ANALIZA EFEKATA ZAKONA
1. Određivanje problema koji zakon treba da reši
Prema Strategiji reforme javne uprave („Službeni glasnik RS”, br. 9/14 i 42/14 – ispravka), utvrđeno je cilj uspostavljanja usklađenog sistema radnih odnosa i plata zaposlenih u javnom sektoru (III.B.1).U Akcionom planu za sprovođenje Strategije reforme javne uprave („Službeni glasnik RS”, br. /15) definisane su aktivnosti u vezi uspostavljanja usklađenog javnoslužbeničkog sistema sa ciljem da se na jedinstven način, urede radni odnosi i plate u javnim službama, državnim organima, organima autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave i javnim agencijama. Zakonom o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS”, br. 18/16 i 108/16), propisana je obaveza da se do 1. januara 2018. godine donese, u skladu sa odredbama ovog zakona, zakon kojima se uređuje radnopravni status, plate i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Kao sistemski zakon na čijoj se normativnoj podlozi i prema izričitoj odredbi donose ovaj i drugi posebni zakoni, usvojen je u situaciji izrazite fragmentiranosti propisa o platama i zaradama u javnom sektoru, koje su izazvale probleme upravljivosti, neujednačenosti, netransparentnosti i nepravednosti. Postojanje posebnih pravnih pravila koja su važila za pojedine delove javnog sektora, vodilo je ka mogućnosti olake izmene tih pravila u interesu isključivo one grupe na koju se odnose, bez sagledavanje celine javnog sektora kao takvog. To je posledično dovelo do ogromnih razlika u visini plata za poslove koji se obavljaju pod istim ili sličnim uslovima, u zavisnosti od dela javnog sektora u kojem se ti poslovi vrše.
Imajući u vidu navedno, Zakon o zaposlenima u javnim službama je propis koji predstavlja deo reformskog procesa, zasnovanog na Strategiji reforme javne uprave i čini celinu propisa čiji je normativni osnov za donošenje utvrđen u Zakonu o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru.
Naime do sada se u pogledu regulisanja radnih odnosa u javnim službama primenjivao Zakon o radu („Službeni glasnik RS”, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14, 13/17 – US), kao sistemski zakon u oblasti radnih odnosa, a koji prepoznaje specifičnost radnih odnosa u javnim službama imajući u vidu da u članu 2. propisuje da se njegove odredbe primenjuju i na zaposlene u državnim organima, organima AP i JLS i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno. Naime, u javnim službama postoji potreba da se na drugačiji način urede pojedini radnopravni instituti kao štoje uspostavljanje transparentnog i na kvalitetu zasnovanog prijema u radni odnos, odnosno potreba da se u javnim službama kroz javni konkurs od samog početka vrši selekcija između najboljih kandidata koji se opredele za rad u javnom sektoru, uspostavljanje sistema merenja i vrednovanja radnog učinka pojedinca, koji sa merenjem kvaliteta rada javnih službi treba da unapredi njen rad, odnosno kvalitet usluge pružene njenim korisnicima.
Zbog svega napred navedenog, nametnula se neophodnost uređenja radnih odnosa u javnim službama putem prepoznavanja njihovih specifičnosti u odnosu na Zakon o radu, uz uređenje sistema plata, kroz donošenje zakona kojim će se urediti radni odnosi i plate u javnim službama i koji treba da uvaži specifičnosti rada u javnim službama kroz regulisanje pojedinih instituta koji nisu prepoznati u Zakonu o radu ili kroz definisanje pojedinih prava i obaveza zaposlenih na drugačiji način. Takođe, ovaj zakon treba da uredi radnopravne institute na taj način da njihova primena odgovora svim javnim službama, odnosno da karakteristike radnih odnosa u nekim javnim službama kroz neposredno uredi ili uputi na zakon kojim se uređuje rad pojedine javne službe kao što je stručno usavršavanje, profesionalno napredovanje, sticanje licence za rad, izbora organa upravljanja i uloga organa rukovođenja, rad na određeno vreme svojstven toj javnoj službi, poseban konkursni postupak zbog specifičnih uslova za sticanje stručnih zvanja zaposlenih i dr.
2. Ciljevi koji se donošenjem zakona postižu
Reforma radnih odnosa i plata u javnim službama deo je reformskog procesa javnog sektora koji se pokazao kao nužan i neophodan prvenstveno zbog potrebe uređenja sistema i vrednovanja rada u oblastima koje su od primarnog značaja za svako društvo (zdravstvo, prosveta, socijalna zaštita i dr.), a kojim se odražava i nivo uređenja i efikasnosti države.
