: “klasifikaciju računa kod banke“ dodaju se zarez i reči: “u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje naplata javnih prihoda“.

 

Član 6.

 

U članu 4. stav 4. menja se i glasi:

 

“Transfer zaduženja je transakcija plaćanja koju inicira poverilac, na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu. U transferu zaduženja poverilac banci dužnika daje instrukciju da naplati sredstva s računa dužnika.“.

Član 7.

 

U članu 6. stav 4. menja se i glasi:

 

“U transferu zaduženja nalogodavac je poverilac, inicijalna, odnosno odredišna banka je banka dužnika, a primalac je dužnik.“.

 

Stav 7. briše se.

 

Član 8.

 

Član 7. menja se i glasi:

 

„Član 7.

 

Primalac–dužnik u transferu zaduženja ne može opozvati svoje ovlašćenje dato nalogodavcu–poveriocu.

 

Banka dužnika odbiće nalog za plaćanje pošiljaoca samo u slučaju smrti dužnika ili gubitka njegove poslovne sposobnosti, u slučaju stečaja ili likvidacije pravnog lica – dužnika, odnosno u slučaju ograničenja ovlašćenja fizičkog ili pravnog lica, u skladu sa zakonom.“.

 

Član 9.

 

Član 8. menja se i glasi:

 

„Član 8.

 

Nalog za plaćanje može da pošalje ili primi banka ili organizacioni deo banke sa sedištem u Republici Srbiji.

 

Na nalog za plaćanje iz stava 1. ovog člana primenjuju se odredbe ovog i drugih zakona.“.

 

Član 10.

 

U članu 9. stav 3. menja se i glasi:

 

“Prijemna banka neće izvršiti nalog za plaćanje koji ne sadrži sve propisane podatke iz stava 2. ovog člana i ako postoji neusklađenost podataka koji onemogućavaju izvršenje naloga.“.

 

Stav 5. menja se i glasi:

 

“Nalozi za plaćanje ispostavljaju se na jedinstvenim instrumentima platnog prometa, čiji oblik, sadržinu i način korišćenja propisuje Narodna banka Srbije, a način korišćenja instrumenata platnog prometa kod uplata javnih prihoda, kao i podatke koji se unose u te instrumente, Narodna banka Srbije propisuje na predlog ministarstva nadležnog za poslove finansija.“

 

Stav 6. briše se.

 

U dosadašnjem stavu 7, koji postaje stav 6, posle reči: “iz stava 5. ovog člana“, stavlja se tačka, a reči do kraja rečenice brišu se.

Član 11.

 

U članu 11. stav 2. menja se i glasi:

 

“U transferu zaduženja, banka dužnika obavezna je da izvrši nalog za plaćanje koji je izdao poverilac samo ako joj se podnese dospela hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenje koje je dužnik dao poveriocu i kojim ga je ovlastio da primi sredstva.“.

 

U stavu 3. reči: “iz stava 2. ovog člana“ zamenjuju se rečju: “poverioca.“.

 

U stavu 4. reči: “iz stava 2.“ zamenjuju se rečima: “iz stava 3.“, a reči: “u skladu sa članom 23. ovog zakona“ brišu se.

 

Član 12.

 

U članu 12. posle reči: “propisanom redosledu“ dodaju se reči: “iz člana 47. ovog zakona“.

 

Član 13.

 

Član 13. briše se.

 

Član 14.

 

U članu 14. u stavu 3. tačka 3) briše se.

 

Član 15.

 

Član 15. menja se i glasi:

 

„Član 15.

 

Na obračunskim računima banaka kod Narodne banke Srbije, kao i na računima drugih subjekata koje, u skladu sa zakonom, vodi Narodna banka Srbije, obračun naloga za plaćanja vrši se u skladu s propisom o obračunu i kliringu i o funkcionisanju obračunskih računa, koji donosi Narodna banka Srbije.

 

Vreme izvršenja obračuna u smislu stava 1. ovog člana jeste vreme kada se završi obračun u Narodnoj banci Srbije.“.

 

Član 16.

 

Član 16. menja se i glasi:

 

„Član 16.

 

Banka može angažovati agenta, odnosno procesora – treću stranu (u daljem tekstu: agent) za obavljanje određenih poslova platnog prometa.

 

Narodna banka Srbije utvrđuje poslove iz stava 1. ovog člana koje agent može da obavlja u ime banke i propisuje uslove koje agent mora da ispunjava za obavljanje tih poslova.“.

 

Član 17.

 

Naslov ispred člana 17. i član 17. brišu se.

 

Član 18.

 

Naslov ispred člana 19. i član 19. brišu se.

 

Član 19.

 

U članu 21. stav 3. briše se.

 

Član 20.

 

Član 22. menja se i glasi:

 

“Član 22.

 

Ako primalac nema otvoren račun u odredišnoj banci ili je račun primaoca ugašen ili se u nalogu za plaćanje koji je odredišna banka primila račun primaoca ne može identifikovati, odredišna banka je dužna da tako primljena sredstva vrati banci pošiljaoca odmah, a najkasnije narednog bankarskog dana.

 

Banka pošiljaoca je dužna da sredstva iz stava 1. ovog člana, prenese na račun pošiljaoca odmah, a najkasnije narednog radnog dana.“.

 

Član 21.

 

Član 23. menja se i glasi:

 

“Član 23.

 

Transfer zaduženja je izvršen kada odredišna banka zaduži račun primaoca–dužnika, u skladu sa instrukcijama u nalogu za plaćanja koji je primila.

 

Banka iz stava 1. ovog člana može odbiti nalog za plaćanje i obavezna je da o tome odmah obavesti pošiljaoca – poverioca, ali ne kasnije od narednog bankarskog dana.

 

Odredišna banka koja odbije nalog za plaćanje odgovara primaocu – dužniku za pogrešno odbijanje naloga za plaćanje.

 

Pogrešnim odbijanjem naloga za plaćanje smatra se odbijanje i pored toga:

 

1) što je odredišna banka obaveštena da je primalac–dužnik dao ovlašćenje za transfer zaduženja;

2) što je u odredišnoj banci izvršena adekvatna identifikacija naziva i broja računa primaoca–dužnika;

3)    što primalac–dužnik ima pokriće na računu.“.

 

Član 22.

 

U članu 26. stav 2. menja se i glasi:

 

“U transferu zaduženja svaki pošiljalac garantuje prijemnoj banci da je to njegov nalog za plaćanje, da je izdat na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja dužnika i da je svako ovlašćenje verodostojno i autentično.“.

 

Član 23.

 

U članu 30. tačka 1) menja se i glasi:

 

„1) kada iznos plaćen primaocu prelazi iznos iz naloga za plaćanje nalogodavca ili kada banka greškom nalog za plaćanje izvrši više puta, banka primaoca, na osnovu dokaza banke koja je greškom izvršila nalog u iznosu većem od iznosa koji je naznačen u nalogu koji je ona primila ili je greškom nalog za plaćanje izvršila više puta, dužna je da takva sredstva vrati (kao povraćaj) nalogodavcu iz naloga za plaćanje;“.

 

U tački 3) reči: „ali ima pravo na povraćaj iznosa iz tog naloga od primaoca kome je taj iznos greškom isplaćen“ zamenjuju se rečima: „a banka kod koje je primalac kome je izvršeno plaćanje, a koji nije naznačen u nalogu za plaćanje nalogodavca (pogrešan primalac) – dužna je da, na osnovu dokaza banke koja je načinila grešku, primljena sredstva vrati (kao povraćaj) nalogodavcu iz naloga za plaćanje“.

 

Posle stava 1. dodaje se stav 2, koji glasi:

 

“Primalac kome su doznačena sredstva u smislu stava 1. tač. 1) i 3) ovog člana (tuđa sredstva na računu) ne sme raspolagati tako dobijenim sredstvima“.

Član 24.

 

U članu 32. dodaje se novi stav 1, koji glasi:

 

„Klijenti koji imaju račune kod banaka u smislu ovog zakona platni promet obavljaju prenosom sredstava, uplatom i isplatom.“.

 

St. od 5. do 7. brišu se.

 

Dosadašnji st. od 1. do 7. postaju st. od 2. do 5.

 

U dosadašnjem stavu 4, koji postaje stav 5, posle reči „izuzeto“ dodaje se reč „zakonom,“.

 

 

Član 25.

 

U članu 35. posle stava 1. dodaje se novi stav 2, koji glasi:

 

„Tajnošću računa iz stava 1. ovog člana smatraju se podaci o stanju i prometu sredstava na računu, kao i drugi podaci za koje je drugim zakonom utvrđeno da su tajni.“.

 

U dosadašnjem stavu 2, koji postaje stav 3, posle reči: “o stanju“ dodaju se reči: “i prometu“, a posle reči: “po nalogu suda“ dodaju se zapeta i reč: “poreskog“.

 

Član 26.

 

Član 37. menja se i glasi:

 

„Član 37.

 

Za obavljanje poslova platnog prometa u smislu ovog zakona, banka može naplaćivati od klijenta naknadu – proviziju za usluge, u skladu sa poslovnom politikom banke i ugovorom zaključenim sa klijentom.“.

 

Član 27.

 

Naziv glave „X. POSEBNE ODREDBE O PLATNOM PROMETU U DINARIMA“, naslov ispred člana 38. i član 38. brišu se.

Član 28.

U članu 39. u stavu 1. uvodna rečenica menja se i glasi:

 

„Narodna banka Srbije obavlja sledeće poslove platnog prometa:“.

 

U tački 1) posle reči: „ovog zakona“ tačka i zapeta zamenjuju se zapetom i dodaju reči: „kao i račune drugih subjekata u skladu sa zakonom kojim je propisano da se ti računi vode kod Narodne banke Srbije;“.

 

Tačka 4) briše se.

 

Tačka 7) menja se i glasi:

 

“7) uspostavlja, održava i administrira informatičku infrastrukturu za obavljanje platnog prometa Republike Srbije;“.

 

U tački 13) reči: “ i ovog zakona“ brišu se.

 

U tački 14) reč: „saveznim“ briše se.

 

 

Član 29.

 

U članu 40. u tački 8) reči: „u okviru blagajničkog maksimuma“ brišu se.

 

U tački 9) reči: „po tekućim računima fizičkih lica“ brišu se.

U tački 11) reč: „saveznim“ briše se.

Član 30.

 

Čl. 41, 42. i 43. brišu se.

 

Član 31.

 

U članu 45. posle stava 2. dodaje se stav 3, koji glasi:

 

„Registar računa iz stava 2. ovog člana je javna knjiga i podaci iz tog registra su javni, osim podataka za koje je drugim zakonom utvrđeno da su tajni.“.

 

Član 32.

 

U članu 46. u stavu 3. reči: „a najduže do 31. decembra 2003. godine“ brišu se.

 

Član 33.

 

U članu 47. u stavu 1. u tački 2) reči: “i naplate usluga platnog prometa“ brišu se.

 

Tačka 3) menja se i glasi:

 

„3) naloga poverilaca na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje je dužnik dao svojoj banci i svom poveriocu – prema vremenu prijema.“.

 

 

 

Član 34.

 

Član 48. menja se i glasi:

 

„Član 48.

 

Prinudnu naplatu vrši organ, odnosno organizacija za prinudnu naplatu osnovana posebnim zakonom (u daljem tekstu: organizacija za prinudnu naplatu).

 

Organizacija za prinudnu naplatu osnove za prinudnu naplatu iz člana 47. stav 1. tač. 1) i 2) ovog zakona prima od njihovih izdavalaca.

 

Posle prijema osnova iz stava 2. ovog člana, organizacija za prinudnu naplatu odmah nalaže banci koja je označena kao prva u tom osnovu da izvrši nalog za prinudnu naplatu sa svih dinarskih računa dužnika kod te banke.

 

Ako na računima dužnika kod te banke nema sredstava za izvršenje naloga za prinudnu naplatu ili ih nema dovoljno, organizacija za prinudnu naplatu nalaže svim bankama da blokiraju sve dinarske i devizne račune tog dužnika, da mu ne otvaraju nove račune i da joj odmah dostave podatke o stanju sredstava na računima tog dužnika.

 

Posle prijema obaveštenja od banaka o stanju sredstava na dužnikovim računima iz stava 4. ovog člana, organizacija za prinudnu naplatu nalaže svim bankama kod kojih dužnik ima otvorene dinarske račune da se nalog za prinudnu naplatu izvrši sa tih računa, i to srazmerno stanju sredstava na tim računima, a ako na dinarskim računima nema sredstava za izvršenje naloga za prinudnu naplatu ili ih nema dovoljno – izvršenje se nalaže svim bankama kod kojih dužnik ima otvorene devizne račune, i to srazmerno stanju sredstava na tim računima.

 

Pod sredstvima za izvršenje naloga za prinudnu naplatu podrazumevaju se dinarska sredstva koja se kao depozit po viđenju vode na dinarskim računima kod banke, kao i dinarska protivvrednost deviznih sredstava kod banke, osim sredstava čije je izvršenje izuzeto zakonom, sudskom odlukom ili odlukom drugog nadležnog organa – sredstva koja se vode na posebnom računu (donacije i humanitarna pomoć, životno osiguranje, prihodi od privatizacije, sredstva za formiranje robnih rezervi, sredstva samodoprinosa, sudski depoziti i sredstva budžeta za isplatu premija, subvencija i regresa).

 

Ako dužnik ima oročena sredstva kod banke, banka je dužna da, posle isteka ugovora o oročavanju sredstava, i ta sredstva koristi za izvršavanje naloga za prinudnu naplatu – u kom slučaju ne može produžavati ugovor o oročavanju tih sredstava.

 

Sredstva na računu kod banke blokirana na osnovu naloga organizacije za prinudnu naplatu ne mogu se koristiti za plaćanja dužnika niti za prinudnu naplatu po drugom osnovu, osim za izvršenje obaveze dužnika zbog koje su blokirana.

