PRILOG 3.
U poslednje tri godine ukupan broj plovila za prevoz tereta se povećao sa 449 na 518 (Dunavska komisija: http://www.danubecommission.org). Uglavnom se uvoze brodovi iz Savezne Republike Nemačke i Kraljevine Holandije koji se nalaze više godina u eksploataciji. U Tabeli 3.1 nalazi se ukupan broj i ukupna nosivost teretnih brodova za godine 2010, 2011. i 2012. godinu. Podaci u Tabeli 3.1. se odnose na sve brodove koji su pregledani od strane Uprave za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu bez obzira da li imaju ili nemaju važeće svedočanstvo o sposobnosti za plovidbu.
Tabela 3.1. Ukupan broj teretnih plovila u Republici Srbiji u zavisnosti od njihove nosivosti
Nosivost (t) Broj teretnih plovila Ukupna nosivost teretnih plovila 2010 2011 2012 2010 2011 2012 <400 29 35 36 7363 8228 8614 400-649 49 63 67 25276 33380 36004 650-999 117 126 125 95106 102252 101293 1000-1499 117 123 123 143017 148659 148734 1500-1999 137 139 141 226192 229910 233766 2000-2999 3 3 3 7897 7897 7897 > 3000 0 0 0 0 0 0 Ukupno 452 489 495 504851 530326 536308
Izvor: Dunavska komisija i Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu, brodarske kompanije
Ukupan broj plovila se konstantno povećavao za protekle tri godine (9,5%), dok se za poslednje dve blago povećao (1,2%). Povećanje broja teretnih plovila prati povećanje ukupne nosivosti plovila. Uvidom u podatke koje su dostavili Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu i brodarske kompanije, zaključuje se da stara plovila ostaju u eksploataciji i da se takva plovila dodatno nabavljaju, odnosno ne postoji zamena novim plovilima. Razlika u povećanju broja plovila i ukupne nosivosti između poslednje dve analizirane godine prevashodno je izražena u samohodnim tank motornim teretnjacima.
Međutim, ukupan broj registrovanih plovila ne odgovara stvarnoj plovidbi koja se odvija na unutrašnjim plovnim putevima Republike Srbije. Zbog toga će se u daljem tekstu razmatrati plovila koja su posedovala važeće svedočanstvo o sposobnosti za plovidbu tokom 2011, 2012. i 2013. godine.
U poslednje tri godine broj teretnih plovila koja su imala svedočanstvo o sposobnosti za plovidbu se povećao. Na taj način je jasno naznačeno da je poslovanje brodarstava povećano ili da se očekuje povećanje poslovanja u budućem periodu. Takođe, povećanjem ukupne nosivosti ovih plovila, povećala se i količina prevezenog tereta. U Tabelama 3.2. i 3.3. dat je pregled registrovanih teretnih plovila sa važećim svedočanstvom o sposobnosti za plovidbu prema broju i nosivosti. Pregled uključuje samohodne motorne terenjake, potisnice i tegljenice.
Tabela 3.2. Pregled teretnih plovila sa važećim svedočanstvom o sposobnosti
za plovidbu (broj i ukupna nosivost) 2011-2013. godine
TERETNA PLOVILA 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Broj teretnih plovila Ukupna nosivost (t) Samohodni motorni teretnjaci 41 30 35 36820,33 24392,56 29529,76 Samohodni motorni tank teretnjaci 13 20 21 16993,28 27152,74 27580,15 Potisnice 62 66 83 91963,29 99758,23 126273,2 Tank potisnice 22 21 20 31151,55 31190,58 29924,12 Tegljenice 7 9 6 4320,58 4950,63 2185,16 Tank tegljenice 11 9 7 12129,31 9895,56 7672,01 UKUPNO 156 155 172 193378,3 197340,3 223164,5
Izvor: Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu
Na osnovu podataka za poslednje tri godine može se zaključiti da ukupan broj teretnih plovila i njihova ukupna nosivost raste, dok ukupan broj i ukupna nosivost prema tipu plovila kod nekih tipova raste, dok kod drugih opada ili stagnira. Primetno je da broj tegljenica opada sa povećanjem godina eksploatacije.