Takođe, donošenjem ovog zakona doprineće prevazilaženju problema koje u praksi izaziva primena različitih zakona kojim se reguliše radnopravni status zaposlenih u javnim službama. S jedne strane su to opšti propisi o radu, koji se uglavnom i većim delom primenjuju u pogledu regulisanja radnopravnog statusa zaposlenih u javnim službama, ali je primena isključena u odnosu na uređivanje plata i drugih primanja zaposlenih u javnim službama, osim za situacije kada neko pitanje nije uređeno posebnim zakonom u ovoj oblasti. Celovitim uređenjem svih aspekata radnopravnog statusa zaposlenih u javnim službama omogućiće se stvaranje jednog zaokruženog sistema koji unutrašnjom fleksibilnošću uvažava specifičnosti ovog dela javnog sektora.
Navedenim zakonom postiže se da načelo rada u javnim službama i prava i obaveza zaposlenih moraju da poštuju svi – od direktora, stručnih radnika do pomoćnog osoblja; adekvatnija organizacija rada javnih službi preko prepoznavanja poslova koji se obavljaju u javnim službama i njihovo uređenje u Katalogu radnih mesta, povezivanje Kataloga sa aktima o sistematizaciji i uvođenje načela za izradu ovog akta; omogućavanje poslodavcu da efikasnije organizuje rad bez umanjenja prava zaposlenih i njihove zaštite; uvođenje obaveznosti javnog konkursa za prijem u radni odnos svih zaposlenih u cilju prijema stručnijih kadrova, uključujući i direktore; uspostavljanje sistema vrednovanja radnog učinka i povezivanje tog sistema sa platama, izvršavanjem radnih obaveza, utvrđivanjem potreba za stručnim usavršavanjem i dr; prepoznavanje specifične organizacije rada javnih službi i potrebu dostupnosti njenih usluga korisnicima, ponekad i neprekidno – kroz definisanje dežurstva, pripravnosti, dodatnog opterećenja na radu i ostvarivanje odgovarajućih prava zaposlenih po tom osnovu; regulisanje radnopravnog statusa direktora od zasnivanja radnog odnosa do prestanka, uz prepoznavanje uloge osnivača koji vrši imenovanja direktora; prepoznavanje mera koje osnivač preduzima na osnovu postojećih zakonskih rešenja (izmena mreža ustanova i druge promene u organizaciji rada, umanjenja finansiranja troškova rada i sl) i omogućavanje osnivaču i socijalnim partnerima da nađu najedkvatniji način da se umanje negativne posledice tih mera na zaposlene i zaposlenost; uređenje elemenata za ostvarivanje plata, naknada plata i drugih troškova rada zaposlenih. Dodatna zaštita pojedinih kategorija zaposlenih (materinstva, u slučaju gubitka zdravstvene sposobnosti); kategorizacija povreda radnih obaveza na lakše i teže, usled čega zbog lakših povreda ne može nastupiti najoštrija posledica prestanka radnog odnosa; prepoznavanje uloge kolektivnog pregovaranja u definisanju prava i obaveza koje proizilaze iz novog načina uređenja pojedinih prava i zaštita nivoa zatečenih primanja u prelasku na novi sistem plata.
U pogledu plata i drugih primanja zaposlenih u javnim službama, koje su samo jedan aspekt radnopravnog statusa ove kategorije zaposlenih, u oblasti javnih službi uočena je izrazita fragmentiranost propisa koja sa sobom nužno povlači problem upravljivosti i netransparentnosti. Ovi problemi najuočljiviji su kad se analiziraju pozitivni propisi u delu koji se odnosi na osnovne elemente plate zaposlenih u javnim službama – osnovicu, koeficijente i dodatke na platu.
Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama uređuje se način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budzeta Republike, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave; zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i zaposlenih u organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja. Prema ovom Zakonu, plata se utvrđuje pomoću osnovice za obračun plata i koeficijenta, kao i dodatka na platu. Osnovna plata čini proizvod osnovice i koeficijenta. Dodatno, za zaposlene u javnim službama koje se finansiraju iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje predviđa se i deo plate po osnovu radnog učinka (javne službe u oblasti zdravstva). Koeficijent se određuje prema složenosti poslova, odgovornosti, uslova rada i stručne spreme.
Uredba o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada donela na osnovu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, obuhvata veći deo javnog sektora. Uredbom je utvrđeno oko 500 koeficijenata za obračun i isplatu plata zaposlenih u sistemu obrazovanja, kulturi, socijalnoj zaštiti, zdravstvenim ustanovama, stručnim službama određenih zavoda i organizacija obaveznog socijalnog osiguranja itd. Raspon osnovnih koeficijenta je između 5,63-30,36. Dodatno, Uredbom se određuju uslovi i pravila za uvećavanje utvrđenih koeficijenata, te tako postoji i dodatnih 176 uvećanja koeficijenata na osnovu 15 različitih uslova uvećanja. Uvećanje osnovnih koeficijenata može biti procentualno (od 2% do 30%), ili uvećanje za određenu vrednost od 0,30 do 4,50.
Osnovicu, kao drugi činilac za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama utvrđuje Vlada zaključkom.
