PRILOG 4.
ANALIZA PROMETA U LUKAMA I PRISTANIŠTIMA, PROGNOZA PUTNIČKOG TURISTIČKOG SAOBRAĆAJA U PERIODU 2015-2025. GODINA
U okviru izrade Strategije, analizirane su luke u Republici Srbiji i njihov promet ostvaren 2010. godine. Pod prometom kroz luke i pristaništa se podrazumeva zbir unutrašnjeg prometa (utovar, istovar) i međunarodnog prometa (uvoz, izvoz).
U Tabeli 4.1. dat je promet robe kroz pristaništa i luke u navedenim gradovima u Republici Srbiji ostvaren 2010. godine. Grafički prikaz dat je na grafikonu 4.1.
Tabela 4.1. Promet robe kroz pristaništa u navedenim gradovima u Republici Srbiji u 2010. godini po vrsti saobraćaja (u tonama)
Luke i pristaništa u navedenim gradovima Ukupno Pančevo Smederevo Beograd Novi Sad Prahovo Ostala 1=(2+3+4+5+6+7) 2 3 4 5 6 7 Ukupanpromet 8112311 1224066 2782654 896692 903226 200713 2104960 Međunarodnipromet 5686394 969323 2656023 418764 803635 200713 637936 Izvoz 2160163 743394 352041 72927 619837 – 371964 Uvoz 3526231 225929 2303982 345837 183798 200713 265972 Unutrašnjipromet 2425917 254743 126631 477928 99591 – 1467024 Istovar 1212960 75406 126631 472216 63236 – 475472 Utovar 1212957 179337 – 5712 36355 – 991554 Izvor podataka: Saobraćaj i telekomunikacije u Republici Srbiji, 2010. godina, Bilten 549
Grafikon 4.1. Prikaz prometa robe u pojedinim lukama u navedenim gradovima u Republici Srbiji po vrsti saobraćaja
[pic]
Procentualna zastupljenost pojedinih luka u navedenim gradovima u izvozu data je u Tabeli 4.2.
Tabela 4.2. Učešće izvoza po lukama u navedenim gradovima u Republici Srbiji tokom 2010. godine (u tonama i procentima) u ukupnom izvozu
Luke i pristaništa u navedenim gradovima Količina tereta (t) % Pančevo 743394 34.41 Smederevo 352041 16.30 Beograd 72927 3.38 Novi Sad 619837 28.69 Prahovo – – Ostalo 371964 17.22 Ukupno 2160163 Izvor podataka: Saobraćaj i telekomunikacije u Republici Srbiji, 2010. godina, Bilten 549
Na osnovu Tabele 4.2. može se zaključiti da su izvozno najviše orijentisana pristaništa u Pančevu i Novom Sadu (34.14%, 28.69%). Tabela 4.3 daje prikaz procentualnog učešća karakterističnih vrsta roba u ukupnom izvozu. Kategorija „Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova” dominiraju u izvozu sa 67.70%. Najveće količine ove vrste robe se javljaju u lukama i pristaništima na teritoriji Pančeva i Novog Sada (501278 t, 585922 t). Kategorija „Koks i rafinisani naftni proizvodi” zastupljena je sa 11.61% u ukupnom izvozu a najveće količine se izvoze preko luka i pristaništa sa teritorije Pančeva (221041 t). „Bazni metali; proizvodi od metala, osim mašina i opreme” zastupljeni su sa 13.67% u ukupnom izvozu. Najveće količine ove robe se izvoze preko luke i pristaništa sa teritorije Smedereva (286156 t).