Tabela 3.3. Pregled registrovanih teretnih plovila (srednja nosivost) 2011.-2013. godine
TERETNA PLOVILA 2011 2012 2013 srednja nosivost (t) Samohodni motorni teretnjaci 898,6 813,09 843,71 Samohodni motorni tank teretnjaci 1307,18 1357,64 1313,34 Potisnice 1483,28 1511,49 1521,36 Tank potisnice 1415,98 1485,27 1496,21 Tegljenice 617,23 550,07 364,19 Tank tegljenice 1102,66 1099,51 1096,00
Izvor: Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu
Tri poslednje godine (2011, 2012. i 2013.) predstavljaju veoma značajne godine sa aspekta povećanja procenta korišćenja usluga vodnog saobraćaja u Republici Srbiji kao ekonomski isplativijeg vida transporta (iako je svetska ekonomska kriza uticala na zaustavljanje ukupnog privrednog razvoja zemlje i onemogućila ostvarenje ciljeva utvrđenih Nacionalnom strategijom privrednog razvoja 2006-2012), tako da one mogu da odrede dalji smer kretanja brojnosti plovila. Iz Tabele 2.2 broj samohodnih motornih teretnjaka opada od 2011. do 2013. godine (26,8%). Takođe, beleži se i porast od 2012. do 2013. godine (16,7%). Broj samohodnih motornih tank teretnjaka raste (61,6%), broj potisnica takođe raste (33,9%), dok broj tank potisnica neznatno opada (1%). Broj tegljenica i tank tegljenica opada (14% i 36,3%, respektivno). Sveukupno gledano, broj motornih teretnjaka se povećava (3,7%), kao i broj potisnica (22,6%) dok broj tegljenica opada (27,8%) od 2011. do 2013. godine.
Kada je reč o ukupnoj nosivosti teretnih plovila, ona prati trend koji se javlja kod broja teretnih plovila. To znači da kada se smanjuje broj plovila sa važećim svedočanstvom o sposobnosti za plovidbu, preostala plovila sa svedočanstvom su ona koja su je prethodne godine imala, a ne neka nova kupljena plovila koja su to svedočanstvo dobila. Takođe, to znači da brodarstva ulaze u postupak dobijanja svedočanstva o sposbnosti za plovidbu na osnovu buduće potražnje za prevozom. Tako se dešava da u jednoj godini ima više plovila, u narednoj ima manje plovila, dok se u poslednjoj godini opet povećava broj plovila sa dozvolom.
Iz svega ovoga se može izvesti zaključak da brodarstva nisu dovoljno uposlena i da se raspoloživa nosivost teretnih plovila ne koristi u dovoljnoj meri u postojećim robnim tokovima (npr. uvoz, izvoz i tranzit kroz našu zemlju).
Prosečna starost plovila koja se koriste za prevoz tereta (uključujući i potiskivače i tegljače) na unutrašnjim plovnim putevima Republike Srbije data je u Tabelama 3.4, 3.5 i 3.6.
