Potvrđuje se Sporazum između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike o zaštiti ratnih grobova, potpisan 13. oktobra 2008. godine u Beogradu, u originalu na srpskom, slovačkom i engleskom jeziku.
Tekst Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike o zaštiti ratnih grobova, u originalu na srpskom jeziku glasi:
SPORAZUM
IZMEĐU VLADE REPUBLIKE SRBIJE I VLADE SLOVAČKE REPUBLIKE O ZAŠTITI RATNIH GROBOVA
Vlada Republike Srbije i Vlada Slovačke Republike (u daljem tekstu: „Strane ugovora”), uzimajući u obzir postojanje ratnih grobova na teritorijama strana ugovora na kojima su sahranjene slovačke i srpske ratne žrtve,
želeći da očuvaju sećanje na njih i obezbede dostojanstveno mesto počinka, polazeći od načela i normi međunarodnog prava u humanitarnoj oblasti, odredaba Ženevskih sporazuma od 12. avgusta 1949. godine, kao i Sporazuma o zaštiti žrtava međunarodnih oružanih sukoba i protokola koji ih dopunjavaju od 8. juna 1977. godine,
sporazumele su se o sledećem:
Član 1.
Značenje pojedinih pojmova
Za potrebe ovog sporazuma navedeni pojmovi znače:
a) pod terminom „ratni grobovi” podrazumeva se mesto gde su pokopani posmrtni ostaci žrtve rata, uključujući tu i nadgrobni spomenik, javni spomenik, drugi pijetetni simbol ili komemorativno mesto koje svedoči o ratnom događaju uključujući tu i pojedinačne i kolektivne grobnice,
b) pod terminom „slovačka žrtva rata” podrazumeva se:
1. pripadnik oružanih snaga Austro-Ugarske koji je bio državljanin Austro-Ugarske, sa trajnim boravkom na teritoriji današnje Slovačke Republike, koji je poginuo tokom Prvog svetskog rata ili kasnije usled posledica tog događaja, a sahranjen na teritoriji današnje Republike Srbije;
2. pripadnik oružanih snaga Čehoslovačke Republike koji je bio državljani Čehoslovačke Republike sa trajnim boravkom na teritoriji današnje Slovačke Republike, ili pripadnik oružanih snaga Slovačke države ili Slovačke Republike koji je bio državljanin Slovačke države ili Slovačke Republike koji je poginuo tokom Drugog svetskog rata ili kasnije usled posledica tog događaja, a sahranjen na teritoriji današnje Republike Srbije;
3. ratni zarobljenik ili civilno lice, državljani država navedenih u alineji b), pod tačkama 1. i 2. koji su imali trajni boravak na teritoriji današnje Slovačke Republike i poginuli tokom Prvog ili Drugog svetskog rata, odnosno od njihovih posledica i koji su sahranjeni na teritoriji sadašnje Republike Srbije;
v) pod terminom „srpska žrtva rata” podrazumeva se:
1. pripadnik oružanih snaga Austrije i Austro-Ugarske sa trajnim boravkom na teritoriji današnje Republike Srbije, a koji je umro tokom rata ili usled posledica tog događaja i koji je sahranjen na teritoriji današnje Slovačke Republike;
2. pripadnik oružanih snaga Kraljevine Srbije koji je umro tokom rata ili usled posledica tog događaja, a koji je sahranjen na teritoriji današnje Slovačke Republike;
3. pripadnik oružanih snaga Kraljevine Jugoslavije, odnosno Narodno oslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, državljani Kraljevine Jugoslavije koji su imali trajni boravak na području današnje Republike Srbije, a koji su umrli tokom rata ili usled posledica tog događaja i koji je sahranjen na teritoriji današnje Slovačke Republike;
4. pripadnik oružanih snaga bloka država u kome su se nalazile Kraljevina Srbija, odnosno Kraljevina Jugoslavija u Prvom i Drugom svetskom ratu, koji su bili poreklom sa teritorije današnje Republike Srbije, a koji su umrli tokom rata ili usled posledica tog događaja, a koji su sahranjeni na teritoriji današnje Slovačke Republike;
5. ratni zarobljenici i civilne žrtve rata koji su bili državljani država navedenih u alineji v), pod tačkama 1, 2, 3. i 4, i imali trajni boravak na teritoriji današnje Republike Srbije, koji su umrli tokom Prvog i Drugog svetskog rata ili usled posledica tih događaja na teritoriji današnje Slovačke Republike, a koji su se trenutku smrti nalazili pod zaštitom međunarodnog prava;
g) „uređenje ratnog groba” podrazumeva obeležavanje prostora grobnog mesta na vidljiv način, postavljanje komemorativnih simbola, spomenika ili drugih komemorativnih obeležja, kao i njihovu rekonstrukciju;
d) „održavanje ratnog groba” podrazumeva uređivanje ratnog groba u dostojanstvenom i prepoznatljivom stanju.