Kao treći deo za određenje plate u javnim službama postoji dodatak na platu. Zakon detaljno uređuje pitanja minulog rada, prekovremenog rada, rada na dan praznika, terenskog dodatka i rada noću. Pored navedenih dodataka na platu propisano je i uvećanje plate za javne službe koje ostvare prihode, koji nisu javni prihodi u smislu Zakona o javnim prihodima i javnim rashodima, mogu uvećati plate utvrđene u skladu sa ovim zakonom i uredbom kojom su utvrđeni koeficijenti do visine ostvarenog prihoda, a najviše do 30% po zaposlenom, a u visokom obrazovanju i zdravstvu-bez ograničenja.
U segmentu plata i drugih primanja zaposlenih u javnim službama, ovaj zakon, sledeći ciljevi utvrđene sistemskim zakonom o platama, donosi se sa svrhom uspostavljanja ujednačenog i finansijski održivog sistema finansiranja plata u ovom delu javnog sektora, kroz uvažavanje specifičnosti koje sa sobom nosi delatnost javne službe kao usluge koja služi potrebama građana.
Ujednačenost sistema postiže se i najpre kroz primenu osnovice koja se utvrđuje u skladu sa zakonom kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru. Na ovaj način omogućava se da ujednačavavanje prvog elementa plate bude izvršeno na nivou opštih pravila sistemskog zakona. Takođe, zakonom je dodatno precizirano da se napred opisani način određivanja osnovice koristi za obračun mesečne plate zaposlenog, a da u situaciji kada zaposleni u toku meseca nije ostvario pun fond radnih sati zbog odsustva sa rada u skladu sa zakonom ili zbog rada sa nepunim radnim vremenom osnovica se dobija deljenjem osnovice za obračun mesečne plate zaposlenog sa brojem 174. Isti način određivanja osnovice primenjen je i kod uvećane plate.
Dalje, na bazi opštih kriterijuma za vrednovanje poslova radnih mesta predviđenih Zakonom o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru, ujednačavanje sistema postiže se usvajanjem bližih merila za primenu kriterijuma za svrstavanje radnih mesta u platne grupe i platne razrede. Primenom ovakvog sistema vrednovanja, koeficijenti radnih mesta određuju se na osnovu jasno definisanih pravila koja ne ostavljaju prostora nejednakom postupanju u istim situacijama. Zakonom je dodatno predviđeno da će aktom Vlade biti izvršeno svrstavanje radnih mesta u platne grupe i platne razrede i određeni početni koeficijenti, a na osnovu kriterijuma i merila koji su predviđeni ovim zakona.
Uporedo sa osnovnim ciljem i razlogom za donošenje ovog zakona – postizanje ujednačenosti sistema, ovaj zakona omogućava fleksibilnost sistema i izbegavanje nepotrebne rigidnosti tako što ostavlja mogućnost da se licu koje poseduje prethodno radno iskustva i znanja određenog kvaliteta, odredi koeficijent koji je do dva platna razreda veći u odnosu na platni razred platne grupe u koju je njegovo radno mesto svrstano. Na ovaj način zakona stimuliše zapošljavanje lica koja svojim specifičnim znanjima i iskustvom mogu doprineti poboljšanju kvaliteta rada u delatnosti javne službe.
Takođe, uvažavajući specifičnosti obavljanja određenih poslova, zakon propisuje korektivni koeficijent za zaposlene koji obavljaju usko specijalizovane poslove koji su od naročitog interesa za dobrobit građana. Radi se o zdravstvenim radnicima koji rade u timovima u oblastima interventne kardiologije, interventne neurologije i za presađivanje organa i tkiva, kao i zdravstvenim saradnicima koji rade u timovima za presađivanje organa i tkiva, kojima se početni koeficijent za obračun i isplatu plate uvećava se za 20%. Naime, pružanje ovih vrsta zdravstvenih usluga doprinosi ne samo unapređenju kvaliteta zdravstvene nege i obezbeđenju višeg nivoa kvaliteta života pacijenta, već predstavlja i značajne uštede u sredstvima obaveznog zdravstvenog osiguranja u odnosu na druge oblik terapije, imajući u vidu iznos sredstava koji je potrebno obezbediti za lekove i druga medicinska sredstva kada izostane pružanje ovih vrsta zdravstvenih usluga.
Ovim zakonom predviđeni su i specifični osnovi za uvećanu platu, pored onih koji su predviđeni sistemskim zakonom o platama, a to su uvećana plata za rukovođenje, uvećana plata za dežurtsvo i rad po pozivu, uvećana plata zbog posebnih uslova rada, uvećana plata zbog dodatnog opterećenja na radu, uvećana plata za posebnu stručnu osposobljenost, uvećana plata za radni učinak, odnosno ostvarene rezultate rada, kao i uvećanje plate iz sopstvenih prihoda. Na ovaj način se u segmentu plata, kao dela radnopravnog statusa zaposlenih, kompletira proces započet sistemskim zakonom o platama u ovom podsistemu.
Takođe odredbama Predloga zakona predviđa se da ukupan brooj rukovodilaca unutrašnjih organizacionih jedinica javne službe ne može biti veći od 20% od ukupnog broja izvršilaca, što predstavlja međunarodni standard u pogledu optimalnog broja zaposlenih koji čine rukovodeći kadar.