Tabela 4.3. Robe koje su izvezene u 2010. godini iz pojedinih luka i pristaništa u navedenim gradovima
Vrsta robe Procentualno učešće u ukupnom izvozu Količina robe (u tonama) po lukama i pristaništima u navedenim gradovima Ukupno Beograd Novi Sad Pančevo Smederevo Ostala pristaništa Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova 67.70 1462399 58946 585922 501278 17454 298799 Ugalj i lignit; sirova nafta i prirodni gas 0.70 837 15022 – – – 14185 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma 3.22 69529 3396 3820 0 14878 47435 Koks i rafinisani naftni proizvodi 11.61 250836 – 15197 221041 13573 1025 Bazni metali; proizvodi od metala, osim mašina i opreme 13.67 295358 1479 – 0 286156 7723
Grafikon 4.2. Izvoz po vrsti roba iz luka i pristaništa u navedenim gradovima u 2010. godini
[pic]
Tabela 4.4. daje prikaz procentualne zastupljenosti pojedinih luka i pristaništa sa teritorije navedenih gradova, u ostvarenom uvozu tokom 2010. godine.
Tabela 4.4. Učešće uvoza po lukama i pristaništima u navedenim gradovima u Republici Srbiji tokom 2010. godine (u tonama) u ukupnom uvozu
Luka/pristanište u navedenim gradovima Količina tereta (t) Zastupljenost ( %) Pančevo 225929 6.41 Smederevo 2303982 65.34 Beograd 345837 9.81 Novi Sad 183798 5.21 Prahovo 200713 5.69 Ostalo 265972 7.54 Ukupno 3526231 Izvor podataka: Saobraćaj i telekomunikacije u Republici Srbiji, 2010. godina, Bilten 549
Najveće količine tereta u uvozu zabeležene su u pristaništima i luci u Smederevu (65.34%). Tabela 4.5 daje prikaz procentualnog učešća karakterističnih vrsta roba u ukupnom uvozu. Kategorija „Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma” najviše je zastupljena u ukupnom uvozu (56.28%) koji se ostvaruje u najvećoj meri preko pristaništa i luke na teritoriji grada Smedereva (1838062 t). Kategorija „Koks i rafinisani naftni proizvodi” javlja se sa 18.74% u ukupnom uvozu. Luke i pristaništa u Smederevu (230933 t), Beogradu (221297 t) i Pančevu (127347 t) izdvajaju se kao pristaništa preko kojih se uvozi najveća količina ove kategorije robe.
Grafikon 4.3. Uvoz po vrsti roba u pojedinim lukama i pristaništima u navedenim gradovima u 2010. godini
[pic]
Tabela 4.5. Robe koje su uvezene u 2010. godini u pojedine luke i pristaništa u navedenim gradovima
Vrsta robe Procentualno učešće u ukupnom uvozu Količina robe (u tonama) po lukama i pristaništima u navedenim gradovima Ukupno Pančevo 179337 14.79 Smederevo – – Beograd 5712 0.47 Novi Sad 36355 3.00 Prahovo – – Ostalo 991554 81.75 Ukupno 1212957 Izvor podataka: Saobraćaj i telekomunikacije u Republici Srbiji, 2010. godina, Bilten 549
U Tabeli 4.7. prikazane su važnije kategorije roba, tj. njihovo procentualno učešće u ukupnom unutrašnjem utovaru. Kategorija „Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma” zastupljena je sa 81.90%, a kategorija „Koks i rafinisani naftni proizvodi” sa 15.76%. Ova kategorija se najviše uovaraju preko pristaništa i luke u Pančevu (179337 t).
Tabela 4.7. Robe koje su utovarene u 2010. godini po pojedinim pristaništima i lukama u navedenim gradovima
Vrsta robe Procentualno učešće u ukupnom utovaru Količina robe (u tonama) po lukama i pristaništima u navedenim gradovima Ukupno Beograd Novi Sad Pančevo Prahovo Smederevo Ostale luke Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova 0.05 655 – – – – – 655 Ugalj i lignit; sirova nafta i prirodni gas 2.28 27693 – – – – – 27693 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma 81.90 993408 5712 27670 – – – 806345 Koks i rafinisani naftni proizvodi 15.76 191201 – 8685 179337 – – 3179
Grafikon 4.4. Utovar po vrsti roba u pojedinim lukama i pristaništima u navedenim gradovima u 2010. godini
[pic]
Zastupljenost pojedinih luka i pristaništa u navedenim gradovima u ukupnom unutrašnjem prometu-istovaru prikazana je u Tabeli 4.8. Najviše se u unutrašnjem prometu istovara u pristaništima i luci na teritoriji grada Beograda (38.93%), odnosno (39.20%) u pristaništima i lukama u ostalim gradovima koja nisu pojedinačno navedena.