Tabela 3.4. Ukupan broj, ukupna snaga i ukupna nosivost plovila prema
godinama gradnje tokom 2010. godine
Godine gradnje Tipovi teretnih plovila Tegljači i potiskivači Samohodni motorni teretnjaci Tegljenice i potisnice Broj Snaga pogonskih motora (kW) Broj Nosivost (t) Broj Nosivost (t) < 1940 8 994 0 0 12 7541 1940-1959 20 3510 2 288 42 30869 1960-1969 48 14339 13 12092 167 167253 1970-1979 34 13290 31 26760 98 134205 1980-1989 11 35157 20 26122 57 85229 1990-1999 1 247 1 663 5 7239 ≥ 2000 0 0 0 0 0 0 Ukupno 122 67537 67 65925 381 438926
Izvor: Dunavska komisija i Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu, brodarske kompanije
Tabela 3.5. Ukupan broj, ukupna snaga i ukupna nosivost plovila prema godinama gradnje tokom 2011. godine
Godine gradnje Tipovi teretnih plovila Tegljači i potiskivači Samohodni motorni teretnjaci Tegljenice i potisnice Broj Snaga pogonskih motora (kW) Broj Nosivost (t) Broj Nosivost (t) < 1940 9 1936 2 1608 12 7541 1940-1959 24 7458 14 8737 39 27706 1960-1969 61 33960 22 19004 168 167852 1970-1979 40 25476 42 37488 100 135167 1980-1989 17 9145 21 21247 62 93148 1990-1999 7 1945 1 1806 6 9021 ≥ 2000 1 236 0 0 0 0 Ukupno 159 80156 102 89891 387 440435
Izvor: Dunavska komisija i Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu, brodarske kompanije
Tabela 3.6. Ukupan broj, ukupna snaga i ukupna nosivost plovila prema godinama gradnje tokom 2012. godine
Godine gradnje Tipovi teretnih plovila Tegljači i potiskivači Samohodni motorni teretnjaci Tegljenice i potisnice Broj Snaga pogonskih motora (kW) Broj Nosivost (t) Broj Nosivost (t) < 1940 9 1936 2 1608 12 7541 1940-1959 24 7458 15 9887 37 25642 1960-1969 61 33960 22 19004 166 165479 1970-1979 40 25476 43 39370 100 136009 1980-1989 17 9145 27 24703 63 94464 1990-1999 7 1945 1 1806 7 10795 ≥ 2000 1 236 0 0 0 0 Ukupno 159 80156 110 96378 385 439930
Izvor: Dunavska komisija i Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu, brodarske kompanije
Na osnovu podataka iz Tabela 3.4, 3.5 i 3.6 broj teretnih plovila koja su upisana u Upisnik brodova (uključujući potiskivače i tegljače) se povećava. Broj tegljača i potiskivača raste, dok vrednosti srednjih snaga njihovih glavnih pogonskih motora opadaju. U Tabeli 3.7 analizirani su podaci prikazani u Tabelama 3.4, 3.5 i 3.6. Ovde su data kretanja osrednjenih nosivosti prema broju teretnih plovila za različite intervale godina gradnje od 2010. do 2012. godine. Sa porastom broja registrovanih plovila, povećala se i ukupna nosivost plovila dok je srednja nosivost plovila u padu.
Tabela 3.7. Srednje vrednosti nosivosti teretnih plovila od 2010. do 2012. godine
Godine gradnje 2010 2011 2012 Samohodni motorni teretnjaci Tegljenice i potisnice Ukupno Prosečna starost(godine) Samohodni motorni teretnjaci 38 39 42 Samohodni motorni tank teretnjaci 50 50 52 Potisnice 33 33 35 Tank potisnice 41 43 43 Tegljenice 40 45 38 Tank tegljenice 49 51 52
Izvor: Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu
Prosečna starost teretnih plovila se povećava u periodu 2011-2013. godine. Ovo ukazuje na činjenicu da su se za prevoz robe tokom 2013. godine koristila uglavnom ista teretna plovila koja su se koristila i tokom 2011. i 2012. godine. Iz Tabele 3.8 se zaključuje da su plovila za prevoz rasute robe u proseku mlađa od plovila za prevoz tečnih tereta. Starosna struktura teretnih plovila u odnosu na tip plovila je dosta heterogena. U najmlađa plovila spadaju potisnice, dok u najstarija plovila spadaju tank tegljenice i samohodni motorni tank teretnjaci.
Na osnovu Tabele 3.8 formirana je Tabela 3.9 gde su prikazani ukupni brojevi teretnih plovila i procenat njihovog učešća po različitim intervalima godina starosti.