3. Druge mogućnosti za rešavanje problema
Pravna priroda materije koja se reguliše predlogom zakona, zahteva da se uredi isključivo zakonom.
Pored toga, članom 39. stav 3. Zakona o sistemu plata zaposlenih u javnom sektoru, propisano je da će se do 1. januara 2018. godine doneti u skladu sa odredbama ovog zakona, zakoni kojima se uređuju radnopravni status, plate i druga primanja zaposlenih u javnim službama, javnim agencijama i drugim organima i organizacijama koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave. Članom 2. Zakona o radu, propisano je da se odredbe ovog zakona primenjuju i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno. Imajući u vidu ciljeve zadate u Strategiji reforme javne uprave koji se odnosi na uspostavljanje jedinstvenog javnoslužbeničkog sistema i s tim u vezi zakonsku obavezu uređenja radno pravnog statusa, plata i drugih primanja zaposlenih u javnim službama posebnim zakonom, nisu postojale druge mogućnosti za uređivanje ovih oblasti, osim zakonom.
4. Zašto je donošenje zakona najbolje za rešavanje problema
Sistem radnih odnosa u javnim službama, sistem plata, naknada i drugih troškova zaposlenih u javnim službama moguće je urediti isključivo zakonom, kako bi se obezbedili jedinstven i usklađen način uređenja svih pitanja koje se odnose na radne odnose i plate zaposlenih u javnim službama. Predložen zakon o zaposlenima u javnim službama odnosi se na materiju koja se isključivo reguliše zakonom.
5. Na koga će i kako uticati predložena rešenja
Primena novog Zakona uticaće direktno na sve javne službe koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina, opština, grad ili gradska opština u skladu sa zakonom kojim se uređuje osnivanje i rad javnih službi, organizacije obaveznog socijalnog osiguranja i drugim javnim službama osnovanim u skladu sa Zakonom o javnim službama osim javnih preduzeća i privrednih društava osnovanih za obavljanje delatnosti koje obavljaju javne službe. Pored toga primena zakona uticaće i na organe državne uprave odnosno ministarstva u čijim resorima su određene javne službe.
Novi Zakon imaće pozitivan i neposredan uticaj na sve zaposlene i radno angažovanje u javnim službama, jer se ovim zakonom na jedinstven način uređuju radni odnosi u svim javnim službama.
Konačno, očekuje se da primena novih zakonskih rešenja pozitivno utiče i na građane i privredu s obzirom da novopostavljeni i jedinstven sistem radnih odnosa i plata zaposlenih u javnim službama treba da doprinese kvalitetnijem, delotvornijem i efikasnijem pružanju usluga.
6. Troškovi koje će primena zakona izazvati kod građana i privrede, posebno malih i srednjih preduzeća
U pogledu procenjenih finansijskih sredstava za sprovođenje ovog zakona na osnovu podataka ministarstava u čijem delokrugu su javne službe, potrebno je dodatno opredeliti:
Resor socijalne zaštite:
– mesečno 3.914.955,00 dinara, a na godišnjem nivou 47.000.000,00 dinara za zaposlene u ustanovama socijalne zaštite za pripravnost – Član 85. Predloga zakona propisuje da zaposleni može biti obavezan da bude stalno dostupan radi pružanja neophodnih usluga korisnicima javne službe van svog radnog vremena, ako se ukaže takva potreba i da se obaveza pripravnosti u javnoj službi utvrđuje zakonom kojim se uređuje rad javne službe, a odluku o uvođenju pripravnosti donosi direktor javne službe kojom se naročito utvrđuje vreme pripravnosti i zaposleni koji su pripravni. Članom 148. Zakona o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik RSˮ, broj 24/11), je utvrđeno da je u centru za socijalni rad pripravnost poseban oblik rada van radnog vremena kod kojeg zaposleni mora biti stalno dostupan (u pripravnosti) da bi, ako zatreba, izvršio neodložnu intervenciju, a odluku o uvođenju i obimu pripravnosti donosi direktor centra za socijalni rad. Zaposleni za vreme pripravnosti imaju pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a najmanje – za svaki sat pripravnosti u visini 10% vrednosti radnog sata osnovne zarade. Zaposlenom koji je za vreme pripravnosti pozvan da izvrši neodložnu intervenciju vreme efektivnog rada po pozivu računa se i isplaćuje kao prekovremeni rad. Uvećanje zarade po osnovu prekovremenog rada isključuje uvećanje po osnovu pripravnosti za isti period;
– potrebna dodatna sredstva na godišnjem nivou od 32.000.000 dinara na ime dodatka na plate zaposlenih u ustanovama socijalne zaštite za uvećanje plate, po osnovu primene člana 23. tačka IV. Predloga zakona koji propisuje da zaposleni u oblasti socijalne zaštite ostvaruje pravo na uvećanu platu zbog posebnih uslova rada koji se ne vrednuju u početnom koeficijentu, i to: zaposleni stručni radnici u centrima za socijalni rad koji obavljaju poslove staratelja do 10 štićenika u ime organa starateljstva kada dužnost starateljstva vrši organ stareljstva neposredno u visini od 2% od osnovne plate, odnosno preko 10 štićenika u visini od 4% od osnovne plate; direktori, odnosno zaposleni u ustanovama socijalne zaštite za smeštaj korisnika postavljeni za staratelja do 10 štićenika smeštenih u toj ustanovi u visini od 2% od osnovne plate, odnosno preko 10 štićenika u visini od 4% od osnovne plate.Na osnovu podataka pribavljenih od 165 opštinskih centara za socijalni rad na teritoriji Republike, u svim centarima za socijalni rad na teritoriji Republike ima ukupno 1261 zaposlenih stručnih radnika koji obavljaju poslove staratelja u ime organa starateljstva kada dužnost starateljstva vrši organ stareljstva neposredno od kojih je 69 staratelja sa VI stepenom stručne spreme (60 ima do 10 štićenika, a 9 preko 10) i 1192 staratelja sa VII stepenom stručne spreme (1085 ima do 10 štićenika, a 102 preko 10).