Tabela 4.8. Učešće istovara po lukama i pristaništima u navedenim gradovima u Republici Srbiji tokom 2010. godine (u tonama i procentima) u ukupnom istovaru
Luka/pristaništeu navedenim gradovima Količina tereta (t) Iznos ( %) Pančevo 75406 6.22 Smederevo 126631 10.44 Beograd 472216 38.93 Novi Sad 63236 5.21 Prahovo – Ostalo 475472 39.20 Ukupno 1212960 Izvor podataka: Saobraćaj i telekomunikacije u Republici Srbiji, 2010. godina, Bilten 549
Tabela 4.9. daje procentalno učešće najzastupljenijih kategorija robe u istovaru ostvarenom u unutrašnjem prometu, koje je isto kao i kod utovara.
Tabela 4.9. Robe koje su istovarene u 2010. godini po pojedinim pristaništima i lukama u navedenim gradovima
Vrsta robe Procentualno učešće u ukupnom istovaru Količina robe (u tonama) po lukama i pristaništima u navedenim gradovima Ukupno Beograd Novi Sad Pančevo Prahovo Smederevo Ostale luke Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova 0.05 655 – 655 – – – – Ugalj i lignit; sirova nafta i prirodni gas 2.28 27693 – – – – – 27693 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma 81.90 993411 460297 8115 72290 – 8110 124086 Koks i rafinisani naftni proizvodi 15.76 191201 11919 54466 3116 – 118521 3179
Grafikon 4.5. Istovar po vrsti roba u pojedinim lukama i pristaništima u navedenim gradovima u 2010. godini
[pic]
U Tabeli 4.10. prikazano je procentualno učešće određenih kategorija robe po lukama i pristaništima u navedenim gradovima u ukupnom prometu, kako bi se odredila njihova zastupljenost.
Tabela 4.10. Učešće vrsta roba u celokupnom prometu u odnosu na luke i pristaništa u navedenim gradovima
Vrsta robe Luke i pristaništa u navedenim gradovima – u procentima (%) Beograd Novi Sad Pančevo Prahovo Smederevo Ostala Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova 0.74 7.37 6.23 0.00 0.26 4.17 Ugalj i lignit; sirova nafta i prirodni gas 0.34 0.13 0.05 0.45 1.62 1.41 Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma 6.58 0.58 0.92 0.66 22.94 18.13 Koks i rafinisani naftni proizvodi 2.87 1.66 6.54 0.12 4.48 0.28 Hemikalije, hemijski proizvodi i sintetička vlakna; proizvodi od gume i plastike; proizvodi nuklearne industrije 0.00 1.18 0.73 0.00 0.93 1.47 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala 0.01 0.11 0.04 0.00 0.12 0.08 Bazni metali; proizvodi od metala, osim mašina i opreme 0.17 – – – 3.53 0.21 Mašine i oprema, na drugom mestu nepomenute; kancelarijske mašine i informatička oprema; električne mašine i električni aparati, na drugom mestu nepomenuti; radio, TV i komunikaciona oprema; medicinski, precizni i optički instrumenti, ručni satovi i časov 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.02 Transportna oprema 0.00 0.00 0.01 0.03 0.00 0.01 Nameštaj; ostali industrijski proizvodi, na drugom mestu nepomenuti 0.12 0.04 0.03 0.00 0.02 0.14 Sekundarne sirovine; komunalni otpaci i ostali otpaci 0.11 0.04 0.00 0.00 0.00 0.02 Roba koja se ne može identifikovati; roba koja iz nekog razloga ne može biti identifikovana i prema tome ne može biti razvrstana u jednu od grupa od01 do16 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Ostala roba, na drugom mestu nepomenuta 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Kategorija „Proizvodi poljoprivrede, lova i šumarstva; ribe i ostali proizvodi ribolova” najviše je zastupljena u pristaništima i lukama u Novom Sadu (7.37%), Pančevu (6.23%) i ostalim lukama (4.17%) u odnosu na ukupan promet.