Tabela 3.9. Procentualno učešće teretnih plovila sa važećim svedočanstvom o sposobnosti za plovidbu po intervalima godina starosti
Br. inte-rvala Intervali (godine starosti) Broj teretnih plovila (2011) Broj teretnih plovila (2012) Broj teretnih plovila (2013) Procentualno učešće 2011 2012 2013 1 2 3 4 5 6 7 8 1 <34 62 66 0 39,74 42,58 0 2 34-39 41 0 89 26,28 0 51,74 3 40-44 29 51 54 18,59 32,9 31,4 4 45-49 0 9 1 0 5,8 0,58 5 ≥49 24 29 28 15,39 18,72 16,28 Σ 156 155 172 100 100 100
Izvor: Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu
Na osnovu Tabele 3.9 može se zaključiti da je prosečna starost teretnih plovila u Republici Srbiji veća od 35 godina, kao i da se starost plovila povećavala protekle tri godine. Na osnovu podataka iz prethodne dve tabele potiskivani sastavi su dominantno zastupljeni u brodskim tokovima na unutrašnjim plovnim putevima Republike Srbije. Broj plovila, kao i srednje nosivosti plovila koji učestvuju u tegljenim sastavima opada. Samohodni motorni teretnjaci nisu još uvek zastupljeni u dovoljnoj meri.
Da bi se lakše sagledao prevoz na unutrašnjim plovnim putevima u Republici Srbiji u Tabeli 3.10 su prikazani podaci o količini prevezene robe u tonama, ostvarenim tona-kilometrima i broju zaposlenih u oblasti unutrašnjeg vodnog saobraćaja u periodu od 1990. do 2012. godine.
Podaci se odnose na prevezenu robu domaćim brodovima (evidentiranim u Registru brodova Uprave za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu).
Tabela 3.10. Prevoz u saobraćaju unutrašnjim plovnim putevima domaćim brodovima od 1990. do 2012. godine
Godina Prevezena roba (1000 t) Tona-kilometri (tkm, milioni) Zaposleni, kraj godine Ukupno Nosivost (t)Plovni put 150 400 650 900 1500 >3000 Dunav 588 588 588 588 588 588 Sava 211 211 211 211 211 – Tisa 164 164 164 164 164 – Tamiš 41 3 3 3 3 – BegejPlovni Begej 35 35 35 35 9 – 32 32 – – – Plovidbeni kanali HS DTD 522 505 449 368 13 – Bečej-Bogojevo 90 90 90 90 – – Novi Sad-Savino Selo 39 39 39 39 4 – Vrbas-Bezdan 81 81 81 – – – Odzaci-Sombor 28 28 28 28 – – Bački Petrovac-Karavukovo 52 52 – – – – Progrevica-Bezdan 32 32 32 32 – – Ruski Krstur-Mali Stapar 17 – – – – – Kosančić-Ruski Krstur 4 4 – – – – Banatska Palanka – Novi Bečej 147 147 147 147 9 – Kikindski kanal 32 32 32 32 – –
Izvor: Javno vodoprivredno preduzeće Vode Vojvodine Novi Sad
Struktura plovila sa važećim svedočanstvom o sposobnosti za plovidbu iz 2012. godine uzeta je kao referentni pokazatelj. Da bi se što jasnije sagledala situacija prevoza rasutih i tečnih tereta i plovila koja prevoze ovakve terete, data je Tabela 3.12. U ovoj tabeli je predstavljen obim prometa na unutrašnjim vodnim putevima po vrsti robe (unutrašnji prevoz, uvoz i izvoz) ostvarenog domaćim brodovima u 2012. godini (u hiljadama tona). Procentualno učešće pojedinih grupa tereta u Tabeli 3.12 prikazano je na osnovu izvršene analize strukture i obima prometa.