Član 2.
Načini saradnje
(1) Strane ugovora će identifikovati, evidentirati i obezbediti uređenje i održavanje ratnog groba na teritorijama Strana ugovora i odnosiće se prema njima sa pijetetom. Prilikom uređenja i redovnog održavanja ratnog groba, Strane ugovora će postupati u skladu sa važećim propisima države, te poštovati nacionalne, verske i druge običaje svoje države.
(2) Strane ugovora će razmeniti:
a) podatke o mestima gde se nalaze srpski i slovački ratni grobovi, te obaveštavati o novopronađenim srpskim i slovačkim ratnim grobovima;
b) popis srpskih i slovačkih žrtava rata;
v) podatke o stanju ili ozbiljnim oštećenjima srpskih ili slovačkih ratnih grobova, kao i merama preduzetim za njihovu obnovu.
(3) Obe Strane ugovora omogućiće drugoj Strani ugovora, saglasno važećim propisima, pristup ratnim grobovima, te njihovo uređenje i održavanje.
(4) Obe Strane ugovora omogućiće državljanima druge Strane ugovora, članovima diplomatskog kora i ovlašćenim organima strana ugovora, kao i registrovanim udruženjima građana, saglasno važećim propisima Strane ugovora, pristup ratnim grobovima u cilju održavanja pijetetnog akta žrtvama koje su tu sahranjene.
(5) Obe Strane ugovora mogu izvršiti privremeni uvoz vozila, uređaja, materijala i opreme na teritoriju države Strane ugovora u cilju izvođenja radova u skladu sa ovim Sporazumom.
Član 3.
Korišćenje zemljišta
(1) Strane ugovora će po principu uzajamnosti obezbediti besplatno korišćenje zemljišta na kome postoje ratni grobovi. Ovo pravo trajaće do trenutka dok zemljište ispunjava tu specifičnu namenu.
(2) Ukoliko postoji u javnom interesu, garantovanom od strane države, predlog da se parcela ustupljena u skladu sa stavom 1. upotrebi za drugu namenu što bi proizvelo preuređenje ili dislokaciju ratnog groba, nadležna Strana ugovora ustupiće drugu odgovarajuću parcelu i snosiće troškove u vezi sa njome. Izbor nove parcele obaviće se isključivo uz saglasnost druge Strane ugovora. Vlasnička prava na zemljištu iz stava 1. neće biti obuhvaćena ovim Sporazumom.
(3) Strane ugovora saglasne su da u neposrednoj okolini ratnih grobova neće biti omogućena izgradnja ili postojanje objekata koji narušavaju dostojanstvo ratnog groba.
Član 4.
Ekshumacija, prevoz i ponovno sahranjivanje
(1) Ekshumacija posmrtnih ostataka žrtava rata i njihov prevoz u cilju ponovnog sahranjivanja u drugoj državi Strani ugovora obaviće se izričito na zahtev nadležne Strane ugovora i uz saglasnost Strane ugovora na čijoj teritoriji se posmrtni ostaci žrtve rata nalaze. Zahtev i odgovor biće dostavljeni diplomatskim putem.
(2) Po odobrenju zahteva iz stava 1. ovog člana, ovlašćeni organi za izvršavanje ovog Sporazuma obe Strane ugovora usaglasiće postupak ekshumacije, prevoza i ponovnog sahranjivanja ili predaje ostataka.
(3) Ekshumacija, prevoz i ponovno sahranjivanje iz stava 1. ovog člana obaviće ovlašćeni organi obeju Strana ugovora. Predstavnici države druge Strane ugovora mogu prisustvovati i ekshumaciji i ponovnom sahranjivanju.
(4) Obe strane ugovora vodiće evidenciju o svakom ponovnom sahranjivanju uključujući i podatke o prethodnom i novom mestu ratnog groba, kao i lične podatke sahranjenih.
Član 5.
Troškovi
(1) Strane ugovora snosiće troškove uređivanja i održavanja ratnih grobova koji se nalaze na teritoriji njene države.