„Ugalj i lignit; sirova nafta i prirodni gas” najviše se javlja u priataništima i luci na teritoriji Smedereva (1.62%) i u ostalim lukama (1.41%).
„Rude metala i ostali proizvodi vađenja ruda i kamena; treset; rude uranijuma i torijuma” javljaju se u pristaništima i lukama na teritoriji Beograda (6.58%), Smedereva (22.94%) i u ostalim lukama (18.13%).
„Koks i rafinisani naftni proizvodi” najviše se javljaju u pristaništima i lukama na teritoriji Pančeva (6.54%) i Smedereva (4.48%).
„Bazni metali; proizvodi od metala, osim mašina i opreme” najviše su zastupljeni u pristaništima i luci u Smederevu (3.53%).
4.2 Putnička pristaništa i terminali
Na grafikonu 4.6. i tabeli 4.11. prikazani su broj pristajanja brodova i promet putnika na putničkom terminalu u Beogradu od 2001. do 2013. godine.
Grafikon 4.6: Broj pristajanja brodova na putničkom terminalu Beograd 2001-2013 godine
[pic]
Tabela 4.11. Broj pristajanja brodova i promet putnika na putničkom terminalu u Beogradu od 2001. do 2013. godine
Godina Broj pristajanja Broj putnika 2001 2 190 2002 49 5500 2003 141 17440 2004 291 36580 2005 381 46900 2006 349 44960 2007 396 50890 2008 401 52030 2009 411 49670 2010 390 48350 2011 445 57820 2012 480 60960 2013 510 65285
Prosečan godišnji procentualni porast broja putnika od 2010. do 2013. godine je 11.67%.
Više od 96% prometa putnika u vodnom saobraćaju u Republici Srbiji odnosi se na međunarodna višednevna krstarenja koja se obavljaju specijalizovanim brodovima za krstarenja rekama, takozvanim kruzerima. Promet putnika i broj brodova koji su pristajali u domaćim lukama, beležio je konstantan rast od početka 2000. godine. Tako je od simbolična dva pristajanja brodova sa 190 putnika u 2001. godini promet na beogradskom putničkom terminalu na Savi u 2013. godini dostigao značajnih 65285 putnika i 510 pristajanja brodova. Statistički pregled broja putnika i pristajanja brodova od 2001. do 2013. godine dat je u grafikonima 4.6 i 4.7.
Grafikon 4.7: Promet putnika na putničkom terminalu Beograd 2001-2013
[pic]
Na grafikonima 4.6 i 4.7 može se uočiti rastući trend broja putnika i broja putničkih brodova za krstarenje od 2001. godine. Neznatni padovi 2006, 2009. i 2010. godine nisu se odnosili na poremećaje tržišta već isključivo na pojavu ekstremno niskog i ekstremno visokog vodostaja. Od ukupnog brodskog saobraćaja na teritoriji Republike Srbije jedino međunarodni putnički saobraćaj gotovo da nije ni osetio posledice globalne ekonomske krize koja je počela 2008. godine. Struktura putnika prema državljanstvu na putničkom terminalu u Beogradu u 2011. godini.
Naredna tabela prikazuje obrađene podatke o broju putnika kruz linijama Dunavom dobijene od strane Turističke organizacije Beograd za 2011. godinu.