Tabela 3.12. Obim prometa na unutrašnjim vodnim putevima po vrsti robe za 2012. godinu (u hiljadama tona)
Red. broj Vrsta robe % učešća Obim prometa 1 2 3 4 1 Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva, ribe i ostali proizvodi 22 539,9 Od toga: Žitarice 96 518,3 Ostali proizvodi 4 21,6 2 Ugalj i lignit;sirova nafra i prirodni gas: 4 98,2 Od toga: Ugalj i lignit 93 91,3 Sirova nafta 6,8 6,7 Prirodni gas 0,2 0,2 3 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset;rude uranijuma i torijuma 45 1104,3 4 Koks i rafinisani naftni proizvodi: 14 343,6 Od toga: Koks: 24 82,5 Proizvodi nafte: 76 261,1 5 Hemikalije i hemijski prizvodi (azotni proizvodi i đubriva) 6 147,2 6 Bazni metali ; proizvodi od metala 6 147,2 7 Ostalo: 3 73,6 8 Ukupno: 100 2454 9 Ukupno rasutih tereta: 89 2186 10 Ukupno tečnih tereta i gasa: 11 268
Izvor: RZS; Saobraćaj i telekomunikacije (2009, 2010 i 2012) Bilten 534, 549. Prilog 2, Tabela 2.14
Konačna prognoza broja teretnih plovila i njihova ukupna registrovana nosivost data je prema vrstama tereta (rasuti i tečni) koji se prevoze na unutrašnjim plovnim putevima Republike Srbije.
Tabela 3.13 sačinjena je na osnovu podataka o nosivosti teretnih plovila prema vrstama tereta u kojoj su sumirani podaci o registrovanoj nosivosti teretnih plovila (tegljenice, potisnice i samohodni motorni teretnjaci) prema vrstama tereta (rasuti i tečni).
Tabela 3.13. Registrovana nosivost plovila prema grupama tereta (rasuti i tečni) za period 2011.-2013. godine
TERETNA PLOVILA 2011 2012 2013 Ukupna nosivost (t) Ukupno za rasute terete 133104 129101,4 157988 Ukupno za tečne terete 60274,1 68238,88 65176,3 UKUPNO 193378 197340,3 223164
U tabeli 3.14 prognoziran je ukupan obim prometa po strukturi tereta za 2025. godinu. Prognozirane količine tereta su vršene na osnovu procentualnog učešća različitih vrsta tereta u ukupnom obimu prometa za 2012. godinu (Tabela 3.12).
Tabela 3.14. Prognoza obima prometa na unutrašnjim vodnim putevima po vrsti robe (unutrašnji prevoz, uvoz i izvoz) ostvarenog domaćim brodovima u 2025. godini (u hiljadama tona)
Red. Br. Vrsta robe % učešća Prognoza obima prometa 1 2 3 4 1 Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva, ribe i ostali proizvodi:Od toga: Žitarice:Ostali proizvodi: 25964 82779333 2 Ugalj i lignit;sirova nafra i prirodni gas:Od toga: Ugalj i lignit:Sirova nafta:Prirodni gas: 4936,80,2 13212390 3 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset;rude uranijuma i torijuma: 42 1389 4 Koks i rafinisani naftni proizvodi:Od toga: Koks:Proizvodi nafte: 142476 463111352 5 Hemikalije i hemijski prizvodi (azotni proizvodi i đubriva) 6 198 6 Bazni metali ; proizvodi od metala 6 198 7 Ostalo: 3 99 8 Ukupno: 100 3306 9. Ukupno rasutih tereta: 89% 2942 10. Ukupno tečnih tereta i gasa: 11% 364
Izvor: RZS; Saobraćaj i telekomunikacije (2009, 2010), Bilten 534, 549. Prilog 2, Tabela 2.14
Ukoliko se prognozirani obim prometa predstavljen u Prilogu 2 (Tabela 2.14) za periode 2012.-2020. godine i 2012.-2025. godine primeni na broj teretnih plovila za iste periode dobiće se Tabela 3.15. U ovoj tabeli su prikazani podaci i predviđanje ukupne registrovane nosivosti i prosečne starosti flote, kako za rasute, tako i za tečne terete. Predviđanja se odnose na 2020. i 2025. godinu.