 

O konačnom izvršenju naloga za prinudnu naplatu, organizacija za prinudnu naplatu obaveštava banke radi deblokade sredstava dužnika na njegovim računima kod tih banaka.

 

Osnovi i nalozi za prinudnu naplatu evidentiraju se i izvršavaju prema vremenu prijema kod organizacije za prinudnu naplatu.“.

 

Član 35.

 

Član 49. menja se i glasi:

 

„Član 49.

 

Nalozi iz člana 47. stav 1. tačka 3) ovog zakona izvršavaju se sa računa dužnika kod banke navedene u tim nalozima.

 

Ako na računu iz stava 1. ovog člana nema sredstava za izvršenje naloga iz tog stava ili ih nema dovoljno, banka iz tog stava dospele hartije od vrednosti, menice ili ovlašćenja na osnovu kojih su poverioci ispostavili naloge, kao i podatke iz tih naloga odmah dostavlja organizaciji za prinudnu naplatu, radi sprovođenja izvršenja s računa dužnika kod ostalih banaka na kojima dužnik ima sredstva na računu na način predviđen u članu 48. st. od 4. do 10. ovog zakona.“.

 

Član 36.

 

Posle člana 49. dodaju se glava XIA i čl. 49a, 49b i 49v, koji glase:

 

 

„XIA. POSEBNE ODREDBE

 

Član 49a

 

Odredbe ovog zakona koje se odnose na banke, osim odredaba čl. 16, 36, 39. i 40. tog zakona, odnose se i na druge subjekte čiji se računi, u skladu sa zakonom vode kod Narodne banke Srbije.

 

Član 49b

 

Kontrolu obavljanja platnog prometa u smislu ovog zakona kod pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost vrši ministarstvo nadležno za poslove finansija.

Ministar nadležan za poslove finansija propisuje način vršenja kontrole iz stava 1. ovog člana.

 

Član 49v

 

Preduzeća PTT saobraćaja obavljaju, u smislu ovog zakona, sledeće poslove platnog prometa:

 

1) primaju uplate od fizičkih lica u korist računa koji se vode kod banke i vrše isplate tim licima;

2) primaju uplate dnevnog pazara za račun klijenata banaka;

3) primaju i naplaćuju čekove po tekućim računima građana.“.

Druge finansijske organizacije osnovane prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije za obavljanje poslova platnog prometa otvaraju račun kod banke.

 

Član 37.

 

U članu 50. stav 1. posle tačke 1) dodaje se tačka 1a), koja glasi:

 

“1a) ako ne postupi u skladu sa članom 30. stav 2. ovog zakona;“.

 

U tački 6) reči u zagradi: „član 48. stav 5“ zamenjuju se rečima: „član 48. stav 8“.

 

Posle tačke 6) dodaje se tačka 7), koja glasi:

 

„7) ako ne postupa u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 49b stav 2. ovog zakona.“.

Član 38.

 

U članu 51. stav 1. u tački 1) reči u zagradi: „član 7. stav 3“ zamenjuju se rečima: „član 7. stav 2“.

 

Posle tačke 1) dodaje se tačka 1a), koja glasi:

 

“1a) ako ne postupa u skladu sa članom 9. st. 3. i 6. ovog zakona;“.

 

Posle tačke 7) dodaje se tačka 7a), koja glasi:

„7a) ako zaključi ugovor sa pravnim licem koje ne ispunjava uslove, odnosno ne obavlja poslove u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 16. stav 2. ovog zakona, odnosno ako, kao agent, ne obavlja poslove platnog prometa u skladu sa tim propisom;“.

 

Tačka 9) briše se.

Posle dosadašnje tačke 9) dodaje se tačka 9a), koja glasi:

 

„9a) ako ne postupi u skladu sa članom 22. st.1. i 2. ovog zakona;“.

U tački 10) reči: “svog“ i “posle dana prijema obaveštenja o odbijanju“ brišu se, a reči u zagradi: “član 23. st. 4. i 5“ zamenjuju se rečima: “član 23. stav 2“.

Posle tačke 11) dodaje se tačka 11a), koja glasi:

 

„11a) ako ne postupa u skladu sa članom 30. stav 1. ovog zakona;“.

 

Tač. 12) i 13) brišu se.

U tački 16) posle reči: “ suda“ dodaju se zapeta i reč: “poreskog“, a reči u zagradi: “ stav 2“ zamenjuju se rečima: “ stav 3“.

 

Tačka 18) menja se i glasi:

 

„18) ako ne postupa u skladu sa članom 48. st. od 3. do 10. ovog zakona i propisima donetim na osnovu člana 57. stav 3. tog zakona;“.

 

Posle tačke 18) dodaje se tačka 19), koja glasi:

 

“19) ako ne postupa u skladu sa članom 49. stav 2. ovog zakona.“.

 

Član 39.

 

Član 52. briše se.

 

Član 40.

 

U članu 53. u stavu 1. reči: “od 2.000 do 20.000 dinara“ zamenjuju se rečima: “od 20.000 do 200.000 dinara“.

 

Posle tačke 1) dodaje se tačka 1a), koja glasi:

 

“1a) ako ne postupi u skladu sa članom 30. stav 2. ovog zakona;“.

 

Posle tačke 5) dodaje se tačka 6), koja glasi:

 

„6) ako ne postupa u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 49b stav 2. ovog zakona.“.

 

Član 41.

 

U članu 54. u stavu 1. reči: “a najduže do 31. decembra 2003. godine“ brišu se.

Tačka 1) briše se.

Član 42.

U članu 57. u stavu 1. reči: “a najkasnije do 31. decembra 2003. godine“ brišu se.

 

Član 43.

 

Pravna lica koja su dobila dozvolu za obavljanje poslova agenta do dana početka primene ovog zakona, nastavljaju da obavljaju te poslove u skladu sa ugovorom zaključenim sa bankom, ako taj ugovor nije u suprotnosti sa propisom iz člana 16. stav 2. Zakona o platnom prometu.

 

Postupci za izdavanje dozvole za obavljanje poslova agenta započeti do dana početka primene ovog zakona, a koji do tog dana nisu okončani, završiće se po propisima koji su važili do tog dana.

 

Član 44.

 

Postupci prinudne naplate započeti do dana početka primene ovog zakona, a koji do tog dana nisu okončani, završiće se po propisima koji su važili do tog dana.

 

Sa prenošenjem sredstava iz stava 1. ovog člana, banke su dužne da ministarstvu nadležnom za poslove finansija dostave i podatke o stanju sredstava za svakog klijenta.

Na zahtev klijenta iz stava 1. ovog člana, ministarstvo nadležno za poslove finansija, preneće sredstva na račun tog klijenta, ako se iz dokumentacije koju dostavi tom ministarstvu, utvrdi da je reč o njegovim sredstvima.

Član 46.

 

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku RS”, a primenjivaće se od 1. juna 2004. godine.

O b r a z l o ž e nj e

I. Ustavni osnov za donošenje zakona

Ustavni osnov za donošenje ovog zakona je član 72. stav 1. tač. 4. i 11. Ustava Republike Srbije, prema kome Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, između ostalog, finansijski sistem, druge ekonomske odnose od opšteg interesa, kao i organizaciju, nadležnost i rad republičkih organa. Takođe je u nadležnosti Republike Srbije donošenje ovog zakona na osnovu člana 64. stav 2. Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora, i člana 20. stav 5. Zakona za sprovođenje Ustavne povelje državne zajednice Srbija i Crna Gora.

II. Razlozi za donošenje zakona

Budući da je usklađivanje platnog sistema države s rešenjima Evropske unije jedan od uslova za uključivanje naše zemlje u evropske finansijske tokove – donet je Zakon o platnom prometu, koji je počeo da se primenjuje od 1. januara 2003. godine. Tim zakonom u naš platni sistem izvršene su značajne novine, pre svega prenošenjem platnog prometa u poslovne banke, odnosno dovođenjem privrednog subjekta i poslovne banke u neposrednu vezu – otvaranjem i vođenjem računa privrednih subjekata u bankama.

Osnovna opredeljenja Zakona koji se predlaže ima za cilj otklanjanje određenih nepreciznosti i ograničenja koja su uočena u dosadašnjoj primeni Zakona o platnom prometu. Takođe se predloženim zakonom vrši usklađivanje sa rešenjima Zakona o budžetskom sistemu, kojim je osnovana Uprava za javna plaćanja, Zakonom o deviznom poslovanju, kao i sa odredbama zakona kojim se uređuje tržište hartija od vrednosti. Istovremeno se predloženi zakon usklađuje sa Ustavnom poveljom državne zajednice Srbija i Crna Gora i zakonom za sprovođenje te povelje.

Izmenama i dopunama zakona, između ostalog, predviđeno je:

da se poslovi platnog prometa u smislu ovog zakona obavljaju u dinarima (Zakonom o deviznom poslovanju regulisano je obavljanje platnog prometa u stranoj valuti);

da je klijent fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke, uključujući i banku i druge subjekte koji, u skladu sa zakonom, imaju račune kod Narodne banke Srbije (Konsolidovani račun trezora, Centralni registar);

da se transfer zaduženja inicira nalogom poverioca na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu (instrumenti obezbeđenja plaćanja);

da dužnik ne može opozvati svoje ovlašćenje dato poveriocu;

da će Narodna banka Srbije svojim propisom utvrditi poslove koje agent može obavljati u ime banke i uslove pod kojima on može obavljati te poslove (do sada su poslovi agenta bili utvrđeni zakonom i za njihovo obavljanje pravno lice je moralo da dobije dozvolu Narodne banke Srbije);

da su banke dužne da izvrše povraćaj pogrešno usmerenih sredstava a da primalac tako doznačenih sredstava (tuđa sredstva) ne sme raspolagati tim sredstvima (za nepostupanje po ovoj zakonskoj odredbi predviđen je privredni prestup za banku, za pravna lica i za fizička lica koja obavljaju delatnost);

da je jedinstveni registar računa banaka, pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost koji vodi Narodna banka Srbije javan, osim podataka o stanju računa i podataka koji su zakonom utvrđeni kao tajna;

da se kod postupka prinudne naplate odmah nalaže prvooznačenoj banci u osnovu za prinudnu naplatu da izvrši naplatu sa svih dinarskih računa kod te banke (sadašnjim zakonskim rešenjem vrši se blokada svih računa dužnika kod svih banaka kod kojih on ima račune). Ako na računima dužnika kod prvooznačene banke nema ili nema dovoljno sredstava, vrši se blokada svih dinarskih i deviznih računa tog dužnika kod drugih banaka. Prinudna naplata se prvo sprovodi sa dinarskih računa dužnika, a ako ona nisu dovoljna i sa deviznih računa – u dinarskoj protivvrednosti. Do okončanja postupka prinudne naplate banke ne smeju otvarati nove račune tom dužniku;

da se prinudna naplata u smislu ovog zakona sprovodi i u slučaju kada po nalogu poverioca po osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koja je dobio od dužnika – nema dovoljno sredstava na računu dužnika kod banke navedene u tim instrumentima (instrumenti obezbeđenja plaćanja);

da se u cilju obezbeđenja efikasnijeg sprovođenja prinudne naplate uvode kazne za banke i odgovorna lica u tim bankama ako ne postupaju po odredbama zakona kojima se reguliše prinudna naplata (privredni prestup);

da kontrolu obavljanja platnog prometa kod pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost obavlja Ministarstvo finansija i ekonomije Republike Srbije.

III Objašnjenje osnovnih pravnih instituta

Članom 1. vrši se terminološko usklađivanje, odnosno zamena naziva “Narodna banka Jugoslavije“ nazivom “Narodna banka Srbije“.

Članom 2. menja se stav 2. u članu 1. Zakona, u tom smislu što se precizira da se poslovi platnog prometa obavljaju u dinarima.

Članom 3. menjaju se pojedini pojmovi koji se koriste u Zakonu, a koji su utvrđeni članom 2. tog zakona, i to pojam klijenta, obračunskog računa, banke, inicijalne banke, kao i šta označava obračun.

Čl. 4. i 5. vrši se redakcijsko usklađivanje sa izmenom člana 2. (brisane su odredbe koje se odnose na plaćanja u stranoj valuti).

Čl. 6. i 7. kojima se menjaju čl. 4. i 6. Zakona, precizirana je transakcija plaćanja – transfer zaduženja, gde je nalagodavac poverilac, inicijalna, odnosno, odredišna banka je banka dužnika, a primalac je dužnik. Transfer zaduženja inicira poverilac na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu. U navedenom transferu poverilac banci dužnika daje instrukciju da naplati sredstva s računa dužnika.

Članom 8. izmenjen je član 7. Zakona, u tom smislu što primalac – dužnik u transferu zaduženja ne može opozvati svoje ovlašćenje dato nalagodavcu – poveriocu. Tim članom se takođe utvrđuju slučajevi u kojima banka dužnika odbija nalog za plaćanja pošiljaoca (smrt dužnika, stečaj i sl.).

Članom 9, kojim se menja član 8. Zakona, utvrđeno je da se na nalog za plaćanje primenjuju odredbe Zakona o platnom prometu, kao i drugih zakona koji regulišu naloge za plaćanja.

Članom 10, kojim se menja član 9. Zakona predviđeno je da prijemna banka neće izvršiti nalog za plaćanje koji ne sadrži sve propisane podatke, kao i ovlašćenje za Narodnu banku Srbije da, na predlog ministarstva nadležnog za poslove finansija, propiše način korišćenja i podatke koji se unose u instrumente platnog prometa kod uplate javnih prihoda. Takođe je ovim članom brisan stav kojim je bila utvrđena obaveza da se uz nalog za plaćanje podnosi određena dokumentacija.