– iznos od 50.000.000,00 dinara na godišnjem nivou u ustanovama socijalne zaštite po osnovu uvećane plate za rad nedeljom – član 121. IV tačka 3).
– U oblasti socijalne zaštite potrebno je obezbediti 26.000.000,00 dinara na godišnjem nivou, na ime uvećanje plate od 15% u početnom koeficijentu u odnosu na dosadašnji koeficijent za zaposlene za neposredan rad sa korisnicima pod posebnim uslovima (za radna mesta servirka, berberin-frizer, portir, vešerka i spremačica).
UKUPNO za resor socijalne zaštite potrebno je dodatnih 155.000.000,00 dinara godišnje, po svim napred navedenim osnovama.
Resor zdravstva:
– iznos od 197.259.000 dinara godišnje za zdravstvene ustanove i to: 73.417.000 dinara za usluge interventne kardiologije, gde je za sve članove stručnih timova koji rade u oblasti rada kardiologija u zdravstvenim ustanovama obračunat iznos uvećanja primenom korektivnog koeficijenta na godišnji iznos bruto plate; iznos oko 26.622.000 dinara za interventnu neurologiju, gde je za sve članove stručnih timova koji rade u oblasti rada neurologija u zdravstvenim ustanovama obračunat iznos uvećanja primenom korektivnog koeficijenta na godišnji iznos bruto plate; iznos 97.220.000 dinara za transplantaciju, gde je za sve članove stručnih timova koji rade na uslugama transplantacije obračunat iznos uvećanja primenom korektivnog koeficijenta na godišnji iznos bruto plate;
Resor prosvete:
– na godišnjem nivou približno 4.000.000,00 dinara za zaposlene u radnike obezbeđenja u ustanovama učeničkog i studenstkog standarda, shodno zakonskoj obavezi da te poslove obavljaju lica sa 4. stepenom stručne spreme.
– na ime člana 121. III tačka 5) u oblasti obrazovanja iznos od 5.963.000,00 za 2018. godinu, za 2019. godinu 17.893.000,00 što je ukupno naredne dve godine 23.856.000,00 dinara.
– u oblasti obrazovanja, član 121. III tačka 1) po osnovu rada vaspitača sa decom ometenom u razvoju, po osnovu uvećanja dodatka na platu sa postojećih 3% na 5%.
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja ne finansira plate zaposlenih u predškolskim ustanovama već vrši transfer sredstava za pripremni predškolski program, te stoga nije u mogućnosti da popuni PFE obrazac za finansijske efekte uvećanja dodatka na platu.
Kako bi se imao uvid u to koliko bi iznosilo traženo povećanje, urađena je procena, odnosno analiza na osnovu broja dece sa smetnjama u razvoju za koju je izrađen individualni obrazovni plan (IOP), kojih prema Zvaničnim podacima Republičkog zavoda za statistiku ima 759.
Na osnovu urađene analize utvrđeno je da bi povećanje dodatka na platu sa 3% na 5% prouzrokovalo i povećanje sredstava potrebnih za plate vaspitača za 13.612.108 dinara na godišnjem nivou;
UKUPNO resor prosvete iz budzeta Republike Srbije potrebno je za 2018.godinu 9.963.000,00 dinara i za 2019.godinu 21.893.000,00 dinara.
Resor kulture:
– iznos od 39.000.000,00 dinara za zaposlene u ustanovama kulture, na godišnjem nivou, po osnovu uvećanja plate od 5% zbog uslova rada – član 121. I tačka 1).
U pogledu mase sredstava za osnovne plate zaposlenih, primena ovog zakona podrazumeva donošenje osnovice koja će obezbediti da se, i pored primene novih koeficijenata za obračun i isplatu plate, ukupna masa zadrži u okviru raspoložovih sredstava, uz zaštitu zatečene visine plate koju je zaposleni ostvario na dan stupanja na snagu zakona.
7. Da li pozitivni efekti opravdavaju troškove
Pozitivni efekti Predloga zakona o zaposlenim u javnim službama ogledaju se u nužnoj reformi radnih odnosa i plata u javnim službama kao delu reformskog procesa javnog sektora koji se pokazao kao neophodan ne samo zbog procesa evropskih integracija, već prvenstveno zbog potrebe uređenja jedne značajne oblasti čiji rad ima duboke posledice u svakom društvu. Uređenje sistema i vrednovanje rada u zdravstvu, prosveti, socijalnoj zaštiti i drugim javnim službama i kvalitet usluga koje javne službe pružaju građanima, treba da postane ogledalo uređenja i efikasnosti države. Potreba celovitijeg i adekvatnijeg uređenja sistema radnih odnosa i plata proizilazi i iz ad hoc i privremenih rešenja koja su bila nametnuta neophodnošću brzog reagovanja i zaštite trošenja budzetskih sredstava, kao što su formiranje Komisije za odobravanje novog zapošljavanja, zakon koji je doveo do privremenog smanjenja osnovice za zaposlene u javnom sektoru ili zakon u skladu sa kojim se određuje maksimalan broj zaposlenih u javnom sektoru. Radi se o merama privremenog karaktera koje moraju da se napuštaju onog trenutka kada zažive rešenja koja će da uspostave trajne mehanizme kojima se postiže održivost sistema.
8. Da li zakon stimuliše pojavu novih privrednih subjekata na tržištu i tržišnu konkurenciju
Primena novog zakona ne stimiliše pojavu novih privrednih subjekata na tržišu i tržišnu konkurenciju.
9. Da li su zainteresovane strane imale priliku da iznesu svoje stavove
Ministar državne uprave i lokalne samouprave, u skladu sa ovlašćenjima iz člana 23. stav 2. Zakona o državnoj upravi („Službeni glasnik RS”, br. 79/05, 101/07, 95/10 i 99/14) i člana 28. Uredbe o načelima za unutrašnje uređenje i sistematizaciju radnih mesta u ministarstvima, posebnim organizacijama i službama Vlade („Službeni glasnik RS”, br. 81/07 – prečišćen tekst, 69/08, 98/12 i 87/13), doneo je Rešenje o obrazovanju Posebne radne grupe za pripremu teksta Predloga zakona o radnopravnom statusu i platama zaposlenih u javnim službama koja je u okviru zadatka da pripremi tekst predloga tog zakona, pripremila tekst Predloga zakona o zaposlenima u javnim službama.
U radu Posebne radne grupe učestvovali su predstavnici organa čiji je delokrug povezan sa sadržinom ovog zakona. Pored predstavnika Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave, u radu na pripremi Predloga zakona učestvovali su i predstavnici Republičkog sekretarijata za zakonodavstvo, Ministarstva finansija, Ministarstva zdravlja, Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, Ministarstva kulture, Ministarstva trgovine, turizma i telekomunikacija, Ministarstva poljoprivrede,šumarstva i vodoprivrede, Ministarstva omladine i sporta, kao i predstavnik pravosuđa odnosno sudija Vrhovnog kasacionog suda.
Konsultativni proces o tekstu zakona započet je u toku pripreme radne verzije predloga ovog zakona. S tim u vezi, održano je 16 sastanaka sa predstavnicima sindikata iz oblasti javnih službi i to iz oblasti prosvete sa Sindikatom zaposlenih u naučnoistraživačkoj delatnosti Srbije, Sindikatom obrazovanja Srbije, Sindikatom visokog obrazovanja Srbije, Granskim sindikatom prosvetnih radnika Srbije „Nezavisnost“, Unijom sindikata prosvetnih radnika, Sindikatom radnika u prosveti Srbije, Samostalnim sindikatom predškolskog vaspitanja i obrazovanja Srbije, iz oblasti zdravstva i socijalne zaštite sa Sindikatom „Nezavisnost“, Sindikatom medicinskih sestara i tehničara Srbije, Sindikatom lekara i farmaceuta Srbije, Sindikatom zaposlenih u zdravstvu i socijalnoj zaštiti Srbije, iz oblasti kulture sa Savezom samostalnih sindikata- Sindikatom kulture Srbije, Konfederacijom slobodnih sindikata, Granskim sindikatom kulture i umetnosti „Nezavisnost“, Sindikatom centralnog instituta za konverzaciju i sa sindikatima organizacija obaveznog socijalnog osiguranja o to sa Sindikatom zaposlenih u RFZO, Sindikatom zaposlenih u RF PIO i Sindikatom zaposlenih u NSZ.
Pored toga u periodu od 6. do 11. jula 2017. godine održavno je osam fokus grupa sa predstavnicima zaposlenih iz javnih službi koje su činili direktori ustanova odnosno javnih službi i to iz predškolskih ustanova (vrtića), osnovnoškolskih ustanova, srednjoškolskih ustanovama, domova učenika, muzejskih ustanova, pozorišta, biblioteka i ustanova zadužbina.
Konsultativni proces je bio izuzetno interaktivan, svi komentari i predlozi za unapređenje teksta radne verzije zakona uzeti su u razmatranje, a oni koji su bili u skladu sa pravnim sistemom i u duhu rešenja koja treba da ostvare svrhu donošenja zakona ugrađeni su u tekst Predloga zakona.
U periodu od 18. avgusta do 6. septembra 2017. godine sprovedena je javna rasprava o Predlogu zakona o zaposlenima u javnim službama, na kojima se su zainteresovani subjekti se upoznali sa radnom verzijom Zakona o zaposlenima u javnim službama i dostavili svoje komentare, predloge i sugestije. Tekst Predloga zakona o zaposlenima u javnim službama predstavljen je na okruglim stolovima koji su održani 24. avgusta u Novom Sadu, 28. avgusta u Kragujevcu i 4. septembra u Beogradu. Učesnici okruglih stolova uzeli su aktivno učešće i izneli svoje komentare na tekst Predloga zakona o zaposlenima u javnim službama.
Predlozi i pitanja izneti u diskusiji na održanim okruglim stolovima uglavnom su bili u pravcu razjašnjenja, odnosno pojašnjenja konceptualnih i pojedinačnih rešenja sadržanih u Predloga zakona, što je doprinelo boljem razumevanju teksta Predloga zakona i cilja koji se njegovim donošenjem želi postići, kao i konkretni predlozi i sugestije za unapređenje određenih članova Predloga zakona.
Najveće interesovanje učesnika okruglih stolova odnosilo se na pitanja u vezi sa odredbama koje se odnose na uvećanje plate zbog posebnih uslova rada, uvećanja plate zbog dodatnog opterećenja na radu, načina popunjavanja radnih mesta, privremeni i trajni premeštaj, preuzimanja i internog tržišta rada, prestanak radnog odnosa, vrednovanje rezultata rada zaposlenih u javnim službama. Određeni broj komentara, predloga i sugestija u toku trajanja javne rasprave dostavljeni su Ministarstvu državne uprave i lokalne samouprave putem elektronske pošte.
Nakon završene javne rasprave uzete su u razmatranje sve primedbe i sugestije koje su iznete kako na okruglim stolovima održavnim u Novom Sadu, Kragujevcu i Beogradu tako i oni koji su pristigli Ministarstvu državne uprave i lokalne samouprave putem elektronske pošte. S tim u vezi prihvaćene su primedbe koje se odnose na odredbe Predloga zakona o zaposlenima u javnim službama, u vezi:
dodatnog opterećenja na radu, precizirano je da se na radnim mestima na kojima se poslovi obavljaju prema normativima rada u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad javne službe, dodatnim opterećenjem na radu u okviru punog radnog vremena smatra se rad preko pune norme;
premeštaja na drugo radno mesto i u drugo mesto rada, precizirano je da je zaposleni dužan da, po pismenom nalogu neposrednog rukovodioca bez izmene ugovorenih uslova rada, radi na radnom mestu koje ne odgovara njegovoj vrsti i stepenu stručne spreme, ako ispunjava uslove za njihovo obavljanje, dok traju te okolnosti, ako nije moguće obezbediti obavljanje poslova javne službe na drugačiji način;
pravilnika o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta u vezi radnih mesta na kojima se obavljaju poslovi prema normativnima rada u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad javne službe i na radnim mestima koja pored tipičnih opisa poslova iz akta vlade obuhvataju i rukovođenje unutrašnjom organizacionom jedinicom u skladu sa organizacijom rada kod poslodavca, a u aktu vlade nije određeno radno mesto sa opisom rukovođenja koje odgovara opisu posla koji se obavlja kod poslodavca, u pravilnik se pored naziva radnog mesta iz akta Vlade unosi naziv vezan za rukovođenje (šef službe, načelnik odeljenja i dr);
dopuštenosti popunjavanja radnih mesta u delu koji se odnosi na popunjenost radnog mesta na kome radi zaposleni sa nepunim radnim vremenom, odnosno zaposleni sa nepunom normom neposrednog rada, smatra se da nije popunjeno za deo radnog vremena do punog radnog vremena, odnosno za deo do utvrđene norme neposrednog rada tog radnog mesta određenog Pravilnikom. Pored toga, utvrđena je obaveza poslodavca da je dužan da omogući zaposlenom da se izjasni o razlozima za otkaz ugovora o radu u slučaju da je radni odnos zasnovan suprotno tome što nisu bili ispunjeni uslovi za popunjavanje radnog mesta, kao i da razmotri mišljenje sindikata čiji je zaposleni član koje je zaposleni dostavio uz izjašnjenje, pre otkaza ugovora o radu;
privremenog premeštaja koji može da traje najduže 45 radnih dana u periodu od 12 meseci (umesto kalendarske godine) ;