Tabela 4.12. Promet putnika prema državljanstvu po mesecima 2011. godine
Mart April Maj Jun Jul Avgust Septembar Ukupno Republika Austrija 406 583 720 1133 1532 820 5194 Kraljevina Belgija 5 165 114 55 174 38 551 Bosna i Hercegovina 2 2 4 Republika Bugarska 1 5 11 7 1 3 28 Republika Grčka 1 1 2 Kraljevina Danska 2 110 106 62 178 146 604 Irska 2 3 6 5 6 4 26 Island 0 Republika Italija 1 24 12 211 179 21 448 Veliko Vojvodstvo Luksemburg 43 21 56 9 129 Mađarska 6 2 6 20 9 11 54 Savezna Republika Nemačka 3 2599 3232 2767 3236 3442 3703 18982 Kraljevina Norveška 198 171 135 18 323 845 Republika Poljska 3 4 2 4 10 4 27 Republika Portugal 2 1 7 10 Republika Makedonija 2 2 Rumunija 1 5 5 11 18 12 5 57 Ruska Federacija 6 1 1 6 16 1 31 Republika Slovačka 2 3 7 10 3 3 28 Republika Slovenija 2 1 1 4 Republika Turska 54 2 58 114 Ujedinjeno Kraljevstvo 20 164 328 623 131 701 240 2207 Republika Finska 8 1 363 1 3 376 Republika Francuska 8 633 1017 50 527 701 2936 Kraljevina Holandija 18 24 56 2 46 32 178 Republika Hrvatska 2 3 4 4 2 15 Češka Republika 6 1 2 100 1 110 Švajcarska konfederacija 94 622 590 5 121 367 1799 Kraljevina Švedska 2 3 62 75 3 145 Kraljevina Španija 3 10 4 2 17 4 40 Ostale evropske zemlje 1 20 12 38 17 88 Izrael 1 4 2 6 3 16 Japan 1 2 28 55 2 24 112 Kanada 20 133 251 309 1443 253 291 2700 Sjedinjene Američke Države 255 914 963 1802 149 1127 1455 6665 Australija 1 117 930 468 32 76 78 1702 Novi Zeland 13 30 72 43 29 16 203 Ostale vanevropske zemlje 2 7 58 29 130 7 233 Ukupno 302 4526 8273 9065 7363 8802 8334 46665
U ukupnom broju putnika na putničkom terminalu u Beogradu u 2011. godini najviše ima nemačkih državljana (41%).
Cilj prognoze je utvrđivanje vrednosti brojeva turističkih brodova i putnika na Srednjem i Donjem toku Dunava radi ispitivanja opravdanosti izgradnje međunarodnih putničkih pristaništa.
U okviru izrade Strategije predložena su dva scenarija. Scenario 1 rasta broja turističkih brodova baziran je na osnovnom makroekonomskom pokazatelju ekonomske aktivnosti – procentualnom rastu realnog BDP zemlje čiji su putnici najbrojniji. Scenario 2 je zasnovan na ekspertskoj proceni.
Na osnovu prognoze broja turističkih brodova na terminalu u Beogradu izvršena je prognoza broja putnika. Na osnovu podataka iz Tabele 4.11. izračunat je prosečan broj putnika po turističkom brodu (Tabela 4.13) i predviđen porast prosečnog broja putnika po brodu do 2025. godine. Takođe, pretpostavljen je porast popunjenosti brodova na osnovu prosečne popunjenosti brodova u 2010. godini (koja je iznosila 80,38%).
Tabela 4.13. Prosečan broj putnika na brodu
Godina Prosečan broj putnika na brodu 2001 95 2002 112 2003 124 2004 126 2005 123 2006 129 2007 129 2008 130 2009 121 2010 124 2011 130 2012 127 2013 128
Scenario 1 je baziran na modifikovanom osnovnom makroekonomskom pokazatelju ekonomske aktivnosti – rastu realnog BDP Savezne Republike Nemačke prikazanom Tabelom 4.14.
Tabela 4.14. Modifikovani procenualni godišnji rast realnog BDP Savezne Republike Nemačke kao osnova za prognozu (EIU – Economist Intelligence Unit)
Vremenski period Scenario 1 – procentualni rast 2013-2016 1.70 2017-2020 1.90 2021-2025 2.50
Prognozirane vrednosti broja turističkih brodova koje su dobijene primenom ovako usvojenih vrednosti procentualnog godišnjeg rasta realnog BDP prikazane su u Tabeli 4.15. Poznate su početne vrednosti brojeva brodova i putnika u 2013. godini (Tabela 4.11).