Članom 11, kojim se menja član 11. Zakona, vrši se usklađivanje sa rešenjem iz čl. 4. i 6. Zakona (transfer zaduženja).

Čl. 12. i 13. predviđa se brisanje člana 13. Zakona, kojim je utvrđen redosled izvršavanja naloga ako na računu klijenta nema dovoljno sredstava, s obzirom da u tom slučaju dolazi do postupka prinudne naplate u kom slučaju se primenjuje redosled propisan članom 47. Zakona – kako je to i predviđeno članom 12. Zakona za slučaj kada banka primi više od jednog naloga za plaćanje. U tom slučaju ti nalozi se izvršavaju prema datumu dospeća, redosledu prijema ili redosledu iz člana 47. Zakona.

Članom 14. u članu 14. u stavu 3. tačka 3. briše se, budući da je rešenje iz te tačke već sadržano u tački 4. tog stava – oduzimanje dozvole za rad banci.

Članom 15. izmenjen je član 15. Zakona, u tom smislu što je precizirano da se na obračunskim računima banaka kod Narodne banke Srbije, kao i na računima drugih subjekata koje vodi Narodna banka Srbije, obračun naloga za plaćanje vrši u skladu sa propisom o obračunu i kliringu i o funkcionisanje obračunskih računa koje donosi Narodna banka Srbije. Ovim članom se takođe vrši usklađivanje sa rešenjem datim u članu 2. Zakona po kome banka ne može imati račun kod druge banke.

Čl. 16, 17. i 18. menjaju se rešenja koja su bila utvrđena čl. 16, 17. i 19. Zakona, a koja se odnose na regulisanje poslovanja agenta, u tom smislu da banka može angažovati agenta za obavljanje određenih poslova platnog prometa, koje će utvrditi svojim propisom Narodna banka Srbije, što znači da nije potrebno dobijanje dozvole Narodne banke Srbije za obavljanje poslova agenta. Time se obezbeđuje potpuna odgovornost banke za sve postupke agenta i svaki njegov propust, s tim što Narodna banka Srbije kontroliše postupanje i rad banke i sa agentom.

Čl. 19, 20, 21. i 22, kojima se menjaju čl. 21, 22, 23. i 26. Zakona, preciznije se uređuje izvršavanje transfera odobrenja i transfera zaduženja, odnosno kako postupa banka sa nalozima za plaćanje u tim transferima.

Član 23. kojim se menja tač. 1. i 3. člana 30. Zakona, ima za cilj da obezbedi ispravku, odnosno povraćaj sredstava u slučaju kada je transfer odobrenja izvršen pogrešno – u većem iznosu ili više puta isti nalog za plaćanje, kao i nekom drugom primaocu. Tom odredbom je utvrđeno da je banka koja je takva sredstva primila greškom dužna da vrati nalagodavcu iz naloga za plaćanje i za nepostupanje po toj odredbi predviđene su kaznene odredbe za banku. Takođe je utvrđena obaveza i primaoca pogrešno doznačenih sredstava da ne sme raspolagati tako dobijenim sredstvima.

Članom 24. izmenjen je član 32. Zakona, u tom smislu što klijenti koji imaju račune kod banaka platni promet obavljaju prenosom sredstava – uplatom ili isplatom, a st. od 5. do 7. brisani su, budući da su predviđeni odredbama koje regulišu sprovođenje prinudne naplate.

Članom 25. dopunjen je član 35. Zakona, u tom smislu što je precizirano šta se smatra tajnošću računa klijenata kod banke – podaci o stanju i prometu sredstava na računu, kao i drugi podaci koji su drugim zakonom utvrđeni kao tajni. Takođe je utvrđena obaveza banke da na zahtev i poreskog organa da podatke o stanju i prometu sredstava na računu klijenta koji ona vodi.

Članom 26. izmenjen je član 37. Zakona, u tom smislu što se predviđa da za obavljanje poslova platnog prometa banka može naplaćivati od klijenta naknadu – proviziju za usluge, u skladu sa svojom poslovnom politikom i ugovorom zaključenim sa klijentom.

Članom 27. vrši se redakcijsko usklađivanje sa izmenom u članu 1. Zakona.

Članom 28. izvršene su određene izmene člana 39. Zakona, kojim je regulisano šta obavlja Narodna banka Srbije, u tom smislu da vodi, pored računa banaka i račune drugih subjekata kojima je to posebnim zakonima utvrđeno (Uprava za javna plaćanja, Centralni registar hartija od vrednosti), kao i odredbe kojima je reglisano obavljanje kontrole koju vrši Narodna banka Srbije, kao i to da Narodna banka Srbije stvara i održava infrastrukturu neophodnu za nesmetano obavljanje platnog prometa u smislu ovog zakona.

Čl. 29. i 30. vrši se preciziranje poslova koje obavljaju banke koje su dobile dozvolu za rad (član 40.), odnosno brišu se čl. 41, 42. i 43. Zakona, kojima je utvrđeno šta radi Poštanska štedionica (koja od 1. januara 2003. godine posluje kao banka) i poslovanje preduzeća PTT saobraćaja i drugih finansijskih organizacija, koje se ne smatraju bankom u smislu ovog Zakona, a njihovo poslovanje je uređeno u posebnim odredbama Zakona – članom 49v.

Članom 31. dopunjen je član 45. Zakona, u tom smislu da je jedinstveni registar računa banaka, pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost javan i da su podaci iz tog registra javni, osim podataka za koje je drugim zakonom utvrđeno da su tajni.

Članom 32. brisan je rok utvrđen u članu 46. (31. decembar 2003. godine), odnosno omogućava se isplata zarada i drugih primanja pravnim licima i fizičkim licima koja obavljaju delatnost a imaju neizmirene obaveze, pod uslovima utvrđenim tim članom.

Članom 33. izmenjen je član 47. kojim se reguliše postupak prinudne naplate s računa klijenta u tom smislu da naplata usluga platnog prometa ne može biti osnov prinudne naplate i preciziraju nalozi poverilaca koji dospevaju za prinudnu naplatu. Naime, poverioci mogu izdati nalog na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koja je dužnik dao svojoj banci i svom poveriocu, kako je to utvrđeno u odredbama koje regulišu transfer zaduženja.

Čl. 34. i 35. izmenjeni su čl. 48. i 49. Zakona, u tom smislu da postupak prinudne naplate sprovodi organizacija za prinudnu naplatu nalažući banci koja je označena kao prva u osnovu za prinudnu naplatu (izvršna rešenja poreskih, carinskih, drugih nadležnih organa, kao i izvršnih sudskih rešenja) da izvrši naplatu sa svih dinarskih računa dužnika kod te banke. Ako na računima dužnika kod prvooznačene banke nema ili nema dovoljno sredstava za izvršenje osnova za prinudnu naplatu – tek tada se vrši blokada svih dinarskih i deviznih računa dužnika kod drugih banaka. Prinudna naplata se prvo sprovodi sa dinarskih računa dužnika, a ako ona nisu dovoljna za izvršenje, prinudna naplata se sprovodi i sa deviznih računa – u dinarskoj protivvrednosti. Do okončanja postupka prinudne naplate banke ne smeju otvarati nove račune tom dužniku.

Prinudna naplata se sprovodi i u slučaju kada po nalogu poverioca – po osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koja je dobio od dužnika nema, odnosno nema dovoljno sredstava na računu dužnika kod banke navedene u tim instrumentima.

Potreba da se određene kategorije sredstava izuzmu od izvršenja i to, prvenstveno, ona sredstva koja su posebnim zakonom opredeljena kao namenska, ali njihovo izuzeće od prinudne naplate nije izričito propisano, kao i sredstva koja su zbog posebne namene za koja su opredeljena, izdvojena na posebne račune, kao što su životno osiguranje, prihodi od privatizacije, sredstva dobijena iz donacija i humanitarna pomoć, sredstva posebnih rezervi, sredstva samodoprinosa, sudski depoziti i sredstva za isplatu premija, subvencija i regresa, je razlog predlaganja izmene člana 48. stav 6. Zakona.

Članom 36. uvodi se novo poglavlje XIA. POSEBNE ODREDBE i čl. od 49a do 49v kojima se reguliše kontrola obavljanja platnog prometa kod pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost, kao i poslovi platnog prometa koje obavljaju preduzeća PTT saobraćaja, kao i shodna primena odredaba zakona koje se odnose na druge subjekte čiji se računi vode kod Narodne banke Srbije.

Čl. 37, 38, 39. i 40. izvršene su odgovarajuće izmene čl. 50, 51, 52. i 53. odnosno propisane kaznene odredbe – novčane kazne za privredne prestupe i prekršaje za nepridržavanje, odnosno za nepostupanje u skladu sa odredbama zakona.

Članom 41. u članu 54. u stavu 1. tačka 1. brisana je radi usklađivanja sa Zakonom o budžetskom sistemu, po kome Uprava za javna plaćanja vodi račune za uplatu javnih prihoda i sredstva sa tih računa raspoređuje u skladu s propisima.

Članom 42. izvršeno je odgovarajuće usklađivanje obavljanja poslova prinudne naplate posle 31. decembra 2003. godine.

Čl. 43. Zakona, kao prelaznim odredbama, utvrđeno je kako će pravna lica koja su dobila dozvolu za obavljanje poslova agenta moći da nastave sa radom.

Čl. 44. Zakona, predviđeno je da se postupci prinudne naplate započeti do dana primene Zakona okončaju po propisima koji su važili do tog datuma.

Članom 45. regulisano je postupanje sa sredstvima klijenata banaka koji do 30. juna 2004. godine, ne otvore račun (neraspoređena sredstva), odnosno utvrđeno je da se ta sredstva 1. jula 2004. godine prenose u budžet Republike Srbije.

Članom 46. kao završnom odredbom, predviđeno je da se zakon primenjuje od 1. juna 2004. godine, do kada bi se stvorile pretpostavke za primenu rešenja predviđenih ovim zakonom.

PREGLED

ODREDABA ZAKONA O PLATNOM PROMETU

KOJE SE MENjAJU, ODNOSNO DOPUNjUJU

I. OSNOVNE ODREDBE

Član 1.

Ovim zakonom uređuju se poslovi platnog prometa, kao i prava i obaveze banke i klijenta.

Poslovi platnog prometa mogu se obavljati u smislu ovog zakona obavljaju se u dinarima. odnosno u stranoj valuti u skladu sa zakonom.

Član 2.

Pojedini pojmovi u smislu ovog zakona imaju sledeća značenja:

1) Klijent označava fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke, uključujući i banku i druge subjekte koji, u skladu sa zakonom, imaju račune koja ima račun kod Narodne banke Jugoslavije Srbije, odnosno kod druge banke;

Pravno lice označava preduzeća, javne institucije i druge oblike organizovanja, čije je osnivanje registrovao nadležni organ ili je osnovano zakonom;

3) Fizičko lice označava lice koje obavlja delatnost radi sticanja dobiti i drugo fizičko lice;

4) Dinar označava novčanu jedinicu SR Jugoslavije Republike Srbije;

5) Strana valuta označava valutu koja nije dinar;

6) Novčanim sredstvima označavaju se gotov novac i depoziti koji se drže na računima kod banaka;

7) Račun označava tekući, žiro i drugi račun, uključujući i račun za izvršenje jedne transakcije plaćanja, otvoren na osnovu ugovora između klijenta i banke;

8) Obračunski račun označava račun banke, kao i račune drugih subjekata koji se vode u Narodnoj banci Jugoslavije Srbije, preko koga se vrši plaćanje vrše plaćanja i obračanavaju međubankarska, odnosno međusobna plaćanja;

9) Pokrićem na računu označava se dovoljan iznos raspoloživih sredstava i sastoji se od salda prethodnog bankarskog dana, sredstava dospelih na račun u toku bankarskog dana i uplata u toku tog dana, umanjen za plaćanja izvršena u toku tog bankarskog dana, za isplate i predviđene bankarske tarife, do momenta utvrđivanja pokrića, ali ne označava sredstva evidentirana kao privremeni kredit na računu;

10) Banka označava:

a) pravno lice koje je osnovano kao banka i koje poslove obavlja prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije,

b) Poštansku štedionicu i drugu finansijsku organizaciju osnovanu prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije, koji obavljaju poslove prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije,

v) Narodnu banku Jugoslavije Srbije,

g) preduzeća PTT saobraćaja osnovana prema zakonu kojim se uređuje osnivanje i poslovanje pošta, koja poslove platnog prometa obavljaju u skladu sa ovim zakonom;

11) Inicijalna banka označava banku koja prima prvi nalog za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja. U transferu odobrenja inicijalna banka je banka dužnika, a u transferu zaduženja – banka poverioca;

12) Prijemna banka označava svaku banku koja primi nalog za plaćanje pošiljaoca;

13) Odredišna banka označava banku identifikovanu u nalogu za plaćanje, u kojoj se izvršava plaćanje korisniku–poveriocu u transferu odobrenja, odnosno banku u kojoj je račun dužnika u transferu zaduženja i koja u transakciji plaćanja prima poslednji nalog za plaćanje. U transferu odobrenja odredišna banka je banka poverioca, a u transferu zaduženja – banka dužnika;

14) Banka posrednik označava prijemnu banku koja nije ni inicijalna, ni odredišna banka;

15) Bankarski dan označava deo dana u kome je banka otvorena za prijem, obradu i prenos naloga za plaćanje i drugih obaveštenja koja se odnose na transakcije plaćanja;

16) Datum valute označava bankarski dan na koji je potrebno izvršiti nalog za plaćanje, prema instrukcijama pošiljaoca;

17) Dužnik označava fizičko ili pravno lice koje vrši plaćanje u transakciji plaćanja;

18) Poverilac označava fizičko ili pravno lice koje prima uplatu u transakciji plaćanja;

19) Pošiljalac označava fizičko ili pravno lice koje nalog za plaćanje daje prijemnoj banci;

20) Nalogodavac označava pošiljaoca prvog naloga za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja. U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, a u transferu zaduženja – poverilac;

21) Primalac označava pravno ili fizičko lice čija banka treba da primi poslednji nalog za plaćanje u transakciji plaćanja. U transferu odobrenja primalac je poverilac, a u transferu zaduženja – dužnik;

22) Nalog za plaćanje označava bezuslovnu instrukciju datu banci da izvrši plaćanje ili naplati određeni iznos novca s naznačenog računa;

23) Elektronskim se označava način prenosa naloga za plaćanje i drugih podataka u transakciji plaćanja – telekomunikacijski ili fizičkom isporukom traka, disketa i sličnih nosilaca podataka;

24) Izvršenje označava sprovođenje instrukcija sadržanih u nalogu za plaćanje – izdavanjem prijemnoj banci odgovarajućeg naloga za plaćanje;

25) Transakcija plaćanja označava prenos poveriocu novčanih sredstava s računa dužnika, ili na račun poverioca. U transakciji plaćanja dužnik i poverilac mogu biti različita fizička ili pravna lica, ili isto fizičko ili pravno lice;

26) Kliring označava razmenu i obradu međubankarskih naloga za plaćanje – radi obračuna bilateralnih ili multilateralnih neto iznosa koje svaka banka duguje, ili koje se svakoj banci duguju za poravnanje naloga za plaćanje uključenih u svaki klirinški krug;

27) Obračun označava izmirivanje obaveze banke nastale u međubankarskom plaćanju; izvršavanje naloga za plaćanje i međubankarskih plaćanja;

28) Ugovor označava sporazum zaključen između banke i klijenta, kojim se regulišu otvaranje i vođenje računa, kao i prava i obaveze ugovornih strana.