(2) Strane ugovora mogu o svom trošku izvršiti radove u vezi sa uređenjem i održavanjem njihovih ratnih grobova koji se nalaze na teritoriji druge Strane ugovora.
(3) Troškove ekshumacije, prevoza i ponovnog sahranjivanja prema članu 4. ovog Sporazuma snosiće Strana ugovora koja podnese takav zahtev.
(4) Ovlašćeni organi Strana ugovora mogu, i u svakom pojedinačno slučaju, da se u pisanom obliku dogovore o načinu nadoknade troškova.
Član 6.
Pitanje carine
(1) Dobra uvezena radi izvođenja radova u vezi sa izvršavanjem ovog Sporazuma na teritoriji druge Strane ugovora biće tretirana kroz postupak privremenog uvoza pod uslovom da takva dobra budu vraćena u zemlju porekla posle završetka radova.
(2) Dobra uvezena radi izvođenja radova u cilju formiranja, održavanja i uređenja ratnih grobova biće oslobođena plaćanja carina i taksi ukoliko se carinskim organima obezbede odgovarajuću carinske deklaracije koje sadrže preciznu listu uvezenih dobara. Potrebno je da, kao dodatak carinskoj deklaraciji, predstavnici organa koji su zaduženi za sprovođenje ovog Sporazuma prilože potvrdu da se takva dobra koriste isključivo radi ispunjavanja ciljeva ovog Sporazuma.
Član 7.
Izvršni organi
(1) Organi nadležni za izvršavanje ovog ugovora jesu u Republici Srbiji Ministarstvo rada i socijalne politike, a u Slovačkoj Republici Ministarstvo unutrašnjih poslova. O mogućim promenama nadležnih organa Strane ugovora obavestitiće se diplomatskim putem.
(2) Organi nadležni za izvršavanje ovog Sporazuma mogu zaključiti protokole o izvršavanju sporazuma.
(3) Nadležni organi Strana ugovora mogu poveriti izvršavanje konkretnih radova koji proističu iz ovog Sporazuma trećoj strani.
Član 8.
Komisija
Za rešavanje pitanja gde je potrebno sprovoditi uobičajene procedure, Strane ugovora mogu osnovati zajedničku međuvladinu komisiju radi staranja o ratnim grobovima. Članovi komisije će biti potvrđeni diplomatskim putem.
Član 9.
Rešavanje sporova
Sva sporna pitanja koja se mogu pojaviti tokom izvršavanja ovog Sporazuma biće rešena pregovorima ili diplomatskim putem.
Član 10.
Završne odredbe
(1) Sporazum se zaključuje na neodređeno vreme.
(2) Sporazum stupa na snagu devedesetog (90) dana od dana obaveštavanja da su ispunjeni zakonski uslovi za stupanje na snagu ovog Sporazuma.
(3) Strane ugovora mogu suspendovati izvršenje ovog sporazuma u celosti ili pojedinim delovima u slučaju potrebe očuvanja suvereniteta, bezbednosti ili javnog reda. Strane ugovora će se obavestiti diplomatskim putem u slučaju primene ili poništavanja takvih mera. Suspenzija primene ovog Sporazuma stupiće na snagu danom određenim u obaveštenju koji je uputila jedna Strana ugovora drugoj, a u svakom slučaju ne ranije od dana prijema takvog obaveštenja.
(4) Bilo koja Strana ugovora može u pisanom obliku predložiti izmene i dopune ovog Sporazuma. Predložene izmene i dopune stupaju na snagu u skladu sa stavom 2. ovog člana.
(5) Bilo koja Strana ugovora može ovaj Sporazum u pisanom obliku diplomatskim putem otkazati. Rok važenja Sporazuma ističe istekom devedesetog (90) dana od dana uručivanja obaveštanja o otkazu od Strane druge Strane ugovora.
Sačinjeno u Beogradu dana 13. oktobra 2008. godine u dva originalna primerka, svaki od njih na srpskom, slovačkom i engleskom jeziku, pri čemu svi imaju istovetnu važnost. U slučaju razlike u tumačenju, prednost ima primerak na engleskom jeziku.
U ime Vlade Republike Srbije U ime Vlade Slovačke Republike
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku –Međunarodni ugovori”.
Ustavni osnov za potvrđivanje Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike o zaštiti ratnih grobova sadržan je u članu 99. stav 1. tačka 4) Ustava Republike Srbije, kojim je propisano da Narodna skupština potvrđuje međunarodne ugovore kad je zakonom predviđena obaveza njihovog potvrđivanja.