Tabela 4.15. Prognozirane vrednosti broja brodova u periodu od 2013. do 2025. godine
Godina Scenario 1 2013 510 2014 519 2015 528 2016 537 2017 546 2018 556 2019 566 2020 576 2021 586 2022 601 2023 616 2024 631 2025 647
Grafikon 4.8. Prognozirani broj turističkih brodova za perod od 2013. do 2025. godine
[pic]
Broj putnika ima nešto bržu stopu rasta od broja brodova jer je uočen trend izgradnje brodova većih dimenzija i prostora za smeštaj putnika. Ujedno je zbog načina organizovanja ovakvih putovanja (rezervacije se prave više od godinu dana unapred) i povećanja broja redovnih korisnika kruzer putovanja, konstatovano je povećanje iskorišćenosti projektovanih nosivosti. U proračunu je pretpostavljeno da je prosečni rast prostora (broja putnika) po brodu 1%, a prosečan rast iskorišćenja prostora (broja putnika) 4.3%. Uzeto je u obzir da se raznovrsnijom ponudom sadržaja na brodovima, savremenijim brodovima i atraktivnijom ponudom programa privlači i mlađa populacija turista u odnosu na do sada dominantne generacije starosti od 60-80 godina.
Prognoza broja putnika po prvom scenariju data je u Tabeli 4.16.
Tabela 4.16. Prognozirani broj putnika (Prvi scenario)
Godine |2013 |2014 |2015 |2016 |2017 |2018 |2019 |2020 |2021 |2022 |2023 |2024 |2025 | |Scenario 1 |65285 |68059 |70323 |72376 |74328 |76497 |78599 |80788 |82437 |84921 |87479 |90114 |92829 | |
Prema najavama brodarskih kompanija i turističkih operatera i na osnovu pokazatelja rasta putničkog saobraćaja na rekama u poslednjih 12 godina, izvodi se zaključak da će se trendovi opšteg povećanja obima putničkog saobraćaja na rekama nastaviti najmanje do 2025. godine, do kada dosežu strateški i poslovni planovi brodarskih kompanija i turističkih operatera specijalizovanih za ovu vrstu delatnosti. Prema podacima dostupnim na sajtovima kompanija koje organizuju krstarenja, najavljeno je da će putnička pristaništa u Republici Srbiji tokom 2014. godine imati nešto manje od 1.000 pristajanja kruzera, što podrazumeva da će više od 125000 turista na ovaj način posetiti naše gradove na rekama Dunavu i Savi. Od ovog broja 580 brodova sa oko 75000 putnika najavljeno je za dolazak u beogradsku luku, odnosno putnički terminal na reci Savi.
U ovom trenutku, više od 50 brodskih kompanija nudi različite programe krstarenja Dunavom. Karakteristični programi plovidbe, koji se mogu naći u ponudama većine brodskih kompanija, obuhvataju krstarenja koja povezuju centralnoevropske zemlje sa Crnim morem, kao i u manjem broju slučajeva, krstarenja rekama od Severnog do Crnog mora.
Na grafikonima 4.9 i 4.10 predstavljene su prognoze broja putničkih brodova i njihovih putnika u Beogradu. Prognozirani rast u periodu od 2014. do 2025. godine je izrazito linearnog karaktera i kreće se od 9% godišnjeg rasta do 2020. godine do 7% godišnjeg rasta od 2021. do 2025. godine. Blaži rast od 2021. godine predviđen je zbog početka delimičnog zasićenja tržišta za potražnjom ove vrste turističkih proizvoda.
Grafikon 4.9. Prognoza broja putničkih brodova u Beogradu 2014-2025 (Drugi scenario)
[pic]
Grafikon 4.10. Prognoza broja putnika na putničkim brodovima u Beogradu 2014-2025. godine
[pic]
Povećanje broja pristiglih brodova, prognozirano prvim scenarijom, može se smatrati konzervativnim u odnosu na povećanje broja pristiglih brodova prognozirano drugim scenariom.
[pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic][pic]