II. RAČUNI ZA OBAVLjANjE PLATNOG PROMETA

Dinarski računi i računi u stranoj valuti

Član 3.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost dužni su da za plaćanje u dinarima otvore tekući račun u banci, da vode sredstva na tom računu i vrše plaćanja preko tog računa, u skladu sa ovim zakonom i ugovorom o otvaranju i vođenju tog računa zaključenim s bankom.

Fizička lica koja ne obavljaju delatnost mogu imati kod banke račune za plaćanje u dinarima.

Pravna i fizička lica mogu imati u bankama račune za plaćanje u stranoj valuti.

Pravna i fizička lica mogu imati više od jednog računa u jednoj banci i račune u više banaka.

Uslovi i način plaćanja pravnih i fizičkih lica u stranoj valuti, kao i ograničenja koja se odnose na posebnu vrstu ili klasu računa na kojima se vodi ta valuta, uređuju se posebnim propisima.

Narodna banka Jugoslavije Srbije propisuje uslove i način otvaranja, vođenja i gašenja računa kod banke, plan računa za obavljanje platnog prometa kod banke, kao i jedinstvenu strukturu za identifikaciju i klasifikaciju računa kod banke, u skladu sa ovim i zakonom kojim se uređuje naplata javnih prihoda.

Narodna banka Jugoslavije Srbije propisuje uslove i način plaćanja u gotovom novcu u dinarima za pravna lica i za fizička lica koja obavljaju delatnost.

III. TRANSAKCIJE PLAĆANjA

Transferi odobrenja i zaduženja

Član 4.

Transakcija plaćanja može biti transfer odobrenja ili transfer zaduženja.

Transakciju plaćanja inicira nalogodavac – podnošenjem banci naloga da izvrši tu transakciju.

Transfer odobrenja je transakcija plaćanja koju inicira dužnik, koji nalog za plaćanje izdaje svojoj banci i daje joj instrukciju za transfer sredstava s njegovog računa poveriocu, ili na račun poverioca.

Transfer zaduženja je transakcija plaćanja koju inicira poverilac, na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje dužnik daje svojoj banci i svom poveriocu. U transferu zaduženja poverilac svojoj banci dužnika daje instrukciju da naplati sredstva s računa dužnika.

Interni i međubankarski transferi

Član 5.

U transakciji plaćanja, računi dužnika i poverioca mogu biti u istoj banci ili u dve različite banke.

Interni transfer je prenos sredstava između dužnika i poverioca kada su njihovi računi u istoj banci.

Međubankarski transfer je prenos sredstava između dužnika i poverioca kada su njihovi računi u različitim bankama.

Transakcija plaćanja se vrši tako što banka dužnika zadužuje račun dužnika, a banka poverioca ili odobrava sredstva na račun poverioca ili mu ta sredstva na drugi način stavlja na raspolaganje (gotovina i dr.), u skladu sa instrukcijama nalogodavca.

Za svaki međubankarski nalog za plaćanje u međubankarskom transferu, banka pošiljalac vrši obračun s bankom primaocem, u skladu s članom 15. ovog zakona.

Učesnici u transakciji plaćanja

Član 6.

Učesnici u internom transferu su nalogodavac, banka u ulozi inicijalne i odredišne banke, i primalac.

Učesnici u međubankarskom transferu su nalogodavac, inicijalna banka, odredišna banka i primalac, a mogu biti uključene i jedna ili više posredničkih banaka.

U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, inicijalna banka je banka dužnika, odredišna banka je banka poverioca, a primalac je poverilac.

U transferu zaduženja nalogodavac je poverilac, inicijalna, banka je banka poverioca, odnosno odredišna banka je banka dužnika, a primalac je dužnik.

U međubankarskom transferu banka može, osim za klijenta, plaćanja vršiti u svoje ime i za svoj račun.

Kada inicijalna banka obračun ne vrši direktno sa odredišnom bankom, transakcija plaćanja se obavlja preko bar jedne posredničke banke.

U transakcijama plaćanja, banka može obavljati plaćanja i druge poslove za klijenta ili korespondentsku banku čije je sedište van SR Jugoslavije, u skladu s posebnim propisima.

Kada Narodna banka Jugoslavije Srbije transakcije plaćanja obavlja s računa koji se vodi kod Narodne banke Jugoslavije Srbije ili na taj račun, odredbe ovog zakona koje se odnose na banke odnose se i na Narodnu banku Jugoslavije Srbije.

Ovlašćenje primaoca–dužnika

u transferu zaduženja

Član 7.

Primalac–dužnik u transferu zaduženja može ne može opozvati svoje ovlašćenje dato nalogodavcu–poveriocu. i to obaveštenjem svojoj banci (u pisanoj formi ili elektronski) o povlačenju ovlašćenja.

Dužnik može ovlašćenje opozvati pre izvršenja transakcije plaćanja, na način i u vreme koji banci dužnika omogućavaju da postupi po nalogu za opoziv.

U slučaju iz stava 2. ovog člana, banka dužnika je dužna da odbije nalog za plaćanje pošiljaoca.

Banka dužnika odbiće nalog za plaćanje pošiljaoca i samo u slučaju smrti dužnika ili gubitka njegove poslovne sposobnosti, u slučaju stečaja ili likvidacije pravnog lica – dužnika, odnosno u slučaju ograničenja ovlašćenja fizičkog ili pravnog lica, u skladu sa zakonom.

Dužnik čiji je račun zadužen u transferu zaduženja može, bez ovlašćenja, staviti prigovor na zaduženje, u pisanoj formi – u roku od tri dana od dana saznanja o zaduženju računa i ima pravo na storniranje zaduženja.

Storniranje zaduženja iz stava 5. ovog člana odredišna banka neće izvršiti ako ima dokaz o ovlašćenju koje je dužnik dao svojoj banci i poveriocu.

IV. NALOZI ZA PLAĆANjE

Zakoni koji se primenjuju

na transakcije plaćanja

Član 8.

Nalog za plaćanje može da pošalje ili primi banka, ili organizacioni deo banke sa sedištem u SR Jugoslaviji Republici Srbiji. ili van SR Jugoslavije.

Na nalog za plaćanje iz stava 1. ovog člana primenjuju se odredbe ovog i drugih zakona. koji primi banka ili organizacioni deo banke sa sedištem u SR Jugoslaviji primenjuju se odredbe ovog zakona. i drugih zakona.

Na nalog za plaćanje koji primi banka ili organizacioni deo banke sa sedištem van SR Jugoslavije primenjuje se zakon mesta na čijoj se teritoriji nalazi banka, odnosno organizaciona jedinica banke koja je primila nalog.

Na prava i obaveze banke i klijenta u vezi s vođenjem računa i plaćanjem s tog računa primenjuje se zakon mesta u kome je organizacioni deo banke kod koga klijent ima račun.

Kad dužnik vrši plaćanje poveriocu, na vreme izvršenja obaveze primenjuje se zakon mesta u kome je organizacioni deo banke u kojoj se vodi račun poverioca.

Oblik naloga za plaćanje

Član 9.

Nalog za plaćanje može biti u pisanoj formi, elektronski ili usmen. Usmeni nalog za plaćanje banka i klijent moraju prethodno predvideti ugovorom o otvaranju i vođenju računa.

Nalog za plaćanje mora da sadrži podatke o izdavaocu i primaocu naloga i njihovim bankama, podatke o iznosu, kao i druge propisane podatke.

Prijemna banka neće izvršiti nalog za plaćanje koji ne sadrži sve propisane podatke iz stava 2. ovog člana i ako postoji neusklađenost podataka koji onemogućavaju izvršenje naloga.

Prijemna banka neće biti odgovorna ako nalog za plaćanje izvrši prema broju računa a nema saznanje da broj tog računa nije tačan.

Nalozi za plaćanje ispostavljaju se na jedinstvenim instrumentima platnog prometa, čiji oblik, sadržinu i način korišćenja propisuje Narodna banka Jugoslavije Srbije, a način korišćenja instrumenata platnog prometa kod uplate javnih prihoda kao i podatke koji se unose u te instrumente, Narodna banka Srbije propisuje na predlog ministarstva nadležnog za poslove finansija.

Ako je posebnim propisom predviđeno da se uz nalog za plaćanje podnosi i određena dokumentacija ili da se uz taj nalog istovremeno plaćaju druge obaveze, banka će ga izvršiti samo ako joj je klijent podneo tu dokumentaciju, odnosno naloge za plaćanje drugih obaveza.

Banka će vratiti podnosiocu nalog za plaćanje koji nije ispostavljen u skladu s propisom iz stava 5. ovog člana. kao i nalog uz koji nije podneta propisana dokumentacija, odnosno nalozi za plaćanje drugih obaveza iz stava 6. tog člana.

Transakcije plaćanja

i nalozi za plaćanje

Član 10.

Transakciju plaćanja inicira nalogodavac – izdavanjem inicijalnoj banci naloga za plaćanje.

U internom transferu izdaje se samo jedan nalog za plaćanje.

U međubankarskom transferu izdaju se najmanje dva naloga za plaćanje. U tom transferu prijemna banka koja nije odredišna banka i koja izvršava nalog za plaćanje pošiljaoca, izdaje odgovarajući nalog za plaćanje drugoj prijemnoj banci, a poslednji nalog za plaćanje šalje odredišnoj banci. U međubankarskom transferu, svakim nalogom za plaćanje daju se instrukcije prijemnoj banci da transakciju plaćanja izvrši u skladu sa instrukcijama u nalogu za plaćanje izdavaoca.

Obaveze prijemne banke

Član 11.

U transferu odobrenja, prijemna banka je dužna da izvrši nalog za plaćanje koji je izdao pošiljalac ako on ima pokriće na računu, osim ako nije drukčije ugovoreno.

U transferu zaduženja, banka dužnika poverioca – inicijalna banka obavezna je da izvrši nalog za plaćanje koji je izdao poverilac samo ako joj se podnese dokaz o ovlašćenju dospela hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenje koje je dužnik dao poveriocu i kojim ga je ovlastio da primi sredstva.

Banka poverioca iz stava 2. ovog člana prenosi sredstva na račun poverioca posle izvršenja transfera zaduženja.

Banka iz stava 3 2. ovog člana može preneti sredstva na račun poverioca i pre izvršenja transfera zaduženja – ako odobri kredit poveriocu. Odobreni kredit je privremen i njegova sredstva mogu biti stornirana ako transfer zaduženja ne bude izvršen. u skladu sa članom 23. ovog zakona.

Prijemna banka je obavezna da izvrši nalog za plaćanje:

– koji je pravilno popunjen, autorizovan i autentičan;

– koji pravilno identifikuje odredišnu banku i primaoca.

Prijemna banka koja odbije da izvrši nalog za plaćanje dužna je da o tome odmah obavesti pošiljaoca.

Prijemna banka je dužna da izvrši nalog za plaćanje u toku bankarskog dana u kome ga je primila, ili na datum valute ako je taj datum naznačen na nalogu za plaćanje, zavisno od toga koji je datum kasniji.

Prijemna banka može utvrditi vreme do koga će se smatrati da su nalozi primljeni tog bankarskog dana, ali koje nije duže od vremena koje utvrdi Narodna banka Jugoslavije Srbije.

Prijemna banka je obavezna da prilikom prijema i izvršavanja naloga za plaćanje primenjuje odredbe ovog zakona i propisa donetih na osnovu tog zakona.

Prijemna banka je dužna da posluje ažurno i u dobroj nameri, u skladu sa opštim bankarskim standardima, da pomaže klijentima da transakcije plaćanja obave na zadovoljavajući način, da poštuje princip tajnosti i deluje u najboljem interesu svog pošiljaoca.

Redosled izvršenja naloga za plaćanje

Član 12.

Inicijalna banka u transferu odobrenja i odredišna banka u transferu zaduženja, koje u toku bankarskog dana prime više od jednog naloga za plaćanje ili druge pravne instrukcije za povlačenje sredstava s nekog računa – naloge za plaćanje izvršavaju prema datumu dospeća, redosledu prijema i propisanom redosledu iz člana 47. ovog zakona..

Član 13.

Ako na računu klijenta nema dovoljno sredstava za izvršenje svih naloga za plaćanje, nalozi se izvršavaju prema sledećem redosledu:

1) nalozi za prinudnu naplatu poreza, doprinosa, carina i drugih javnih prihoda na osnovu izvršnih rešenja poreskih, carinskih i drugih nadležnih organa i nalozi klijenta za plaćanje tih obaveza – prema vremenu prijema;

2) nalozi za koje je zakonom utvrđen prioritet u naplati (nalozi koje banke izdaju na osnovu izvršnih sudskih rešenja i drugih izvršnih naslova, zakonskih ovlašćenja i naplate usluga platnog prometa) – prema vremenu prijema;

3) nalozi koje poverioci izdaju na osnovu dospelih hartija od vrednosti i drugih instrumenata obezbeđenja plaćanja, otvorenih akreditiva, drugih akceptiranih instrumenata platnog prometa ili ugovornih ovlašćenja – prema vremenu prijema;

4) nalozi koje izdaju klijenti – vlasnici računa – prema datumu dospeća, odnosno prema vremenu prijema ako datum dospeća nije naznačen.

Za izvršenje naloga iz stava 1. tač. 1, 2. i 3. ovog člana koriste se sredstva dužnika sa svih njegovih računa otvorenih kod banaka ako njihovo izvršenje nije izuzeto u skladu s članom 32. stav 4. ovog zakona.

Otkazivanje i povlačenje naloga za plaćanje

Član 14.

Pošiljalac, ili drugo ovlašćeno lice u ime pošiljaoca, može otkazati nalog za plaćanje – dostavljanjem prijemnoj banci autorizovanog i autentičnog, odnosno autorizovanog ili autentičnog naloga za otkazivanje, u vreme i na način koji omogućavaju da se otkazivanje inicira pre izvršenja instrukcija pošiljaoca sadržanih u tom nalogu, pod uslovom da prijemna banka nije izvršila instrukcije pošiljaoca sadržane u nalogu za plaćanje.

Nalog za otkazivanje daje se prijemnoj banci u pisanoj formi ili elektronski i u njemu mora biti identifikovan nalog za plaćanje koji se otkazuje.

Nalog za plaćanje koji prijemna banka nije izvršila smatra se povučenim:

1) istekom trećeg bankarskog dana od dana kad je prijemna banka primila nalog, ili od datuma valute, zavisno od toga koji je datum kasniji;

2) kada prijemna banka sazna o smrti pošiljaoca – fizičkog lica, ili o gubitku njegove poslovne sposobnosti, odnosno sazna o stečaju ili likvidaciji pravnog lica, ili ograničenju ovlašćenja fizičkog ili pravnog lica, u skladu sa zakonom;

3) kada je prijemnu banku zatvorio nadležni organ;

4) donošenjem konačnog rešenja o oduzimanju prijemnoj banci dozvole za rad ili rešenja o likvidaciji, odnosno stečaju prijemne banke.

Otkazivanje ili povlačenje naloga za plaćanje iz ovog člana ne može se vršiti posle izvršenja transakcije plaćanja.

Međubankarski obračun

Član 15.

Obračun naloga za međubankarska plaćanja vrši se:

1) Na na obračunskim računima banaka kod Narodne banke Srbije, kao i na računima drugih subjekata koje, u skladu sa zakonom vodi kod Narodne banke Jugoslavije Narodna banka Srbije, obračun naloga za plaćanja vrši se u skladu s propisom o obračunu i kliringu i o funkcionisanju obračunskih računa, koji donosi Narodna banka Jugoslavije Srbije;

2) knjiženjem zaduženja ili odobrenja na računu koji nije obračunski račun koji banka ima kod druge banke, pri čemu to zaduženje ili odobrenje može biti za svaki nalog pojedinačno ili za grupu naloga i u tom slučaju može biti na kraju ciklusa kliringa;

3) na drugi način koji omogućava ispunjenje obaveza, u skladu sa zakonom.

Vreme izvršenja obračuna u smislu stava 1. ovog člana je jeste sledeće vreme kada se završi obračun u Narodnoj banci Jugoslavije Srbije.

1) za obračun u skladu sa stavom 1. tačka 1. ovog člana –

2) za obračun u skladu sa stavom 1. tačka 2. ovog člana zaduženjem računa – kada se zaduženje knjiži na račun;

3) za obračun u skladu sa stavom 1. tačka 2. ovog člana odobrenjem računa, kada se odobrenje knjiži na račun i omogućava korišćenje ovih sredstava – najkasnije do početka narednog bankarskog dana posle dana kada je odobrenje na raspolaganju za korišćenje, a banka na čijem je računu odobren iznos obaveštena o tome;

4) za obračun u skladu sa stavom 1. tačka 3. ovog člana – vreme utvrđeno zakonom kojim se propisuje drugi način ispunjenja obaveza.

Izuzetno od stava 2. tač. 2. i 3. ovog člana, ako se obračun odnosi na bilateralne ili multilateralne neto iznose naloga za plaćanje u skladu sa sporazumom ili pravilima kojima se uređuju međubankarski kliring ili obračun, osim obračuna u Narodnoj banci Jugoslavije – obračun se smatra izvršenim kada se obavi u skladu s tim sporazumom, odnosno pravilima.

Međubankarski obračun za plaćanja u dinarima između banaka iz člana 2. tačka 10. odredba pod a) ovog zakona obavlja se u skladu sa stavom 1. tačka 1. ovog člana i propisom iz te tačke.

Narodna banka Jugoslavije može ograničiti obračun iz stava 1. tačka 2. ovog člana i propisati drugi način i drugo vreme njegovog izvršenja.

V. AGENT, ODNOSNO PROCESOR – TREĆA STRANA

Član 16.

Za obavljanje poslova u izvršavanju transakcija plaćanja, Banka može angažovati agenta, odnosno procesora – treću stranu (u daljem tekstu: agent) za obavljanje određenih poslova platnog prometa. U skladu sa ovlašćenjem banke, agent može delovati u ime banke kao:

1) posrednik u komunikaciji;

2) agent banke za upravljanje ili izvršenje naloga za račun klijenata;

3) mesto za prijem i slanje naloga za plaćanje koje banka šalje ili prima i kome klijenti mogu neposredno pristupiti za slanje i primanje tih naloga;

4) posrednik za kliring i prenos podataka.

Član 17.

Narodna banka Jugoslavije Srbije utvrđuje poslove iz stava 1. ovog člana koje agent može da obavlja u ime banke i propisuje bliže uslove koje agent mora da ispunjavati za obavljanje tih poslova. iz člana 16. ovog zakona.

Agent može biti banka, Narodna bankaJugoslavijeili drugo pravno lice kojedobije dozvolu Narodne banke Jugoslavije za obavljanje pojedinih ili svih poslova iz člana 16. ovog zakona

Odgovornost banke za rad agenta

Član 18.

Banka je odgovorna za odnose sa agentom.

Banka je odgovorna za sve postupke agenta i za svaki njegov propust.

Prijem naloga za plaćanje koji

vrši agent i prenos naloga

Član 19.

Agent je dužan da primi nalog za plaćanje koji mu je neposredno poslat i da postupi po njemu:

1) ako je poslat u skladu sa ovlašćenjem banke datom klijentu;

2) u transferu odobrenja, kada agent deluje kao agent banke za klijentov račun, a klijentov račun ima dovoljno pokriće;

3) ako je za to dobio ovlašćenje od banke.

Nalog za plaćanje klijenta koji je agent prihvatio smatra se instrukcijom nalogodavca inicijalnoj banci, koja se izvršava odgovarajućim nalogom za plaćanje te banke poslatim agentu radi daljeg prosleđivanja prijemnoj banci.

Kada je banka ovlastila agenta da prima naloge za plaćanje poslate banci, smatra se da su ti nalozi primljeni od prijemne banke.

VI. IZVRŠAVANjE TRANSFERA ODOBRENjA

I IZVRŠAVANjE OBAVEZA

Izvršavanje transfera odobrenja

Član 20.

Transfer odobrenja se smatra izvršenim kada se izvrši plaćanje odredišnoj banci.

U internom transferu odobrenja plaćanje je izvršeno kada banka zaduži račun nalogodavca iznosom iz naloga za plaćanje.

U međubankarskom transferu odobrenja plaćanje je izvršeno odredišnoj banci kada se izvrši međubankarski obračun, koji uključuje i nalog za plaćanje banke pošiljaoca.

Plaćanje primaocu

Član 21.

Posle izvršenja transfera odobrenja, odredišna banka je odgovorna primaocu za iznos iz naloga za plaćanje koji je primila i dužna je da odmah odobri taj iznos.

Plaćanje primaocu se vrši odobravanjem njegovog računa, najkasnije narednog bankarskog dana posle dana izvršenja transfera odobrenja.

U slučaju da račun primaoca nije otvoren ili ne može da se identifikuje a date su određene instrukcije za isplatu, odredišna banka je dužna da primaoca odmah obavesti o tome da su sredstva u toj banci raspoloživa i da isplatu izvrši u skladu sa instrukcijama.

Posebna pravila

Član 22.

Ako primalac nema otvoren račun u odredišnoj banci, ili je račun primaoca ugašen ili se u nalogu za plaćanje koji je odredišna banka primila račun primaoca ne može adekvatno identifikovati, odredišna banka je dužna da tako primljena sredstva vrati banci pošiljaoca odmah, a najkasnije narednog bankarskog dana. takav račun ukinut ili blokiran za buduće prilive, transfer odobrenja je izvršen posle isplate odredišne banke primaocu.

Banka pošiljaoca je dužna da sredstva iz stava 1. ovog člana prenese na račun pošiljaoca odmah, a najkasnije narednog bankarskog dana.

Ako primalac ili račun primaoca u nalogu za plaćanje koji je primila odredišna banka nisu adekvatno identifikovani, odredišna banka odbiće nalog za plaćanje i obavestiće pošiljaoca o tom odbijanju.

Kada je odredišna banka isplatila primaoca ili je preuzela obavezu da to učini, pre nego što su sredstva uplaćena na njen račun, isplata primaocu ili preuzimanje obaveze da se ona izvrši konačni su i neopozivi. U tom se slučaju transfer odobrenja smatra završenim, a svaka banka primalac ima potraživanja od svog pošiljaoca.

Isplatu primaocu odredišna banka može izvršiti na osnovu obaveze preuzete neposredno u dogovoru s primaocem, ili tu obavezu preuzima na osnovu međubankarskog sporazuma.

VII. IZVRŠAVANjE TRANSFERA ZADUŽENjA

I IZVRŠAVANjE OBAVEZA

Izvršavanje transfera zaduženja

Član 23.

Transfer zaduženja je izvršen kada odredišna banka zaduži račun primaoca–dužnika, u skladu sa instrukcijama u nalogu za plaćanja koji je primila. a nalog nije odbila do kraja bankarskog dana ili u propisanom roku.

Banka iz stava 1. ovog člana može odbiti nalog za plaćanje i obavezna je da o tome odmah obavesti pošiljaoca – poverioca, ali ne kasnije od narednog bankarskog dana.

Kada se u nalogu za plaćanje odredišnoj banci daje instrukcija da zaduži račun primaoca–dužnika koji se vodi u toj banci, a odredišna banka ne postupi po tom nalogu, transfer zaduženja je izvršen posle zaključenja bankarskog dana ako nalog za plaćanje nije odbijen na propisani način.

Do isteka vremena iz stava 1. ovog člana, odredišna banka može odbiti nalog za plaćanje i ovlašćena je da obračuna iznos koji se plaća njenom pošiljaocu, obaveštavajući i tog pošiljaoca i inicijalnu banku o odbijanju naloga, ako su u pitanju dve odvojene banke.

Pošto je obaveštena o odbijanju naloga za plaćanje, svaka banka pošiljalac u transakciji plaćanja koja nije inicijalna banka ima korespondentsku obavezu da svog pošiljaoca obavesti o odbijanju naloga i korespondentsko pravo da od tog pošiljaoca dobije obračun.

Svaka banka pošiljalac u transakciji plaćanja koja nije inicijalna banka obavezna je da pošiljaoca od koga je ona dobila nalog za plaćanje obavesti o odbijanju tog naloga, najkasnije narednog bankarskog dana posle dana prijema obaveštenja o odbijanju.

Posle dobijanja obaveštenja o odbijanju naloga za plaćanje, inicijalna banka o tome odmah obaveštava nalogodavca, ali ne kasnije od narednog bankarskog dana, i može povući privremeni kredit prethodno dat nalogodavcu na njegov račun, ili od nalogodavca naplatiti sredstva koja mu je prenela na račun na osnovu naloga za plaćanje.

Odredišna banka koja odbije nalog za plaćanje odgovara primaocu – dužniku za pogrešno odbijanje naloga za plaćanje.

Pogrešnim odbijanjem naloga za plaćanje smatra se odbijanje i pored toga:

1) što je odredišna banka obaveštena da je primalac–dužnik dao ovlašćenje za transfer zaduženja;

2) što je u odredišnoj banci izvršena adekvatna identifikacija naziva i broja računa primaoca–dužnika;

3) što primalac–dužnik ima pokriće na računu.

Plaćanje nalogodavcu

Član 24.

Posle izvršenja transfera zaduženja, odredišna banka i svaka prijemna banka koja prima plaćanje od svoje prijemne banke – svog pošiljaoca, odgovorna je svom pošiljaocu za iznos iz naloga za plaćanje, a svako takvo plaćanje mora se izvršiti najkasnije narednog bankarskog dana posle dana nastanka obaveze.

Posle prijema sredstava na svoj račun, inicijalna banka se zadužuje prema nalogodavcu za iznos iz naloga za plaćanje tog nalogodavca, a privremeni kredit, ako ga je banka odobrila nalogodavcu, postaje konačan. Inicijalna banka nije dužna da nalogodavcu prenese sredstva dok se konačno ne odobri njen račun. Prenos sredstava pre završetka transfera zaduženja smatra se privremenim, ako nije drukčije dogovoreno.

VIII. ODGOVORNOST, NAKNADA ŠTETE

I POVRAĆAJ SREDSTAVA

Odgovornost za naloge za plaćanje

izdate u skladu s propisom i

odgovornost za otkazivanje naloga

Član 25.

Lice koje se identifikuje kao pošiljalac ili lice koje postupa po njegovom ovlašćenju, odgovorno je za nalog za plaćanje ili za otkazivanje ako je prijemna banka verifikovala taj nalog koristeći postupak komercijalno razumnog obezbeđenja.

Ako je prijemna banka nalog za plaćanje verifikovala na način iz stava 1. ovog člana, lice koje je identifikovano kao pošiljalac nije odgovorno ako dokaže da nije izdalo nalog za plaćanje, odnosno otkazivanje, da nalog nije izdat po njegovom ovlašćenju i da pri tom nije povredilo postupak zaštite.

Narodna banka Jugoslavije Srbije propisuje način i postupak utvrđivanja autentičnosti pošiljaoca, način i postupak identifikacije podataka u nalogu za plaćanje i njihovu zaštitu, kao i postupak za utvrđivanje komercijalno razumnog obezbeđenja.

Odgovornost pošiljaoca

Član 26.

Pošiljalac je obavezan da u transferu odobrenja prijemnoj banci naknadi štetu koju ona može imati u pravilnom izvršenju instrukcija pošiljaoca sadržanih u nalogu za plaćanje – u visini iznosa iz naloga za plaćanje, troškova izvršenja tog naloga, kamate i drugih stvarnih troškova.

U transferu zaduženja svaki pošiljalac garantuje svojoj prijemnoj banci da je to njegov nalog za plaćanje, da je izdat na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja u skladu sa ovlašćenjem dužnika nalogodavca i primaoca i da je svako ovlašćenje verodostojno i autentično.

Oslobađanje od obaveze i povraćaj sredstava

nalogodavcu u transferu odobrenja

Član 27.

Kada transfer odobrenja nije izvršen, nalogodavac nema obavezu prema inicijalnoj banci ali ima pravo na povraćaj sredstava – u visini u kojoj je njegov račun zadužen, radi izvršenja naloga za plaćanje koji je izdao.

U slučaju iz stava 1. ovog člana, nalogodavac ima pravo da od inicijalne banke naknadi i troškove izvršenja naloga, kamatu na iznos koji mu je vraćen na račun i stvarne troškove.

Inicijalna i posrednička banka koje su izvršavale instrukciju nalogodavca ali transfer odobrenja nije izvršen – oslobađaju se obaveze prema prijemnoj banci, i imaju i u odnosu na prijemnu i u odnosu na odredišnu banku koja nije izvršila transakciju plaćanja ista prava kao i nalogodavac iz st. 1. i 2. ovog člana.

Pravo na povraćaj iznosa, troškova izvršenja naloga, kamate i stvarnih troškova iz ovog člana ostvaruje se bez obzira na odgovornost svakog učesnika u transakciji plaćanja.

Odgovornost za gubitak

Član 28.

U slučaju da je pri izvršenju instrukcija iz naloga za plaćanje savesnog pošiljaoca postupila s krajnjom nepažnjom, ili je svog pošiljaoca propustila da obavesti o odbijanju da izvrši instrukciju iz naloga za plaćanje, prijemna banka je odgovorna za povraćaj iznosa iz tog naloga (ako su sredstva plaćena), kao i za štetu koja je zbog toga nastala (provizija, kamata i stvarna šteta).

Kada je s krajnjom nepažnjom postupala neka druga banka, osim inicijalne banke, nalogodavac ima pravo na naknadu štete – bilo od inicijalne banke, bilo od banke koja je postupala s krajnjom nepažnjom. U tom je slučaju odgovorna ona banka koja je postupala s krajnjom nepažnjom, a ako su obe postupale s krajnjom nepažnjom – utvrđuje se odgovornost svake od njih.

Odgovornost zbog kašnjenja

u izvršavanju naloga

Član 29.

Prijemna banka je odgovorna za kamatu na iznos iz naloga za plaćanje zbog kašnjenja u izvršavanju tog naloga.

Nalogodavac naknadu kamate može da zahteva ili od inicijalne banke, ili od prijemne banke koja je prouzrokovala kašnjenje.

Primalac kamatu može da zahteva ili od odredišne banke, ili od prijemne banke koja je prouzrokovala kašnjenje.

Prijemna banka koja je prouzrokovala kašnjenje u izvršenju naloga za plaćanje odgovorna je ili inicijalnoj banci, ili odredišnoj banci koja je platila kamatu – u visini te kamate.

Pogrešno izvršavanje

transfera odobrenja

Član 30.

Kada je transfer odobrenja izvršen, ali ne u skladu sa instrukcijama iz naloga za plaćanje, primenjuje se sledeće:

1) kada iznos plaćen primaocu prelazi iznos iz naloga za plaćanje nalogodavca ili kada banka greškom nalog za plaćanje izvrši više puta, svaki je pošiljalac odgovoran za iznos iz onog naloga koji je on izdao. banka primaoca, na osnovu dokaza banke koja je greškom izvršila nalog u iznosu većem od iznosa koji je pošiljalac doznačio naznačen u nalogu koji je ona primila ili je greškom nalog za plaćanje izvršila više puta, dužna je da takva sredstva vrati (kao povraćaj) nalogodavcu iz naloga za plaćanje. ima pravo na povraćaj više plaćenog iznosa od primaoca;

2) kada je iznos isplaćen primaocu manji od iznosa iz naloga za plaćanje nalogodavca, banka koja je doznačila manji iznos dužna je da plati razliku, ali ima pravo da taj iznos naknadi (refundira) od nalogodavca;

3) kada je plaćanje izvršeno nekom drugom primaocu a ne onom koji je naznačen u nalogu za plaćanje nalogodavca, smatra se da transfer odobrenja nije izvršen. Banka koja je načinila grešku mora postupiti prema instrukciji iz naloga za plaćanje, ali a banka kod koje je primalac kome je izvršeno plaćanje, a on nije naznačen u nalogu za plaćanje nalogodavca (pogrešan primalac) – dužna je da na osnovu dokaza banke koja je načinila grešku, primljena sredstva vrati (kao povraćaj) nalogodavcu iz naloga za plaćanje. ima pravo na povraćaj iznosa iz tog naloga od primaoca kome je taj iznos greškom isplaćen.

Primalac kome su doznačena sredstva u smislu stava 1. tač. 1) i 3) ovog člana (tuđa sredstva na računu) ne sme raspolagati tako dobijenim sredstvima.

Član 31.

Povraćaj sredstava iz naloga za plaćanje propisan u čl. 27, 28. i 30. ovog zakona (kao tuđa sredstva na računu) ima prioritet u odnosu na sva druga plaćanja s računa s kog se vrši povraćaj.

IX. RAČUNI KOD BANKE

Uplate i isplate sredstava,

plaćanja i depoziti

Član 32.

Klijenti koji imaju račune kod banaka u smislu ovog zakona platni promet obavljaju prenosom sredstava, uplatom i isplatom.

Klijent može podići sredstva s računa ili izvršiti plaćanje – na osnovu naloga, i to u visini pokrića na računu.

Isplate u dinarima s računa pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost i plaćanja tih lica gotovim novcem u dinarima, vrše se u skladu s propisima koje donosi Narodna banka Jugoslavije Srbije.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost dužna su da dinare primljene u gotovom po bilo kom osnovu uplate kod banke istog dana, a najkasnije narednog radnog dana.

Klijent ne može raspolagati sredstvima s računa čije je izvršenje izuzeto zakonom, sudskom odlukom ili odlukom drugog nadležnog organa.

Banka je dužna da za izvršenje obaveza klijenata navedenih u članu 13. stav 1. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona koristi sva sredstva tih klijenata na računima u toj banci, prema redosledu koji je propisan tim tačkama.

Pod sredstvima za izvršenje obaveza klijenata iz stava 5. ovog člana podrazumevaju se dinarska sredstva koja se kao depozit po viđenju vode na dinarskim računima kod banke, kao i dinarska protivvrednost deviznih sredstava kod banke, osim sredstava čije je izvršenje izuzeto u skladu sa stavom 4. ovog člana.

Ako klijent ima neizmirenih obaveza iz člana 13. stav 1. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona, a ima oročena sredstva kod banke – banka je dužna da, posle isteka ugovora o oročavanju sredstava, i ta sredstva koristi za izmirivanje klijentovih obaveza iz tog člana. U ovom slučaju banka ne može produžavati ugovor o oročavanju tih sredstava.

Član 33.

Pri izvršavanju naloga za plaćanje banka postupa sa uobičajenom pažnjom.

Klijent postupa sa uobičajenom pažnjom da bi sprečio falsifikovanje, neovlašćeno izdavanje i menjanje naloga za plaćanje i obezbedio da nalozi za plaćanje budu jasni i nedvosmisleni.

Ako sa uobičajenom pažnjom postupi i pri tumačenju dvosmislenih naloga za plaćanje, banka može izvršiti nalog za plaćanje delujući s dobrom voljom i bez znanja da radi suprotno stvarnoj volji pošiljaoca.

Izveštaj o stanju na računu

Član 34.

Banka je obavezna da klijentu dostavi izveštaj o svim promenama na računu od poslednjeg izveštaja, s konačnim saldom, u roku koji je predviđen ugovorom o otvaranju i vođenju računa, ali ne dužem od roka koji utvrdi Narodna banka Jugoslavije Srbije.

Klijent mora da vodi računa o izveštajima dobijenim od banke i da ih pregleda, i mora obavestiti banku o svakom neslaganju ili osporavanju dugovanja, odnosno potraživanja. Banka će svako takvo neslaganje, odnosno osporavanje ili dugovanje ispitati, obezbediće relevantne informacije koje su joj na raspolaganju i tamo gde su podaci usklađeni i određeni – izvršiće potrebna usaglašavanja i korekcije na računu.

Tajnost

Član 35.

Banka je obavezna da poštuje tajnost računa i da informacije o računu daje samo klijentu, osim ako je ovim ili drugim zakonom drukčije propisano, ili na osnovu neposrednog ovlašćenja klijenta.

Tajnošću računa iz stava 1. ovog člana smatraju se podaci o stanju i prometu sredstava na računu, kao i drugi podaci za koje je drugim zakonom utvrđeno da su tajni.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, banka je obavezna da podatke o stanju i prometu sredstava na računu klijenta i druge podatke u vezi s tim daje po nalogu suda, poreskog ili drugog nadležnog organa.

Ugovor o otvaranju i vođenju računa

i izmene ugovora

Član 36.

Međusobna prava i obaveze banke i klijenta uređuju se ugovorom o otvaranju i vođenju računa kod banke.

Narodna banka Jugoslavije Srbije propisuje osnovne elemente ugovora iz stava 1. ovog člana.

Odredbe ugovora iz stava 1. ovog člana ne mogu biti u suprotnosti sa odredbama ovog zakona.

Ugovorom iz stava 1. ovog člana ne mogu se umanjiti prava i obaveze utvrđeni ovim zakonom, ali se mogu uvećati pod uslovom da se ne umanjuju prava trećeg lica.

Banka može da menja odredbe ugovora iz ovog člana samo ako prethodno o tome obavesti klijenta, i to najmanje 30 dana pre stupanja na snagu tih izmena.

Naplata naknade za

usluge platnog prometa

Član 37.

Za obavljanje poslova platnog prometa u smislu ovog zakona, banka može naplaćivati od klijenta naknadu – proviziju za usluge, u skladu sa poslovnom politikom banke i ugovorom zaključenim sa klijentom. Za naplatu od klijenta naknade–provizije za usluge, banka može koristiti sva sredstva klijenta koja se kao depozit po viđenju vode na računima kod te banke, kao i hartije od vrednosti i druga sredstva data na čuvanje banci, ako njihovo izvršenje nije izuzeto u skladu s članom 32. stav 4. ovog zakona.

H. POSEBNE ODREDBE O PLATNOM

PROMETU U DINARIMA

Platni promet u dinarima

Član 38.

Platni promet u zemlji obavlja seu dinarima, i to između klijenata koji imaju račune kod banaka –prenosom sredstava, uplatom i isplatom.

Član 39.

Narodna banka Jugoslavije Srbije obavlja sledeće poslove platnog prometa:

1) vodi žiro, obračunske i druge račune banaka iz člana 2. stav 1. tačka 10. ovog zakona, kao i račune drugih subjekata u skladu sa zakonom kojim je propisano da se ti računi vode kod Narodne banke Srbije;

2) vrši međubankarski kliring i obračun;

3) upravlja tokovima gotovine, obezbeđuje smeštaj, čuvanje i distribuciju gotovog novca, prima uplate, izvršava isplate i obavlja blagajničko-trezorske poslove;

4) vodi žiro-račun SR Jugoslavije i republika članica i druge račune na kojima se vode sredstva javnih prihoda;

5) prati likvidnost banaka, daje naloge i preduzima mere radi održavanja dnevne likvidnosti banaka;

6) vrši međubankarski obračun čekova po tekućim računima građana i obračun platnih kartica;

7) uspostavlja, održava i administrira informatičku infrastrukturu za obavljanje platnog prometa finansijski sistem SR Jugoslavije Republike Srbije; obezbeđuje njenu zaštitu i obavlja poslove izdavanja digitalnih certifikata za elektronsku razmenu podataka u toj mreži;

8) stara se o razvoju i unapređenju platnog prometa;

9) unapređuje i organizuje platne klirinške i obračunske sisteme i učestvuje u tim sistemima;

10) pruža usluge bankama kod prijema i slanja naloga za plaćanje za njihove klijente, kao i naloga za kliring i obračun međubankarskih plaćanja, uključujući i plaćanja čekom, platnom karticom i drugim instrumentima plaćanja;

11) na osnovu podataka iz evidencija o izvršenim plaćanjima koje joj dostavljaju banke i podataka iz evidencija koje ona vodi – objedinjuje podatke o prometu i stanju računa u platnom prometu prema jedinstvenom planu računa, a obrađuje i druge podatke u skladu sa zakonom;

12) donosi propise kojima uređuje način obavljanja poslova platnog prometa, uključujući i elektronski način obavljanja tog prometa, proveru autentičnosti podnosioca i elektronskog naloga za plaćanje, odgovornost za ispravnost elektronskog naloga, tačnost prenosa i ostale elemente zaštite, i donosi propise kojima uređuje način obavljanja poslova iz ovog člana;

13) obavlja poslove kontrole platnog prometa kod banaka na osnovu Zakona o Narodnoj banci Srbije Jugoslavije i zakona kojim se uređuje poslovanje banaka; i ovog zakona;

14) obavlja i druge poslove platnog prometa u skladu sa ovim i drugim saveznim zakonom.

Narodna banka Jugoslavije Srbije ima diskreciono pravo da obavljanje poslova iz stava 1. tačka 2. ovog člana koji se odnose na međubankarski kliring, kao i poslova iz tačke 6. ovog člana, prenese na drugo pravno lice.

Narodna banka Jugoslavije Srbije propisuje vrstu, način i rokove dostavljanja podataka iz stava 1. tačka 11. ovog člana, kao i način vršenja kontrole iz tačke 13. tog stava.

Član 40.

Banke iz člana 2. tačka 10. odredba pod a) ovog zakona obavljaju sledeće poslove platnog prometa:

1) vode račune pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost, izvršavaju interne i međubankarske transakcije plaćanja s tih računa i na te račune;

2) vode račune fizičkih lica koja ne obavljaju delatnost, izvršavaju interne i međubankarske transakcije plaćanja s tih računa i na te račune;

3) učestvuju, za račune koje vode, u međubankarskom kliringu i obračunu izvršenih plaćanja;

4) utvrđuju za svakog klijenta dnevni promet i o tome ih posebno obaveštavaju;

5) primaju od fizičkih lica uplate u korist računa koji se vode u drugoj banci;

6) primaju uplate u korist računa fizičkih lica koji se vode u toj banci;

7) obavljaju gotovinska plaćanja;

8) obavljaju blagajničko-trezorske poslove i obezbeđuju smeštaj i čuvanje gotovog novca; u okviru blagajničkog maksimuma;

9) primaju i naplaćuju čekove po tekućim računima fizičkih lica;

10) organizuju izdavanje platnih kartica i plaćanje platnim karticama i drugim instrumentima plaćanja;

11) obavljaju i druge poslove platnog prometa u skladu sa ovim i drugim saveznim zakonom.

Član 41.

Poslove iz člana 40. ovog zakona obavljaju i Poštanska štedionica i druge finansijske organizacije, u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije i odredbama ovog zakona.

Član 42.

Preduzeća PTT saobraćaja obavljaju sledeće poslove platnog prometa:

1) primaju uplate od fizičkih lica u korist računa koji se vode kod banke i vrše isplate tim licima; za račun klijenta;

2) primaju uplate dnevnog pazara za račun klijenata;

3) primaju, obračunavaju i naplaćuju čekove po tekućim računima građana;

4) obavljaju i druge poslove platnog prometa u skladu s drugim saveznim zakonima.

Član 43.

Banke poslove platnog prometa obavljaju neposredno, ili preko ovlašćenog agenta, na osnovu ugovora o poveravanju tih poslova agentu, a prema uslovima i ograničenjima koje propiše Narodna banka Jugoslavije.

Dostavljanje podataka u platnom prometu

Član 44.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost dužna su da o statusnim i drugim promenama koje se registruju kod suda, odnosno drugog nadležnog organa obaveste banku kod koje imaju otvoren račun, u roku od tri dana od dana dobijanja rešenja o upisu te promene kod suda, odnosno drugog nadležnog organa.

Član 45.

Banke su dužne da Narodnoj banci Jugoslavije Srbije dostave podatke koji identifikuju klijenta i račune klijenata po nazivu i broju odmah posle otvaranja, odnosno gašenja tih računa, kao i podatke iz evidencija o izvršenom platnom prometu prema jedinstvenom planu računa, kao i druge podatke – u rokovima koje propiše Narodna banka Jugoslavije.

Narodna banka Jugoslavije Srbije vodi jedinstveni registar računa banaka, pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost.

Registar računa iz stava 2. ovog člana je javna knjiga i podaci iz tog registra su javni, osim podataka za koje je drugim zakonom utvrđeno da su tajni.

Oblici plaćanja

Član 46.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost mogu međusobne novčane obaveze izmirivati neposredno, prenosom hartija od vrednosti.

Pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost mogu međusobne novčane obaveze izmirivati i ugovaranjem promene poverilaca, odnosno dužnika u određenom obligacionom odnosu (asignacija, cesija i dr.), prebijanjem (kompenzacija) i na drugi način, u skladu sa zakonom.

Izuzetno od stava 2. ovog člana, pravna lica i fizička lica koja obavljaju delatnost ne mogu izmirivati obaveze po osnovu asignacije i cesije ako kao asignanti (uputioci potraživanja), odnosno cedenti (ustupioci potraživanja) imaju neizmirene obaveze evidentirane kod banke u momentu plaćanja, osim za plaćanja po osnovu isplata zarada i naknada troškova (za dolazak na rad i odlazak s rada i za vreme provedeno na službenom putu u zemlji i inostranstvu), kao i po osnovu drugih primanja (otpremnina pri odlasku u penziju, solidarna pomoć i pomoć u slučaju smrti zaposlenog ili člana njegove uže porodice) i novčanih naknada iz socijalnog programa za zaposlene kojima prestaje radni odnos u procesu restrukturiranja preduzeća i pripreme za privatizaciju, stečaja i likvidacije. a najduže do 31. decembra 2003. godine .

Obaveze izmirene na način iz st. 1, 2. i 3. ovog člana evidentiraju se preko računa kod banke, najmanje jedanput mesečno, po pravilu krajem meseca.

Plaćanje međusobnih obaveza i potraživanja iz st. 1. i 2. ovog člana vrši se kao transakcija plaćanja između učesnika.

XI. PRINUDNA NAPLATA S RAČUNA KLIJENTA

Član 47.

Prinudna naplata s računa klijenta vrši se sa svih računa klijenta kod banaka na kojima on ima sredstva, i vrši se na osnovu:

1) izvršnih rešenja poreskih, carinskih i drugih nadležnih organa – prema vremenu prijema;

2) izvršnih sudskih rešenja, drugih izvršnih naslova, zakonskih ovlašćenja i naplate usluga platnog prometa – prema vremenu prijema;

3) naloga poverilaca na osnovu dospelih hartija od vrednosti, menica ili ovlašćenja koje je dužnik dao svojoj banci i svom poveriocu i drugih instrumenata obezbeđenja plaćanja, otvorenih akreditiva, drugih akceptiranih instrumenata platnog prometa ili ugovornih ovlašćenja – prema vremenu prijema.

Prinudna naplata se vrši prema redosledu iz stava 1. ovog člana.

Povraćaj sredstava utvrđen u članu 31. ovog zakona ima prioritet u odnosu na naplatu na osnovu naloga iz stava 1. ovog člana.

Član 48.

Prinudnu naplatu vrši organ, odnosno organizacija za prinudnu naplatu osnovana posebnim zakonom (u daljem tekstu: organizacija za prinudnu naplatu).

Organizacija za prinudnu naplatu naloge osnove za prinudnu naplatu iz člana 47. stav 1. tač. 1. i 2. ovog zakona prima od njihovih izdavalaca.

Posle prijema naloga osnova iz stava 2. ovog člana, organizacija za prinudnu naplatu odmah nalaže banci koja je označena kao prva u osnovu za prinudnu naplatu da izvrši nalog za prinudnu naplatu sa svih dinarskih računa dužnika kod te banke.

Ako na računima dužnika kod te banke nema sredstava za izvršenje naloga za prinudnu naplatu ili ih nema dovoljno, organizacija za prinudnu naplatu nalaže svim bankama da blokiraju sve dinarske i devizne račune tog dužnika, da mu ne otvaraju nove račune i da joj odmah dostave podatke o stanju sredstava na računima tog dužnika. bankama da blokiraju sve račune dužnika kod banaka kod kojih on ima otvorene račune, obaveštava druge banke da tom dužniku ne mogu otvoriti nove račune i bankama kod kojih dužnik ima sredstva na računu nalaže da joj odmah dostave podatke o stanju sredstava na računima tog dužnika.

Posle prijema obaveštenja od banaka o stanju sredstava na dužnikovim računima iz stava 4. ovog člana, u tim bankama, organizacija za prinudnu naplatu nalaže svim bankama kod kojih dužnik ima otvorene dinarske račune da se nalog za prinudnu naplatu izvrši sa tih računa, i to srazmerno stanju sredstava na tim računima, a ako na dinarskim računima nema sredstava za izvršenje naloga za prinudnu naplatu ili ih nema dovoljno – izvršenje se nalaže svim bankama kod kojih dužnik ima otvorene devizne račune, i to srazmerno stanju sredstava na tim računima. izvrši nalog za prinudnu naplatu, i to prvenstveno s računa banke označene kao prva u osnovu za prinudnu naplatu i prema redosledu ostalih banaka navedenih u tom osnovu, a ako na računu banke, odnosno banaka navedenih u tom osnovu nema sredstava – izvršenje se nalaže ostalim bankama u kojima dužnik ima sredstva na računima, i to proporcionalno prema stanju sredstava na tim računima.

Pod sredstvima za izvršenje naloga za prinudnu naplatu podrazumevaju se dinarska sredstva koja se kao depozit po viđenju vode na dinarskim računima kod banke, kao i dinarska protivvrednost deviznih sredstava kod banke, osim sredstava čije je izvršenje izuzeto zakonom, sudskom odlukom ili odlukom drugog nadležnog organa – sredstva koja se vode na posebnom računu (donacije i humanitarna pomoć, životno osiguranje, prihodi od privatizacije, sredstva za formiranje robnih rezervi, sredstva samodoprinosa, sudski depoziti i sredstva budžeta za isplatu premija, subvencija i regresa).

Ako dužnik ima oročena sredstva kod banke, banka je dužna da, posle isteka ugovora o oročavanju sredstava, i ta sredstva koristi za izvršavanje naloga za prinudnu naplatu – u kom slučaju ne može produžavati ugovor o oročavanju tih sredstava.

Sredstva na računu kod banke blokirana na osnovu naloga organizacije za prinudnu naplatu, klijent i banka ne mogu se koristiti za plaćanja dužnika niti ili za prinudnu naplatu po drugom osnovu, osim za izvršenje obaveze dužnika zbog koje su blokirana.

O konačnom izvršenju naloga za prinudnu naplatu, organizacija za prinudnu naplatu obaveštava banke – radi deblokade sredstava dužnika na njegovim računima kod tih banaka.

Osnovi i nalozi za prinudnu naplatu evidentiraju se i izvršavaju prema vremenu prijema kod organizacije za prinudnu naplatu.

Za izvršenje naloga za prinudnu naplatu iz ovog člana ne mogu se koristiti sredstva s računa klijenta čije je izvršenje izuzeto u skladu s članom 32. stav 4. ovog zakona.

Član 49.

Nalozi iz člana 47. stav 1. tačka 3. ovog zakona izvršavaju se dostavljaju se sa računa dužnika banci i izvršavaju prvenstveno s

računa kod banke navedene u tom tim nalogu nalozima.

Ako na računu dužnika kod banke iz stava 1. ovog člana nema sredstava za izvršenje naloga iz tog stava ili ih nema dovoljno, banka iz tog stava dospele hartije od vrednosti, menice ili ovlašćenja na osnovu kojih su poverioci ispostavili naloge, kao i podatke iz tih naloga odmah dostavlja organizaciji za prinudnu naplatu, radi sprovođenja izvršenja s računa dužnika kod ostalih banaka na kojima dužnik ima sredstva na računu – na način predviđen u članu 48. st. od 4. do 10. ovog zakona. dovoljno sredstava za izvršenje naloga iz tog stava, ta banka podatke iz tog naloga odmah dostavlja organizaciji za prinudnu naplatu, radi sprovođenja izvršenja s računa dužnika kod ostalih banaka na kojima dužnik ima sredstva na računu.

Posle prijema obaveštenja o neizvršenom nalogu iz stava 1. ovog člana, organizacija za prinudnu naplatu postupa na način predviđen u članu 48. st. od 3. do 8. ovog zakona.

XIA. POSEBNE ODREDBE

Član 49a

Odredbe ovog zakona koje se odnose na banke, osim odredaba čl. 16, 36, 39. i 40. tog zakona, odnose se i na druge subjekte čiji se računi, u skladu sa zakonom vode kod Narodne banke Srbije.

Član 49b

Kontrolu platnog prometa u smislu ovog zakona kod pravnih lica i fizičkih lica koja obavljaju delatnost vrši ministarstvo nadležno za poslove finansija.

Ministar nadležan za poslove finansija propisuje način vršenja kontrole iz stava 1. ovog člana.

Član 49v

Preduzeća PTT saobraćaja obavljaju, u smislu ovog zakona, sledeće poslove platnog prometa:

1) primaju uplate od fizičkih lica u korist računa koji se vode kod banke i vrše isplate tim licima;

2) primaju uplate dnevnog pazara za račun klijenata banaka;

3) primaju i naplaćuju čekove po tekućim računima građana.

Druge finansijske organizacije osnovane prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije za obavljanje poslova platnog prometa otvaraju račun kod banke.

XII. KAZNENE ODREDBE

Privredni prestupi

Član 50.

Novčanom kaznom od 300.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup pravno lice:

1) ako ne otvori tekući račun u banci za plaćanje u dinarima, ili ne vodi sredstva na tom računu ili ne vrši plaćanja preko tog računa u skladu sa ovim zakonom i ugovorom o otvaranju i vođenju tog računa zaključenim sa bankom (član 3. stav 1);

1a) ako ne postupi u skladu sa članom 30. stav 2. ovog zakona;

2) ako dinare primljene u gotovom po bilo kom osnovu ne uplate kod banke istog dana, a najkasnije narednog radnog dana (član 32. stav 3);

3) ako ne vodi računa o izveštajima dobijenim od banke i ne pregleda ih, ili ne obavesti banku o svakom neslaganju ili osporavanju dugovanja, odnosno potraživanja (član 34. stav 2);

4) ako o statusnim i drugim promenama koje se registruju kod suda, odnosno drugog nadležnog organa ne obavesti banku kod koje ima otvoren račun, u roku od tri dana od dana dobijanja rešenja o upisu te promene kod suda, odnosno drugog nadležnog organa (član 44);

5) ako izmiri obaveze po osnovu asignacije i cesije a kao asignant (uputilac potraživanja), odnosno cedent (ustupilac potraživanja) ima neizmirene obaveze evidentirane kod banke u momentu plaćanja, osim za namene utvrđene u članu 46. stav 3 ovog zakona (član 46. stav 3);

6) ako sredstva na računu kod banke blokirana na osnovu naloga organizacije za prinudnu naplatu koristi za plaćanje dužnika ili za prinudnu naplatu po drugom osnovu (član 48. stav 5 8).

7) ako ne postupa u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 49b stav 2. ovog zakona;

Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u pravnom licu – novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 dinara.

Član 51.

Novčanom kaznom od 300.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup banka:

ako ne odbije nalog za plaćanje u slučaju iz člana 7. stav 2. ovog zakona (član 7. stav 3 2);

1a) ako ne postupa u skladu sa članom 9. st. 3. i 6. ovog zakona;

2) ako ne izvrši nalog za plaćanje koji je izdao pošiljalac ako on ima pokriće na računu, osim ako nije drukčije ugovoreno (član 11. stav 1);

3) ako ne postupi u skladu sa članom 11. st. 2. i 3. ovog zakona;

4) ako ne izvrši nalog za plaćanje koji je pravilno popunjen, autorizovan i autentičan i koji pravilno identifikuje odredišnu banku i primaoca ili o tome odmah ne obavesti pošiljaoca (član 11. st. 5. i 6);

5) ako nalog za plaćanje ne izvrši u roku iz člana 11. stav 7. ovog zakona;

6) ako prilikom prijema i izvršavanja naloga za plaćanje ne primenjuje odredbe ovog zakona ili propisa donetih na osnovu tog zakona (član 11. stav 9);

7) ako ne posluje ažurno i u dobroj nameri, u skladu sa opštim bankarskim standardima, ili ako ne pomaže klijentima da transakcije plaćanja obave na zadovoljavajući način, ili ne poštuje princip tajnosti ili ne deluje u najboljem interesu svog pošiljaoca (član 11. stav 10);

7a) ako zaključi ugovor sa pravnim licem koje ne ispunjava uslove, odnosno ne obavlja poslove u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 16. stav 2. ovog zakona, odnosno ako, kao agent, ne obavlja poslove platnog prometa u skladu sa tim propisom;

8) ako, posle izvršenja transfera odobrenja, primaocu odmah ne odobri iznos iz naloga za plaćanje koji je primila (član 21. stav 1);

9) ako, u slučaju da račun primaoca nije otvoren ili ne može da se identifikuje a date su određene instrukcije za isplatu – primaoca odmah ne obavesti o tome da su sredstva u toj banci raspoloživa i ako isplatu ne izvrši u skladu sa instrukcijama (član 21. stav 3);

9a) ako ne postupi u skladu sa članom 22. st. 1. i 2. ovog zakona ;

10) ako svog pošiljaoca ne obavesti o odbijanju naloga, ili ga ne obavesti najkasnije narednog bankarskog dana posle dana prijema obaveštenja o odbijanju (član 23. stav. 2 4. i 5);

11) ako, posle izvršenja transfera zaduženja, ne izvrši plaćanje iz člana 24. stav 1. ovog zakona najkasnije narednog bankarskog dana posle dana nastanka obaveze (član 24. stav 1);

11a) ako ne postupi u skladu sa članom 30. stav 1. ovog zakona;

12) ako za izvršenje obaveza klijenata navedenih u članu 13. stav 1. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona ne koristi sva sredstva tih klijenata na računima u toj banci ili ih ne koristi prema redosledu koji je propisan tim tačkama (član 32. stav 5);

13) ako, posle isteka ugovora o oročavanju sredstava klijenta, ta sredstva ne koristi za izmirivanje klijentovih obaveza iz člana 13. stav 1. tač. 1, 2. i 3. ovog zakona (član 32. stav 7);

14) ako klijentu ne dostavi izveštaj o svim promenama na računu od poslednjeg izveštaja, s konačnim saldom, u roku koji je predviđen ugovorom o otvaranju i vođenju računa, ali ne dužem od roka koji utvrdi Narodna banka Jugoslavije Srbije (član 34. stav 1);

15) ako ne poštuje tajnost računa (član 35. stav1);

16) ako podatke o stanju sredstava na računu klijenta i druge podatke u vezi s tim ne da po nalogu suda, poreskog ili drugog nadležnog organa (član 35. stav 2 3);

17) ako podatke iz člana 45. stav 1. ovog zakona Narodnoj banci Jugoslavije Srbije ne dostavi u rokovima koje ona propiše (član 45. stav 1);

18) ako ne postupa u skladu sa članom 48. st. od 3 do 10. ovog zakona i propisima donetim na osnovu člana 57. stav 3. tog zakona; ako sredstva na računu kod banke blokirana na osnovu naloga organizacije za prinudnu naplatu koristi za plaćanje dužnika ili za prinudnu naplatu po drugom osnovu, osim za izvršenje obaveze dužnika zbog koje su blokirana, i za plaćanja namena utvrđenih u članu 46. stav 3. ovog zakona (član 48. stav 5).

19) ako ne postupa u skladu sa članom 49. stav 2. ovog zakona.

Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u banci – novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 dinara.

Član 52.

Novčanom kaznom od 300.000 do 3.000.000 dinara kazniće se za privredni prestup agent ako ne primi nalog za plaćanje koji mu je neposredno poslat i ne postupi po njemu u skladu s članom 19. stav 1. ovog zakona (član 19. stav 1).

Za radnje iz stava 1. ovog člana kazniće se za privredni prestup i odgovorno lice u agentu – novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 dinara.

Prekršaji

Član 53.

Novčanom kaznom od 20.000 do 200.000 2.000 do 20.000 dinara kazniće se za prekršaj fizičko lice koje obavlja delatnost:

1) ako ne otvori tekući račun u banci za plaćanje u dinarima, ili ne vodi sredstva na tom računu ili ne vrši plaćanja preko tog računa u skladu sa ovim zakonom i ugovorom o otvaranju i vođenju računa zaključenim sa bankom (član 3. stav 1);

1a) ako ne postupi u skladu sa članom 30. stav 2. ovog zakona;

2) ako dinare primljene u gotovom po bilo kom osnovu ne uplati kod banke istog dana, a najkasnije narednog radnog dana (član 32. stav 3);

3) ako ne vodi računa o izveštajima dobijenim od banke i ne pregleda ih, i ne obavesti banku o svakom neslaganju ili osporavanju dugovanja, odnosno potraživanja (član 34. stav 2);

4) ako o statusnim i drugim promenama koje se registruju kod nadležnog organa ne obaveste banku kod koje ima otvoren račun, u roku od tri dana od dana dobijanja rešenja o upisu te promene kod nadležnog organa (član 44);

5) ako izmiruje obaveze po osnovu asignacije i cesije a kao asignant (uputilac potraživanja), odnosno cedent (ustupilac potraživanja) ima neizmirene obaveze evidentirane kod banke u momentu plaćanja, osim za namene utvrđene u članu 46. stav 3. zakona (član 46. stav 3);

6) ako ne postupa u skladu sa propisom donetim na osnovu člana 49b stav 2. ovog zakona.

XIII. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 54.

Narodna banka Jugoslavije Srbije, do prenošenja tih poslova u nadležnost drugih organa, odnosno drugog pravnog lica, u skladu sa zakonom a najduže do 31. decembra 2003. godine, obavlja sledeće poslove:

1) vodi račune za uplatu javnih prihoda i sredstva s tih računa raspoređuje u skladu s propisima;

2) prima računovodstvene izveštaje i izveštaje o poslovanju pravnih lica, koje su ta lica dužna da dostavljaju na osnovu propisa, obrađuje i objavljuje podatke iz tih izveštaja;

3) na osnovu podataka iz člana 39. stav 1. tačka 11. ovog zakona i podataka iz računovodstvenih izveštaja i izveštaja o poslovanju pravnih lica i drugih evidencija koje ona vodi i podataka koje joj dostavljaju drugi nadležni organi – vodi registar podataka o bonitetu pravnih lica i daje podatke i mišljenje o bonitetu tih lica;

4) prati likvidnost i solventnost pravnih lica i podnosi predloge za pokretanje postupka stečaja protiv onih pravnih lica koja zbog neizmirenih obaveza imaju blokirane račune kod banaka duže od 60 dana neprekidno, odnosno 60 dana s prekidima u proteklih 75 dana.

Poslovi iz stava 1. ovog člana obavljaju se na način i pod uslovima koje propiše Narodna banka Jugoslavije Srbije

Član 55.

Banke osnovane do početka primene ovog zakona, poslove platnog prometa obavljaju na osnovu licence (dozvole) koju Narodna banka Jugoslavije Srbije daje banci da ispunjava odgovarajuće uslove u vezi s tehničkom, tehnološkom i kadrovskom osposobljenošću za obavljanje tih poslova.

Narodna banka Jugoslavije propisuje bliže uslove iz stava 1. ovog člana, kao i način davanja i oduzimanja licence iz tog stava.

Član 56.

Do donošenja posebnog saveznog zakona kojim će se urediti tržište hartija od vrednosti Narodna bankaJugoslavijeće obavljati poslove vođenja: jedinstvenog registra emitovanih hartija od vrednosti, centralnog depoa hartija od vrednosti, računa na kojima se evidentiraju deponovane hartije od vrednosti i vršiće obračun hartija od vrednosti.

Član 57.

Do osnivanja organizacije za prinudnu naplatu a najkasnije do 31. decembra 2003. godine, prinudnu naplatu osnova i naloga za tu naplatu s računa klijenta vrši Narodna banka Jugoslavije Srbije.

Na prinudnu naplatu osnova i naloga za tu naplatu iz člana 47. stav 1. tač. od 1. do 3. ovog zakona, koju vrši Narodna banka Jugoslavije Srbije, primenjuje se postupak utvrđen u čl. od 47. do 49. ovog zakona.

Način prinudne naplate s računa klijenta u smislu ovog člana propisuje Narodna banka Jugoslavije Srbije.

Član 58.

Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o platnom prometu („Službeni list SRJ“, br. 24/98, 74/99, 28/2000 i 73/2000) i propisi doneti na osnovu tog zakona.

Danom početka primene ovog zakona prestaje da važi Zakon o platnom prometu („Službeni list SRJ“, br. 53/92, 16/93, 31/93, 32/94, 61/95, 34/97, 44/99 i 53/2001) i propisi doneti na osnovu tog zakona.

Član 59.

Propisi na osnovu ovog zakona doneće se u roku od četiri meseca od dana njegovog stupanja na snagu.

Član 1.

U tekstu Zakona o platnom prometu, reči: „Narodna banka Jugoslavije“, u različitom padežu, zamenjuju se rečima: „Narodna banka Srbije“, u odgovarajućem padežu.

Član 43.

Pravna lica koja su dobila dozvolu za obavljanje poslova agenta do dana početka primene ovog zakona, nastavljaju da obavljaju te poslove u skladu sa ugovorom zaključenim sa bankom, ako taj ugovor nije u suprotnosti sa propisom iz člana 16. stav 2. Zakona o platnom prometu.

Postupci za izdavanje dozvole za obavljanje poslova agenta započeti do dana početka primene ovog zakona, a koji do tog dana nisu okončani, završiće se po propisima koji su važili do tog dana.

Član 44.

Postupci prinudne naplate započeti do dana početka primene ovog zakona, a koji do tog dana nisu okončani, završiće se po propisima koji su važili do tog dana.

Član 45.

Sredstva klijenata kod banaka koja se vode na računima za sredstva koja se ne koriste (neraspoređena sredstva), a za koje klijenti ne podnesu zahtev za otvaranje računa do 30. juna 2004. godine, banke su dužne da prenesu u budžet Republike Srbije 1. jula 2004. godine.

Sa prenošenjem sredstava iz stava 1. ovog člana banke su dužne da ministarstvu nadležnom za poslove finansija dostave i podatke o stanju sredstava za svakog klijenta.

Na zahtev klijenta iz stava 1. ovog člana, ministarstvo nadležno za poslove finansija preneće sredstva na račun tog klijenta, ako se iz dokumentacije koju dostavi tom ministarstvu utvrdi da je reč o njegovim sredstvima.

Član 46.

Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku RS” a primenjivaće se od 1. juna 2004. godine.

NAPOMENA:

Čl. 55, 57, 58. i 59. su odredbe važećeg zakona koje se ne menjaju Nacrtom zakona.