Nadležni organi Republike Slovačke su se još 2004. godine obratili, posredstvom Ambasade Srbije i Crne Gore u Bratislavi i Ministarstva spoljnih poslova Srbije i Crne Gore, Ministarstvu rada, zapošljavanja i socijalne politike Republike Srbije sa inicijativom za potpisivanje međudržavnog sporazuma o zaštiti kulturnih dobara iz ratnih perioda koja se nalaze na teritorijama dveju država. Slovačka strana je dostavila na razmatranje Nacrt sporazuma Vlade Republike Slovačke i predložila da se razgovori eksperata dve strane održe do kraja te godine. Ovo ministarstvo je pripremilo Informaciju za Vladu sa predlogom zaključka o usvajanju Informacije uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva finansija, Ministarstva kulture i Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo i nakon donošenja zaključka Vlade u januaru 2005. godine Vlada Srbije je odredila članove ekspertskog tima za pregovore. Međutim, pošto u to vreme Vlada Crne Gore nije imala interesa da imenuje svoje članove ekspertskog tima, a to je bilo potrebno imajući u vidu da su međudržavni sporazumi bili u nadležnosti Saveta ministara i Državne zajednice, pregovori nisu započeli.
U toku 2008. godine obnovljena je inicijativa za potpisivanje Sporazuma o zaštiti ratnih grobova od strane Slovačke Republike, pa je u tom smislu Vlada, na sednici održanoj 09. oktobra 2008. godine, donela Zaključak kojim se utvrđuje Osnova za vođenje pregovora i zaključivanje Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike o zaštiti ratnih grobova i prihvata Nacrt Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike o zaštiti ratnih grobova. Sporazum je potpisan od strane predsednika Vlade Republike Srbije i predsednika Vlade Slovačke Republike, u Beogradu, dana 13.10.2008. godine.
Na teritoriji Republike Slovačke nalaze se dva srpska vojnička groblja iz Prvog svetskog rata.
Prvo se nalazi u Trenčinu, gde je 1928. godine podignuta kapela, dok su u zajedničkoj kosturnici sahranjena 152 ratna zarobljenika, internirana civila i vojnika Austrougarske monarhije, među kojima je njih 56 srpskog porekla. Namera Vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca bila je da „braću pomiri u smrti” tako da se u toj kosturnici nalaze posmrtni ostaci pripadnika više nacionalnosti (Hrvata, Slovenaca i Muslimana). Grad Trenčin je grad pobratim sa Kragujevcem, gde je za vreme Prvog svetskog rata osuđen na kaznu streljanjem svaki deseti pripadnik 71. Trenčinskog puka zbog pobune (nisu hteli da učestvuju u streljanju srpskih civila). Godine 1928, kralj Aleksandar Prvi odlikovao je grad Trenčin ordenom Svetog Save Trećeg Reda.
Drugo srpsko vojničko groblje nalazi se u Velikom Međeru, gde je u periodu između 1914. i 1918. godine sahranjeno 5464 Srba, ratnih zarobljenika i interniranih civila. Groblje obuhvata površinu od nešto više od jednog hektara i na njemu se nalazi kapela i nekoliko krstova. U periodu između 1991. i 2001. godine, deo groblja bio je ustupljen lokalnom kinološkom društvu, ali je posle intervencije naše Ambasade priveden svojoj prvobitnoj nameni.
Na području Republike Srbije, prema evidenciji stručnih službi Ministarstva rada i socijalne politike, nalaze se dva kulturna dobra iz ratnih perioda koja svedoče o prisustvu pripadnika slovačke narodnosti na ovim prostorima. U pitanju su tzv. Čehoslovačko vojno groblje u Kragujevcu i memorijalna ploča na podzidu spomenika srpskim vojnicima stradalim u Cerskoj bici, a koji se nalazi u Tekerišu kraj Loznice. Oba kulturna dobra govore o herojskim podvizima Čehoslovaka, pripadnika austrougarske vojske, koji su odbili da ratuju protiv Srba, predali se bez borbe ili bili pogubljeni od strane austrougarskih trupa.
Navedeni vojni memorijali zahtevaju redovno održavanje i sveobuhvatnu obnovu, što se može u potpunosti ostvariti zaključivanje međudržavnog sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Slovačke Republike, za šta postoji obostrana zainteresovanost.
Za realizaciju ovog sporazuma nisu potrebna dodatna finansijska sredstva već su dovoljna sredstva koja se obezbeđuju u budžetu Republike Srbije .