Internog tržišta rada, precizirano je da se radi o evidencijama zaposlenih i prava i obaveze zaposlenih za čijim radom prestaje potreba u cilju planiranja kadrova u određenoj oblasti rada javne službe, ostvarivanja potreba javnih službi za kadrovskim kapacitetima, utvrđivanja podataka o radnim mestima u javnoj službama koja nisu popunjena, podataka o zaposlenima za čijim radom je prestala potreba, kao i podataka o drugim kadrovskim potrebama;
osnovice za obračnu osnovne plate za ostvarene sate rada zaposlenog koji u toku meseca nije ostvario pun fond radnih sati zbog odsustva sa rada u skladu sa zakonom ili zbog rada sa nepunim radnim vremenom;
uvećanja plate i to u oblasti obrazovanja za vaspitače u vasitnoj grupi u kojoj ima dece sa smetnjama u razvoju povećan je procenat za uvećanje plate sa 3% na 5% po detetu;
za zaposlene u ustanovama učeničkog i studentskog standarda za rad nedeljom u visini 20% od osnovne plate za svaki sat rada nedeljom;
za zvanja pedagoškog savetnika 5% od osnove plate, samostalnog pedagoškog savetnika 7% od osnove plate, višeg pedagoškog savetnika 10% od osnovne plate i visokog pedagoškog savetnika 12% od osnovne plate;
u oblasti socijalne zaštite predviđeno je uvećanje plate za rad nedeljom u visini od 20% od osnovne plate za svaki sat rada nedeljom;
uvećana plata zbog dodatnog opterećenja na radu u pogledu broja dana nakon kojih se računa uvećnje plate i to sa 10 radnih dana na 5 radnih dana (za 4% od osnove plate odnosno 5% osnovne plate ako zaposleni zamenjuje rukovodioca unutrašnje jedinice) i sa 20 radnih dana na 10 radnih dana (za uvećanje od 8% osnovne plate, odnosno 10% osnovne plate ako zaposleni zamenjuje rukovodioca);
u vezi otpremnine za odlazak u penziju precizirano je da se prosečnom platom koja se obračunava za otpremninu zaposlenom koji odlazi u penziju smatra prosečna plata ostvarena u posledanja tri meseca, umesto dva kako je bilo predviđeno;
u vezi akta Vlade kojim će se uređuje naknada troškova zaposlenih u javnim službama precizirano je da se ne mogu umanjiti prava koja zaposleni ostvaruju u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima u javnim službama koji su na snazi na dan stupanja na snagu ovog Zakona.
10. Koje će mere tokom primene zakona biti sprovedene da bi se ostvarili razlozi donošenja zakona
Primena novog Zakona podrazumeva sprovođenje sledećih mera:
donošenje podzakonskog akta kojim će se bliže urediti vrednovanje rezultata rada i radnog učinka za javne službe i to na predlog ministra nadležnog za pojedinu javnu službu i ministra nadležnog za poslove plata u javnim službama;
donošenje podzakonskog akta o radnom učinku kod organizacija obaveznog socijalnog osiguranja i drugih organizacionih oblika koji se osnivaju i deluju u skladu sa propisima o javnim službama uz prethodno pribavljenu saglasnost ministra u čijoj su nadležnosti poslovi organizacije obaveznog socijalnog osiguranja ili drugog organizacionog oblika – javne službe i ministra nadležnog za poslove plata u javnim službama;
donošenje akta Vlade kojim se utvrđuje svrstavanje radnih mesta zaposlenih u javnim službama u platne grupe i platne razrede i određivanje početnog koeficijenta;
donošenje opštih akata poslodavca uz prethodno pribavljenu saglasnost osnivača, kojim se uređuje svrstavanje radnih mesta zaposlenih u platne grupe i platne razrede i određivanje početnog koeficijenta za radna mesta čiji se nazivi i opisi u skladu sa zakonom kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru određuju njihovim pravilnikom;
donošenje novih pravilnika o radu u javnim službama koje sa odredbama Zakona i usklađena primena kolektivnih ugovora u smislu da se do zaključenja novih kolektivnih ugovora u javnim službama primenjuju samo odredbe zaključenih KU koje su u saglasnosti sa zakonom o zaposlenima u javnim službama kao i zakonom kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru;
donošenje Pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova u javnim službama, koji je usklađen sa odredbama zakona kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru i ovog zakona, i s tim u vezi izrada i donošenje rešenja kojim se utvrđuju nazivi radnih mesta čije poslove zaposleni obavljaju u skladu sa nazivima iz Pravilnika, prijave podataka o radnim mestima iz rešenja u Registar zaposlenih, izabranih, imenovanih i postavljenih lica u javnom sektoru, donošenje rešenja o koeficijentima za zaposlene u skladu sa odredbama ovog zakona.
donošenje akta Vlade kojim će se za zaposlene u javnim službama urediti pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u zemlji ili inostranstvu, za smeštaj i ishranu za vreme rada i boravka na terenu i na naknadu troškova koji su izazvani privremenim ili trajnim premeštajem u drugo mesto rada.