Tabela 3.15. Prognoza ukupne registrovane nosivosti i prosečne starosti flote za 2020. i 2025. godinu
Teretna plovila Godine 2012 2020 2025 Za rasute terete Obim prometa (u hiljadama tona) 2186 2466 2945 Ukupna registrovana nosivost flote (t) 129101 145043 173234 Prosečna starost flote (godine) 35,7 43,7 48,7 Za tečne terete Obim prometa (u hiljadama tona) 268 302 361 Ukupna registrovana nosivost flote (t) 68239 75566 90254 Prosečna starost flote (godine) 47,2 55,2 60,2 UKUPNO Ukupna registrovana nosivost flote (t) 197340 220610 263488
Na osnovu prikazane Tabele 3.15 može se zaključiti sledeće:
Teretna plovila za prevoz rasutih tereta:
prosečna starost iznosi 43,7 godina (2020. godina) i 48,7 godina (2025. godina);
očekivani procenat povećanja ukupne registrovane nosivosti u periodu 2012.-2020. je 12,3%, a u periodu 2012.-2025. je 34,2% (Tabela 3.16).
Teretna plovila za prevoz tečnih tereta:
prosečna starost iznosi 55,2 godine (2020. godina) i 60,2 godine (2025. godina);
očekivani procenat povećanja ukupne registrovane nosivosti u periodu 2012.-2020. je 10,7%, a u periodu 2012.-2025. je 32,3% (Tabela 3.16).
Tabela 3.16. Procenat povećanja ukupne registrovane nosivosti flote za periode 2012.-2020. i 2012.-2025. godine
Teretna plovila 2012-2020. 2012-2025. Za rasute terete 12,3% 34,2% Za tečne terete 10,7% 32,3% UKUPNO 11,8% 33,5%
S obzirom na ukupan broj teretnih plovila evidentiranih u Registru brodova Uprave za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu za 2012. godinu može se zaključiti da očekivano povećanje ukupne registrovane nosivosti neće bitno uticati na angažovanje dodatnih plovila. Sa druge strane, zbog očekivanog povećanja starosti teretnih plovila (Tabela 3.16) neophodno je pristupiti procesu obnavljanja i rekonstrukcije (u skladu sa važećim standardima i propisima) postojećih plovila. Ovo se posebno odnosi na plovila za prevoz tečnih tereta.
Struktura plovila sa važećom dozvolom za plovidbu iz 2012. godine uzeta je kao referentni pokazatelj. Ukupna snaga pogonskih motora, korišćena u prognozama (Tabela 3.17), sastoji se iz ukupne snage potiskivača, tegljača i samohodnih motornih teretnjaka. Osnovni podaci za formiranje Tabela 3.17 preuzeti su iz Pregleda registrovanih objekata unutrašnje plovidbe prema nameni (izvor podataka Uprava za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu) na dan 1. januar 2013. godine.
U narednoj Tabeli 3.17 prikazana je prognoza ukupne snage pogonskih plovila za period 2012.-2025. godine.
Tabela 3.17. Procenat povećanja ukupne snage pogonskih motora za period 2012-2020-2025. godine
Godine Ukupan promet (u hiljadama tona) Ukupna snaga pogonskih motora (kW) Procenat povećanja ukupne snage u odnosu na 2012. godinu (%) 2012 2454 44523 – 2020 2768 50220 12,8 2025 3306 59981 34,7
Uzimajući u obzir da je ukupna snaga pogonskih motora plovila evidentiranih u Registru brodova Uprave za utvrđivanje sposobnosti brodova za plovidbu za 2012. godinu veća od očekivane potrebne ukupne snage pogonskih motora, predviđa se potreba obnavljanja i rekonstrukcije (u skladu sa važećim standardima i propisima) postojećih plovila. Ovo je naročito značajno ako se ima u vidu da je u 2012. godini prosečna starost potiskivača i tegljača bila 37,2 godine i samohodnih motornih teretnjaka 43,2 godine.
[pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic]