Uredba o utvrđivanju Programa implementacije Regionalnog prostornog plana Timočke krajine za period do 2018. godine

Vlada je 23. juna 2011. godine donela Uredbu o utvrđivanju Regionalnog prostornog plana Timočke krajine („Službeni glasnik RS”, broj 51/11- u daljem tekstu: RPPTK). Ovim strateškim planskim dokumentom utvrđeni su ciljevi, opšte planske postavke, planska rešenja i smernice za njegovu implementaciju/ostvarivanje sa strateškim prioritetima prostornog razvoja teritorije u obuhvatu RPPTK.

Posle usvajanja RPPTK, u skladu sa odredbama čl. 12. i 58. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14 i 145/14 – u daljem tekstu: Zakon) pristupilo se pripremi Programa implementacije Regionalnog prostornog plana Timočke krajine za period do 2018. godine (u daljem tekstu: Program implementacije RPPTK). Sadržina ovog programa utvrđena je Zakonom, a osnovni metodološki okvir za njegovu izradu postavljen je u Programu implementacije Prostornog plana Republike Srbije od 2010. do 2020. godine, za period od 2011. do 2015. godine („Službeni glasnik RS”, broj 102/11- u daljem tekstu: Program implementacije PPRS). Nosilac i koordinator pripreme RPPTK i ovog programa je Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, koje je poslove na izradi Programa implementacije RPPTK poverilo Institutu za arhitekturu i urbanizam Srbije u svojstvu obrađivača RPPTK.

U Programu implementacije RPPTK razrađeni su strateški prioriteti koji se realizuju ili njihova realizacija započinje do 2018. godine i utvrđeni su strateški prioriteti koji se ne razrađuju u ovom programu. Dati su grafički prikazi detaljno razrađenih strateških prioriteta. Programom implementacije RPPTK utvrđeni su pokazatelji prostornog razvoja koji će biti osnova za izradu godišnjih izveštaja o ostvarivanju ovog regionalnog prostornog plana.

Utvrđivanje RPPTK, Programa implementacije RPPTK i godišnje izveštavanje o njihovom ostvarivanju predstavlja deo kontinuiranog procesa prostornog planiranja i implementacije planskog dokumenta.

Program implementacije RPPTK urađen je u skladu sa odredbama zakona koji upućuju na aktivnu saradnju sa svim akterima (nadležni organi, organizacije i institucije) od kojih zavisi ostvarenje planskih rešenja i strateških prioriteta i projekata koji bi trebalo da budu u celini ili delimično ostvareni, odnosno pripremljena njihova realizacija u periodu do 2018. godine.

Prilikom izrade Programa implementacije RPPTK uočeno je da kod pojedinih planskih rešenja i strateških prioriteta može doći do promena (institucionalnih, socio-ekonomskih, finansijskih i dr.) u periodu od donošenja RPPTK 2011. godine do pripreme ovog programa 2013-2014. godine i njegovog ostvarivanja do 2018. godine, te da njegova realizacija može da bude modifikovana, usporena ili odložena radi toga. Veliki broj aktera, sa opštim i sektorskim strategijama, planovima i programima, usložnjavaju ostvarenje brojnih aktivnosti i projekata, pogotovo ako se uzme u obzir nedovoljna horizontalna i vertikalna koordinacija među njima. Radi toga je prilikom pripreme i sprovođenja ovog programa od posebnog značaja utvrđivanje i uspostavljanje nedovoljno razvijenih horizontalnih veza između sektora koji imaju interes oko istih aktivnosti i projekata, kao i vertikalnih veza među nivoima upravljanja u sprovođenju planskih prioriteta.

Prostorni plan urađen je u skladu sa geografskim informacionim sistemom (u daljem tekstu: GIS) zasnovanom na ESRI tehnologiji (ArcGIS 10h). Pristupanjem izradi Programa implementacije RPPTK izvršeno je ažuriranje formirane baze prostornih podataka RPPTK, čime je unapređena GIS i opšta informatička podrška implementacije ovog prostornog plana.

Predlog Programa implementacije RPPTK pripremljen je na osnovu Izveštaja o izvršenoj stručnoj kontroli usklađenosti Nacrta programa implementacije Regionalnog prostornog plana Timočke krajine (Broj: 350-01-00130/2/2013-05 od 26. decembra 2013. godine).

I. REGIONALNI PROSTORNI PLAN TIMOČKE KRAJINE

Regionalni prostorni plan Timočke krajine obuhvata cele teritorije opština Bor, Negotin, Kladovo i Majdanpek na području Borskog upravnog okruga (3.507 km2) i grada Zaječara i opština Knjaževac, Sokobanja i Boljevac na području Zaječarskog upravnog okruga (3.623 km2), ukupne površine od 7.130 km2 (oko 8% teritorije Republike Srbije), sa 263 naselja. Obuhvaćeno područje pripada statističko-planskom Regionu Južna i Istočna Srbija (u daljem tekstu: RJIS).

Vremenski horizont RPPTK je 2025. godina za uspostavljanje i upravljanje planiranom organizacijom, uređenjem, korišćenjem i zaštitom prostora obuhvaćene teritorije.

U RPPTK formulisana je dugoročna vizija prostornog razvoja Timočke krajine u kojoj se predviđa da obuhvaćena teritorija bude ravnomernije regionalno razvijena, konkurentna i integrisana sa okruženjem, energetski efikasna i atraktivna za investiranje. To podrazumeva aktiviranje i mobilizaciju teritorijalnog kapitala, održivo korišćenje prirodnih i stvorenih resursa, dugoročnu obnovu i razvoj ljudskih resursa, saobraćajnu pristupačnost prema koridorima X, VII i IV, kao i infrastrukturnu opremljenost, razvoj privrede i institucija, zaštitu prirodnog i kulturnog nasleđa kao faktora razvoja i zaštitu životne sredine.

Jedno od osnovnih opredeljenja RPPTK jesu ravnomernija regionalna razvijenost i postizanje većeg stepena funkcionalne integrisanosti područja, koja bi trebalo da se ostvaruju na nekoliko funkcijskih i teritorijalnih nivoa:

– u okviru prostora Timočke krajine – smanjenje unutrašnjih subregionalnih razlika, odnosno kvalitativne promene u prostornoj, saobraćajnoj, ekonomskoj i socijalnoj strukturi (naročito brdsko-planinskih područja sa izraženim disfunkcijama socijalnog i ekonomskog razvoja);

– u okviru prostora Republike Srbije – u prvom redu sa opštinama i gradovima u susednim okruzima, tj. statističko-planskim oblastima i u okviru statističko-planskih Regiona Južna i Istočna Srbija i AP Vojvodina, što zahteva realizaciju prioritetnih planskih rešenja od značaja za više jedinica lokalne samouprave, okruge/oblasti i statističko-planske regione (naročito povezivanja preko koridora X i VII i realizacija drugih infrastrukturnih sistema); i

– sa međunarodnim okruženjem – susednim pograničnim jedinicama lokalne samouprave, i regionima u Republici Bugarskoj i Rumuniji, što zahteva pripremu i realizaciju transgraničnih programa (naročito u oblasti infrastrukture, energetike, turizma, zaštite životne sredine, prirode i dr.).

RPPTK ukazuje da je za ostvarivanje ovih opredeljenja neophodno preduzimati aktivnosti i akcije na: 1) izgradnji institucionalnog okvira za upravljanje prostornim i ukupnim razvojem područja, u prvom redu na promenama i proširivanju organizacione strukture jedinica lokalnih samouprava i regionalnih institucija; 2) unapređenju informatičke osnove, odnosno formiranju i održavanju centralizovane baze podataka o prostoru RPPTK, kao preduslova za praćenje, kontrolu i ocenjivanje sprovođenja planskih rešenja; i 3) koordinaciji i uspostavljanju odgovarajuće saradnje između institucija na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou u sprovođenju planskih odluka.

Neblagovremeno ispunjenje navedenih aktivnosti – preduslova evidentirano je kao bitno ograničenje za pripremu Programa implementacije RPPTK, a još veći njihov značaj biće za sprovođenje ovog programa.

Timočka krajina ima mogućnost ostvarivanja prekograničnih veza sa Rumunijom i Republikom Bugarskom (članice Evropske unije, u daljem tekstu: EU) kroz institucionalnu saradnju na međudržavnom, međuregionalnom i lokalnom nivou. Položaj Timočke krajine i Regiona Južne i Istočne Srbije između multimodalnih koridora X, VII i IV omogućuje njihovu tranzitnu ulogu i razvoj, kako poprečnih, tako i uzdužnih saobraćajnih veza. I pored izuzetnog položaja i značaja u evropskom kontekstu, posebno severnog dela Timočke krajine, ovo područje i dalje predstavlja područje relativno skromne prekogranične i međunarodne saradnje sa susednim državama.

Specifičnost teritorije Timočke krajine u međunarodnom kontekstu ogleda se u sledećem:

– kontakt sa najznačajnijim evropskim plovno-nautičkim putem Dunavom (veza između Severnog i Crnog mora) i najvećim hidroenergetskim sistemom;

– mogućnostima za saradnju na zaštiti prirodnih vrednosti i kulturnih dobara na Podunavlju (Nacionalni park „Đerdap” u Republici Srbiji i Park prirode „Portile de Fier” u Rumuniji i dr.), Staroj planini (zajednički park prirode „Zapadna Stara planina”, kao predlog Republike Srbije i Republike Bugarske za upis Stare planine u MaB listu kao rezervata biosfere) i dr, koji predstavljaju jedinstvene fizičko-geografske sisteme, razdvojene državnim granicama koji nemaju isti tretman zaštite i održivog korišćenja prirodnih resursa;

– mogućnostima za intenzivniju privrednu i kulturnu saradnju jedinica lokalne samouprave u Timočkoj krajini, Republici Bugarskoj i Rumuniji;

– njegovom perifernom položaju u odnosu na veće razvojne centre, koji nije dovoljno saobraćajno pristupačan i ekonomski razvijen i koji se graniči sa sličnim regionima u susednoj Rumuniji i Bugarskoj, čiji je nivo razvijenosti još uvek veoma nizak u odnosu na prosečne vrednosti za EU;

– postojanje projekta za nekoliko evroregiona koji se finansiraju kroz donacije i programe evropske prostorne saradnje: „Danube 21”; „Euroregion Eurobalkans”; „Stara planina”; i „Middle Danube – Iron Gate”; kao i dr.

Određene pretpostavke za transgranične veze proizlaze iz tradicije, a određene iz regionalnih politika EU koje se odnose na zemlje tzv. „Zapadnog Balkana”. Uspostavljanje strukturno kvalitetnijih veza može se ostvariti povezivanjem urbanih centara u šire regionalne urbane asocijacije, pre svega sinhronizovanim razvojem komplementarnih delatnosti iz oblasti rada (komplementarna privreda – usaglašavanje proizvodnih programa i privrednih kapaciteta, racionalno korišćenje prirodnih i socijalnih resursa, slobodno kretanje radne snage, zajednički nastup na tržištu i dr), usluga i javnosocijalne infrastrukture (trgovina, saobraćaj, zdravstvo, visoko obrazovanje, informacije i dr), turizma i zaštite prirode. Evroregioni su oblik saradnje koji je započeo Savet Evrope, koji je bio aktuelan početkom devedesetih godina prošlog veka i početkom ovog veka. Zatim je usledila podrška EU iz programa CARDS u periodu 2004-2006. godine. Posle toga počelo je finansiranje prekograničnih projekata (CBC – Cross-border Cooperation Programme) sa Republikom Bugarskom i Rumunijom iz IPA fonda za period 2007-2013. godine, koje će se nastaviti i u periodu do 2020. godine.

Uporišta ravnomernijeg subregionalnog razvoja su:

– uvažavanje realnih faktora razvoja uz preduzimanje podsticajnih mera od strane državnih i drugih fondova za izgradnju i razvoj Borskog i Zaječarskog upravnog okruga u funkciji razvoja lokalnih zajednica, izgradnje lokalne i regionalne infrastrukture i uređenja prostora za razvoj profitabilnih privrednih programa; i

– ekonomsko oživljavanje prigraničnih područja kroz transgraničnu saradnju.

Jedan od važnijih preduslova je poboljšanje saobraćajne pristupačnosti i infrastrukturne opremljenosti prostora. Izgradnja deonice državnog puta IB 37 (od Bora do autoputa E-75), završetak opremanja i uređenja deonice plovno-nautičkog koridora Dunav (razvojem intermodalnih luka Prahovo i pristaništa Donji Milanovac, Tekija i Kladovo), otvaranje novih graničnih prelaza, rekonstrukcija postojeće i izgradnja pruge prema Rumuniji i Republici Bugarskoj, razvoj energetske i telekomunikacione infrastrukture predstavljaće bitan faktor većeg otvaranja i integrisanosti područja Timočke krajine sa okruženjem. Realizacija poprečnih deonice državnih puteva I i II reda, ka koridoru autoputa E-75, doprineće boljem povezivanju Timočke krajine sa ostalim delovima zemlje. Takođe, izgradnja osnovnih pravaca saobraćajne infrastrukture doprineće unapređenju tranzitnih i posredničkih veza istočne Srbije između panevropskih infrastrukturnih koridora X na zapadu i IV na istoku, unapređenju prostorno-funkcionalnog položaja i povećanju konkurentnosti Timočke krajine i RJIS, a time i ostvarenju ukupnog koncepta razvoja Republike Srbije, naročito u pogledu smanjenja negativnih tendencija u demografskim kretanjima i bržeg razvoja regionalnih centara, manjih gradova i naselja, kao i pograničnih područja. Sa stanovišta ciljeva unutrašnje integracije, važno je poboljšanje mreže državnih i opštinskih puteva ka nedovoljno aktiviranim delovima područja (posebno na području Stare planine, drugim brdsko-planinskim i pograničnim područjima) i povezivanje te mreže sa uzdužnim i poprečnim državnim koridorima, odnosno sa autoputem.

Za postizanje veće teritorijalne kohezije i održivosti Timočke krajine neophodno je jačanje komplementarnih funkcija Bora i Zaječara sa potencijalima stvaranja jedinstvene bipolarne aglomeracije u bližoj budućnosti. Od prioritetnog značaja biće razvoj infrastrukture Timočke razvojne osovine (posebno deonica Negotin − Zaječar − Knjaževac). Pored ovih, značajne će biti veze na relacijama: Majdanpek − Donji Milanovac − Kladovo, Bor − Donji Milanovac, Kladovo − Brza Palanka − Negotin i Boljevac − Sokobanja − Knjaževac.

Dalji razvoj regionalnih centara zasnivaće se na obezbeđenju višeg kvaliteta urbanih funkcija regionalnog značaja, a posebno privrednih, javno-socijalnih, razvojno-upravljačkih, informacionih, naučno-istraživačkih, kulturnih i dr. Pored Bora i Zaječara i subregionalni centri Knjaževac, Negotin i Kladovo kao sekundarni polovi na Timočkoj razvojnoj osovini predstavljaće važne pokretače privrednog razvoja, sa značajnim javnim, socijalnim, kulturnim i drugim funkcijama. Sa stanovišta planskog razvoja mreže naselja, posebno je važna ograničena i kontrolisana izgradnja prigradskih naselja i naseobinskih celina u koridorima javnih puteva.

Poboljšanje kvaliteta života i ubrzaniji razvoj privrednih funkcija i javnih službi ostvarivaće se prioritetno u manje razvijenim opštinskim centrima sa specifičnim funkcijama, kao što su Majdanpek i Sokobanja, odnosno sa delimično razvijenim urbanim funkcijama, kao što je Boljevac. Koncept je diverzifikacija funkcija i participiranje u razvojnim procesima šireg regionalnog okruženja. Odgovarajućim politikama otvaranja radnih mesta, investicionim i dr. merama intenziviraće se specifične regionalne i opštinske funkcije Majdanpeka, Sokobanje i privredne i javno-socijalne funkcije Boljevca, kako bi se usporila koncentracija ekonomskih i drugih aktivnosti u većim urbanim centrima i podstakao ekonomski i socijalni razvoj drugih centara u mreži naselja Timočke krajine.

Uporišta privrednog razvoja Timočke krajine su sledeća:

– intenziviranje razvoja poljoprivrede, posebno stočarstva, ratarstva, povrtarstva, voćarstva i vinogradarstva omogućiće brži razvoj i zasnivanje raznovrsnijih prerađivačkih kapaciteta. Uporišta razvoja poljoprivrede su poboljšanje agrarne strukture u sklopu sprovođenja programa integralnog ruralnog razvoja, prema novom modelu zajedničke agrarne politike EU, kojom se istovremeno podržava povećanje konkurentnosti poljoprivredne proizvodnje, zaštita životne sredine i ruralnih predela, diverzifikacija ekonomskih aktivnosti na selu, buđenje lokalne inicijative, podizanje tehničke opremljenosti, edukacija i obrazovanje poljoprivrednih proizvođača za ekološku proizvodnju i dr;

– dalji razvoj postojećih uspešnih firmi u sektoru malih i srednjih preduzeća (u daljem tekstu: MSP), predstavlja važno uporište ekonomskog razvoja pojedinih opština, uz modernizaciju i specijalizaciju proizvodnje, eko-restrukturiranje, privredno povezivanje u proizvodno-uslužne regionalne klastere sa preduzećima na ovom području i u Nišu, Beogradu i drugim industrijskim centrima. MSP će predstavljati osnovni oblik organizovanja firmi i generator razvoja i zapošljavanja, prioritetno u agroindustriji, turizmu, transportu, sektoru uslužnih delatnosti i dr, koji omogućava i aktiviranje mikro biznisa i tzv. porodičnih firmi;

– turizam sa komplementarnim aktivnostima imaće značajnu ulogu u razvoju područja, naročito perifernih i ruralnih, kao alternativna delatnost i vid kompenzacije lokalnom stanovništvu za razne vidove razvojnih ograničenja. Uporišta razvoja turizma jesu: kompletiranje i integracija postojeće ponude u prostoru (dunavsko priobalje sa Đerdapskim jezerom i Nacionalni park „Đerdap”, Park prirode „Stara planina”, Sokobanja, Gamzigradska Banja, arheološka nalazišta „Felix Romuliana” i Lepenski vir); izgradnja i uređenje novih sadržaja ponude u prostoru kao glavnih generatora celogodišnje turističke ponude područja (nautičko-turistička infrastruktura na Dunavu, turistički centri i skijalište na Staroj planini, raznovrsni sadržaji ponude jezera, planina, nepokretnih kulturnih dobara, posebno starorimskog nasleđa na potezu Knjaževac – Ravna – Gamzigrad – Kladovo – Viminacijum, kao i Negotinskih pimnica) i dr;

– uporišta održivog korišćenja energetskih, metaličnih i nemetaličnih mineralnih sirovina, su: stavljanje u razvojnu funkciju dokazanih rezervi i nastavak istraživanja perspektivnih rezervi, pre svega rude bakra sa pratećim elementima zlata; završetak procesa privatizacije i modernizacije RTB „Bor” i aktivnih rudnika uglja sa podzemnom eksploatacijom; stavljanje u funkciju raspoloživih ležišta krečnjaka uz izgradnju cementare („Jevik” kod Knjaževca); sanacija devastirane životne sredine (u Boru i Majdanpeku) uz preduzimanje svih mera zaštite životne sredine u svim fazama tretiranja mineralnih sirovina;

– intenziviranje tercijarnog sektora privrede i diverzifikacija u skladu sa funkcijama pojedinih centara u mreži naselja i prioritetima razvoja seoskih područja.

U investicionim odlukama o materijalnoj proizvodnji striktno će se poštovati lokacioni, tehno-ekonomski i kriterijumi zaštite životne sredine, koji su usvojeni na nacionalnom i međunarodnom nivou. Programi javnih službi i valorizacija postojeće mreže biće usklađeni sa privrednim razvojem, finansijskim mogućnostima i osobenostima lokalnih zajednica, kao i sa ciljevima razvoja pojedinih područja. Programi razvoja javnih službi podrazumevaju odgovarajuću podršku u drugim sektorima (u prvom redu saobraćajne i dr. komunalne infrastrukture posebno u odnosu na pogranične, periferne, brdsko-planinske atare, koji imaju infrastrukturna, resursna i druga razvojna ograničenja).

Jedno od osnovnih uporišta RPPTK odnosi se na štednju, racionalno korišćenje i zaštitu prirodnih resursa, naročito deficitarnih i strateški značajnih za razvoj i kvalitet življenja. Ukupan bilans vodnih resursa, kao i njihov prostorni i vremenski razmeštaj zahteva izuzetno pažljivo korišćenje i u potpunosti obezbeđen sistem zaštite od zagađenja i neplanskog korišćenja izvorišta površinskih i podzemnih voda. Uporište razvoja vodoprivredne infrastrukture jeste razvoj najznačajnijeg evropskog HEPS „Đerdap” i integralnih regionalnih višenamenskih sistema za uređenje, korišćenje i zaštitu voda, posebno slivova Timoka i Moravice. Intenziviraće se hidro-tehničke aktivnosti na regulisanju bujičnih rečnih tokova, zaštiti od poplava, poboljšanju vodosnabdevanja naseljenih područja, razvoju sistema za navodnjavanje i odvodnjavanje (Negotinske nizije i Ključa), kao i sanitarnoj zaštiti ugroženih izvorišta i slivova. Strateško opredeljenje jeste zaštita poljoprivrednog zemljišta, a naročito striktno ograničavanje pretvaranja zemljišta I-IV bonitetne klase u nepoljoprivredne namene, očuvanje kvaliteta i prirodne plodnosti zemljišta. Značajno je pošumljavanje, obnavljanje i poboljšanje kvaliteta šuma, sprovođenje antierozivnih radova u slivovima postojećih i budućih akumulacija, kao i razvoj preduzetništva, posebno u oblasti osnivanja i razvoja mikro preduzeća za ekološki bezbednu preradu lokalnih poljoprivrednih i šumskih sirovina.

Uspostaviće se efikasnija kontrola korišćenja i uređenja građevinskog zemljišta i usmeravati izgradnja i komunalno opremanje i uređenje seoskih naselja i ruralnih predela. Radi blagovremenog rezervisanja prostora za racionalnu izgradnju i korišćenje objekata/područja od javnog interesa, uspostaviće se i sprovoditi režimi korišćenja i zaštite prostora koridora planiranih infrastrukturnih sistema, područja eksploatacije mineralnih sirovina, slivnih područja i prostora za izgradnju planiranih akumulacija, zaštićenih prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara, kao i prostora za izgradnju regionalnih sanitarnih deponija sa reciklažnim centrima.

Važno uporište RPPTK predstavlja i unapređenje i zaštita životne sredine, zaštita i promocija vredne prirodne baštine i očuvanje područja sa prirodnim vrednostima od značaja za biodiverzitet, predeonu raznolikost i kvalitet životne sredine. U domenu zaštite kulturnog nasleđa, zalaganje je za promenu dosadašnje prakse koju je karakterisala, kako nedovoljna valorizacija, prezentacija i korišćenje nepokretnih kulturnih dobara, tako i nedovoljna uređenost, naročito vangradskih dobara (arheoloških nalazišta, crkava i seoskog etno-nasleđa). Strateško opredeljenje jeste ostvarivanje integralne zaštite i prezentacije materijalnog i nematerijalnog kulturnog nasleđa i očuvanje nacionalnog i kulturnog identiteta prostora Timočke krajine.

Postepeno približavanje viziji i koncepciji prostornog razvoja Timočke krajine predviđeno je ostvarivanjem sledećih osnovnih ciljeva:

– odgovorno upravljanje razvojem, uređenjem i zaštitom prostora u skladu sa realnim potencijalima i ograničenjima prirodnih i stvorenih vrednosti i dugoročnim potrebama ekonomskog i socijalnog razvoja i zaštite životne sredine;

– uravnotežen razvoj na intraregionalnom i interregionalnom nivou, podsticanje razvoja (poljoprivrede, turizma, energetike, rudarstva i infrastrukture), uređenje plovno-nautičkog koridora Dunava, povećanje dostupnosti područja (planinskih i perifernih delova) i iniciranje transgraničnih programa za pogranična područja i

– unapređenje kvaliteta života i stvaranje uslova za demografsku obnovu, zadržavanje i podsticanje naseljavanja i povratka stanovništva, posebno u ekonomski zaostale ruralne predele i centre, investiranjem u izgradnju, obnavljanje i održavanje infrastrukture, javnih službi i usluga, očuvanjem i unapređenjem prirodnog i kulturnog nasleđa, razvojem ekonomski isplativih i statusno privlačnih aktivnosti.

Za ostvarenje predviđene vizije, koncepcije i ciljeva razvoja Timočke krajine utvrđena su planska rešenja i smernice za njihovo sprovođenje. U delu o implementaciji ovog planskog dokumenta utvrđeni su: strateški prioriteti za implementaciju RPPTK; učesnici u implementaciji; smernice za izradu planskih dokumenata (prostornih i urbanističkih planova, sektorskih planova i programa); mere i instrumenti za sprovođenje planskog dokumenta; institucionalno-organizaciona, informatička i programska podrška.

II. PRIPREMA I SADRŽAJ PROGRAMA IMPLEMENTACIJE RPPTK

1. O PROGRAMU IMPLEMENTACIJE

Čl. 12. i 58. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispravka, 64/10 – US, 24/11, 121/12, 42/13 – US, 50/13 – US, 98/13 – US, 132/14 i 145/14) definisan je dokument za primenu prostornih planova – program implementacije. Program implementacije utvrđuje mere i aktivnosti za sprovođenje prostornog plana za razdoblje od pet godina. U skladu sa Zakonom program sadrži naročito: prioritetne projekte za ostvarivanje prostornog uređenja; dinamiku za uređenje pojedinih prostornih celina i prioritetnih projekata; iznose i izvore sredstava za finansiranje projekata; rok izvršenja projekata; odgovornost za izvršenje projekata; pokazatelje za praćenje promena stanja u prostoru. Osnovni metodološki okvir za njegovu izradu postavljen je u Programu implementacije PPRS.

Planski koncepcije i rešenja RPPTK sprovode se, kao i za ostale planske dokumente, na dva načina:

– direktnom implementacijom – razradom u prostornim planovima obuhvaćenih jedinica lokalne samouprave i urbanističkim planovima na osnovu kojih se prostor neposredno privodi planiranoj nameni, tj. izdaje lokacijska dozvola; i

– indirektnom implementacijom – razradom u programu njegove implementacije i usklađivanjem regionalnih, opštih i sektorskih strategija, planova i programa, mera i instrumenata različitih politika.

Za direktnu implementaciju planskih rešenja RPPTK u prostornim planovima obuhvaćenih jedinica lokalne samouprave i urbanističkim planovima nadležni su organi jedinica lokalnih samouprava.

Za indirektnu implementaciju planskih rešenja i propozicija RPPTK u regionalnim, opštim i sektorskim strategijama, planovima i programima, merama i instrumentima različitih politika direktnu nadležnost imaju organi i organizacije republičkog nivoa upravljanja (ministarstva, agencije, javna preduzeća i dr.), a indirektnu regionalne organizacije (akreditovane regionalne razvojne agencije i dr.) i organi i organizacije jedinica lokalne samouprave (uprave, javna preduzeća i dr.).

I za direktnu i za indirektnu implementaciju RPPTK i drugih navedenih planskih dokumenata ključna je horizontalna i vertikalna koordinacija aktera i njihovih aktivnosti.

Horizontalna koordinacija interesa i aktivnosti različitih sektora i teritorija se odnosi na aktivnosti i aktere istog nivoa upravljanja. Za horizontalno usklađivanje, tj. koordinaciju potrebna je komunikacija između predstavnika institucija različitih sektora. Poželjna je takođe i komunikacija među različitim sektorima društva – javni, privatni i tzv. civilni, odnosno nevladin sektor.

Vertikalna koordinacija se odnosi na aktivnosti i interese aktera među različitim nivoima upravljanja – od međunarodnog, preko republičkog, do regionalnog i lokalnog. U vertikalnoj saradnji bitan je princip supsidijarnosti koji se odnosi na podršku manjim teritorijalnim jedinicama – lokalnoj samoupravi, akterima na regionalnom nivou, privatnom i nevladinom sektoru, prilikom zastupanja njihovih interesa i ostvarivanja njihovih potreba.

Za razliku od Programa implementacije PPRS ili Programa implementacije Regionalnog prostornog plana Autonomne pokrajine Vojvodine, gde se radilo o usklađivanju aktivnosti i interesa institucija na republičkom, odnosno pokrajinskom nivou upravljanja, Program implementacije RPPTK trebalo bi da ima nekoliko nivoa horizontalne i vertikalne koordinacije. Kako se radi o implementaciji regionalnog prostornog plana, trebalo bi da podrazumeva usklađivanje aktivnosti i interesa institucija i između republičkog, regionalnog i lokalnog nivoa upravljanja.

Problem prestavlja nerazvijen sistem institucija i koordinacije aktera i njihovih aktivnosti na nivou statističko-planskih regiona (za ovaj program na nivou Regiona Južne i Istočne Srbije) i okruga/oblasti (za ovaj program na nivou Zaječarskog i Borskog upravnog okruga). Za ostvarivanje celovite vertikalne i horizontalne koordinacije nedostaju nadležnosti institucija na republičkom nivou upravljanja, i/ili na nivou statističko-planskog regiona i okruga/oblasti u odnosu na lokalni nivo upravljanja. Primeri dosadašnje prakse međususedske saradnje u upravljanju razvojem jedinica lokalne samouprave ukazuju da se samousklađivanje aktivnosti i interesa susednih opština/gradova odvija otežano i kada se radi o rešavanju urgentnih potreba i problema od zajedničkog interesa (primeri regionalnih deponija otpada). Njihova aktivna participacija u vertikalnoj i horizontalnoj koordinaciji ne može se očekivati sve dok ne bude uslovljena korišćenjem sredstava republičkog budžeta, IPA fonda i drugih fondova i donacija za programe i pomoć razvoju jedinica lokalne samouprave i lokalnih aktera, što sada nije slučaj.

Bez regionalnih institucija horizontalna i vertikalna koordinacija aktera i njihovih aktivnosti veoma je neizvesna i otežano se odvija, što se pokazalo i u toku pripreme Programa implementacije RPPTK i odrazilo se na neujednačenost u razradi strateških prioriteta utvrđenih RPPTK.

Drugi momenat koji je imao uticaja na pripremu Programa implementacije RPPTK jeste istek perioda do 2015. godine, predviđenog planskim dokumentom za ostvarivanje strateških prioriteta. S obzirom na odloženi početak pripreme, ovim programom predviđeno je njegovo ostvarivanje do 2018. godine.

Program implementacije RPPTK sadrži:

strateške prioritete RPPTK,

pokazatelje prostornog razvoja koji će biti osnova za praćenje i godišnje izveštavanje o ostvarivanju ovog programa i regionalnog prostornog plana,

– preporuke za koordinaciju aktivnosti na ostvarivanju strateških prioriteta, praćenje pokazatelja (u daljem tekstu: pokazatelja) prostornog razvoja i Programa implementacije RPPTK.

2. O STRATEŠKIM PRIORITETIMA

Programom implementacije RPPTK razrađuju se strateški prioriteti, tj. projekti definisani u ovom planskom dokumentu.

Regionalnim prostornim planom Timočke krajine u glavi IV. „Mere i instrumenti za primenu i sprovođenje plana” odeljak 1.1. „Prioritetne aktivnosti na implementaciji”, definisan je 171 strateški prioritet prostornog razvoja za 42 planska rešenja u 15 tematskih oblasti. Razrada strateških prioriteta izvršena je u skladu sa Zakonom.

U Programu implementacije RPPTK razrađeni su strateški prioriteti koji se realizuju ili njihova realizacija započinje do 2018. godine, kao i utvrđeni strateški prioriteti koji se ne razrađuju u ovom programu. Prilikom izrade Programa implementacije RPPTK jasno se ukazala činjenica da se pojedina planska rešenja i strateški prioriteti nalaze u poziciji suočavanja sa mogućnostima promena (institucionalnih, socio-ekonomskih, finansijskih i dr.) u periodu od donošenja RPPTK 2011. do pripreme programa 2013-2014. godine i njegovog sprovođenja do 2018. godine, te da njihovo ostvarenje može da bude modifikovano, usporeno ili odloženo radi toga. Veliki broj aktera, sa opštim i sektorskim strategijama, planovima i programima, usložnjavaju ostvarenje brojnih aktivnosti i projekata, naročito ako se uzme u obzir nedovoljna horizontalna i vertikalna koordinacija među njima. Radi toga je za sprovođenje ovog programa od posebnog značaja uspostavljanje nedovoljno razvijenih horizontalnih veza između sektora koji imaju interes oko istih aktivnosti i projekata, kao i vertikalnih veza među nivoima upravljanja u sprovođenju strateških planskih prioriteta.

U Programu implementacije RPPTK strateški prioriteti koji se razrađuju prikazani su u okviru tabela i na grafičkim prilozima. Ostali strateški prioriteti navedeni su u posebnom poglavlju ovog programa prema različitim razlozima, zbog kojih se ne razrađuju.

Za izbor strateških prioriteta koji se razrađuju korišćen je metodološki pristup i kriterijumi koji su definisani i primenjeni na izradi Programa implementacije PPRS. Postupak odabira, preispitivanja i preciziranja prioriteta posebno je obrađen sa stanovišta njihove opravdanosti i realnih mogućnosti za njihovo ostvarivanje, koliko je to bilo sagledivo u trenutku izrade Programa implementacije RPPTK. Za svaki prioritet koji se detaljno razrađuje inicirana je i ostvarena uspešna saradnja sa većinom nadležnih organa i organizacija na republičkom nivou upravljanja, malobrojnim organizacijama na regionalnom/okružnom nivou i jedinicama lokalne samouprave.

Razrada strateških prioriteta do 2018. godine rađena je u saradnji sa relevantnim akterima prostornog razvoja putem popunjavanja analitičkih kartica koje su pretočene u tabele sa dole navedenom strukturom (Tabela 1a) i nalaze se u glavi III. ovog programa.

Tabela 1a: Struktura razrade strateških prioriteta utvrđenih RPPTK

Red.br.SP Strateški prioritetiSP Aktivnosti za realizaciju prioriteta(A) Učesnici u realizaciji aktivnosti i projekata Projekti za realizaciju prioriteta(P) Odgovornost (O) i partneri (Pr) za realizaciju A i P Orijentacioni iznosi i izvori finansiranja A i P Rokovi realizacije A i P(faza II) 1 2 3 4 5 6 7 8 Tematska oblast Plansko rešenje: Prioritet utvrđen RPPTK

Osnovna svrha izrade analitičkih kartica bila je provera realnosti (podrazumevajući i izmene i dopune strateških prioriteta), razrada i realizacija strateških prioriteta utvrđenih RPPTK.

Strateški prioriteti

Navedeni su strateški prioriteti, pod rednim brojem za svako pojedinačno plansko rešenje po tematskim oblastima, koji su definisani u glavi IV. „Mere i instrumenti za primenu i sprovođenje Plana” odeljak 1.1. „Prioritetne aktivnosti na implementaciji” RPPTK. Na ovaj način je olakšano praćenje razrade i ostvarivanja strateških prioriteta utvrđenih RPPTK. Uvršteni su i novi strateški prioriteti po tematskim oblastima za planska rešenja utvrđena RPPTK koje su predložili relevantni akteri na republičkom, regionalnom i lokalnom nivou upravljanja.

Aktivnosti za realizaciju prioriteta (A)

Aktivnosti za realizaciju prioriteta podrazumevaju: upravne i organizacione aspekte i planske aktivnosti (na pripremi i donošenju prostornih, urbanističkih i sektorskih planova i programa) na realizaciji prioriteta sadržane u nadležnostima i programima resornih ministarstava, republičkih i regionalnih agencija, republičkih javnih preduzeća, javnih ustanova i privrednih društava, organa i organizacija jedinica lokalne samouprave (uprave, javna preduzeća, javne ustanove). Za ostvarivanje pojedinih strateških prioriteta navedene aktivnosti su diferencirane prema nivou upravljanja koji ih je predložio iz delokruga svoje nadležnosti.

Učesnici u realizaciji aktivnosti i projekata

Navedeni su svi akteri za koje je prepoznato da imaju direktnu ili indirektnu ulogu u realizaciji strateškog prioriteta. U njih se ubrajaju: organi i organizacije na republičkom nivou (ministarstva, agencije, javna preduzeća, zavodi i dr.), organizacije na regionalnom nivou (akreditovane razvojne agencije, zavodi, privredne komore, asocijacije i dr.) i organi i organizacije na lokalnom nivou (skupštine i uprave jedinica lokalne samouprave, javna preduzeća, javne ustanove, asocijacije i dr.). Pored ovih učesnika, naznačene su i druge domaće i međunarodne institucije, nevladine organizacije i zainteresovani investitori koji učestvuju ili su potencijalni učesnici u realizaciji strateških prioriteta.

Projekti za realizaciju prioriteta (P)

Navedeni su svi konkretni projekti koji su dobijeni od nadležnih organa, organizacija i asocijacija, čija je realizacija predviđena da započne ili da se obavi u vremenskom horizontu Programa implementacije RPPTK, do 2018. godine. Za ostvarivanje pojedinih strateških prioriteta navedeni projekti su diferencirani prema nivou upravljanja koji ih je predložio iz delokruga svoje nadležnosti. Za pojedine strateške prioritete dati su predlozi novih projekata čija bi realizacija vodila ostvarivanju prioriteta. Za ostvarivanje pojedinih strateških prioriteta navedeno je više projekata. Za pojedine strateške prioritete nisu dobijeni podaci o predviđenim projektima, niti predlozi za potencijalne nove projekte.

Odgovornosti i partneri za realizaciju A i P

Odgovornost za realizaciju navedenih aktivnosti i projekata nosi organ ili organizacija na republičkom ili lokalnom nivou koja prati realizaciju strateškog prioriteta po fazama (ukoliko ih ima) i o tome priprema godišnji izveštaj koji će se ugrađivati u godišnji izveštaj o ostvarivanju RPPTK. Odgovornost za realizaciju prioriteta ima organ zadužen za određenu oblast bez obzira na povremene promene naziva organa u okviru rekonstrukcije u sklopu organa uprave. U glavi V. Programa implementacije RPPTK predloženi su modaliteti institucionalne koordinacije i praćenja pripreme i ostvarivanja navedenih aktivnosti i projekata koji su u nadležnosti lokalnog nivoa upravljanja.

Orijentacioni iznosi i izvori finansiranja

Sredstva neophodna za ostvarivanje započetih, predviđenih ili predloženih aktivnosti i projekata neophodnih za realizaciju strateškog prioriteta data su u orijentacionim iznosima u dinarima (RSD) ili u evrima, što je posebno naglašeno, uzimajući u obzir sve trenutne okolnosti. Finansijska sredstva su za većinu prioriteta definisana u trenutku izrade Programa implementacije RPPTK i treba ih prihvatiti uslovno, odnosno realna finansijska sredstva definisaće se u trenutku realizacije projekata u skladu sa realnim mogućnostima izvora finansiranja. U pojedinim slučajevima, za određene aktivnosti i projekte nisu se mogli dati ni orijentacioni iznosi, već će se utvrditi u kasnijim fazama realizacije projekta i u procesu inoviranja ovog programa. Izvori sredstava za finansiranje projekata jesu javna sredstva (budžet Republike Srbije, budžeti jedinica lokalne samouprave i ostali javni izvori finansiranja kao što su razni fondovi) i sredstva opredeljena iz drugih izvora, kao što su evropski fondovi (IPA i dr.), razni krediti (Svetska banka, Međunarodni monetarni fond, Evropska banka za obnovu i razvoj, Evropska investiciona banka i sl.), donacije, privatni i međunarodni fondovi.

Rokovi realizacije A i P (faza II)

Za navedene aktivnosti i projekte utvrđeni su rokovi njihove realizacije ili planiranih faza realizacije. Pojedine aktivnosti su kontinualnog karaktera i ne ograničavaju se na vremenski horizont Programa implementacije RPPTK. Pojedine aktivnosti i projekti nemaju prikazan ovaj podatak, saglasno dostavljenim predlozima od strane nadležnih organa i organizacija.

3. FAZE I UČESNICI IZRADE PROGRAMAIMPLEMENTACIJE RPPTK

Program je urađen u skladu sa odredbama zakona koje upućuju na aktivnu saradnju sa svim akterima (nadležni organi, organizacije i institucije) od kojih zavisi ostvarenje planskih rešenja i strateških prioriteta i projekata koji bi trebalo da budu u celini ili delimično ostvareni, odnosno pripremljena njihova realizacija u periodu do 2018. godine.

Izrada Nacrta programa implementacije RPPTK odvijala se po sledećim fazama:

I faza – Identifikacija i komunikacija sa akterima i mogućim izvorima finansiranja u implementaciji strateških prioriteta;

II faza – Provera preliminarne liste aktivnosti i projekata, institucionalno-organizacionih i finansijskih aranžmana za njihovu realizaciju i

III faza – Izrada Nacrta programa implementacije.

Koordinaciju faza i aktera u pripremi i sprovođenju Programa implementacije RPPTK obavljao je nosilac njegove izrade – Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture.

Analitičke kartice u tabelarnom obliku sa listama strateških prioriteta, u skladu sa tematskom oblašću na koju se odnosi prioritet, dostavljene su relevantnim akterima u pripremi i ostvarivanju Programa implementacije RPPTK. U Tabeli 1b naznačeno je od kojih aktera su dobijene popunjene analitičke kartice.

Tabela 1b. Pregled učešća aktera u pripremi Programa implementacije RPPTK, 2013. godina

AKTERIprema nadležnosti NIVO UPRAVLJANJA I NAZIV AKTERA Dostavljena popunjena kartica REPUBLIČKI NIVO UPRAVLJANJA MINISTARSTVA* Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne sredine + Ministarstvo privrede (MP) + Ministarstvo kulture i informisanja (MKI) – Ministarstvo omladine i sporta (MOS) + Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (MPNTR) – Ministarstvo prirodnih resursa, rudarstva i prostornog planiranja (MPRRPP) + Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (MPŠV) – Republička direkcija za vode (RDV) + Ministarstvo regionalnog razvoja i lokalne samouprave (MRRLS) + Ministarstvo rada, zapošljavanja i socijalne politike (MRZSP) + Ministarstvo saobraćaja (MS) + Ministarstvo spoljne i unutrašnje trgovine i telekomunikacija (MSUTT) + Ministarstvo zdravlja (MZd) – DIREKCIJE I ZAVODI Republički zavod za zaštitu spomenika kulture (RZZSK) – Zavod za zaštitu prirode Srbije (ZZPS) + Institut za javno zdravlje Srbije „dr Milan Jovanović-Batut” + JAVNA PREDUZEĆA I PRIVREDNA DRUŠTVA JP „Putevi Srbije” (JP PS) + Koridori Srbije (KS) + Železnice Srbije, AD (ŽS) + JVP Srbijavode (JVP SV), SD Sava-Dunav + JP „Srbijašume” (JP SŠ) + JP „Skijališta Srbije” (JP SS) + JP „Elektroprivreda Srbije” + JP „Elektromreža Srbije” (JP EMS) + JP „Emisiona tehnika i veze” (JP ETV) + JP „Pošta Srbija” (JP PTT) + JP Transnafta + Jugorosgaz, a.d. + NIS Gaspromnjeft + Telekom Srbija + Telenor + VIP – REGIONALNE ORGANIZACIJE I USTANOVE AGENCIJE I ORGANIZACIJE Regionalna agencija za razvoj Istočne Srbije (RARIS) + Regionalna privredna komora Zaječar – ZAVODI Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš (ZZSKN) + LOKALNI NIVO UPRAVLJANJA JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE Boljevac + Bor + Kladovo + Knjaževac + Majdanpek + Negotin + Sokobanja + Zaječar +

Dati su nazivi ministarstava kako su glasili u momentu dostavljanja njihovih predloga za izradu Programa implementacije RPPTK u 2013. godini, a pre donošenja Zakona o ministarstvima („Službeni glasnik RS”, broj 44/14).

4. PROCES PRAĆENJA, IZVEŠTAVANJA I INOVIRANJAPROGRAMA IMPLEMENTACIJE

Horizontalna i vertikalna koordinacija aktera i njihovih aktivnosti otežano se odvijala u toku pripreme Programa implementacije RPPTK, što se odrazilo na neujednačenost u razradi strateških prioriteta utvrđenih RPPTK.

Imajući u vidu neujednačenost u nivou detaljnosti kategorije detaljno razrađenih strateških prioriteta, uzimajući u obzir mogućnost da će u toku realizacije ovog programa implementacije dolaziti do adaptacija, modifikacija i novih inicijativa u ostvarivanju detaljno razrađenih strateških prioriteta, a radi omogućavanja da pojedini nerazrađeni strateški prioriteti pređu u kategoriju detaljno razrađenih prioriteta, te pomaka u organizovanju aktivnosti, institucija i koordinacije na nivou Regiona Južne i Istočne Srbije sa donošenjem regionalne razvojne strategije za ovaj region, odnosno odgovarajućeg strateškog dokumenta regionalnog razvoja, kao i drugih promena u organizaciji i koordinaciji aktivnosti lokalnog nivoa upravljanja, dokument pod nazivom Program implementacije RPPTK predstavlja deo kontinuiranog procesa planiranja, programiranja i implementacije planskog prostornog razvoja Timočke krajine.

Kao deo tog procesa, izmene i dopune Programa implementacije RPPTK, a po potrebi i izmene i dopune ili inoviranje RPPTK, predlagaće se na osnovu godišnjeg izveštaja o ostvarivanju RPPTK i Programa implementacije RPPTK. Kako je ovaj program operativni dokument za implementaciju RPPTK, realno je očekivati da se inovira zajedno sa podnošenjem izveštaja.

Time će se ostvariti kontinuitet procesa planiranja i implementacije planiranog prostornog razvoja Timočke krajine i omogućiti:

– svim akterima, naročito onima koji nisu bili dovoljno pripremljeni za aktivnije učešće u pripremi prvog programa, da inoviraju i dopune svoje predloge za detaljnu razradu strateških prioriteta;

– usklađivanje ovog programa sa izradom regionalne razvojne strategije i (godišnjih) programa finansiranja razvoja regiona za Region Južne i Istočne Srbije, odnosno odgovarajućeg strateškog dokumenta regionalnog razvoja, (u delovima koji se teritorijalno odnose na Timočku krajinu);

– usklađivanje ovog programa i izrade sektorskih strategija, planova i programa (u delovima koji se teritorijalno odnose na Timočku krajinu); i

– usklađivanje ovog programa i projekata koji konkurišu za IPA fond, donacije ili za realizaciju javno-privatnog partnerstva.

Na ovaj način se omogućava povećanje efikasnosti i efektivnosti procesa planiranja, prostornog razvoja i uređenja teritorije Timočke krajine.

Monitoring i njegovo dobro uspostavljanje predstavlja sastavni deo i osnov uspešne implementacije. U periodu važenja ovog programa implementacije predviđena je izrada godišnjih izveštaja o stanju u prostoru u kojima treba da se prate: napredovanje u realizaciji strateških prioriteta, promene u vrednostima pokazatelja prostornog razvoja i realno ocenjivanje stanja razvoja prostora putem merenja vrednosti definisanih pokazatelja u utvrđenim vremenskim intervalima. Iz tog razloga se u glavi V. Programa implementacije RPPTK preporučuje organizacija monitoringa, kao postupka kojim se obezbeđuje stalna sprega između dobijanja informacija i njihove interpretacije, a da se tokom implementacije usredsređuje na praćenje i ocenu promena prioriteta.

Programom implementacije utvrđuju se pokazatelji za praćenje promene stanja u prostoru, tako da Program implementacije RPPTK predviđa izgradnju i korišćenje GIS što je neophodan uslov za kvalitetan monitoring i upravljanje implementacijom RPPTK i prostornim razvojem Timočke krajine.

Pored pokazatelja za praćenje promena u stanju u prostoru definisanih u glavi IV. Programa implementacije RPPTK, date su i preporuke za koordinaciju aktivnosti na ostvarivanju strateških prioriteta i praćenje pokazatelja prostornog razvoja, u glavi V. ovog programa koji će poslužiti i za godišnje izveštavanje o ostvarivanju RPPTK i Programa.

III. IMPLEMENTACIJA STRATEŠKIH PRIORITETA

REGIONALNOG PROSTORNOG PLANA TIMOČKE KRAJINE

1. DETALJNO RAZRAĐENI STRATEŠKI PRIORITETI

U Tabeli 2. detaljno je razrađeno 110 strateških prioriteta, pod odgovarajućim rednim brojem za 33 planska rešenja u 15 tematskih oblasti (Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj; Šumsko zemljište i zaštita šuma i razvoj lovstva; Vodni resursi; Geološki resursi; Razvoj stanovništva, mreže naselja i javnih službi; Razvoj privrednih delatnosti; Razvoj turizma; Razvoj saobraćajne infrastrukture; Vodoprivredna infrastruktura; Energetska infrastruktura; Telekomunikaciona infrastruktura; Komunalni sadržaji; Zaštita životne sredine; Zaštita prirode i prirodnih vrednosti i Zaštita nepokretnih kulturnih dobara), koji su definisani u glavi IV. „Mere i instrumenti za primenu i sprovođenje Plana” odeljak 1.1. „Prioritetne aktivnosti na implementaciji” RPPTK.

Strateški prioriteti iz Tabele 2. koji imaju preciznu prostornu odrednicu naznačeni su na grafičkim prilozima 1. „PRIRODNI RESURSI I VREDNOSTI, ZAŠTITA NKD I RAZVOJ TURIZMA” i 2. „RAZVOJ PRIVREDE I INFRASTRUKTURNI SISTEMI”. Nisu naznačeni oni strateški prioriteti čija prostorna odrednica nije dovoljno precizna (npr. odnosi se na industrijsku zonu/park regionalnog značaja u ili van postojećeg naselja) ili nivo detaljnosti odgovara prostornom planu jedinice lokalne samouprave (npr. PPOV, lokalne deponije komunalnog otpada). Grafički prikaz 1. pripremljen je na osnovu generisanog sadržaja referalnih karata RPPTK.

U sklopu inoviranja Programa implementacije RPPTK preporučuje se obavljanje inoviranja i dopune navedenih aktivnosti i projekata za ostvarivanje strateških prioriteta. Tabela 2: Detaljna razrada strateških prioriteta utvrđenih RPP Timočke krajine

Red.br.SP Plansko rešenje 1.1: Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 1) Aktiviranje regionalnog i lokalnih centara u mreži za ruralni razvoj na jačanju stručne, savetodavne, informatičke i operativne podrške utvrđivanju programa razvoja lokalnih zajednica, uključujući i doprinos rešavanju problema nezaposlenosti, okretanjem ka razvoju sopstvenog poljoprivrednog gazdinstva; lokalne vlasti, u sadejstvu sa ostalim zainteresovanim akterima lokalne zajednice, imaju ključnu ulogu u razvoju multifunkcionalne poljoprivrede, uključivanjem u sprovođenje nacionalne agrarne politike, formulisanjem lokalnih strategija i programa održivog poljoprivrednog i ruralnog razvoja i obezbeđenjem finansijskih sredstava za kofinansiranje njihove implementacije. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Boljevac Strategija razvoja poljoprivrede opštine Boljevac Program razvoja stočarstva Osnivanje centra za ruralni razvojProgram osnivanja saveta za ruralni turizam Strategija razvojapoljoprivredeopštine Bor Izrada strategije za razvoj poljoprivrede i ruralne sredine grada Zaječara − 2) Izrada katastra zemljišta oštećenog rudarskim aktivnostima, emisijama sumpordioksida i prašine i izlivanjem flotacijske jalovine. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Ministarstvo rudarstva i energetike − Opština Sokobanja Identifikovanje zemljišta oštećenog rudarskim aktivnostima Identifikovanjezemljišta oštećenogrudarskimaktivnostima Identifikovanjezemljišta oštećenogrudarskimaktivnostima − 3) Izrada i početak realizacije projekta remedijacije zemljišta oštećenog sumpordioksidom i prašinom i selektivne biljne proizvodnje u zonama uticaja rudarskih i industrijskih kompleksa. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Ministarstvo rudarstva i energetike − Opština Bor Izrada i početak realizacije projekta remedijacije zemljišta Izrada i početak realizacije projekta remedijacije zemljišta − 5) Evidentiranje terena ugroženih procesima vodne i eolske erozije, sprovođenje odgovarajućih radova i mera zaštite zemljišta prema smernicama koje će biti utvrđene Republičkom poljoprivrednom osnovom. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Sokobanja Identifikovanje terena Identifikovanje terena − 8) Ažuriranje podataka katastra o namenama i vlasništvu zemljišta, uz istovremeno uspostavljanje sistema praćenja i ocene (tzv. monitoring i evaluacija) stanja poljoprivrednog i ostalog zemljišta (stepen zagađenosti zemljišta, pojave uništavanja, degradacije i zagađivanja zemljišta i dr). Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Grad Zaječar Ažuriranje podataka katastra o namenama i vlasništvu zemljišta − 9) Jačanje stručno-savetodavne službe, radi difuzije znanja i informacija vezanih za primenu dobre poljoprivredne prakse, održivog upravljanja poljoprivrednim zemljištem, razvoj integralne i organske proizvodnje, primenu odgovarajućih mera i tehnika konzervacione obrade zemljišta i dr. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Knjaževac Jačanje lokalnih organizacija u procesu informisanja domaćinstava u seoskim sredinama Obuka zaposlenih u KLERR-u Edukacijapoljoprivrednika,studijska putovanja,izdavanje državnogzemljišta u zakup Edukacija poljoprivrednih proizvođača − 10) Jačanje podrške ulaganjima mladih poljoprivrednika u proširenje poseda, obnovu pašnjačkog stočarstva, obnovu i podizanje novih dugogodišnjih zasada u vinogradarstvu i voćarstvu, gajenje lekovitog bilja, opremu za navodnjavanje i diverzifikaciju delatnosti, korišćenjem podsticajnih sredstava iz budžeta Republike Srbije i formiranjem opštinskih agrarnih budžeta, pronalaženjem strateških partnera i korišćenjem domaćih i predpristupnih fondova EU Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Sokobanja Pružanje tehničke podrške poljoprivrednim proizvođačima Pružanje tehničkepodrškepoljoprivrednimproizvođačima Godišnji programi Fonda za razvoj poljoprivrede JLS − 11) Formiranje udruženja proizvođača u cilju: zajedničkih ulaganja u kapacitete za doradu, preradu, skladištenje i transport finalnih proizvoda; uvođenja savremenih standarda i sistema kontrole kvaliteta; zaštite geografskog porekla lokalnih proizvoda i unapređivanje njihovog marketinga. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Knjaževac Udruživanje poljoprivrednih proizvođača Formiranje udruženja voćara i udruženja proizvođača lekovitog bilja, unapređenje rada postojećih udruženja Udruživanjepoljoprivrednihproizvođača Udruživanjepoljoprivrednihproizvođača − 12) Obezbeđenje poreskih i infrastrukturnih olakšica za investiranje u otvaranje malih i srednjih proizvodnih i uslužnih preduzeća i radnji, uključujući animiranje stanovništva na radu u inostranstvu za povratak na imanja i ulaganja u oživljavanje lokalne privrede, aktiviranjem postojećih građevinskih objekata, opreme i kvalifikovane radne snage za razvoj raznovrsnih proizvodnih, uslužnih, kulturnih, ekoloških i drugih delatnosti na selu. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Boljevac Odluka o pogodnostima za formiranje malih i srednjih preduzeća Razvijen sistem podsticaja i investicija Stvaranje povoljne poslovne klime u ruralnom području − 13) Očuvanje i obnova timočkih vinogorja, uz istovremeno osavremenjavanje sortimenta gajene loze, u skladu sa preporukama MPZŽS. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Grad Zaječar Godišnji programi Fonda za razvoj poljoprivrede JLS − 14) Obuka poljoprivrednih proizvođača za primenu mera kalcifikacije i rekultivacije poljoprivrednog zemljišta i za proizvodnju zdravstveno bezbedne hrane. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − Opština Boljevac Organizovanje zimskih škola za poljoprivrednike Razvijen sistem edukacije poljoprivrednih proizvođača Analiza zemljišta Razvijen sistemedukacijepoljoprivrednihproizvođača,Analiza zemljišta Radionice sa temama koje su značajne za kalcifikaciju kao jedna od mera za poboljšanje kvaliteta zemljišta. − Tematska oblast 2: Šumsko zemljište i zaštita šuma i razvoj lovstva Plansko rešenje 2.1: Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 6) Čišćenje i uređenje šuma oštećenih šumskim požarima. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − JP „Srbijašume” − Opština Sokobanja Aktivnosti na sanaciji požarišta (nekoliko hektara) Aktivnosti na sanaciji požarišta (nekoliko hektara) − Plansko rešenje 2.2: Razvoj lovstva 1) Očuvanje raznovrsnosti lovne faune (gajenje, naseljavanje i zaštita divljači) uz usklađivanje lovnih i ostalih delatnosti u lovištima. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − JP „Srbijašume” − Opština Boljevac Realizacija lovnih osnova za lovišta Rtanj, Suvaja, Velika Brezovica Realizacija lovnih osnova za lovišta − 3) Fazno poboljšanje stanja i fonda sitne i krupne divljači u skladu sa kapacitetom lovno produktivnih površina na šumskim područjima. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine − JP „Srbijašume” − Opština Sokobanja U ograđenom delu postignut je maksimum ekonomskog kapaciteta U otvorenim delovima lovišta povećanje broja divljači prema lovnim osnovama Povećanje broja divljači prema lovnim osnovama − 4) Organizovanje lovnog turizma i edukacija lovnih stručnjaka i lovaca. JP „Srbijašume” − Opština Boljevac Organizacija lovnog turizmaSeminari/edukacija Edukacija putem seminara Završetak i aktiviranje lovačkih domova u Vratni, Aliji, Deli Jovanu Obuka za lovne vodiče Organizacija lovnog turizmaSeminari/edukacija − Tematska oblast 3: Vodni resursi Plansko rešenje 3.1: Zaštita kvaliteta voda 6) Održivo korišćenje lokalnih izvorišta do količina koje ne ugrožavaju ekološke uslove u okruženju i održavanje kvaliteta voda vodotoka i postojećih i planiranih vodoakumulacija u propisanim I/II klasama kvaliteta. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode − JVP „Srbijavode”, VPC Sava-Dunav − Opština Negotin Rekonstrukcija postojećih bunara na postojećim izvorištima Konače, Vrelo, Hladnjača i planiranje novih bunara za nedostajuće količine vode od 20-30L/s; i povezivanje naselja Radujevac i Bukovče na vodovodRedovna analiza voda sa lokalnih izvorišta Izrada elaborata o zonama sanitarne zaštite za akumulaciju „Bogovinu” Merenje proticaja i kvaliteta vodeIzrada elaborata o rezervama podzemnih voda svih izvorišta koja se koriste na teritoriji JLS − 8) Izgradnja postrojenja za prečišćavanje rudničkih i industrijskih otpadnih voda. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Republička direkcija za vode − JVP „Srbijavode”, VPC Sava-Dunav − Opština Negotin Praćenje rada postrojenja za prečišćavanje industrijskih otpadnih voda Izgradnja sistema za prečišćavanje − 9) Izgradnja sistema za prečišćavanje otpadnih voda gradskih naselja. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Republička direkcija za vode − JVP „Srbijavode”, VPC Sava-Dunav − RARIS Kladovo: postoji generalni projekat rekonstrukcije i dogradnje PPOV. Negotin: u toku je izrada teh. dok. za rekonstrukciju PPOV, rešeno zemljišteZaječar: postoji generalni projekat izgradnje PPOV, potrebno je inoviranje, rešeno zemljišteBoljevac: PPOV delimično izgrađeno, potrebno izraditi deo teh. dok., sanirati objekte, nabaviti opremu i osposobiti PPOV za radKnjaževac: na reviziji je idejni projekat PPOVSokobanja: studija opravdanosti rekonstrukcije PPOV u toku Izrada Generalnog projekta evakuacije i tretmana otpadnih voda za naselja opštine Negotin Izgradnja PPOV gradskog naselja − JVP „Srbijavode”, VPC Sava-Dunav − Opština Boljevac Program monitoringa kvaliteta površinskih i podzemnih voda − 11) Realizacije projekta sanacije/izgradnje kolektora ispod jalovišta Veliki Krivelj. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Republička direkcija za vode − Ministarstvo rudarstva i energetike, Opština Bor 3apočeta realizacija aktivnosti iz programa i finansijskog aranžmana WB na izgradnji kolektora ispod flotacijskog jalovišta Veliki Krivelj − Opština Bor Remedijacije Borske, Kriveljske i Ravne reke − Plansko rešenje 3.2: Zaštita od voda 1) Odbrana od poplava kombinacijom regulacija pasivnih hidrotehničkih mera (linijskih zaštitnih sistema) i aktivnih mera, realizacijom vodoakumulacija kao i bujičarskim i biotehničkim radovima u slivu. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Republička direkcija za vode − JVP „Srbijavode”, VPC Sava-Dunav − Opština Boljevac Plan odbrane od poplava vodotoka II reda − Tematska oblast 4: Geološki resursi Plansko rešenje 4.1: Eksploatacija mineralnih sirovina 1) Završetak privatizacije i restrukturiranja rudarsko-metalurškog kompleksa RTB „Bor”, uključujući i revitalizaciju i reinženjering tehnoloških procesa i modernizaciju opreme i izgradnju nove, ekološki prihvatljive topionice u Boru. Ministarstvo rudarstva i energetike − Opština Bor Primena akcionog plana za sprovođenje restrukturiranja RTB Bor Odobrenje za eksploataciju 2) Obezbeđivanje integralnog upravljanja otpadom koji se formira u svim proizvodnim procesima i tehnološkim fazama u mineralno sirovinskom kompleksu, sa posebnim akcentom na efikasnije i kompleksnije korišćenje sirovina i iskorišćavanje različitih tehnogenih sirovina koje se stvaraju u mineralno-sirovinskom kompleksu (topioničarske šljake, rudnička jalovina, otok iz flotacijskih postrojenja i dr.). Ministarstvo rudarstva i energetike Plansko rešenje 5.1: Demografska obnova 2) Ublažavanje negativnih demografskih procesa merama za zaustavljanje emigracije mladog stručnog kadra (zaposlenje, kvalitet života) i stvaranje uslova za povratak i redistribuciju stanovništva (zaposlenje, komunalno opremanje naselja i dr.). Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja − Ministarstvo omladine i sporta Karijerno vođenje i savetovanje u KZMPotpisan protokol o saradnji lokalnih aktera na sprovođenju Strategije karijernog vođenja i savetovanja u RS, u opštini Bor Obrazovni programi za osnaživanjemladih iz ranjivih grupa kroz KZM − Plansko rešenje 5.2: Razvoj ljudskih resursa 1) Podizanje nivoa obrazovanja, razvoj znanja i specijalnih veština radne snage. Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Sprovođenje Programa dodatnog obrazovanja i obuke − 2) Podrška za samozapošljavanje i osnivanje poslova manjeg razmera, kao i unapređenje reintegracije i fleksibilnosti radne snage. Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Organizovanje obuke iz preduzetništva za nezaposlena licaObezbeđivanje subvencije nezaposlenim licima za samozapošljavanjeGrantovi (10 grantova po 20.000 evra) za podršku politici samozapošljavanja ženaIstraživanje: upotreba IKT i zaposlenost žena Program edukacije za preduzetnike i MSP sektorEdukacija i prekvalifikacija nezaposlenih lica Lokalni akcioni plan zapošljavanja − 3) Poboljšavanje uslova socijalnog statusa pojedinih kategorija stanovništva (odraslih osoba bez obrazovanja, žena, dece, starih, izbeglih i interno raseljenih lica, vojnih invalida i drugih posebno ugroženih grupa). Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja − Opština Kladovo Izgradnja objekata za kolektivno stanovanje (29 stanova) i obezbeđenje seoskih domaćinstava (7 kuća) Organizovanje edukativnih programa radi podsticanja preduzetništva mladih i žena na selu Akcioni plan za izbegla, raseljena lica i migracije Akcioni plan za Rome − Plansko rešenje 5.5: Razvoj javnih službi i poboljšanje njihove dostupnosti, posebno na ruralnim područjima 1) Predškolsko vaspitanje i obrazovanje – Dogradnja postojećih ili izgradnja novih objekata (Bor, Kladovo, Zaječar, Knjaževac i Sokobanja), dugoročni zakup privatnih objekata, podsticanje angažovanja i umrežavanja privatnog sektora i njegovog pristupa javnim fondovima, korišćenje viškova prostora u osnovnim školama ili drugim javnim objektima; uvođenje organizovanog prevoza i formiranje mobilnih dečjih vrtića. Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja − Opština Sokobanja Formiranje povremenih isturenih odeljenja u seoskim MZ kada se pojavi dovoljan broj dece Dogradnja postojećeg dečjeg vrtića u Boljevcu Formiranje povremenih isturenih odeljenja u seoskim MZ kada se pojavi dovoljan broj dece − 3) Srednje, više i visoko obrazovanje – Umrežavanje stručnih škola sličnih obrazovnih profila, njihova diverzifikacija i prilagođavanje potrebama privrede i tržišta rada. Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja − Opština Negotin Uvođenje novih smerova u stručnim školamaUsklađivanje obrazovnih profila u Poljoprivrednoj školi sa realnim potrebama tržišta − 4) Adaptacija, proširenje i izgradnja učeničkih i studentskih domova. Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja − Opština Boljevac Izgradnja đačkog internata − 5) Zdravstvena zaštita – Organizovanje mobilnih zdravstvenih timova, integrisanog pružanja usluga zdravstvene i socijalne zaštite i pružanje kvalitetne prehospitalne hitne medicinske pomoći. Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja − Opština Negotin Rekonstrukcija i sanacija seoskih ambulanti Mobilna geronto služba za obilazak lica na terenu Rekonstrukcija i sanacija seoskih ambulanti − 8) Sport i rekreacija – Povećanje kvaliteta i opremljenosti pojedinih objekata i sportskih terena, pretežno na ruralnom području. Ministarstvo omladine i sporta − Opština Negotin Izgradnja i rekonstrukcija sportskih terena U Negotinu: Rekonstrukcija hale sportova, izgradnja sportskih terena, zatvorenog bazena itd. Izgradnja dečjih igrališta u seoskim naseljima Povećanje kvaliteta opremljenosti sportskih terena, tribina, zelenila, mokrih čvorova i svlačionica Izgradnja i rekonstrukcija sportskih terena i dečjih igrališta u seoskim naseljima − 9) Lokalne uprave – Razvoj uslužnih centara lokalnih uprava u opštinskim / gradskim centrima i razvoj mreže usluga uprave i mreže objekata mesnih kancelarija na ruralnom području, posebno u mikrorazvojnim centrima. Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave − Opština Sokobanja Rad Kancelarije za lokalni ekonomski razvoj; Formiranje Centra za razvoj sela – Tematska oblast 6: Razvoj privrednih delatnosti Plansko rešenje 6.1: Privredni razvoj 1) Podrška ekonomske politike strukturno-organizacionim i svojinskim promenama RTB „Bor”, Rudnicima uglja „Soko” i „Lubnica”, kao i drugim akterima. Ministarstvo privrede, Ministarstvo rudarstva i energetike – Opština Bor Plan i program za organizaciono-svojinske promene – 2) Ubrzano pripremanje pogona RTB „Bor” i drugih krupnih proizvodnih kapaciteta za primenu mera zaštite životne sredine, u skladu sa domaćim propisima i praksom EU (u pogledu sanacije emisija SO2; pepela, prašine, teških metala i drugih zagađujućih materija). Ministarstvo privrede, Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Bor Rekonstrukcija topionice i izgradnja nove fabrike sumporne kiseline – 5) Poboljšanje informatičkih tokova i drugih inicijativa za aktivno učestvovanje građana i poslovnog sveta u donošenju odluka koje se odnose na prostorno-ekološke posledice razvoja rudarsko-metalurške i energetskih aktivnosti. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine, Ministarstvo rudarstva i energetike – Opština Bor Primena informatičkih tehnologija; Osnivanje Saveta za ekologiju – 7) Unapređenje prostorno-funkcionalne organizacije postojećih zona koncentracije rudarsko-metalurških i energetskih aktivnosti, u skladu sa kriterijumima teritorijalne optimizacije proizvodnih faktora. Ministarstvo rudarstva i energetike, Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture – Opština Bor Izrada i donošenje planske dokumentacije – Tematska oblast 7: Razvoj turizma Plansko rešenje 7.1: Kompletiranje i integracija postojeće turističke ponude u prostoru 1) Konsolidacija i funkcionalno integrisanje postojeće ponude u prostoru (dunavsko priobalje sa Đerdapskim jezerom/NP „Đerdap”, Park prirode „Stara planina”, Sokobanja, Gamzigradska banja, Brestovačka banja, arheološka nalazišta Felix Romuliana i Lepenski vir, Eurovelo 6, evropski pešački put E-4 i dr.) uz izgradnju i uređenje, novih sadržaja ponude u prostoru i drugih javnih objekata, kao glavnih generatora ukupne turističke ponude TK (jezera, planina, turističkih centara-gradova i mesta(tradicionalnih manifestacija, banja i sela, tranzitnih plovnih i putnih koridora i dr). Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje Programa rasporeda i korišćenja subvencija i dotacija namenjenih za razvoj turizma za budžetsku godinu (PSD-RT)Program poslovanja Dobrodošli u Lepenski Vir d.o.o.Program poslovanja Golubački grad d.o.o. Uređenje priobalja Dunava od latinskog mosta do RadujevcaUređenje kampa u Starom Mihajlovcu Izrada PGR naselja Donji Milanovac i Mosna (u toku) – obuhvaćen prostor nautičkog centra „Porečki zaliv” Povezivanje sadržaja iz zaleđa sa Dunavom (PDR turističkog prostora Rajkovo u Majdanpeku – usvojen 2013, obuhvata Rajkovu pećinu, ski stazu, jezero Veliki Zaton) Izrada PDR za turističke celine i vikend naselja u blizini lokaliteta Lepenski Vir – Boljetin brdo, Boljetin greben i Ladne vodeUređenje arheološkog lokaliteta u Rudnoj glavi Izrada PGR za Brestovačku banju – Borsko jezero i urbanističkog projekta za Stol – 2) Uređivanje i organizovanje prezentacije objekata nepokretnih kulturnih dobara, posebno arheoloških nalazišta rimskog nasleđa, na potezu Knjaževac-Ravna-Gamzigrad-Kladovo-Viminicijum, kao i Negotinskih pimnica. Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija (MTTT) Priprema i sprovođenje PSD-RT Izrada PDR kompleksa Rajačkih i Rogljevskih pimnica Uređenje tvrđave Fetislam Izgradnja Centra za posetioce pored arheološkog nalazišta „Felix Romuliana” sa pratećim sadržajima i infrastrukturom. Izgradnja i uređenje Ia zone zaštite arheološkog nalazišta, Konzervacija nalazišta – 3) Modernizacija, komunalno opremanje i komercijalizacija postojećih zona koncentracije postojećih i potencijalnih smeštajnih kapaciteta u skladu sa međunarodnim standardima i trendovima u turizmu i hotelijerstvu Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RTPriprema i donošenje uredbe o uslovima i načinu dodele i korišćenja kreditnih sredstava za podsticanje kvaliteta turističke ponude Izgradnja kanalizacione i vodovodne mreže sa regulisanjem vodoizvorišta u kompleksima pivnica u Rajcu i Rogljevu Izgradnja novih turističko- rekreativnih sadržaja Izgradnja novih turističko- rekreativnih sadržaja – Plansko rešenje 7.2: Realizacija novih segmenata turističke ponude i infrastrukture 1) Realizacija nautičko-turističke infrastrukture na Dunavu: marina (Donji Milanovac, Kladovo, Porečki zaliv), pristana (Lepenski vir, Tekija, Mihajlovac) i drugih sadržaja za turiste (vizitor centri u Lepenskom viru i Donjem Milanovcu, nautički centar u Porečkom zalivu i dr.). Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RT Aktiviranje turističkog pristana u Novom Mihajlovcu Izgradnja pristana na lokalitetu Lepenski Vir u skladu sa PDR Rekonstrukcija privezišta u Donjem Milanovcu (stari štek) – 2) Realizacija skijališta na Staroj planini sa prvom fazom razvoja planinskih turističkih mesta (turističkog naselja Konjarnik-Babin Zub, turističkog rizorta „Jabučko Ravnište” i turističkog centra „Golema reka”). Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RTPriprema i donošenje zaključka kojim Vlada PC daje saglasnost da MP preuzme obaveze pougovorima koji se odnose na kapitalne izdatke i zahtevaju plaćanja u više godina za kapitalni projekat „Izgradnja turističkeinfrastrukture isuprastrukture uturističkim centrima”Programposlovanja JP SpProgramposlovanja JPSS – 3) Realizacija raznovrsnih sadržaja ponude u prostoru Kučajskih planina, Deli Jovana, Malog i Velikog Krša, Rtnja, Velikog Grebena, Homoljskih planina, Ozrena, Device, Tupižnice, Miroča, sa pretežnom ponudom u letnjoj sezoni (planinarske i izletničke ture, jahanje, planinski biciklizam i dr.) a delom i u zimskoj sezoni (alpsko i nordijsko skijanje na Crnom Vrhu, Rajkovu, Rtnju), uz ekološki, etnološki, seoski, lovni i neke druge specijalizovane vidove turizma. Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RT Izrada programa/ strategije razvoja rekreativnog/ planinskog turizma Izrada programa/ strategije razvoja rekreativnog/ planinskog turizma Realizacija „Mountybike” stazeRealizacija Adrenalinskog parka – 4) Izgradnja rekreativnih sadržaja banja na bazi termomineralnih voda i dr. Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RTPriprema i donošenje uredbe o uslovima i načinu dodele i korišćenja kreditnih sredstava za podsticanje kvaliteta turističke ponude Istraživanje termo-mineralnih voda u JošaniciIzrada PDR JošaniceIzgradnja orijental spa centra – 5) Aktiviranje razvoja komplementarnih delatnosti u turizmu, aktiviranjem lokalnog stanovništva i preduzetnika u turističkim rejonima, posebno u proizvodnji eko-hrane, autentičnih etno proizvoda i dr. Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RT Promocija i negovanje starih zanata u funkciji turističke ponude Kroz projekat ADA- „Čudesna priroda” uključivanje lokalnog stanovništva i preduzetnika u proizvodnju autentičnih proizvoda Izrada programa /strategije ruralnog razvoja – Plansko rešenje 7.3: Izrada razvojnih dokumenata i saradnja subjekata razvoja turizma 1) Izrada prostornih i urbanističkih planova, programa razvoja turizma i tehničke dokumentacije za izgradnju i uređenje predviđenih sadržaja. Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RT Izrada PDR sa SPU, Studije opravdanosti, tehničke dokumentacije za turističko rekreativni kompleks Dunavski Biser u Mihajlovcu Izrada urbanističkih planova i projektne dokumentacije za uređenje i izgradnju kompleksa Stevanskih livada Izrada urbanističke dokumentacije i programa razvoja sportsko-rekreativnih sadržaja na Bovanskom jezeru – 2) Ostvarivanje saradnje među obuhvaćenim opštinama i gradovima, kao i saradnje sa susednim opštinama, velikim gradovima, organizacijama i institucijama na razvoju turizma; ostvarivanje transgranične saradnje u razvoju turizma sa Bugarskom i Rumunijom Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija – Opština Majdanpek Programi prekogranične saradnje sa Bugarskom i Rumunijom u oblasti turizma – 3) Formiranje informacionog sistema o turističkim resursima i tražnji, uvođenje monitoringa turističkog poslovanja, promocije i propagande turističkih proizvoda područja Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Priprema i sprovođenje PSD-RTPriprema iusvajanje Programarada TOS Priprema i sprovođenje PSD-RTPriprema i donošenje odluka o proglašenjuTurističkog prostora i Utvrđivanje UTP Obuka o specifičnim stručnim znanjima za zaposlene u turizmu Program i plan razvoja kadrova u opštini Sokobanja Obuka o specifičnim stručnim znanjima za zaposlene u turizmu – Tematska oblast 8: Razvoj saobraćajne infrastrukture Plansko rešenje 8.1: Povećanje saobraćajne dostupnosti područja državnim putevima I reda 2) Pojačano održavanje putevaI reda (novi prioritet) Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture 1) Osavremenjivanje najmanje 19% državnih puteva II reda (regionalnih puteva) ravnomerno na čitavoj teritoriji Timočke krajine, i to ukupno oko 200 km puteva (što predstavlja godišnji obim radova na oko 40 km mreže). Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Program poslovanja predviđa samo hitno održavanje puteva na teritoriji TK – Opština Negotin Izmeštanje trase DP IIa 169 dogradnja DP IIb 399 rehabilitacija DP IIa 169 i DP IIb 397 Rekonstrukcija DP IIa 222 (II 243) Svrljig-Kalna-Jabučko ravnište Rekonstrukcija DP IIa 217 (II 133)Rekonstrukcija i izgradnja opštinskih puteva – Plansko rešenje 8.3: Usmeravanje uticaja saobraćajne infrastrukture na razvoj urbanih centara i sistema naselja 1) Izgradnja obilaznica oko Zaječara, Bora i Negotina. Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture – JP „Putevi Srbije” – Opština Negotin Izgradnja obilaznice i izgradnja nove gradske magistrale oko južnog oboda naselja Negotin Za potrebe razvoja Rudnika bakra Majdanpek, u toku su aktivnosti na izmeštanju deonice državnog puta IB 33 kojim se rešava i problem obilaznice Majdanpeka – 2) Osavremenjavanje najmanje 40% lokalnih puteva u dužini od 200 km. Opština Negotin Sanacija lokalnog puta Negotin-Rogljevo-Pivnice-Smedovac-Rajac-PivniceSanacija lokalnog puta do Mokranjskih stena sa obeležavanjem Osavremenjavanje lokalnih puteva i gradskih saobraćajnica prema planu JP za građevinsko zemljište i puteve Majdanpek Izgradnja i osavremenjavanje opštinskih puteva Rekonstrukcija i izgradnja opštinskih puteva – Tematska oblast 9: Vodoprivredna infrastruktura Plansko rešenje 9.1: Fazni razvoj i zaštita akumulacija 1) Početak realizacije akumulacije „Bogovina”, uz sprovođenje zaštite sliva sanitacijom naselja Krivi Vir, Lukovo, Mali Izvor i dr. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode 1) Završetak PPV „Bogovina” i realizacija osnovne konfiguracije podsistema Bor-Zaječar, sa magistralnim cevovodom do Zaječara Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode Revizija aktuelizovanog Idejnog projekta brane i akumulacijeIzmena Prostornog plana područja sliva akumulacije „Bogovina” Snabdevanja vodom naselja opštine Boljevac – Sumrakovac, Bogovina, Podgorac, Dobrujevac Rekonstrukcija i izgradnja seoskih vodovoda Inovacija i modernizacija sistema za vodosnabdevanje u Donjem Milanovcu Rekonstrukcija magistralnog cevovoda u sistemu Bogovina – podsistem Sinji Vir, Sinji Vir-Knjaževac Rekonstrukcija mreže centralnog dela Sokobanje Rekonstrukcija vodovodne mreže Kontinuirana rekonstrukcija pojedinih delova mreže i zamene armatura – Plansko rešenje 9.3: Razvoj sistema za kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda 1) Rekonstrukcija kanalizacije Knjaževca, Zaječara, Gamzigradske banje, Bora, Brestovca, Majdanpeka i Negotina, u vidu grupnih sistema (grad i okolna seoska naselja) sa realizacijom PPOV. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode – Opština Negotin Rekonstrukcija postojeće kanalizacione mreže Rekonstrukcija postojećekanalizacione mreže i izgradnja u okolnim seoskim naseljima Proširenje kanalizacione mreže i kolektora, Projektovanje PPOV i odvodnog kolektora prema PPOV Izgradnja kanalizacije naselja Golubinje koja obuhvata kanalizacionu mrežu naselja, potisni cevovod i postrojenje za prečišćavanje voda – 2) Sanitacija naselja u zoni uspora HE „Đerdap 2” – završetak kanalizacije i PPOV. Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode – Opština Negotin Izgradnja kanalizacije i PPOV u naseljima Mihajlovac i Dušanovac – 3) Proširenje obuhvata kanalizacija Sokobanje i povećavanje efektivnosti PPOV Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode – Opština Sokobanja Izrada fizibiliti studije za novo PPOV – Opština Bor 3) Završetak sistema odvodnjavanja i navodnjavanja Negotinske nizije Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Republička direkcija za vode – Opština Negotin Plansko rešenje 10.1: Priprema i početak izgradnje elektroenergetske mreže i objekata 1) Izgradnja novih DV 110 kV priključak TS110/10kV „Sokobanja” na mrežu 110 kV Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne sredine – JP „Elektromreža Srbije” – JP „Elektromreža Srbije” – JP „Elektromreža Srbije” Završetak izrade tehničke dokumentacije i izgradnja DV – JP „Elektromreža Srbije” 4) Rekonstrukcija dalekovoda DV 110 kV br. 147/1 TS Bor 1 – Ts Bor 2 i dalekovoda DV 110 kV br. 148/1 TS Bor 1 – TS Bor 2 u dvostruki dalekovod koji će najvećim delom biti izgrađen po trasi postojećeg dalekovoda DV 110 kV br. 147/1 TS Bor 1 – TS Bor 2, a delom, uz TS, po trasi postojećeg dalekovoda DV 110 kV br. 148/1 TS Bor1-TS Bor 2 JP „Elektromreža Srbije” 1) Korišćenje hidropotencijala razvojem sistema MHE Ministarstvo rudarstva i energetike MRE sprovodi drugo obaveštenje o slobodnim lokacijama za izgradnju MHE u koje su uključeni grad Zaječar sa jednom MHE i opština Knjaževac sa četiri MHE Perspektivna izgradnja 7 MHE, odnosno nasutih brana na vodotocima Sikolska reka (2), Jesenička reka (2), Zamna (2) i Valjamare (1) Izgradnja MHE na Timoku, Zlotskoj i Brestovačkoj reci – 2) Pripremne aktivnosti za izgradnju vetroelektrana (potencijalne zone jugozapadno od prevoja Sveti Nikola na Staroj planini, na Deli Jovanu i dr.) Ministarstvo rudarstva i energetike – Opština Negotin Izgradnja vetroparka na Popadiji – 3) Korišćenje solarne energije, biomase i biogasa Ministarstvo rudarstva i energetike – Opština Majdanpek Zamena energenta toplane u Majdanpeku – prelazak na biomasu, izgradnjom nove toplane van centra grada na drvne otpade (čips i pelet),Utvrđivanje lokacija za zainteresovane investitore za proizvodnju peleta i sl. Ugradnja solarnih kolektora za pripremu tople vode za objekte javne nameneIskorišćenje šumskog i poljoprivrednog otpada za toplotne potrebe – Tematska oblast 11: Telekomunikaciona infrastruktura Plansko rešenje 11.2: Proširenje mreže telekomunikacione i emisione infrastrukture 2) Izgradnja optičkih kablova za naselja u kojima se grade komutacije, kao i na sledećim relacijama: Majdanpek-Poreč-Donji Milanovac-Tekija-Kladovo, Knjaževac-D.Kamenica-Kalna-Balta Berilovac-Turistički centri na Staroj planini, Knjaževac-Sokobanja, privodi za emisione stanice radio-difuzne mreže Deli Jovan i Tupižnica Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija – JP „Emisiona tehnika i veze” – VIP – Telenor – Telekom Srbija – VIP – Telenor – Telekom Srbija – VIP – Telenor – JP „Emisiona tehnika i veze” Plansko rešenje 12.1: Integralno upravljanje komunalnim otpadom 1) Izrada projektne dokumentacije za zatvaranje, sanaciju i remedijaciju postojećih deponija u Borskom i Zaječarskom upravnom okrugu, sa predmerom i predračunom troškova i strateškom procenom uticaja na životnu sredinu Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Bor Revizija projekta sanacije i remedijacije postojeće deponije na teritoriji opštine BorRevizija popisa neuređenih deponija na teritoriji opštine Bor i izrada projekata sanacije i rekultivacije – 2) Izgradnja regionalne deponije sa reciklažnim centrom (potencijalno) na teritoriji regionalne deponije Halovo 2 (Zaječar), prema Planu upravljanja otpadom, sa studijom opravdanosti i strateškom procenom uticaja na životnu sredinu za Borski i Zaječarski upravni okrug (osim Majdanpeka) i determinisanje sedam lokacija za transfer stanice, i to na teritoriji: Borskog upravnog okruga (Kladovo–1, Majdanpek 2–Majdanpek i Donji Milanovac, Negotin–1, Bor–1) i na teritoriji Zaječarskog upravnog okruga (Zaječar–1, Boljevac–1, Knjaževac–1 i Sokobanja–1) Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – RARIS Završetak izrade planske dokumentacije za izgradnju regionalne deponije Halovo. Izmena postojećeg PDR usled promene površine parcele za izgradnju deponije Realizacija transfer stanica – u Majdanpeku i u selu Klokočevac za područje naselja koja gravitiraju Donjem Milanovcu Revizija lokalnog plana upravljanja otpadom Rešavanje vlasništva nad lokacijom buduće transfer stanice u BoruPribavljanje dozvola i infrastrukturno opremanje, izgradnja – 5) Sprovođenje sistema upravljanja otpadom iz korita reke Dunav koji se taloži kod HE „Đerdap” izradom plana za sistematsko prikupljanje i odvoženje Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin 2) Izgradnja manjih regionalnih skladišta na teritoriji Timočke krajine za opštine Bor, Majdanpek i Negotin Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Izrada projekta za izgradnju skladišta – 3) Izgradnja stanica za sakupljanje opasnog otpada koje mogu biti uz centre za odvojeno sakupljanje reciklabilnog otpada na nivou svake opštine/grada Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Izrada projekta za izgradnju stanica za sakupljanje opasnog otpada – Tematska oblast 13: Zaštita životne sredine Plansko rešenje 13.1: Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine 1) Izrada i sprovođenje programa zaštite zemljišta od vodne erozije, zagađivanja i drugih degradacionih procesa, zaštite voda od zagađivanja i nepovoljnih promena hidroloških režima, zaštite vazduha od zagađivanja, zaštite od prekomerne buke Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Boljevac Sprovođenje Lokalnog ekološkog akcionog plana Aktivnosti prema prioritetima iz Programa zaštite životne sredine na teritoriji grada Zaječara za period od 2012. do 2019. godine i iz Plana ekoremedijacije degradiranih prostora na području grada Zaječara – 2) Uspostavljanje sistema stalnog monitoringa svih parametara kvaliteta životne sredine na području opština i gradova (zemljišta, vode, vazduha i vegetacije, kvaliteta života) i 24 časovnog monitoringa na lokacijama Bor, Majdanpek i Prahovo Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Izrada Programa monitoringa svih parametara životne sredine Redovan monitoring vazduha, buke i voda Redovni monitoring kvaliteta vazduha i voda; Uspostavljanje monitoringa kvaliteta zemljišta (na 20 lokacija jednom godišnje),Uspostavljanje monitoringa buke – 3) Smanjenje zagađenja iz rudarsko-metalurških akitvnosti i industrije (naročito hemijske) primenom mera zaštite na svim industrijskim objektima koji mogu da ugroze životnu sredinu Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Zamena sistema za prečišćavanje otpadnih gasova u IHP PrahovuIzrada tehničke dokumentacije za izgradnju postrojenja za prečišćavanje industrijskih otpadnih voda i otpadnih gasova – 4) Izrada programa za sanaciju i rekultivaciju zona eksploatacije mineralnih sirovina i deponija komunalnog i industrijskog otpada Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Sanacija i remedijacija gradske deponije smeća i divljih deponija Sanacija lokalnog smetlišta Obla Realizacija projekta sanacije i rekultivacije neuređenih deponija Sanacija i remedijacija zona eksploatacije mineralnih sirovina,Sanacija (potpuna ili delimična) kao i uklanjanje divljih deponija definisani su Programom zaštite životne sredine JLS – 5) Realizacija projekta rekonstrukcije i izgradnje fabrike sumporne kiseline sa postrojenjem za prečišćavanje otpadnih voda (Bor) Ministarstvo privrede, Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Bor Rekonstrukcija fabrike sumporne kiseline – Opština Negotin Uklanjanje neeksplodiranih projektila iz reke Dunav,Uklanjanje potopljenih objekata iz Dunava u priobalju naselje Mihajlovac Revizija strateških procena uticaja i procena uticaja na životnu sredinu – 12) Izrada i revizija lokalnih akcionih planova zaštite životne sredine za sve opštine i gradove Opština Majdanpek Revizija lokalnog plana upravljanja otpadom Revizija lokalnog plana upravljanja otpadom – Plansko rešenje 13.2: Revitalizacija i sanacija područja eksploatacije mineralnih sirovina 1) Izrada i sprovođenje programa zaštite vazduha, vode i zemljišta od zagađivanja teškim metalima, i sekundarnim produktima rudarsko-metalurških aktivnosti i aktivnosti iz hemijske industrije, posebno na lokacijama Bor, Borska reka, jalovištima Veliki Krivelj i Valja Fundata, Prahovu, Majdanpeku, Šaškom potoku Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Bor Izrada i sprovođenje Programa kontrole kvaliteta vazduha na teritoriji opštine – 3) Revitalizacija i rekultivacija napuštenih površinskih kopova, odlagališta raskrivke, flotacijskih jalovišta i degradiranog zemljišta i podizanje imisionih šuma Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Boljevac Rekultivacija kopa – Plansko rešenje 13.3: Smanjenje prekograničnog uticaja 1) Instalisanje sistema za prečišćavanje otpadnih gasova u svim industrijskim postrojenjima (Bor, Majdanpek, Prahovo) zbog mogućnosti njihovog prekograničnog uticaja Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Opština Negotin Zamena sistema za prečišćavanje otpadnih gasova pogona u IHP Prahovu – Plansko rešenje 13.4: Prevencija rizika od udesa i akcidenata 3) Realizacija Studije rizika od industrijskih udesa za postrojenja (IHP Prahovo Holding AD) Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Negotin Realizacija Studije procene rizika od industrijskih udesa i postrojenja IHP Prahovo i NIS Petrol – Jugopetrol – Opština Kladovo Uspostavljanje monitoring centra za praćenje kvaliteta vode Dunava – Tematska oblast 14: Zaštita prirode i prirodnih vrednosti Plansko rešenje 14.1: Zaštita, prezentacija i kontrolisano korišćenje prirodnih dobara 1) Dosledno sprovođenje postojećih režima zaštite NP „Đerdap”, Parka prirode „Stara planina”, predela izuzetnih odlika Lepterija-Sokograd, Ozrenske livade i prostora arheološkog nalazišta „Felix Romuliana” – Gamzigrad, kao i rezervata i spomenika prirode Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Zavod za zaštitu prirode Srbije 1) Istraživanje, vrednovanje i izrada potrebne dokumentacije (studija) za zaštitu celina predviđenih za sticanje statusa zaštićenih prirodnih dobara/područja: specijalnog rezervata prirode „Rtanj” i spomenika prirode „Rajkova pećina, „Beli Izvorac” i „Mokranjske stene”, kao i područja Kučaja, područja planina Deli Jovan, Stol, Mali i Veliki Krš Tupižnica, Ozren i Devica Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Zavod za zaštitu prirode Srbije Proglašenje specijalnog rezervata prirode „Rtanj”, spomenika prirode „Rajkova pećina”, parka prirode „Kučaj-Beljanica”Valorizacija planina: Deli Jovan, Stol, Mali i Veliki Krš, Tupižnica, Ozren i Devica, Ribnjak, Mala Vrbica – Opština Boljevac Uređenje geoloških staza u Brestovačkoj banji Čišćenje mulja iz jezera Lazareve reke unutar Spomenika prirode Lazarev kanjon (Kučaj)Uspostavljanje adekvatnog sistema zaštite nad Borskim jezerom i prirodnom ambijentalnom celinom Vrelo u Donjoj Beloj Reci – Plansko rešenje 14.3: Preduzimanje aktivnosti na međunarodnoj afirmaciji zaštite prirodnih vrednosti 2) Uspostavljanje mreže ekološki značajnih područja, na osnovu Zakona o zaštiti prirode, merodavnih podzakonskih akata i, posebno, mreže područja po programu Natura 2000 na osnovu evropskih direktiva o staništima i pticama Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine – Zavod za zaštitu prirode Srbije Redefinisanje postojećih granica ekološke mreže Srbije,Uspostavljanje mreže Natura 2000 – Zavod za zaštitu prirode Srbije Monitoring vrsta i staništa – Zavod za zaštitu prirode Srbije Nominacija NP „Đerdap” za ramsarsko područje – Zavod za zaštitu prirode Srbije Nominacija PP „Stara planina” za rezervat biosfere – Zavod za zaštitu prirode Srbije Plansko rešenje 15.1: Zaštita i prezentacija NKD 1) Nastavak istraživanja, uređenja i prezentacije najvrednijih arheoloških nalazišta, u prvom redu lokaliteta Gamzigrad, Rudna glava i Lepenski Vir Ministarstvo kulture i informisanja, Ministarstvo privrede – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš – Opština Majdanpek Realizacija sadržaja predviđenih PDR Arheološkog lokaliteta Lepenski Vir – 2) Utvrđivanje granica zaštićene okoline NKD Ministarstvo kulture i informisanja – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš Utvrđivanje granica zaštićene okoline NKD u JLS – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš Projekti istraživanja narodnog graditeljstva za potrebe pokretanja postupka zaštite prostornih celina – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš Projekat istraživanja i tehničkog snimanja za pokretanje postupka zaštite spomenika tehničke kulture 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 13) Očuvanje i obnova timočkih vinogorja, uz istovremeno osavremenjavanje sortimenta gajene loze, u skladu sa preporukama MPŠV. 2. Šumsko zemljište i zaštita šuma i razvoj lovstva 2.1. Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 1)Unapređenje stanja postojećih šuma i povećanje površina pod šumama prvenstveno u slivovima postojećih („Grlište”, oko 12 km2 i „Bovan” oko 10 km2) i planiranih akumulacija („Bogovina” i „Žukovac”), kao i u okviru jalovišta i graničnih zona industrijskih postrojenja. 4) Obnavljanje šuma, podizanje novih i nega šuma u državnim šumama na području Zaječarskog upravnog okruga oko 1.400 ha i Borskog upravnog okruga oko 2.900 ha. 5) Antierozivna zaštita na površinama i lokalitetima koje ugrožava srednja, ekscesivna i jaka erozija: na ogolelim planinskim vrhovima i krečnjačkim masivima, u delu sliva Borske i Porečke reke, na prelazima viših u niže terase u Ključu i na nagibima prema Dunavu u Negotinskoj niziji; i na površinama u okviru planiranog skijališta na Staroj planini i u zaštitnim zonama oko rudarskih i industrijskih kompleksa. 3. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda Zaštita izvorišta voda regionalnih sistema za vodosnabdevanje (u gornjim delovima Trgoviškog, Crnog i Svrljiškog Timoka i postojećih i planiranih akumulacija I/II klase kvaliteta). 3.2. Zaštita od voda Odbrana od poplava kombinacijom regulacija pasivnih hidrotehničkih mera (linijskih zaštitnih sistema) i aktivnih mera, realizacijom akumulacija kao i bujičarskim i biotehničkim radovima u slivu. 7. Razvoj turizma 7.1. Kompletiranje i integracija postojeće turističke ponude u prostoru 3) Modernizacija, komunalno opremanje i komercijalizacija postojećih zona koncentracije postojećih i potencijalnih smeštajnih kapaciteta u skladu sa međunarodnim standardima i trendovima u turizmu i hotelijerstvu. 7.2. Realizacija novih segmenata turističke ponude i infrastrukture Realizacija skijališta na Staroj planini sa prvom fazom razvoja planinskih turističkih mesta (turističkog naselja Konjarnik-Babin Zub i turističkog centra „Golema reka”). Realizacija raznovrsnih sadržaja ponude u prostoru Kučajskih planina, Deli Jovana, Malog i Velikog Krša, Rtnja, Velikog Grebena, Homoljskih planina, Device, Tupižnice, Miroča, sa pretežnom ponudom u letnjoj sezoni (planinarske i izletničke ture, jahanje, planinski biciklizam i dr.), a delom i u zimskoj sezoni (alpsko i nordijsko skijanje na Crnom Vrhu, Rajkovu, Rtnju), uz ekološki, etnološki, seoski, lovni i neke druge specijalizovane vidove turizma. 8. Razvoj saobraćajne infrastrukture 8.1. Povećanje saobraćajne dostupnosti područja državnim putevima I reda 1) Pripremne aktivnosti za izgradnju neizgrađenog dela državnog puta I reda br. 4 od Bora do Svilajnca. 8.2. Modernizacija i kompletiranje mreže državnih puteva II reda i opštinskih puteva Osavremenjivanje najmanje 19% državnih puteva II reda ravnomerno na čitavoj teritoriji Regiona, i to ukupno oko 200 km puteva (što predstavlja godišnji obim radova na oko 40 km mreže). 8.4. Razvoj železničkog saobraćaja i infrastrukture 1) Rehabilitacija železničkih pruga, prvenstveno kritičnih deonica, kao i rekonstrukcija u cilju dovođenja pruga na projektovane ili eventualno povećane brzine, uz modernizaciju signalno-sigurnosnih uređaja. 8.5. Razvoj rečnog saobraćaja i infrastrukture 1) Obnova i rekonstrukcija kapaciteta Luke „Prahovo”. 9. Vodoprivredna infrastruktura 9.2. Razvoj sistema vodosnabdevanja 3) Povezivanje seoskih naselja na opštinske/gradske vodovode, uz obnovu mreža seoskih vodovoda koji imaju velike gubitke pre njihovog povezivanja na regionalne podsisteme. 9.3. Razvoj sistema za kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda 1) Rekonstrukcija kanalizacije Knjaževca, Gamzigradske banje, Bora, Brestovca, Majdanpeka, u vidu grupnih sistema (grad i okolna seoska naselja) sa realizacijom PPOV. 2) Sanitacija naselja u zoni uspora HE „Đerdap 2” – završetak kanalizacije i PPOV. 9.4. Razvoj hidroenergetike i zaštitnih drenažnih sistema 1) Obnova svih šest agregata na HE „Đerdap”, po tempu jedan godišnje, sa povećavanjem instalisane snage. 2) Dogradnja i obnova zaštitnih drenažnih sistema u priobalju HE „Đerdap 2”, kako bi se ostvarili definisani kriterijumi zaleganja podzemnih voda (obaveza JP „Đerdap”).

2.2. Smernice za urbanističke planove i tehničku/projektnu dokumentaciju

U glavi IV. „Mere i instrumenti za primenu i sprovođenje Plana” odeljak 1.1. „Prioritetne aktivnosti na implementaciji” RPPTK, utvrđene su smernice za razradu regionalnog prostornog plana u drugim planskim dokumentima. Razradom u prostornim planovima obuhvaćenih jedinica lokalne samouprave i urbanističkim planovima na osnovu kojih se prostor neposredno privodi planiranoj nameni, tj. izdaju se lokacijski uslovi i obezbeđuje se direktna implementacija RPPTK.

U ovom delu Programa implementacije RPPTK navedene su smernice iz pojedinih strateških prioriteta ako su od značaja za izradu urbanističkih planova na teritoriji obuhvaćenih jedinica lokalne samouprave.

Za realizaciju pojedinih strateških prioriteta neophodna je izrada odgovarajuće projektno-tehničke dokumentacije u skladu sa zakonom, radi omogućavanja direktnog sprovođenja tih prioriteta.

Tabela 4: Smernice za urbanističke planove i tehničku/projektnu dokumentaciju

Tematska oblast iz RPPTK R.br.Ppr Prioritetno plansko rešenje (ppr) Strateški prioritet iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 4) Izrada i realizacija kompleksnih projekata rekultivacije i revitalizacije oštećenih, odnosno uništenih zemljišta, u prvom redu Borske i Kriveljske reke i Velikog Timoka u gradu Zaječaru i opštinama Bor i Negotin, kao i reke Pek i Šaške reke u opštini Majdanpek. 2. Šumsko zemljište i zaštita šuma i razvoj lovstva 2.1. Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 2) Izrada projekata pošumljavanja slivova akumulacija na području TK. 3. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda 12) Izrada projekata i početak čišćenja i biološke remedijacije Velikog Timoka, Peka, Šaške i Porečke reke. 4. Geološki resursi 4.1. Eksploatacija mineralnih sirovina 5) Zaštita prostora nad ležištima energetskih sirovina, na lokacijama MHE i koridora energetske infrastrukture od neplanske izgradnje objekata. 12. Komunalni sadržaji 12.1. Integralno upravljanje komunalnim otpadom Izrada projektne dokumentacije za zatvaranje, sanaciju i remedijaciju postojećih deponija u Borskom i Zaječarskom upravnom okrugu, sa predmerom i predračunom troškova i procenom uticaja na životnu sredinu 13. Zaštita životne sredine 13.1. Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine 11) Izrada strateških procena i procena uticaja na prirodu i životnu sredinu svih prioritetnih programa, planskih dokumenata i projekata.

2.3. Uslovljenost drugim aktivnostima

Realizacija određenog broja prioriteta uslovljena je različitim aktivnostima (npr. prethodna istraživanja) ili utvrđivanjem i primenom odgovarajućih mera i instrumenata različitih politika. Tek nakon realizacije tih aktivnosti može se pristupiti razradi i ostvarivanju prioriteta iz ove grupe.

U drugom slučaju neophodno je sprovođenje sektorskih aktivnosti na osnovu sektorskih planova i programa, kao i programa poslovanja javnih preduzeća (npr. u oblasti šumarstva, vodoprivrede), koje omogućavaju direktno sprovođenje strateških prioriteta.

Tabela 5: Uslovljenost drugim aktivnostima

Tematska oblast iz RPPTK R.br.ppr Prioritetno plansko rešenje (ppr) Strateški prioritet iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 7) Destimulisanje intenzivnog korišćenja erodibilnih i drugih slabih poljoprivrednih zemljišta, obezbeđenjem podsticaja za pošumljavanje oranica 7. i 8. kat. klase, degradiranih pašnjaka i sl. 2. Korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma i razvoj lovstva 2.1. Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 3) Racionalno korišćenje ukupnih proizvodnih potencijala šuma, uz povećanje ukupne obraslosti i popunjavanje nedovoljno obraslih površina. 6) Čišćenje i uređenje šuma oštećenih šumskim požarima. 2.2 Razvoj lovstva Očuvanje raznovrsnosti lovne faune (gajenje, naseljavanje i zaštita divljači) uz usklađivanje lovnih i ostalih delatnosti u lovištima. 3) Fazno poboljšanje stanja i fonda sitne i krupne divljači u skladu sa kapacitetom lovno produktivnih površina na šumskim područjima. 3. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda 3) Uspostavljanje i obeležavanje zona zaštita akumulacija (posebno Bovana). 4) Hitna sanitarna zaštita lokalnih izvorišta ugroženih deponijama u naseljima Vajuge i Sipa. 5) Sanitarno opremanje postojećih objekata, sanacija zagađenog zemljišta i uspostavljanje zabrane prevoza opasnih i štetnih materija na putevima u užim zonama zaštite vodoakumulacija, uz zabranu izgradnje objekata koji mogu ugroziti izvorište. 8) Izgradnja postrojenja za prečišćavanje rudničkih i industrijskih otpadnih voda. 3.2. Zaštita od voda 2) Uspostavljanje kontrole i planskog usmeravanja eksploatacije građevinskih materijala iz rečnih korita. 3) Primena tehničkih, biotehničkih i bioloških mera zaštite od erozionih procesa (posebno u slivu Porečke reke, gornjem slivu Peka, u slivovima Ravnobučijanske reke, Janjske reke, gornjem slivu Žukovske reke, Aldinačke reke i devastiranim slivovima oko Bora i Majdanpeka). 5. Stanovništvo, mreža naselja, javne službe 5.4. Očuvanje i transformacija ruralnih naselja i područja 4) Obnova, rekonstrukcija i adaptacija seoskih domova kulture i mesnih zajednica radi stvaranja uslova za formiranje multifunkcionalnih centara. 5.5. Razvoj javnih službi i poboljšanje njihove dostupnosti, posebno na ruralnim područjima 1) Predškolsko vaspitanje i obrazovanje – dogradnja postojećih ili izgradnja novih objekata (Bor, Kladovo, Zaječar, Knjaževac i Sokobanja). 4) Adaptacija, proširenje i izgradnja učeničkih i studentskih domova. 6) Socijalna zaštita – rehabilitacija postojeće mreže centara socijalne zaštite, podizanjem kvaliteta objekata i usluga, proširenjem kapaciteta za nove sadržaje. 8) Sport i rekreacija – povećanje kvaliteta i opremljenosti pojedinih objekata i sportskih terena, pretežno na ruralnom području. 10. Energetska infrastruktura 10.3 Upotreba OIE 1) Korišćenje hidropotencijala razvojem sistema MHE. 3) Korišćenje solarne energije, biomase i biogasa. 12. Komunalni sadržaji 12.1 Integralno upravljanje komunalnim otpadom 3) Uključivanje opštine Majdanpek u regionalni sistem upravljanja otpadom u Braničevskom upravnom okrugu. 13. Zaštita životne sredine 13.1. Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine 2) Uspostavljanje sistema stalnog monitoringa svih parametara kvaliteta životne sredine na području opština i gradova (zemljišta, vode, vazduha i vegetacije, kvaliteta života) i 24 časovnog monitoringa na lokacijama Bor, Majdanpek. Smanjenje zagađenja iz rudarsko-metalurških aktivnosti i industrije (naročito hemijske) primenom mera zaštite na svim industrijskim objektima koji mogu da ugroze životnu sredinu. 8) Zaustavljanje neplanske izgradnje i preispitivanje mogućnosti za plansko uklapanje i legalizaciju neplanski izgrađenih objekata na području opština i gradova. 9) Zabrana i sprečavanje neplanskog kaptiranja i korišćenja izvora i vrela, kao i neplanskog lokalnog korišćenja hidroenergije vodotoka. 10) Sprovođenje mera zaštite životne sredine i uređenja zaštitnih pojaseva državnih puteva I i II reda koje ugrožavaju životnu sredinu. 13.2. Revitalizacija i sanacija područja eksploatacije mineralnih sirovina 2) Rekultivacija i revitalizacija zemljišta i objekata u Boru i Majdanpeku oštećenih rudarskim radovima i modernizacija i rekonstrukcija metalurško-hemijskog kompleksa u Boru. 3) Revitalizacija i rekultivacija napuštenih površinskih kopova, odlagališta raskrivke, flotacijskih jalovišta i degradiranog zemljišta i podizanje imisionih šuma. 13.3 Smanjenje prekograničnog uticaja 1) Instalisanje sistema za prečišćavanje otpadnih gasova u svim industrijskim postrojenjima (Bor, Majdanpek) zbog mogućnosti njihovog prekograničnog uticaja. 2) Smanjenje prekograničnog uticaja zagađenja vazduha iz industrijske zone Turn Severina, uspostavljanjem partnerstva i saradnje sa ovim gradom u oblasti zaštite životne sredine. 14. Zaštita prirode i prirodnih vrednosti 14.1. Zaštita, prezentacija i kontrolisano korišćenje prirodnih dobara Dosledno sprovođenje postojećih režima zaštite NP „Đerdap”, Parka prirode „Stara planina”, predela izuzetnih odlika Lepterija-Sokograd, Ozrenske livade i prostora arheološkog nalazišta Felix Romuliana, kao i rezervata i spomenika prirode. 14.2 Istraživanje i ustanovljavanje zaštićenih prirodnih dobara Organizovanje adekvatnog upravljanja, očuvanja, uređenja i prezentacije manjih područja i lokaliteta od lokalnog značaja.

2.4. Realizacija kroz nacionalne, regionalne, lokalne i sektorske strategije, planove i programe, i programe poslovanja institucija i preduzeća

Za ovu grupu strateških prioriteta neophodna pretpostavka je prethodno donošenje relevantnih strateških dokumenata opšteg karaktera sa različitim teritorijalnim obuhvatom (npr. regionalne razvojne strategije, strategije razvoja jedinica lokalne samouprave i sl.), programa ili akcionih planova za njihovo ostvarivanje, i/ili strateških dokumenta za različite sektore, bez kojih nije moguće pristupiti realizaciji pojedinih strateških prioriteta. Takođe, strateški prioriteti iz ove grupe mogu biti ostvareni i kroz programe poslovanja institucija i preduzeća.

U izradi regionalne razvojne strategije za Region Južne i Istočne Srbije, odnosno odgovarajućeg strateškog dokumenta regionalnog razvoja, biće sagledana strateška opredeljenja i potrebne mere od značaja za ostvarivanje strateških prioriteta utvrđenih u RPPTK za tematske oblasti 5. (stanovništvo, mreža naselja, javne službe) i 6. (razvoj privrednih delatnosti), a naročito onih u vezi sa planskim rešenjima 5.1-5.4. (demografska obnova, razvoj ljudskih resursa, funkcionalno jačanje regionalnih urbanih centara, očuvanje i transformacija ruralnih područja) i 6.1. (privredni razvoj), koji su kao usmerenje dati u Tabeli 6.

Tabela 6: Realizacija kroz nacionalne, regionalne, lokalne i sektorske strategije, planove i programe, kao i programe poslovanja institucija i preduzeća

Tematska oblast iz RPPTK (nacionalni ili regionalni strateški dokument) R.br.ppr Prioritetno plansko rešenje (ppr) Strateški prioritet iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 2) Izrada katastra zemljišta oštećenog rudarskim aktivnostima, emisijama sumpordioksida i prašine i izlivanjem flotacijske jalovine. 5) Evidentiranje terena ugroženih procesima vodne i eolske erozije, sprovođenje odgovarajućih radova i mera zaštite zemljišta prema smernicama koje će biti utvrđene Republičkom poljoprivrednom osnovom. 8) Ažuriranje podataka katastra o namenama i vlasništvu zemljišta, uz istovremeno uspostavljanje sistema praćenja i ocene stanja poljoprivrednog i ostalog zemljišta; neophodno je da se podaci o promenama fizičke strukture prostora i vlasničkim odnosima upotpune informacijama o stepenu zagađenosti zemljišta agensima antropogenog porekla koji će biti kompatibilni sa GIS i sa međunarodno prihvaćenim standardima kvaliteta zemljišta. 5. Stanovništvo, mreža naselja, javne službe Regionalna razvojna strategija za Region Južne i Istočne Srbije (RRS RJIS) 5.1. Demografska obnova(RRS RJIS) Konstantna podrška države smanjivanju unutarregionalnih razlika sa posebnom pažnjom na teritorijalnim potencijalima devastiranih područja koja doživljavaju ekonomsko zaostajanje i depopulaciju. Ublažavanje negativnih demografskih procesa merama za zaustavljanje emigracije mladog stručnog kadra (zaposlenje, kvalitet života) i stvaranje uslova za povratak i redistribuciju stanovništva (zaposlenje, komunalno opremanje naselja i dr.). 5.2. Razvoj ljudskih resursa(RRS RJIS) 1) Podizanje nivoa obrazovanja, razvoj znanja i specijalnih veština radne snage. 2) Podrška za samozapošljavanje i osnivanje poslova manjeg razmera, kao i unapređenje reintegracije i fleksibilnosti radne snage (odraslih osoba bez obrazovanja, žena, dece, starih, izbeglih i interno raseljenih lica, vojnih invalida i drugih posebno ugroženih grupa). 5.3. Funkcionalno jačanje urbanih centara(RRS RJIS) Podsticanje dnevne migracije kao instrumenta teritorijalne i funkcionalne kohezije na tri nivoa: I nivo – Bor i Zaječar; II nivo – Knjaževac, Negotin i Kladovo; III nivo – Majdanpek, Boljevac i Sokobanja. Razvoj prostornih i funkcionalnih veza između regionalnih centara Bora i Zaječara. Jačanje regionalnih funkcija Bora i Zaječara (privredne, javno-socijalne, razvojno-upravljačke, informacione, naučno-istraživačke, kulturne i dr.).Jačanje subregionalnih funkcija Knjaževca, Negotina i Kladova (privredne, javno-socijalne, razvojno-upravljačke i kulturne).Intenziviranje razvoja funkcija opštinskih centara (privredne i javno-socijalne). 5.4. Očuvanje i transformacija ruralnih naselja i područja(RRS RJIS) 2) Poboljšanje kvaliteta mreže puteva i razvoj javnog saobraćaja čime će se omogućiti bolja veza između naselja i posebno sa mikrorazvojnim centrima na ruralnom području. 3) Usklađivanje mreža objekata i usluga javnosocijalne infrastrukture sa funkcijama centara u mreži naselja, razmeštajem i potrebama korisnika. 5) Unapređenje i razvoj ruralne komunalne infrastrukture, posebno telekomunikacija. 5.5. Razvoj javnih službi i poboljšanje njihove dostupnosti, posebno na ruralnim područjima 7) Kultura – Izrada regionalnih i lokalnih programa razvoja kulture i integrisanjem kulturno-obrazovnih i drugih intersektorskih programa. 10) Skupštine opština i gradova, u saradnji sa nadležnim ministarstvima, mesnim zajednicama, privatnim sektorom i nevladinim organizacijama, utvrdiće lokalnu politiku zdravstvene zaštite, socijalne zaštite, razvoja kulture i fizičke kulture i doneti akt o mreži objekata dečjih vrtića i osnovnih škola za svoju teritoriju. 6. Razvoj privrednih delatnosti Regionalna razvojna strategija za Region Južna i Istočna Srbija (RRS RJIS) 6.1. Privredni razvoj(RRS RJIS) 6) Obezbeđenje podrške privrednim inicijativama koje doprinose ekonomskoj valorizaciji mineralnih sirovina i drugih resursa u toku eksploatacije i prerade (eksploatacija rude bakra, uglja, kvarcnog peska, peščara i sl.). 7) Unapređenje prostorno-funkcionalne organizacije postojećih zona koncentracije rudarsko-metalurških i energetskih aktivnosti, u skladu sa kriterijumima teritorijalne optimizacije proizvodnih faktora. 10. Energetska infrastruktura 10.1. Priprema i početak izgradnje elektroenergetske mreže i objekata 3) Izgradnja nove TS 110/h kV: TS 110/10 kV „Sokobanja” 4) Izgradnja nove TS 110/35 kV „Boljevac”. 5) Izgradnja većeg broja novih DV 35 kV i TS 35/h kV. 10.2. Razvoj gasovodne infrastrukture 1) Realizacija snabdevanja gasom iz magistralnog gasovoda 2) Realizacija merno-regulatornih stanica: Knjaževac, Zaječar, Rgotina, Bor, Majdanpek, Donji Milanovac, Salaš, Negotin, Prahovo, Brza Palanka, Kladovo, Boljevac i Sokobanja. 11. Telekomunikaciona infrastruktura 11.1. Poboljšanje postojećeg stanja telekomunikacione infrastrukture Zamena postojećih analognih komutacija (centrala) digitalnim: u mrežnim grupama (MG) Bor – Gornjanu, Donjoj Beloj Reci, Zlotu, Krivelju, Metovnici, Rečkoj, Velesnici, Vrbici i Korbovu; MG Zaječar – Vratarnici, Gradskovu, Koprivnici, Lenovacu, Malom Izvoru, Šljivaru, Boljevcu, Bogovini, Valakonju, Dobrom polju, Krivom Viru, Lukovu, Osniću, Savincu, Sumrakovcu, Belom Potoku, Bučju, Valevcu, Vasilju, Vini, Debelici, Donjoj Kamenici, Donjem Zuniču, Žukovcu, Kalni, Ošljanu, Podvisu i Radičevcu; u opštini Sokobanja – Žučkovcu, Jezeru, Jošanici, Mužincu, Resniku, Trubarevcu i Čitluku. 11.2. Proširenje mreže telekomunikacione infrastrukture 1) Izgradnja novih komutacionih objekata u naseljima i delovima naselja Luka, Boljetin, Balta Berilovac, Crni Vrh, i turističkim centrima na Staroj planini. 2) Izgradnja optičkih kablova za naselja u kojima se grade komutacije, kao i na sledećim relacijama: Majdanpek-Poreč-Donji Milanovac-Tekija-Kladovo, Knjaževac-D. Kamenica-Kalna-Balta Berilovac-Turistički centri na Staroj planini, Knjaževac-Sokobanja. 3) Izgradnja RR mreže za: Knjaževac-Tupižnica-Turistički centri na Staroj planini i ruralne radiotelefonske mreže za opštinu Knjaževac. 4) Izgradnja planiranih baznih stanica mobilnih operatera Telekom-MTS i VIP. 11.3. Razvoj mreže poštanskih usluga 1) Otvaranje novih poštanskih jedinica u turističkom delu Stare planine i naseljima Gornjane (Bor) i Trubarevac (Sokobanja). 2) Poboljšanje prostorne distribucije i opremljenosti poštanskih jedinica uz uvođenje novih usluga. 3) Mogućnost funkcionisanja dela poštanskih jedinica kao sistema stalnih, odnosno sezonskih ugovornih pošti. 4) Otvaranje odgovarajućih broja šaltera poštanske službe u subopštinskim centrima, centrima zajednice naselja, kao i u naseljima sa specifičnim funkcijama. 5) Uvođenje mobilnih poštanskih šaltera koji bi po određenom rasporedu obilazili udaljena sela. 12. Komunalni sadržaji 12.1 Integralno upravljanje komunalnim otpadom Prema Regionalnom planu upravljanja otpadom za Borski i Zaječarski upravni okrug (osim Majdanpeka), determinisanje pet lokacija za transfer stanice, i to, na teritoriji: Borskog upravnog okruga (Kladovo–1, Negotin–1, Bor–1) i na teritoriji Zaječarskog upravnog okruga (Zaječar–1, Boljevac–1, Knjaževac–1 i Sokobanja–1). 12.2. Upravljanje opasnim otpadom Preusmeravanje opasnog otpada na regionalno skladište u Nišavskom okrugu (prema Nacionalnoj strategiji upravljanja otpadom). Izgradnja manjih regionalnih skladišta na teritoriji TK za opštine Bor i Majdanpek. Izgradnja stanica za sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstava (baterija, akumulatora, otpadnih ulja, otpadnih električnih i elektronskih aparata), koje mogu biti uz centre za odvojeno sakupljanje reciklabilnog otpada na nivou svake opštine/grada. 13. Zaštita životne sredine 13.1. Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine Izrada i sprovođenje programa zaštite zemljišta od vodne erozije, zagađivanja i drugih degradacionih procesa, zaštite voda od zagađivanja i nepovoljnih promena hidroloških režima, zaštite vazduha od zagađivanja, zaštite od prekomerne buke. Izrada programa za sanaciju i rekultivaciju zona eksploatacije mineralnih sirovina i deponija komunalnog i industrijskog otpada. 7) Izrada i realizacija programa za sanaciju i revitalizaciju slivova vodoakumulacija. 12) Izrada i revizija lokalnih akcionih planova zaštite životne sredine za sve opštine i gradove. 13.2 Revitalizacija i sanacija područja eksploatacije mineralnih sirovina Izrada i sprovođenje programa zaštite vazduha, vode i zemljišta od zagađivanja teškim metalima i sekundarnim produktima rudarsko-metalurških aktivnosti i aktivnosti iz hemijske industrije, posebno na lokacijama Bor, Borska reka, jalovištima Veliki Krivelj i Valja Fundata, Prahovu, Majdanpeku, Šaškom potoku. 13.4. Prevencija rizika od udesa i akcidenata Obezbeđivanje monitoringa za sva industrijska postrojenja sa SEVESO II liste. Obezbeđivanje adekvatnog neutralisanja ili smanjenja uticaja rada postrojenja sa SEVESO II liste. 4) Uspostavljanje monitoringa kvaliteta voda na izlivima PPOV. 14. Zaštita prirode i prirodnih vrednosti 14.2 Istraživanje i ustanovljavanje zaštićenih prirodnih dobara 2) Uspostavljanje zaštite manjih područja i lokaliteta od lokalnog značaja. 14.3. Preduzimanje aktivnosti na međunarodnoj afirmaciji zaštite prirodnih vrednosti Zaštita populacija ugroženih, retkih i u drugom pogledu značajnih vrsta divlje flore i faune ustanovljenjem zaštićenih područja male površine u vidu staništa ili spomenika prirode na mestima koja su identifikovana kroz naučne studije i projekte i odgovarajuća programska dokumenta (kao što su „Crvena knjiga flore Srbije”, projekat „Staništa Srbije”, IBA- Important Bird Areas, IPA- Important Plant Areas i PBA projekti i dr.). 15. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara 15.1 Zaštita i prezentacija NKD Nastavak istraživanja, uređenja i prezentacije najvrednijih arheoloških nalazišta, u prvom redu lokaliteta Gamzigrad i Rudna glava. 3) Izrada Programa konzervacije, restauracije i revitalizacije NKD. 5) Rekategorizacija NKD. 6) Valorizacija objekata narodnog graditeljstva – planinskih sela i pojedinačnih objekata. 7) Permanentno evidentiranje spomenika tehničke kulture koji će biti prezentovani u autentičnoj nameni i sa očuvanom tehničko-tehnološkom funkcijom.

2.5. Edukacija i promocija

Ovoj grupi pripadaju strateški prioriteti koji će se realizovati kroz aktivnosti edukacije i promocije. Edukacija predstavlja značajan instrument za sprovođenje prioriteta, kroz aktivnosti edukacije svih aktera koji učestvuju u realizaciji ovih prioriteta. Takođe, za stvaranje povoljnijeg ambijenta za realizaciju razvojnih prioriteta potrebna je promocija kao jedan od instrumenata koji doprinose njihovoj realizaciji.

Tabela 7: Edukacija i promocija

Tematska oblast iz RPPTK R.br.ppr Prioritetno plansko rešenje (ppr) Strateški prioritet iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 14) Obuka poljoprivrednih proizvođača za primenu mera kalcifikacije i rekultivacije poljoprivrednog zemljišta i za proizvodnju zdravstveno bezbedne hrane. 5. Stanovništvo, mreža naselja, javne službe 5.2. Razvoj ljudskih resursa Podizanje nivoa obrazovanja, razvoj znanja i specijalnih veština radne snage. 7. Razvoj turizma 7.3. Izrada razvojnih dokumenata i saradnja subjekata razvoja turizma 4) Edukacija kadrova u turizmu.

2.6. Ostali prioriteti u indirektnoj vezi sa prostornim razvojem

Realizacija strateških prioriteta u indirektnoj vezi sa prostornim razvojem ne zahteva prethodno obezbeđenje odgovarajućih prostornih preduslova, ali ima uticaj na ostvarivanje održivog prostornog razvoja i viši kvalitet življenja na području RPPTK. Ostvarivanje ovih prioriteta značajno doprinosi zaštiti, uređenju i korišćenju prostora, čime se podiže i vrednost teritorijalnog kapitala.

Tabela 8: Ostali prioriteti u indirektnoj vezi sa prostornim razvojem TK

Tematska oblast iz RPPTK R.br.ppr Prioritetno plansko rešenje (ppr) Strateški prioritet iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta Aktiviranje regionalnog i lokalnih centara u mreži za ruralni razvoj na jačanju stručne, savetodavne, informatičke i operativne podrške utvrđivanju programa razvoja lokalnih zajednica, uključujući i doprinos rešavanju problema nezaposlenosti, okretanjem ka razvoju sopstvenog poljoprivrednog gazdinstva; lokalne vlasti, u sadejstvu sa ostalim zainteresovanim akterima lokalne zajednice, imaju ključnu ulogu u razvoju multifunkcionalne poljoprivrede, aktivnim uključivanjem u sprovođenje nacionalne agrarne politike, formulisanjem lokalnih strategija i programa održivog poljoprivrednog i ruralnog razvoja i obezbeđenjem finansijskih sredstava za kofinansiranje njihove implementacije. 9) Jačanje stručno-savetodavne službe, radi difuzije znanja i informacija vezanih za primenu dobre poljoprivredne prakse održivog upravljanja poljoprivrednim zemljištem, razvoj integralne i organske proizvodnje, primenu odgovarajućih mera i tehnika konzervacione obrade zemljišta i dr. 10) Jačanje podrške ulaganjima mladih poljoprivrednika u proširenje poseda, obnovu pašnjačkog stočarstva, obnovu i podizanje novih dugogodišnjih zasada u vinogradarstvu i voćarstvu, gajenje lekovitog bilja, opremu za navodnjavanje i mehanizaciju i diverzifikaciju delatnosti, korišćenjem podsticajnih sredstava iz budžeta RS i formiranjem opštinskih agrarnih budžeta, pronalaženjem strateških partnera i korišćenjem domaćih i predpristupnih fondova EU. 11) Formiranje udruženja proizvođača u cilju: zajedničkih ulaganja u kapacitete za doradu, preradu, skladištenje i transport finalnih proizvoda; uvođenja savremenih standarda i sistema kontrole kvaliteta; zaštite geografskog porekla lokalnih proizvoda i unapređivanje njihovog marketinga. 12) Obezbeđenje poreskih i infrastrukturnih olakšica za investiranje u otvaranje malih i srednjih proizvodnih i uslužnih preduzeća i radnji, uključujući animiranje stanovništva na radu u inostranstvu za povratak na imanja i ulaganja u oživljavanje lokalne privrede, aktiviranjem postojećih građevinskih objekata, opreme i kvalifikovane radne snage za razvoj raznovrsnih proizvodnih, uslužnih, kulturnih, ekoloških i drugih delatnosti na selu. 2. Šumsko zemljište i zaštita šuma i razvoj lovstva 2.1. Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 7) Institucionalno opremanje i organizovanje za potrebe: monitoringa i istraživanja šuma (posebno funkcionalnih optimuma u zonama sa različitim režimima zaštite prirode, inventure privatnih šuma i dr.). 2.2. Razvoj lovstva 2) Organizacija stručne službe za praćenje i usmeravanje razvoja populacije glavnih i sporednih vrsta divljači. 4) Organizovanje lovnog turizma i edukacija lovnih stručnjaka i lovaca. 3. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda 2) Definisanje sistema zaštite od zagađivanja i neplanskog korišćenja površinskih i podzemnih voda (posebno Borske reke u profilu Rgotina, Crnog Timoka, Trgoviškog i Belog Timoka, desnih pritoka Dunava i dr. 6) Održivo korišćenje lokalnih izvorišta do količina koje ne ugrožavaju ekološke uslove u okruženju i održavanje kvaliteta voda vodotoka i postojećih i planiranih akumulacija u propisanim I/II klasama kvaliteta. 7) Uspostavljanje sistema integralnog upravljanja slivovima Timoka, Peka i Moravice. 10) Uspostavljanje sistema monitoringa kvaliteta površinskih i podzemnih voda. 4. Geološki resursi 4.1. Eksploatacija mineralnih sirovina Završetak privatizacije i restrukturiranja rudarsko-metalurškog kompleksa RTB „Bor”, uključujući i Majdanpek, revitalizaciju i reinženjering tehnoloških procesa i modernizaciju opreme, sa posebnim akcentom na izgradnju nove, moderne ekološki prihvatljive topionice u Boru. Realizacija privatizacije i restrukturiranja, uz prateću modernizaciju tehnoloških procesa u rudnicima uglja sa podzemnom eksploatacijom („Soko”, „Lubnica”, „Bogovina”, „Vrška Čuka”) i značajnije povećanje proizvodnje. Pripremne aktivnosti za realizaciju termocentrale-toplane na bazi uglja iz postojećih aktivnih ležišta kapaciteta oko 300 MW. 5. Stanovništvo, mreža naselja, javne službe 5.2. Razvoj ljudskih resursa Poboljšavanje uslova socijalnog statusa pojedinih kategorija stanovništva (odraslih osoba bez obrazovanja, žena, dece, starih, izbeglih i interno raseljenih lica, vojnih invalida i dr. posebno ugroženih grupa). 5.4. Očuvanje i transformacija ruralnih naselja i područja 1) Zadržavanje mlađeg dela kontingenta radne snage i podsticanja povratka dela nezaposlene radne snage iz urbanih centara na ruralna područja modernizacijom poljoprivrede i dopunskih aktivnosti (turizam, mikrobiznis). 5.5. Razvoj javnih službi i poboljšanje njihove dostupnosti posebno na ruralnim područjima 1) Predškolsko vaspitanje i obrazovanje: dugoročni zakup privatnih objekata, podsticanje angažovanja i umrežavanja privatnog sektora i njegovog pristupa javnim fondovima, korišćenje viškova prostora u osnovnim školama ili drugim javnim objektima; uvođenje organizovanog prevoza i formiranje mobilnih, putujućih dečjih vrtića. 2) Osnovno obrazovanje i vaspitanje – racionalizacija mreže objekata uvođenjem specijalizovanog đačkog prevoza i poboljšanje kvaliteta nastave uvođenjem mobilnih nastavnih timova i programiranim višenedeljnim boravkom učenika u drugim školama, otvaranje internata pri školama ili organizovanjem privatnog smeštaja. 3) Srednje, više i visoko obrazovanje – umrežavanje stručnih škola sličnih obrazovnih profila, njihova diverzifikacija i prilagođavanje potrebama privrede i tržišta rada. 5) Zdravstvena zaštita – organizovanje mobilnih zdravstvenih timova, integrisanog pružanja usluga zdravstvene i socijalne zaštite i pružanje kvalitetne prehospitalne hitne medicinske pomoći. 6) Socijalna zaštita – unapređenje postojećih i uvođenje novih usluga, razvojem inovativnih programa socijalne zaštite i dr. 9) Lokalne uprave – razvoj uslužnih centara lokalnih uprava u opštinskim / gradskim centrima i razvoj mreže usluga uprave i mreže objekata mesnih kancelarija na ruralnom području, posebno u mikrorazvojnim centrima. 6. Razvoj privrednih delatnosti 6.1. Privredni razvoj 1) Podrška ekonomske politike strukturno-organizacionim i svojinskim promenama RTB „Bor”, rudnicima uglja „Soko” i „Lubnica”, kao i drugim akterima. 3) Promovisanje energetske efikasnosti, ulaganja u istraživanja i razvoj ekološki održivih i efektivnih tehnologija u rudarsko-metalurškom, energetskom sektoru i u drugim sektorima. 4) Podsticaj razvoja regionalnog klastera MSP u sektoru prerade metala/bakra. 5) Poboljšanje informatičkih tokova i drugih inicijativa za aktivno učestvovanje građana i poslovnog sveta u donošenju odluka koje se odnose na prostorno-ekološke posledice razvoja rudarsko-metalurške i energetskih aktivnosti. 7. Razvoj turizma 7.3. Izrada razvojnih dokumenata i saradnja subjekata razvoja turizma 2) Ostvarivanje saradnje među obuhvaćenim opštinama i gradovima, kao i saradnje sa susednim opštinama, velikim gradovima, privrednim, kulturnim i drugim organizacijama i institucijama na razvoju turizma; ostvarivanje transgranične saradnje u razvoju turizma sa Republikom Bugarskom i Rumunijom na državnom i lokalnom nivou. 3) Formiranje informacionog sistema o turističkim resursima i tražnji, uvođenje monitoringa turističkog poslovanja. 12. Komunalni sadržaji 12.1 Integralno upravljanje komunalnim otpadom Zatvaranje i sanacija lokalnih smetlišta u ruralnim područjima i formiranje sanitarno uređenih seoskih odlagališta komunalnog otpada u skladu sa revidiranom Nacionalnom strategijom upravljanja otpadom. 14. Zaštita prirode i prirodnih vrednosti 14.1. Zaštita, prezentacija i kontrolisano korišćenje prirodnih dobara Očuvanje raznovrsnosti i slike predela, unapređenje njegove čistoće i uređenosti, sprovođenje prioritetnih aktivnosti sanacije i rekultivacije degradiranih površina. Očuvanje/održanje staništa i raznovrsnosti divlje flore i faune, njeno jačanje (brojčano snaženje) i prostorno širenje.

2.7. Detaljno razrađeni strateški prioriteti iz Programa implementacije PPRS koji obuhvataju strateške prioritete iz RPPTK

Strateški prioriteti iz ove grupe obuhvaćeni su detaljno razrađenim prioritetima u Programu implementacije PPRS (PIPPRS). Pojedini od ovih prioriteta obrađeni su i u detaljno razrađenim prioritetima ovog programa, kada je više detalja za njihovo ostvarivanje dobijeno od relevantnih aktera.

Tabela 9: Detaljno razrađeni strateški prioriteti iz Programa implementacije PPRS(PI PPRS) koji obuhvataju strateške prioritete iz RPPTK

Tematska oblast iz RPPTK R.br.Ppr Prioritetno plansko rešenje RPPTK (ppr)Strateški prioritet iz RPPTK Detaljno razrađen strateški prioritet iz PI PPRS koji obuhvata strateške prioritete iz RPPTK 1. Poljoprivredno zemljište i ruralni razvoj 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta:5) Evidentiranje terena ugroženih procesima vodne i eolske erozije, sprovođenje odgovarajućih radova i mera zaštite zemljišta prema smernicama koje će biti utvrđene republičkom poljoprivrednom osnovom. 2. Evidentiranje terena ugroženih procesima vodne i eolske erozije, određivanje i kontrola sprovođenja odgovarajućih radova i mera zaštite zemljišta na tim terenima. 2. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda:11) Realizacije projekta sanacije/izgradnje kolektora ispod jalovišta Veliki Krivelj. 7. Sanacija i remedijacija crnih tačaka „hot spots” – RTB Bor – izgradnja novog kriveljskog kolektora/tunela 4. Geološki resursi 4.1. Eksploatacija mineralnih sirovina:Završetak privatizacije i restrukturiranja rudarsko-metalurškog kompleksa RTB „Bor”, uključujući i Majdanpek, revitalizaciju i re-inženjering tehnoloških procesa i modernizaciju opreme. 44. Revitalizacija rudnika bakra u Borskom basenu 7. Razvoj turizma 7.2. Realizacija novih segmenata turističke ponude i infrastrukture: Realizacija nautičko-turističke infrastruktura na Dunavu: marina (Donji Milanovac, Kladovo, Porečki zaliv), pristana (Lepenski vir, Tekija, Mihajlovac) i drugih sadržaja za turiste (vizitor centri u Lepenskom viru i Donjem Milanovcu, nautički centar u Porečkom zalivu i dr).Realizacija skijališta na Staroj planini sa prvom fazom razvoja planinskih turističkih mesta (turističkog naselja Konjarnik-Babin Zub, turističkog rizorta „Jabučko ravnište” i turističkog centra „Golema reka”). 57. 58. Prostorni razvoj turizma: touring plovni pravac koridora VII Dunav i Stara planina. 12. Komunalni sadržaji 12.1 Integralno upravljanje komunalnim otpadom:2) Izgradnja regionalne deponije sa reciklažnim centrom na teritoriji regionalne deponije Halovo 2 (Zaječar), prema Planu upravljanja otpadom, sa studijom opravdanosti i strateškom procenom uticaja na životnu sredinu za Borski i Zaječarski upravni okrug (osim Majdanpeka) i determinisanje sedam lokacija za transfer stanice, i to na teritoriji: Borskog upravnog okruga (Kladovo–1, Majdanpek 2–Majdanpek i Donji Milanovac, Negotin–1, Bor–1) i na teritoriji Zaječarskog upravnog okruga (Zaječar–1, Boljevac–1, Knjaževac–1 i Sokobanja–1).3) Uključivanje opštine Majdanpek u regionalni sistem upravljanja otpadom u Braničevskom upravnom okrugu. 12. Izgradnja osam regionalnih centara za upravljanje otpadom – regionalnih deponija sa postrojenjima za separaciju reciklabilnog otpada, transfer stanicama i centrima za odvojeno sakupljanje reciklabilnog otpada – reciklažnim dvorištima. 12.2 Upravljanje opasnim otpadom:1) Preusmeravanje opasnog otpada na regionalno skladište u Nišavskom upravnom okrugu (prema revidiranoj Nacionalnoj strategiji upravljanja otpadom).2) Izgradnja manjih regionalnih skladišta na teritoriji Plana, za opštine Bor, Majdanpek i Negotin.3) Izgradnja stanica za sakupljanje opasnog otpada iz domaćinstava (baterija, akumulatora, otpadnih ulja, otpadnih električnih i elektronskih aparata), koje mogu biti uz centre za odvojeno sakupljanje reciklabilnog otpada na nivou svake opštine/grada. 14. Izgradnja centralnog postrojenja za fizičko hemijski tretman opasnog otpada i izgradnja pet centralnih regionalnih skladišta opasnog otpada u Republici Srbiji u skladu sa navodima iz Prostornog plana. 13. Zaštita životne sredine 13.1. Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine:2) Uspostavljanje sistema stalnog monitoringa svih parametara kvaliteta životne sredine na području opština i gradova (zemljišta, vode, vazduha i vegetacije, kvaliteta života) i 24 časovnog monitoringa na lokacijama Bor, Majdanpek i Prahovo. 11. Uspostavljanje monitoringa zagađivača u skladu sa članom 72. Zakona o zaštiti životne sredine. 5) Realizacija projekta rekonstrukcije i izgradnje fabrike sumporne kiseline sa postrojenjem za prečišćavanje otpadnih voda. 7. Sanacija i remedijacija crnih tačaka „hot spots” – RTB Bor – sanacija i remedijacija flotacijskig jalovišta i topionice, remedijacija napuštenih flotacijskih jalovišta, izgradnja nove topionice sa rekonstrukcijom fabrike sumporne kiseline. 13.2. Revitalizacija i sanacija područja eksploatacije sirovina:Izrada i sprovođenje programa zaštite vazduha, vode i zemljišta od zagađivanja teškim metalima i sekundarnim produktima rudarsko-metalušrkih aktivnosti i aktivnosti iz hemijske industrije, posebno na lokacijama Bor, Borska reka, jalovištima Veliki Krivelj i Valja Fundata, Prahovu, Majdanpeku, Šaškom potoku.Rekultivacija i revitalizacija zemljišta i objekata u Boru i Majdanpeku oštećenih rudarskim radovima i modernizacija i rekonstrukcija metalurško-hemijskog kompleksa u Boru. 14. Zaštita prirode i prirodnih vrednosti 14.3. Preduzimanje aktivnosti na međunarodnoj afirmaciji zaštite prirodnih vrednosti (novi prioriteti).4) Primena Ramsarske konvencije. 19. Ramsarska lista – upisivanje tresava i potoka na Staroj planini. 5) Aktivnosti u okviru UNESCO programa MaV – Čovek i biosfera. 20. Lista rezervata biosfere MaV – upisivanje prekograničnog rezervata biosfere Stara planina.

2.8. Detaljno razrađeni prioriteti iz Programa implementacije PPRSod značaja za područje RPPTK

Prioriteti ove grupe utvrđeni su Programom implementacije PPRS. U ovom programu su navedeni zato što će se njihova realizacija odvijati na teritoriji Timočke krajine, te će uticati na prostorni razvoj ovog područja.

Ovi prioriteti se ne razrađuju u Programu implementacije RPPTK, zato što su predmet realizacije na nacionalnom nivou od strane nadležnih republičkih organa i institucija.

Tabela10: Detaljno razrađeni prioriteti iz Programa implementacije PPRS (PI PPRS)od značaja za područje RPPTK

Tematska oblast RPPTK R.br.Ppr Plansko rešenje RPPTK (ppr)(Strateški prioritet) Detaljno razrađen strateški prioritet iz PPPRSkoji se odnosi na područje i tematsku oblast RPPTK 1. Korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta 1.1. Održivo korišćenje i zaštita poljoprivrednog zemljišta Uspostavljanje informacionog sistema o poljoprivrednom zemljištu, kompatibilnim sistemima geografske informatike u cilju formulisanja i sprovođenja zemljišne politike u skladu sa zakonima EU. 2. Šume i šumsko zemljište 2.1. Održivo korišćenje i zaštita šumskog zemljišta i šuma 3. Implementacija Strategije razvoja šumarstva. 27. Karta erozije Republike Srbije i bilans produkcije i pronosa nanosa u slivovima. 3. Vodni resursi 3.1. Zaštita kvaliteta voda 9. Poboljšanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda. 4. Geološki resursi 4.1 Eksploatacija mineralnih sirovina 43. Projekat geoloških istraživanja nafte južno od Save i Dunava. 5. Razvoj stanovništva, mreže naselja i javnih službi 5.1. Demografska obnova 28.Studija o zonama i područjima realno moguće demografske revitalizacije (definisanjem mera aktivne politike prema migracijama stanovništva u sklopu održivog regionalnog razvoja Republike Srbije). 8. Razvoj saobraćajne infrastrukture 8.1. Povećanje saobraćajne dostupnosti područja državnim putevima I reda 69. Aktivnosti na postojećem državnom putu I reda ruta 5(SEETO)-Paraćin-Boljevac-Zaječar-Vrška Čuka (granica sa Republikom Bugarskom ) E-761. – – 88. Rekonstrukcija prevodnica na Đerdapu. – – 89. Dalji razvoj rečnih informacionih servisa (RIS-a) i njegova primena na međunarodnim plovnim putevima. 13. Zaštita životne sredine 13.1. Unapređenje i zaštita kvaliteta životne sredine 10. Podsticanje racionalnog korišćenja prirodnih resursa, podsticanje korišćenja sekundarnih sirovina, smanjenje emisije zagađujućih materija i uvođenje čistije proizvodnje. 14. Zaštita prirode i prirodnih vrednosti 14.1. Zaštita, prezentacija i kontrolisano korišćenje prirodnih dobara (2) Očuvanje raznovrsnosti i slike predela, unapređenje njegove čistoće i uređenosti, sprovođenje prioritetnih aktivnosti sanacije i rekultivacije degradiranih površina) 26. Identifikacija predela različitog karaktera na regionalnom nivou kroz „Karakterizaciju predela Srbije” kojom se formira osnova za: valorizaciju i zaštitu prirodnih i kulturnih predela, planiranje i upravljanje njihovim kvalitetom, stratešku procenu i procenu uticaja na životnu sredinu, formiranje GIS-a o prirodnim i kulturnim vrednostima predela. 15. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara 15.1. Zaštita i prezentacija NKD 25. Lista Svetske baštine UNESCO: izrada novih nominacija za kulturna dobra predložena za zaštitu – Negotinske pimnice, kao i mešovito dobro Đerdap.

IV. POKAZATELJI PROSTORNOG RAZVOJA

1. GLAVNI POKAZATELJI ZA MONITORING PROSTORNOG RAZVOJA TIMOČKE KRAJINE

Pokazatelji se koriste u implementaciji RPPTK prvenstveno za: prikaz trendova i progresa ka postavljenim ciljevima razvoja, blagovremeno upućivanje na odstupanja od planskih propozicija; analizu regionalnih dispariteta; ocenu opravdanosti preduzetih mera s obzirom na posledice koje će imati na prostor i korisnike; kao i za pružanje preciznih i relevantnih informacija, za donosioce odluka, potencijalne investitore ili za društvenu zajednicu, o nivou razvijenosti, stanju životne sredine, kvalitetu življenja.

Pristup izboru i sistematizaciji pokazatelja za implementaciju RPPTK odabran je prema definisanim problemskim oblastima planskog područja, vodeći računa o standardnim informacijskim zahtevima relevantnosti pokazatelja, među kojima su:

– povezanost sa ciljevima i prioritetima RPPTK;

– mogućnosti objektivnog merenja;

– mogućnosti dugoročnog praćenja;

– usaglašenost sa pokazateljima prostornog razvoja na nacionalnom nivou, koji su definisani u PPRS i Programu implementacije PPRS.

Dodatni zadatak u izboru i organizovanju pokazatelja jeste da se dođe do što kraće liste, s tim da oblasti budu ravnomerno zastupljene, tako da pojedini pokazatelji mogu ukazati na korelacije između pojedinih problemskih oblasti, u aspektima koji se razmatraju. Intencija je da predloženi pokazatelji budu prvi korak ka složenijem monitoringu prostornog razvoja u pravcu formiranja informacionog sistema područja Timočke krajine (u daljem tekstu: TK).

Shodno navedenim zahtevima izdvojena je lista od 60 pokazatelja u okviru 29 problemskih zadataka za potrebe periodičnog izveštavanja o stanju u prostoru. Za svaki od predloženih pokazatelja urađena je detaljnija razrada kojom se bliže određuju oblasti i svrha primene, parametri izračunavanja, prostorna i vremenska pokrivenost, izvori podataka, kao i povezanost sa drugim pokazateljima.

Od 60 izabranih pokazatelja 43 su razrađeni pokazatelji za nivo RPPTK na osnovu istih pokazatelja koji su definisani u Programu implementacije PPRS.

Tabela 11. Organizaciona šema izbora pokazatelja za monitoring RPPTK iPrograma implementacije RPPTK

Tematska oblast Problemski zadatak Oznaka pokazatelja Demografski razvoj Demografske promene 1, 2, 3 Poboljšanje starosne strukture 4, 5, 6 Zaštita zdravlja i rizici po zdravlje stanovništva 7, 8, 9 Ekonomski razvoj Investiranje 10, 11, 12, 13, 14 Konkurentnost 10, 15, 24 Zaposlenost 15, 16, 17 Socijalni razvoj Smanjenje razlika u kupovnoj moći stanovništva 17, 18, 21 Pristup tržištu rada 12, 15, 16, 19 Smanjenje socijalne isključenosti i siromaštva 16, 18, 20, 21 Upravljanje prirodnim resursima Racionalnije korišćenje prostora 22, 23, 24, 25 Unapređenje poljoprivrede 22, 26 Korišćenje vodnih resursa 27, 28, 29 Snabdevanje energijom 30, 31 Očuvanje prirodnog i kulturnog nasleđa i razvoj turizma Očuvanje biodiverziteta 32, 25 Očuvanje kulturnih markera područja 33, 37 Unapređenje regionalnih potencijala za turizam i kreativne industrije 34, 35, 36, 37 Uravnoteženost naseljske strukture Policentričnost urbanog sistema 38, 39 Održivost naseljske strukture (odnosi grada i sela) 40, 41 Unapređenje dostupnosti javnih službi 38, 42 Infrastrukturni sistemi i veze Rast obima transporta 43 Saobraćajne i trgovinske veze sa okruženjem 44 Opremljenost komunalnom infrastrukturom 45, 46, 47, 48, 49 Zaštita životne sredine Poboljšanje kvaliteta vazduha 8, 9 Poboljšanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda 27, 28 Minimiziranje negativnih posledica prirodnih procesa i ljudskih aktivnosti u prostoru 25, 50, 51, 52 Smanjenje količine otpada, povećanje recikliranja 53, 54, 55, 56 Teritorijalna uprava Raspoloživi prihodi opština 57 Efikasnost rada teritorijalne uprave 58, 59 Učešće u programima i projektima međuregionalne i transgranične saradnje 60

Broj stanovnika (indeksi promene) jedinica lokalnih samouprava,

Gustina naseljenosti u gradskim i ostalim naseljima,*

Migracioni bilans,*

Udeo stanovništva po velikim starosnim grupama i polu,*

Stopa fertiliteta,*

Broj lica 20-30 godina starosti koji su se odselili sa područja TK,

Dostupnost primarnoj zdravstvenoj zaštiti (broj stanovnika na jednog lekara),*

Broj i procenat (%) stanovnika naselja koji su izloženi stalnom i učestalom prekomernom zagađenju vazduha,*

Broj i procenat (%) stanovnika naselja u zonama zagađenja od industrijskih/ rudarskih/ energetskih postrojenja,*

Broj novih pokrenutih preduzeća i broj ugašenih preduzeća na godišnjem nivou,

Stopa zaposlenosti,

Stopa investicija,*

Zaposlenost u stranim firmama u ukupnoj zaposlenosti opštine/grada,*

Broj izdatih građevinskih dozvola (rešenja) za turističke i industrijske objekte,

Zaposleno stanovništvo prema stepenu obrazovanja,

Stopa nezaposlenosti,*

Zaposlenost po ekonomskim delatnostima,*

Broj domaćinstava koja žive ispod granice siromaštva,*

Stopa zapošljavanja starijih radnika (55-64 godina),*

Broj socijalnih (neprofitnih) stanova prema broju domaćinstava u programu socijalnog stanovanja,*

Struktura stanovništva prema visini prihoda,

Korišćenje zemljišta (poljoprivredne, šumske, izgrađene, vodne površine),*

Urbani rast – širenje urbanih područja,*

Broj i površina brownfield i greenfield lokacija,*

Površine na kojima su sprovedene mere remedijacije, rekultivacije i revitalizacije oštećenih zemljišta,

Udeo poljoprivrednih površina pod organskom/ kontrolisanom proizvodnjom,*

Kvalitet površinskih voda (klase kvaliteta),*

Kvalitet podzemnih voda,*

Specifična potrošnja vode u naseljima (L/st/dan),*

Potrošnja energije po izvorima i vrsti korisnika,*

Broj i snaga malih hidroelektrana (MHE),

Zaštićena prirodna područja i predlozi za zaštitu,*

Broj i vrsta zaštićenih kulturnih dobara i dobara predloženih za zaštitu,*

Turistički smeštaj (prema tipu i kategoriji objekata i broju ležaja),

Turistički smeštaj u seoskim domaćinstvima,*

Broj turista i turističkih noćenja godišnje,*

Broj društvenih događaja sa prezentacijom narodne tradicije i kulturnog identiteta lokalnih zajednica,*

Stepen koncentracije stanovništva u primarnim centrima prema funkcionalnim nivoima centara,*

Zastupljenost funkcija tercijarnog i kvartarnog sektora prema funkcionalnim nivoima centara,

Demografski trendovi urbanih područja u odnosu na ruralna područja,*

Obim dnevnih migracija,*

Dostupnost regionalnih i subregionalnih centara javnim prevozom,

Promet putnika i robe (kontejnera) u rečnim lukama (pristaništima, marinama),*

Broj graničnih prelaza i promet putnika i robe sa susednim zemljama,

Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) mrežom javnog vodovoda,*

Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) kanalizacionom mrežom,*

Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) elektro mrežom visoke sigurnosti snabdevanja,*

Broj internet korisnika,*

Pristup širokopojasnim sistemima,*

Naselja i kultivisana područja potencijalno ugrožena od poplava,*

Naselja u prostorima ugroženosti od erozivnih procesa,*

Oblici kompenzacije izazvanih socijalnih problema prilikom planske prenamene prostora,

Količina komunalnog otpada koja se generiše na nivou lokalnih zajednica (t/god),*

Udeo komunalnog otpada koji se organizovano sakuplja (procenat (%) domaćinstava),*

Količina i tretman industrijskog otpada i jalovine (t/god; ha),*

Procenat od ukupne količine otpada koji se reciklira,*

Budžet opštine/grada,

Pokrivenost prostora prostornim i urbanističkim planovima čija je izrada predviđena RPPTK,*

Vreme potrebno za dobijanje građevinske dozvole,

Broj programa i projekata transgranične i međuregionalne saradnje.

(*) Razrađeni pokazatelji za nivo RPPTK, na osnovu istih pokazatelja koji su definisani u Programu implementacije PPRS.

2. OPIS POKAZATELJA

1) Broj stanovnika (indeksi promene) jedinica lokalnih samouprava

Broj stanovnika, uključujući i promene u međupopisnim periodima, može se označiti kao opšti kumulativni pokazatelj stepena razvijenosti i usaglašenosti funkcija naselja, s obzirom da najbrže reaguje na promene ostalih socijalnih, ekonomskih i ekoloških faktora prostornog razvoja. Porast broja stanovnika zapravo odslikava sposobnost zajednice da zadrži stanovništvo i omogući relativno dobre uslove života i rada. Indeks porasta broja stanovnika takođe je u vezi sa dinamikom funkcionalne transformacije naselja, imajući u vidu da određena veličina naselja opravdava smeštanje objekata javnih službi i privlačenje proizvodnih, poslovnih i trgovinskih delatnosti.

Izračunavanje: statistički podaci, raspoloživi po desetogodišnjim vremenskim presecima (popis stanovništva) i godišnjim procenama broja stanovnika.

2) Gustina naseljenosti u gradskim i ostalim naseljima*

Gustina naseljenosti je značajan pokazatelj uravnoteženosti razvoja područja TK i RJIS, pružajući informacije kako o potencijalima (u smislu radne snage, korisnika usluga, potrošača, itd.), tako i o ograničenjima, u smislu specifičnih razvojnih izazova (urbana disekonomija, depopulacija područja, proizvodna vitalnost područja, opravdanost opremanja tehničkom infrastrukturom i smeštanja objekata javnih službi).

Izračunavanje: odnos broja stanovnika i površine teritorije: G=S/P (st/km2) (parametri: S-broj stanovnika, P-površina teritorije); preporučena skala vrednosti prema PPRS: <50, 50-100, 100-200, 200-500, >500 st/km2. Podaci su raspoloživi u desetogodišnjim vremenskim presecima (popis stanovništva) i godišnjim procenama broja stanovnika. Vrednost gustine naseljenosti direktno zavisi od prostorne jedinice merenja, tako da na regionalnom ili višem nivou ne daje dobru indikaciju realnog stanja. Poželjno je da se gustina naseljenosti prikaže kroz difuzni model, koristeći podatke za manje prostorne jedinice ili bar na opštinskom nivou (za gradska i ostala naselja) kako bi se omogućila preciznija slika. Ovim bi se donekle izbegao problem „veštačkih” gustina kada su u pitanju velike prostorne jedinice (npr. slučaj sa velikim delovima planinskog područja koje nije naseljeno).

Povezanost sa drugim pokazateljima: za analize regionalnih tipologija ovaj pokazatelj se kombinuje sa drugim pokazateljima (broj stanovnika, struktura zaposlenosti, nizijska i planinska područja) u okviru nekog od razvijenih modela koji su priznati u naučnoj i stručnoj praksi.

3) Migracioni bilans*

Pokazateljem se pokazuju razlike u demografskoj dinamici između područja TK, RJIS i drugih statističko-planskih regiona i unutar područja TK, što može ukazivati ili odražavati neravnomerni ekonomski razvoj posmatranog područja. Mapiranje ovog pokazatelja može ukazati na regionalne obrasce migracija (npr. migracije stanovništva iz graničnih i manje razvijenih područja mogu biti indikacija da dosadašnje mere za unapređenje regionalnog razvoja i pomoć demografsko ugroženim područjima još uvek nisu ostvarile potreban učinak). Interpretacija pokazatelja zavisi od prostornog nivoa koji je uzet za jedinicu posmatranja, stoga je za analizu migratornih kretanja potreban uporedni prikaz različitih prostornih nivoa i više vremenskih serija podataka.

Izračunavanje: Migraciona komponenta u promeni broja stanovnika područja iskazana je razlikom ukupne promene broja stanovnika i prirodnog priraštaja u popisnom periodu:

M= ((St2-St1) – (R-U)) / St1

(parametri: S-broj stanovnika, R- broj rođenih, U – broj umrlih, t1, t2 – početna, krajnja godina); preporučena skala vrednosti: < -5,0 / -5,0 do -2,5 / -2,5 do 0,0 / 0,0 do 2,5 / 2,5 do 5,0 / > 5,0.

Povezanost sa drugim pokazateljima: Praćenje ovog pokazatelja je značajno povezati sa merama i programima u cilju usmeravanja poželjnih trendova u razmeštaju stanovništva, unutrašnjim i međunarodnim migracijama.

4) Udeo stanovništva po velikim starosnim grupama i polu*

Starosna struktura stanovništva je relevantna indikacija više aspekata prostornog razvoja društvene zajednice. Udeo stanovništva do 15 godina pokazuje stanovništvo školskog uzrasta i time potencijalni trošak za zajednicu, a takođe deo stanovništva koji će ući na tržište rada u bliskoj budućnosti, što znači i mogući nastanak disbalansa na tržištu rada. Populacija 15-65 godine je esencijalna varijabla, pošto pokazuje radno sposobni deo populacije. Udeo stanovništva starijeg od 65 godina je važan pokazatelj, jer ova populacija skoro u potpunosti zavisi od kolektiva, što ukazuje na ekonomski pritisak te populacije na broj radnosposobnog stanovništva.

Izračunavanje: Udeo školske populacije (do 15 godina starosti), sredovečne populacije (15-64 godina) i stare populacije (preko 65 godina) u ukupnom stanovništvu, kao i polna struktura svake starosne grupe.

S15-/S*100; S15-64/S*100; S65+/S*100 (%)

(parametri: S-broj stanovnika; 15-, 15-64, 65+: starosni kontingenti). Preporučena skala vrednosti: udeo stanovnika do 15 godina: < 12,5 / 12,5-15,0 / 15,0 do 17,5 / 17,5 do 20,0 / > 20,0; udeo stanovnika 15 – 65 godina: < 62,5 / 62,5-65,0 / 65,0 do 67,5 / 67,5 do 70,0 / > 70,0; udeo stanovnika sa 65 i više godina: < 12,5 / 12,5-15,0 / 15,0 do 17,5 / 17,5 do 20,0 / > 20,0. Podaci su raspoloživi u desetogodišnjim vremenskim presecima (popis stanovništva).

Pored ovih parametara, koje je važno pratiti radi upoređenja sa nacionalnim i međunarodnim (ESPON) trendovima promena, za regionalni nivo prostornih analiza od značaja su i sledeća starosna struktura: udeo mladog stanovništva (do 19 godina), mlađe sredovečnog (20-39 godina), starije sredovečnog (40-65 godina) i starog stanovništva (preko 65 godina), kao i polna struktura svake starosne grupe.

S obzirom da disbalans u starosnoj strukturi stanovništva može predstavljati jednu od najznačajnijih prepreka za održivi prostorni razvoj nekog područja, poželjno je da se mapiraju lokalne zajednice na osnovu izvedenih pokazatelja iz osnovnog pokazatelja, npr: prema PPRS, koeficijenti starosne zavisnosti: zavisnost starih predstavlja broj starih od 65 i više godina na jednu osobu starosti 20-65 godine; zavisnost mladih predstavlja broj starih do 19 godina na jednu osobu starosti 20-65 godine; ukupna zavisnost predstavlja zbir broja starih do 19 godina i starijih od 65 godina na jednu osobu starosti 20-65 godine; indeks starenja predstavlja broj starijih od 65 godina na jednu osobu starosti do19 godina.

5) Stopa fertiliteta*

Promene u stopi fertiliteta ispoljavaju se nakon dužeg vremenskog perioda. Dugoročno opadanje će neminovno izazvati starenje stanovništva i problem depopulacije, sa svim posledicama ovog procesa, ukoliko nema mehaničkog priliva stanovništva. S obzirom na složenost determinisanja faktora koji utiču na stopu fertiliteta, kao što su ustaljene reproduktivne norme, odlaganje rađanja, visoka psihološka i ekonomska cena roditeljstva, odsustvo reproduktivnih potencijala, ovaj pokazatelj otvara niz pitanja za ocenu demografskih resursa lokalne sredine i mogućnosti njihovog boljeg organizovanja.

Izračunavanje: suma verovatnoće rađanja prema starosti žena između 15 i 49 godina (statistički podatak). Preporučena skala vrednosti: < 1,2 / 1,2-1,4 / 1,4-1,6 / 1,6-1,8 / > 1,8. Prikaz na nivou lokalne samouprave.

6) Broj lica 20-30 godina starosti koji su se odselili sa područja TK

Pokazatelj pokazuje jedan segment migracionih kretanja koji može imati višestruke posledice kako na demografski razvoj tako i na ukupnu perspektivnost prostornog razvoja područja TK. Trend odseljavanja stanovništva iz starosne grupe 20-30 godina može biti upozorenje o smanjenju rezervi radno sposobnog stanovništva, kao i slabljenju strukture reproduktivnog stanovništva. S druge strane, uzroci preseljenja mogu biti ekonomske prirode – u potrazi za zaposlenjem (prema nivou obrazovanja i kvalifikovanosti), obezbeđenjem boljeg standarda za porodicu, obezbeđenjem stana, školovanja dece i dr. razloga, što su ujedno indikacija zaostajanja u razvoju naselja u planskom području, do toga da će pojedina naselja ostati bez stalnih stanovnika.

Izračunavanje: koristi se statistički pokazatelj „specifična stopa emigracije” izračunat za stanovništvo po petogodišnjim starosnim grupama, sumiran za starosne grupe 20-25 i 25-30 godina.

7) Dostupnost primarnoj zdravstvenoj zaštiti (broj stanovnika na jednog lekara)*

Za ovaj pokazatelj je predviđeno da se prati preko dva bazna pokazatelja, shodno raspoloživosti podataka. Prvi je pokazatelj o najvišem stepenu socijalne isključenosti i odnosi se na udeo stanovništva koje nema osnovno zdravstveno osiguranje. Drugi je pokazatelj dostupnosti zdravstvenih usluga meren brojem stanovnika prema broju lekara. Analiza trendova i unutarregionalnih razlika u vrednosti ovih pokazatelja značajna je za ocenu socijalne kohezije i uravnoteženog regionalnog razvoja. U kasnijim fazama monitoringa očekuje se poboljšanje pokazatelja kroz kompletiranje podataka za saobraćajnu dostupnost, kao i za kvalitet primarne zdravstvene zaštite.

Izračunavanje: a) udeo lica koja nemaju osnovno zdravstveno osiguranje u ukupnom stanovništvu opštine; b) broj stanovnika na jednog lekara opšte prakse (mapiranje u odnosu na republički prosek).

8) Broj i procenat (%) stanovnika naselja koji su izloženi stalnom i učestalom prekomernom zagađenju vazduha*

Pokazatelj prati stanje područja izloženog stalnom ili učestalom prekoračenju graničnih vrednosti tipičnih zagađujućih materija (SO2, CO2, NO2, PM10), kao što su urbana područja i koridori autoputeva.

Izračunavanje: broj stanovnika koji živi unutar zona zagađenja – prema evidencijama praćenja koncentracije, intenziteta i učestalosti zagađenja tipičnih i specifičnih zagađujućih materija. U prvom koraku, potrebno je označiti izolinije oko potencijalnih izvora zagađenja prema tipu, intenzitetu i učestalosti zagađenja. U drugom koraku potrebno je izračunati broj stanovnika koji se nalaze unutar označenog prostora. U trećem koraku potrebno je agregiranje dobijenih podataka na nivou TK.

9) Broj i procenat (%) stanovnika naselja u zonama zagađenja od industrijskih/ rudarskih/ energetskih postrojenja*

Pokazatelj prati stanje područja zagađene i degradirane životne sredine (područja otvorenih rudarskih kopova, jalovišta, topionica, deponija, termoelektrana, hemijske industrije) sa negativnim uticajima na čoveka, biljni i životinjski svet i kvalitet života. Pokazateljem se takođe može pratiti sprovođenje mera sanacije i revitalizacije degradirenih ekosistema i saniranje posledica zagađenja.

Izračunavanje: broj stanovnika koji živi unutar zona neposrednog uticaja industrijskih postrojenja, postojećih ili mogućih zagađivača – prostor označen izolinijama prema intenzitetu i učestalosti zagađenja ili prostor oko potencijalnih izvora zagađenja.

10) Broj novih pokrenutih preduzeća i broj ugašenih preduzeća godišnje

Ovaj pokazatelj upućuje na stepen diverzifikovanosti i vitalnosti ekonomije. Nova preduzeća su znak dinamične ekonomije, dok njihovo gašenje ukazuje na smanjenje privlačnosti područja za investiranje, što dugoročno može uticati na pogoršanje demografske i socijalne strukture područja TK.

Izračunavanje: statistički podatak, praćenje na nivou lokalne samouprave.

11) Stopa zaposlenosti

Stopa zaposlenosti je jedan od ključnih pokazatelja za procenu regionalnog tržišta rada i uopšte za ocenu dinamičnosti razvoja TK, kao i za procenu stepena socijalne isključenosti i siromaštva. Prema statističkoj definiciji, pod pojmom zaposleni podrazumevaju se sva lica koja imaju zasnovani radni odnos sa privrednim društvom ili ustanovom, ili preduzetnikom, bez obzira na to da li su radni odnos zasnovala na neodređeno ili određeno vreme i da li rade puno ili kraće od punog radnog vremena. Zaposlenima se ne smatraju lica koja pomažu članovima domaćinstva na imanju, u radnji ili privrednom društvu nekog od članova domaćinstva, kao ni lica na izdržavanju kazne i spoljni saradnici (ugovor o delu).

Izračunavanje: udeo zaposlenih lica starosti 15-64 godine u ukupnom broju stanovnika iste starosne grupe na nivou lokalne samouprave; preporučena skala vrednosti: <30, 30-40, 40-50, 50-60, 60-70, >70 (%).

Povezanost sa drugim pokazateljima: značajno je prikazati relacije sa promenom broja stanovnika, stepenom razvoja javnih službi, obimom investicija u TK, kao i ulaganjima u razvoj humanog kapitala kroz uslove obrazovanja i nivoa kvaliteta življenja.

12) Stopa investicija*

Pokazatelj pokazuje disparitete u privrednom rastu područja TK, posebno distribuciju i nivo investicija po stanovniku između pojedinih lokalnih zajednica, ukazujući stepen njihove ekonomske atraktivnosti. Agregirano na regionalnom nivou pokazuje se koliko područje TK i RJIS generiše od ukupnih investicija u zemlji, održavajući regionalnu konkurentnost i pristupačnost.

Izračunavanje: ostvarene investicije u nova osnovna sredstva u tekućim cenama po stanovniku (statistički podatak) u odnosu na nacionalni prosek; prikaz na lokalnom nivou, u jednogodišnjim intervalima.

13) Zaposlenost u stranim firmama u ukupnoj zaposlenosti opštine/grada*

Za transnacionalne kompanije mogu biti atraktivna manje razvijena područja iz više razloga (jeftina radna snaga, proširenje na druga tržišta, blizina sirovinskih resursa), dok njihovo prisustvo na različite načine utiče na konkurentnost područja TK. Ovaj pokazatelj uzima jedan aspekt uticaja, zapošljavanje, na osnovu čega bi se taj uticaj merio, posebno kroz promene tokom vremena i uporedne analize sa drugim područjima.

Izračunavanje: udeo zaposlenih u stranim firmama lociranim u opštini/gradu u ukupnoj zaposlenosti opštine/grada/TK/RJIS; preporučena skala vrednosti: <5, 5-10, 10-15, 15-20, >20 (%).

14) Broj izdatih građevinskih dozvola (rešenja) za turističke i industrijske objekte

Podaci o izdatim građevinskim dozvolama pokazuju intenzitet građevinske delatnosti, kao i strukturu i razmeštaj investicija, kao i realizaciju planskih rešenja. Ovim pokazateljem izdvojeni su objekti iz klase 121, 125 i 230 prema statističkoj klasifikaciji objekata (+).

Izračunavanje: statistički podaci – iz upitnika i kontrolnika GRAĐ-10, agregirano na godišnjem nivou (na osnovu mesečnih statističkih istraživanja), za nivo naselja prema funkcionalnom značaju u mreži naselja, kao i za nivo lokalne samouprave.

(+) (121-Hoteli i ostale zgrade za kratkotrajni boravak, 125 – Industrijske zgrade i skladišta, 230 – Složene industrijske građevine (građevine za rudarstvo, elektrane, građevine i postrojenja za hemijsku industriju i dr. objekti i postrojenja u teškoj industriji, izvor: Klasifikacija vrsta građevina, Republički zavod za statistiku, Beograd, 2005)

15) Zaposleno stanovništvo prema stepenu obrazovanja

Informacije o obrazovnom nivou zaposlenih pomažu da se stekne uvid o stepenu društvene kohezije, kao i prostornoj (ne) uravnoteženosti ponude radne snage. Mapiranjem ovog pokazatelja jasno se može ukazati na disbalanse i ustanoviti prostorne koncentracije stručnih profila zaposlenih.

Izračunavanje: statistički podaci, trend promene obrazovnog nivoa stanovništva na nivou lokalnih samouprava po godinama.

16) Stopa nezaposlenosti*

Prostornom analizom podataka o nezaposlenim licima može se dobiti uvid o socijalnoj inkluziji određene teritorije, imajući u vidu da visok nivo nezaposlenosti generiše niz demografskih problema. Od suštinskog značaja je zapošljavanje mladih ljudi za funkcionisanje socijalne inkluzije društva. Visoka stopa nezaposlenosti može ići uporedo sa delovima društva koji imaju poteškoće u pristupu tržištu rada, na taj način doživljavaju ekonomske teškoće koje ih sprečavaju da budu u potpunosti integrisani članovi društva u kome žive. Kontinuirano merenje ovog pokazatelja pokazuje važan aspekt stanja i napretka socijalne uključenosti na području TK. Za potpunije analize pokazatelj bi trebalo raščlaniti po kategorijama nezaposlenog stanovništva, npr: žene, mladi, etničke grupe, ruralne oblasti, mali gradovi.

Izračunavanje: statistički podatak – udeo nezaposlenih lica (po starosti i polu) u ukupnom broju aktivnih lica; preporučena skala vrednosti: <5, 5-10, 10-15, 15-20, >20.

Povezanost sa drugim pokazateljima: ovaj pokazatelj je potrebno analizirati kroz različite uslove u brdsko-planinskim područjima, urbanim i ruralnim područjima i uporediti sa drugim pokazateljima kako bi se mogla definisati marginalizacija sela, stagniranje i opadanje vitalnosti ruralnih područja i ruralnog stanovništva, ograničene mogućnosti za zapošljavanje mladih, visok stepen siromaštva.

17) Zaposlenost po ekonomskim delatnostima*

Doprinos ovog pokazatelja je uvid u ekonomski profil lokalne zajednice, kao i razmeštaj privrednih aktivnosti unutar područja TK, čime se iz ovog aspekta (broja zaposlenih) analizira dostignuti nivo privredne razvijenosti. Generalno, područja sa većim udelom zaposlenih u poljoprivredi uobičajeno se smatraju ekonomski manje naprednim ili sa strukturnim teškoćama u ekonomiji. Ovo se dalje elaborira kroz druge pokazatelje iz predložene liste, ali je ovde važno da se ukaže na doprinos pojedinih grupa aktivnosti u ukupnoj zaposlenosti područja TK. Dalje, prostorne neravnomernosti mogu se pratiti prema promeni broja zaposlenih u industriji, sumiranjem podataka po nivoima industrijskih centara, kako su kategorizovani planskim kriterijumima.

Izračunavanje: broj zaposlenih lica po ekonomskim aktivnostima (prema jedinstvenoj međunarodnoj klasifikaciji delatnosti), na nivou lokalne samouprave. Moguća varijanta grupisanja aktivnosti za analizu je: a) poljoprivreda, šumarstvo, lov i ribolov; b) industrija (bez građevinarstva) i građevinarstvo; v) usluge.

18) Broj domaćinstava koja žive ispod granice siromaštva*

Ovaj pokazatelj pruža uvid o udelu populacije čiji su prihodi ispod utvrđenog egzistencijalnog minimuma. Siromaštvo nije samo problem distribucije prihoda već ide uporedo sa drugim socijalnim problemima, kao što su dugoročna nezaposlenost, zbog nedostatka radnog iskustva i niskog nivoa obrazovanja, dostupnost javnih službi (zdravstvene zaštite, obrazovanja, socijalnog staranja i dr.), dostupnost komunalnih usluga i dr.

Izračunavanje: s obzirom na to da postoji više različitih metodoloških pristupa za izračunavanje ovog pokazatelja, potrebne su dodatne analize o načinu njegovog prikazivanja. Jedan od načina izračunavanja: broj domaćinstava čiji su prihodi ispod praga od 60% prosečne zarade u zemlji (statistički podatak, %).

Povezanost sa drugim pokazateljima: migracioni bilans, stopa zaposlenosti, dostupnost javnih službi, standard stanovanja, komunalnih usluga (energija, sanitarno-higijenski uslovi, komunikacije).

19) Stopa zapošljavanja starijih radnika (55-64 godine)*

U kontekstu Lisabonske strategije ovaj pokazatelj se koristi da odslika ukupne regionalne kapacitete tržišta rada, ali takođe i otvaranje radnih mesta za zapošljavanje starijih lica. Pokazatelj odražava mere socijalne politike i zapošljavanja sa ciljem da se poveća participacija određenih kategorija stanovništva i doprinese unapređenju socijalne i ekonomske kohezije.

Izračunavanje: udeo broja zaposlenih lica starosti 55-64 godine u ukupnom broju stanovnika iste starosne grupe, na nivou lokalne samouprave.

20) Broj socijalno (neprofitnih) stanova prema broju domaćinstava u programu socijalnog stanovanja *

Definisanje politike i strategije socijalnog stanovanja u Republici Srbiji povezuje se sa ciljevima regionalnog i prostornog razvoja. Izrazito neravnomeran regionalni razvoj može se poboljšati pažljivom strategijom u kojoj će socijalno stanovanje imati važnu ulogu, kao što se može i dodatno pogoršati ukoliko se neodgovarajućom politikom socijalnog stanovanja bude dalje povećavala privlačnost razvijenih urbanih sredina. Socijalno stanovanje, kao instrument socijalne stambene politike Republike Srbije treba na sistemski način da doprinese rešavanju stambenih potreba domaćinstava koja iz ekonomskih, socijalnih i drugih razloga nisu u mogućnosti da samostalno obezbede adekvatno stanovanje. S obzirom da je važan segment održivog ekonomskog i socijalnog razvoja gradova, socijalno stanovanje se ne tretira kao trošak već kao ekonomski i društveno isplativa investicija sa dugoročnim pozitivnim efektima. Pored direktnog uticaja na povećanje socijalne održivosti zajednice, ono ima pozitivne uticaje i na ekonomske i dr. parametre, kao što su: tržište rada, zaposlenost, unapređenje standarda stanovanja, povećanje mobilnosti radnih mesta, ekonomska stabilnost i sl.

Izračunavanje: godišnja ponuda socijalno neprofitnih stanova u odnosu na broj domaćinstava koja čine ciljnu grupu programa socijalnog stanovanja, na nivou lokalnih samouprava.

21) Struktura stanovništva prema visini prihoda

Pokazatelj prezentuje unutar-regionalne disparitete prihoda domaćinstava, a time odražava i aspekte prevazilaženja siromaštva, smanjenje ekonomskih razlika, kao i poželjnu zastupljenost različitih socijalnih grupa u zajednici i prevenciju socijalne segregacije.

Izračunavanje: pokazatelj predstavlja razradu istog pokazatelja na nacionalnom nivou – „Gini index” prihoda domaćinstava na nivou lokalne samouprave: procenat prihoda koji ostvaruje 20% najbogatijih domaćinstava u odnosu na procenat prihoda koji ostvaruje 20% najsiromašnijih domaćinstava – procenat razlike između Lorencove krive i krive apsolutno jednake raspodele (%).

22) Korišćenje zemljišta (poljoprivredne, šumske, izgrađene, vodne površine)*

Ovaj pokazatelj daje bilans korišćenja prostora, koji treba da ukaže na trendove prostornog razvoja i poštovanje planskih propozicija racionalnog korišćenja resursa, poboljšanja kvalitativnih karakteristika i uslova konverzije namene zemljišta.

Izračunavanje: identifikacija osnovnih kategorija namena prostora (iskazana u ha ili km2, procenat (%) od ukupne površine opštine/grada, kao i mapiranjem teritorije). Osnovne kategorije namena prostora za područje TK su:

poljoprivredno zemljište (od toga: vinogradi);

šume i šumsko zemljište;

građevinska područja naselja;

industrija i druge antropogene površine;

rudnici i kopovi;

površine akumulacija i prostor rezervisan za nove akumulacije, zone izvorišta podzemnih i površinskih voda, zone obezbeđenja regionalnih vodovoda, kanalskih sistema i PPOV;

površine pod saobraćajnom infrastrukturom: planirani autoputni koridori, državni putevi, opštinski putevi, železnička mreža, lučke i mešovite zone, zone aerodroma;

površine pod energetskom mrežom i objektima;

eksploatacione površine rudarskih kopova i zone prerade;

prostori zaštićenih prirodnih i kulturnih vrednosti izvan građevinskih područja;

prostori posebne namene, zone zabranjene gradnje i zone kontrolisane gradnje.

23) Urbani rast – širenje urbanih područja*

Pokazatelj prati povećanje urbanih područja po određenim vremenskim intervalima (zavisno od raspoloživih podataka) planskog perioda, uz ocenu trendova (usporenih ili dinamičnih procesa). Značaj praćenja ovog pokazatelja sadržan je u jednom od osnovnih ciljeva prostornog razvoja koji se tiče racionalnog korišćenja građevinskog zemljišta, posebno u smislu opravdanosti konverzije poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko, kao i ograničavanja fizičkog širenja građevinskog područja naselja u skladu sa demografskim i ekonomskim potrebama razvoja.

Izračunavanje: urbani rast tokom perioda do pet godina, prikazan kao relativno povećanje izgrađenih/zauzetih površina, prema klasifikaciji Corine o zemljišnom pokrivaču. Preporučena skala vrednosti: <0,5 / 0,5-1 / 1-2,5 / 2,5-5 / 5-10 / 10-20 / >20 (%), urbanih područja.

24) Broj i površina brownfield i greenfield lokacija*

Praćenje ovog pokazatelja treba da ukaže na kontrolu neracionalnog širenja građevinskih područja i veće angažovanje brownfield prostora odnosno pažljiv i racionalniji pristup greenfield investicijama. Na uređenje brownfield lokacija takođe se gleda kao na mogući doprinos razvoju RJIS, TK i lokalnom razvoju s obzirom na mogućnost korišćenja evropskih fondova za ovu namenu i s obzirom da ove površine obično imaju osnovnu infrastrukturu kao i urbanističku dokumentaciju, što predstavlja uštedu za investitore.

Izračunavanje: pokazatelj ne zahteva posebne tehnike izračunavanja ali su potrebna dodatna razmatranja o načinu prezentacije, zavisno od raspoloživosti podataka (katastri brownfield i greenfield lokacija opština i gradova), koji se prikazuju agregirano na nivou lokalne samouprave.

25) Površine na kojima su sprovedene mere remedijacije, rekultivacije i revitalizacije oštećenih zemljišta

Ovim pokazateljem prati se povećanje ili nastajanje prirodnih područja pošumljavanjem, rekultivacijom zemljišta kao i prirodnom regeneracijom predela, u skladu sa planskim rešenjima kojima su označena ova područja.

Posebno je za područje TK važno da se kroz ovaj pokazatelj prati ostvarivanje cilja da se degradiranje i zagađivanje životne sredine svede na prihvatljiv i propisan nivo u svim fazama tretiranja mineralnih sirovina (eksploatacija, priprema, prerada, transport), uz dosledno ostvarivanje kratkoročnih i dugoročnih programa i planova sanacije i rekultivacije degradiranih površina.

Izračunavanje: pošumljene površine, rekultivisana područja kao i prirodno regenerisani predeli u TK.

26) Udeo poljoprivrednih površina pod organskom/ kontrolisanom proizvodnjom*

Ovim pokazateljem prati se proizvodnja hrane visoke biološke vrednosti i/ili poznatog geografskog porekla u sistemima organske, integralne i tradicionalne poljoprivrede. Primena ovog pokazatelja namenjena je i za širi kontekst, jer se organska poljoprivreda može definisati kao pristup u poljoprivredi gde je cilj da se stvore integralni, humani, ekološki održivi sistemi poljoprivredne proizvodnje. Glavne prednosti organske poljoprivrede generalno se vide u sledećem: više su tržišne cene ovih proizvoda; način proizvodnje podrazumeva manje intenzivno korišćenje zemljišta i bolja je zaštita životne sredine. Prednost može biti i u tome što je organska poljoprivreda u većoj meri radno intenzivna od konvencionalne, što bi trebalo da doprinese većoj zaposlenosti seoskog stanovništva i da pomogne da se manja gazdinstva i farme zadrže u proizvodnji, pošto u suprotnom ne bi bila sposobna da se izbore na tržištu konvencionalne poljoprivrede i sa globalnom konkurencijom.

Izračunavanje: za analizu se uzimaju podaci o poljoprivrednim površinama koje su sertifikovane za organsku proizvodnju ili uzgajanje kultura pod stručnim nadzorom. Računa se udeo tih površina u ukupnim poljoprivrednim površinama opštine (%). Očekuje se da pokazatelj bude obuhvaćen redovnim statističkim izveštajima po odgovarajućoj metodologiji za međunarodna upoređenja i raspoloživ za manje teritorijalne celine.

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj bi se analizirao uporedo sa pokazateljima o održivom upravljanju i zaštiti prirodnih resursa, demografskom razvoju, unapređenju socijalne i ekonomske kohezije, kao i za međunarodne uporedne analize.

27) Kvalitet površinskih voda (klase kvaliteta)*

Pokazatelj opisuje jedan aspekt u okviru osnovnog cilja optimizacije integralnih vodoprivrednih sistema i usklađivanje njihovog razvoja sa ciljevima očuvanja životne sredine i drugih korisnika prostora. Taj aspekt se odnosi na zaštitu voda na nivou rečnih sistema, koji su već teritorijalno uspostavljeni, uz integralno korišćenje tehnoloških, vodoprivrednih i organizaciono-ekonomskih mera. Merama su date propozicije i prioriteti za postavljanje postrojenja za preradu otpadnih voda (PPOV), kanalisanje naselja, poboljšanje režima malih voda, za zone zaštite izvorišta, kao i preventivnih mehanizama i stimulansa, sve u cilju zaštite voda i dovođenje kvaliteta voda u rekama i jezerima u klase propisane Uredbom o utvrđivanju Vodoprivredne osnove Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 11/02).

Izračunavanje: pokazateljem se prati klasa kvaliteta površinskih voda u odnosu na propisanu klasu prema Uredbi o kategorizaciji vodotoka („Službeni glasnik SRS”, broj 5/68), na bazi redovnih analiza kvaliteta vode na mernim profilima (statistički podaci).

28) Kvalitet podzemnih voda*

Pokazatelj je namenjen praćenju ostvarivanja cilja planskog i održivog korišćenja podzemnih voda, uz adekvatne mere zaštite za vodosnabdevanje, kao izvora geotermalne energije i za unapređenje banjskog turizma. Značaj praćenja ovog pokazatelja je iz razloga što su podzemne vode sporo obnovljive, a zbog nadeksploatacije i neadekvatne zaštite sve veći problem postaje njihov kvalitet, dovodeći u pitanje mogućnost korišćenja niza izvorišta, čak i iz osnovnog vodonosnog sloja, bez upotrebe postrojenja za prečišćavanja, i to sa dosta zahtevnim tehnologijama.

Prostorne analize će pokazati učinak planskih mera i planskih rešenja koje se tiču korišćenje prostora, broja i lokacija PPOV, preusmerenja korisnika tehnoloških voda na druge izvore, kao i specifičnih mera za pojedine tipove vodonosnih sredina (aluvijalnih, karstnih, neogenih, pukotinskih).

Izračunavanje: primenjuju se rezultati analiza kvaliteta voda od strane ovlašćenih institucija.

29) Specifična potrošnja vode u naseljima (L/st/dan)*

Uloga ovog pokazatelja je da prati rezultate planskih mera racionalizacije potrošnje vode i smanjenja specifične potrošnje u svim vidovima potrošnje. Za potpunije prostorne analize potrebno je dalje dekomponovanje ovog pokazatelja prema korisnicima/potrošačima: domaćinstva, privredni kapaciteti priključeni na javne vodovode, ostali registrovani potrošači, kojima se voda naplaćuje (restorani, bolnice, sanitacija grada, kao i gubici u mreži). U prvom redu, potrebne su analize relacijskih odnosa između specifične potrošnje vode i gubitaka u distribuciji vode.

Izračunavanje: prosečna dnevna potrošnja vode po stanovniku po naseljima (godišnji prosek), uz prikaz sezonskih oscilacija (L/st/dan). Rezultati se prikazuju u relaciji sa veličinom naselja, gustinom naseljenosti, kao i pokrivenošću javnim vodovodom.

30) Potrošnja energije po izvorima i vrsti korisnika*

Ovaj pokazatelj pokriva aspekt upotrebe raspoložive energije za područje TK, tj. količinu potrošene energije, prema nameni i vrsti energije, u određenom vremenskom periodu. U širem kontekstu, pokazatelj ovim pokazuje mogućnosti održivog korišćenja energije na dva načina, u okviru ponude i u okviru potrošnje. Ovo mogu biti korisne informacije da se utiče na energetsku efikasnost (smanjenjem količine utrošene energije bez smanjenja ukupne privredne aktivnosti).

Izračunavanje: godišnja potrošnja energije prema nameni (saobraćaj, industrija, domaćinstva) i vrsti energije (električna, toplotna, pogonska), po lokalnim zajednicama (diferencirano za urbano i ruralno područje), na osnovu raspoloživih podataka zvanične statistike i drugih institucija odgovornih za distribuciju energije.

31) Broj i snaga malih hidroelektrana (MHE)

Pokazatelj prati cilj da se u budućoj strukturi potrošnje energenata poveća učešće obnovljivih izvora energije. U okviru ovog pokazatelja moguće je za sada pratiti samo jedan od njih – energija MHE (s tim da se shodno raspoloživim podacima mogu uzeti u obzir i drugi obnovljivi izvori energije, kao što su energija biomase, uključujući biogas i biogorivo, energija sunca, energija vetra i geotermalna energija).

Izračunavanje: broj, razmeštaj i snaga malih hidroelektrana (do 10 MW) na području TK. Očekuje se da pokazatelj bude obuhvaćen redovnim statističkim izveštajima i raspoloživ za manje teritorijalne celine.

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj bi trebalo analizirati uporedo sa pokazateljima o održivom upravljanju i zaštiti prirodnih resursa.

32) Zaštićena prirodna područja i predlozi za zaštitu*

Pokazateljem se prate zaštićena područja prema vrsti i stepenu zaštite, odnosno ostvarenje cilja strogo kontrolisanog smanjivanja prirodnih područja, zaštite prirodnih staništa i očuvanja biodiverziteta. Pored proglašenih prirodnih dobara, prati se status predloženih dobara za zaštitu, kao i površine koje ulaze u mrežu ekološki značajnih područja Emerald do uključenja u mrežu Natura 2000, čiji je glavni cilj pravovremena zaštita i očuvanje najvažnijih evropskih staništa i vrsta.

Izračunavanje: zaštićena prirodna područja prema vrsti i stepenu zaštite i status područja predloženih za zaštitu, prema registru Zavoda za zaštitu prirode Srbije, kao i registru područjima Emerald mreže, do uključenja u mrežu Natura 2000.

33) Broj i vrsta zaštićenih kulturnih dobara i dobara predloženih za zaštitu*

Polazeći od osnovne planske koncepcije da se kulturno nasleđe artikuliše kao razvojni resurs, da se zaštiti, uredi i koristi na način koji će doprineti uspostavljanju regionalnog i lokalnog identiteta, u skladu sa evropskim standardima zaštite, ovim pokazateljem prati se broj, vrsta i status zaštite kulturnih dobara. Pored već zaštićenih kulturnih dobara, pokazatelj prati status dobara koja uživaju prethodnu zaštitu, kao i objekata i lokaliteta koji su RPPTK identifikovani za zaštitu, s obzirom da planska rešenja predviđaju za njih isti tretman kao i za proglašena kulturna dobra.

Izračunavanje: mapiranje zaštićenih kulturnih dobara, prema vrsti i stepenu zaštite (površina teritorije pod zaštitom), kao i dobara i lokaliteta predloženih za zaštitu (prema vrsti i površini), na nivou lokalnih samouprava, prema podacima zvaničnih službi zaštite spomenika.

34) Turistički smeštaj (prema tipu i kategoriji objekata i broju ležaja)

Pokazateljem se prati raspoloživost smeštajnih kapaciteta za razvoj turizma, koji je označen kao jedan od glavnih ciljeva prostornog razvoja područja TK. Shodno izdvojenim turističkim rejonima važno je da pokazatelj bude razmatran za najmanje tri nivoa: nivo jedinica lokalnih samouprava, nivo turističkih kompleksa i nivo turističkih mesta koji su naznačeni u RPPTK.

Izračunavanje: broj ležaja prema vrsti i kategoriji turističkih objekata (shodno propisanoj kategorizaciji turističkih objekata).

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj se tumači povezano sa pokazateljima o saobraćajnoj dostupnosti i opremljenosti komunalnom infrastrukturom, kao i realizacijom prostornih i urbanističkih planova za ova područja.

35) Turistički smeštaj u seoskim domaćinstvima*

Pokazatelj prati stepen aktiviranosti seoskog turizma, a u širem smislu pokazuje u kojoj je meri lokalno stanovništvo uključeno u turističku privredu.

Izračunavanje: broj ležaja u seoskim domaćinstvima prema propisanoj kategorizaciji turističkih objekata. U odnosu na praćenje ovog pokazatelja na nacionalnom nivou (za koji je osnovni nivo za agregiranje podataka nivo lokalne samouprave), poželjno je da podaci budu dostupni na nivou turističkih mesta.

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj je značajno analizirati zajedno sa pokazateljima o saobraćajnoj dostupnosti i opremljenosti turističkih prostora turističkom i komunalnom infrastrukturom.

36) Broj turista i turističkih noćenja godišnje*

Povećanje ili smanjenje broja turista pokazuje nivo atraktivnosti područja, kvalitet i raznovrsnost ponude, kao i u kojoj meri su postojeće komplementarne lokalne aktivnosti integrisane sa turizmom.

Izračunavanje: pokazatelj predstavlja razradu nacionalnog nivoa izveštavanja o stanju u prostoru, mereći promene u godišnjem broju turista i turističkih noćenja po opštinama i turističkim centrima područja TK. Podaci su raspoloživi iz zvaničnih statističkih izvora.

Povezanost sa drugim pokazateljima: tumačenje pokazatelja bi trebalo dopuniti informacijama o turističkom smeštaju.

37) Broj društvenih događaja sa prezentacijom narodne tradicije i kulturnog identiteta lokalnih zajednica*

Uloga pokazatelja je da pomogne u identifikovanju posebnosti mesta, stepenu oživljavanja izvorne kulturne tradicije, nivou očuvanosti identiteta, ali i spremnosti lokalnog stanovništva da preuzmu deo odgovornosti za razvoj područja (uključujući folklor, obnovljene radionice starih zanata, prodaju originalnih lokalnih proizvoda i dr.).

Izračunavanje: broj društvenih događaja po mestu održavanja, broju učesnika i broju posetilaca.

Povezanost sa drugim pokazateljima: tumačenje pokazatelja bi trebalo dopuniti informacijama o turističkim kapacitetima, broju turista, aktivnostima lokalnih udruženja.

38) Stepen koncentracije stanovništva u primarnim centrima prema funkcionalnim nivoima centara*

Pokazatelj omogućava uvid u policentričnost urbane strukture područja TK. Područje je policentrično ako je stepen koncentracije relativno podjednak za urbane centre istog funkcionalnog nivoa i monocentrično, ako je on visok samo u jednom centru. Ovim merenjima moguće je, takođe, preispitati ranije korišćene tipologije i pratiti promene kategorija za funkcionalna područja.

Izračunavanje: udeo stanovništva područja TK u urbanim centrima prema funkcionalnom značaju u mreži naselja; preporučena skala vrednosti: <10, 10-15, 15-20, 20-30, >30 (%).

39) Zastupljenost funkcija tercijarnog i kvartarnog sektora prema funkcionalnim nivoima centara

Pokazatelj pokazuje stepen zaokruženosti funkcija za svaki urbani centar prema značaju u mreži i sistemu naselja, kao i raspodelu funkcija između urbanih centara prema nivou centraliteta koji je istraživan u RPPTK.

Izračunavanje: broj zaposlenih radnika po pojedinim granama tercijarnog i kvartarnog sektora u urbanim centrima prema njihovom funkcionalnom značaju u mreži naselja.

40) Demografski trendovi urbanih područja u odnosu na ruralna područja*

Ukupni demografski razvoj na nivou područja TK može da prikrije značajne unutrašnje razlike između pojedinih prostornih celina, tipično između urbanih i ruralnih područja. Ova polarizovanost se manifestuje kao demografski disbalans između razvijenijeg središta i uže zone prigradskih naselja i nerazvijene periferije. Velike promene u prostorno-demografskoj strukturi uzrokovane su snažnim procesom primarne urbanizacije i intenzivnim migracionim tokovima na relaciji selo-grad, čije usporavanje je otpočelo tek „pražnjenjem” demografskih „rezervi”, ruralnih sredina. Cilj ovog pokazatelja je da prati trend ovih procesa i identifikuje prostore prema intenzitetu promena.

Izračunavanje: promena ukupnog broja stanovnika unutar područja koje je identifikovano kao urbano, u poređenju sa promenom ukupnog broja stanovnika ostalog dela područja TK (koje se smatra ruralnim).

41) Obim dnevnih migracija*

Pokazatelj pomaže da se razume privredna dinamika područja TK i analizira funkcionalna struktura mreže naselja, u smislu identifikovanja centara ekonomskog razvoja, kao definisanja njihovog gravitacionih područja uticaja.

Izračunavanje: modelovanje prostora uticaja centara prema pravcima dnevnih migracija (statistički podaci o migracijama), za funkcionalne urbane centre koji su izdvojeni u okviru područja TK. Bolja primena pokazatelja moguća je ukoliko se izvrši strukturiranje dnevnih migracija prema cilju putovanja (posao, škola, usluge i sl).

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj je potrebno povezati sa pokazateljima zaposlenosti, dostupnosti urbanih centara kao i demografskim pokazateljima.

42) Dostupnost regionalnih i subregionalnih centara javnim prevozom

Značaj pokazatelja je i u tome što uključuje kako socijalnu tako i ekološku dimenziju. U socijalnom smislu, dobra pristupačnost npr: javnim službama od opšteg interesa je primer jednakih mogućnosti za sve grupe stanovništva, uključujući i socijalno osetljive grupe i građane koji ne koriste automobil. U ekološkom smislu, dostupnost javnom prevozu može biti razlog da se ne koristi automobil, čime se ujedno doprinosi smanjenju uticaja saobraćaja na životnu sredinu. Na nivou regionalnih i subregionalnih centara organizuju se usluge višeg ranga – srednje, više i visoko obrazovanje, bolnička i specijalizovana zdravstvena zaštita, određeni vidovi socijalne zaštite osetljivih društvenih grupa, aktivnosti i usluge u oblasti kulture, kao i aktivnosti sporta i rekreacije. Pokazatelj je namenjen da ukaže da li je omogućena dostupnost ovih usluga za stanovništvo manjih gradskih i seoskih naselja područja TK ili je potrebno da se obezbede određena sredstva ili mehanizmi kojima se povećava njihovo gravitaciono područje.

Izračunavanje: analizira se pokrivenost teritorije uslugama javnog prevoza (%, broj naselja, broj stanovnika), kao i prosečno vreme putovanja do regionalnog i subregionalnog centra. U okviru ovih analiza izdvojeno se prati procenat stanovništva područja TK koje živi unutar izohrone od 45 minuta putovanja autom do najbližeg regionalnog i subregionalnog centra.

43) Promet putnika i robe (kontejnera) u rečnim lukama (pristaništa, marine)*

Primena pokazatelja je usmerena prema osnovnom cilju razvoja vodnog transporta koje se tiče povećanja konkurentske sposobnosti rečnog transporta, podizanjem nivoa kvaliteta usluge u lukama, koja će omogućiti racionalnu preraspodelu između vidova saobraćaja i izgradnju efikasnog saobraćajnog sistema značajnog kako za razvoj područja TK i RJIS, tako i za širi nacionalni nivo u razvoju trgovinskih veza sa okruženjem. U skladu sa ovim ciljem, pokazatelj treba posebno da pokaže stepen ujednačavanja karakteristika plovnih puteva i transportne infrastrukture i dostizanje nivoa razvoja u državama članicama EU, kao i razvoj putničkog saobraćaja.

Izračunavanje: godišnji obim putničkog i robnog saobraćaja u rečnim lukama i obim putničkog saobraćaja u pristaništima i marinama.

44) Broj graničnih prelaza i promet putnika i robe sa susednim zemljama

Bolja prostorno-funkcionalna integrisanost u okruženje, podrazumeva pojačane potrebe prekograničnog saobraćaja i veću propusnost granica, što je i prilika za jačanje regionalne ekonomije za šta poseban značaj imaju mesta graničnih prelaza. Povećanje pristupačnosti treba da prati umrežavanje funkcionalnih urbanih područja unutar teritorije Republike Srbije, RJIS i TK i transgranično povezivanje sa susednim funkcionalnim urbanim područjima u okolnim zemljama. Ovim pokazateljem prati se uloga infrastrukturne opremljenosti TK i RJIS u podsticanju razvoja veza, trgovine, transporta i komunikacija kroz unapređenje međuregionalne i međudržavne saradnje sa opštinama u transgraničnim područjima.

Izračunavanje: broj drumskih graničnih prelaza i godišnji obim putničkog i robnog saobraćaja na graničnim prelazima.

45) Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) mrežom javnog vodovoda*

Opremljenost naselja vodovodnom infrastrukturom jedan je od ključnih pokazatelja kvaliteta življenja što opravdava praćenje ovog pokazatelja. S druge strane, mreža javnog vodovoda je sastavni deo izgrađenog građevinskog fonda, tako da je ovo i pokazatelj urbanog standarda. Ovaj pokazatelj je namenjen za praćenje realizacije strateškog prioriteta obnove mreže svih vodovoda, koji je apostrofiran u RPPTK. Pokazatelj bi trebalo povezati sa demografskim trendovima i koliko ovi procesi utiču na komunalno opremanje i obnovu postojećih sistema.

Izračunavanje: udeo domaćinstava urbanih i ostalih naselja, na nivou lokalnih samouprava, priključenih na mrežu javnog vodovoda (statistički podatak); preporučena skala vrednosti: <30, 30-50, 50-70, 70-90 >90 (%).

46) Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) kanalizacionom mrežom*

Opremljenost naselja kanalizacionom mrežom jedan je od ključnih pokazatelja standarda življenja, kao i urbanog standarda, što opravdava praćenje ovog pokazatelja. Istovremeno, ovaj pokazatelj namenjen je za praćenje realizacije strateškog prioriteta rekonstrukcije i proširenja obuhvata postojećih sistema kanalizacione infrastrukture kao priprema za izgradnju postrojenja za preradu otpadnih voda (PPOV), prema RPPTK. U tom smislu, pokazatelj bi dodatno pratio realizaciju planiranih PPOV po naseljima.

Izračunavanje: udeo domaćinstava u urbanim i ostalim naseljima, na nivou lokalnih samouprava, priključen na javnu kanalizacionu mrežu (statistički podatak); preporučena skala vrednosti: <10, 10-30, 30-50, 50-70 >70 (%).

47) Pokrivenost naselja (procenat (%) broja domaćinstava) elektro mrežom visoke sigurnosti snabdevanja*

Pokazatelj prati realizaciju planskih rešenja prostornog razvoja energetske infrastrukture (izgradnje novih i rekonstrukcije postojećih prenosnih i distributivnih infrastrukturnih objekata i vodova), pri čemu se prate samo podaci za domaćinstva za potrebe preciznijih prostornih analiza. Potpunija primena pokazatelja bi se postigla praćenjem podataka na nivou naselja, pošto bi se mogli identifikovati problemi seoskih i gradskih naselja, naselja sa malim gustinama naseljenosti, prigradskih naselja u odnosu na naselja sa relativno kompaktnom urbanom strukturom.

Izračunavanje: udeo domaćinstava urbanih i ostalih naselja po jedinicama lokalne samouprave, priključen na elektro mrežu visoke sigurnosti (izvorni podatak).

Povezanost sa drugim pokazateljima: pokazatelj bi trebalo povezati sa demografskim trendovima da se pokaže koliko ovi procesi utiču na komunalno opremanje i obnovu postojećih sistema.

48) Broj internet korisnika*

Pristup internetu postao je od ključne važnosti za koncept izgradnje inkluzivnog društva zasnovanog na znanju, u ekonomskom, kao i u socijalnom smislu. Mapiranjem podataka može se uočiti stepen polarizovanosti područja TK, odnosno potrebna poboljšanja prostorne ravnomernosti u pristupu internetu.

Izračunavanje: procenat domaćinstava urbanih i ostalih naselja koja imaju pristup internetu na nivou lokalne samouprave. Preporučena skala vrednosti: <20, 20-30, 30-40, 40-50, >50 (%). Za potpuniji prikaz pokazatelja poželjno je uključiti i kvalitet internet pristupa (tip konekcije, brzina protoka, stabilnost veza).

49) Pristup širokopojasnim sistemima*

Pokazatelj se odnosi na pokrivenost područja TK pristupnim mrežama širokopojasnih usluga za prenos podataka, s tim da je poželjno prikazati da li je baziran na žičanom, bežičnom ili optičkom povezivanju.

Izračunavanje: širokopojasna konekcija u domaćinstvima i preduzećima urbanih i ostalih naselja na nivou lokalnih samouprava. Primena pokazatelja uslovljena je raspoloživošću podataka na potrebnom teritorijalnom nivou za prostorne analize.

50) Naselja i kultivisana područja potencijalno ugrožena od poplava*

Ovaj pokazatelj identifikuje naselja prema broju slučajeva poplava i istovremeno prati ostvarivanje cilja na optimizaciji integralnih vodoprivrednih sistema na jedinstvenom vodoprivrednom prostoru Republike Srbije i usklađivanje njihovog razvoja sa ciljevima očuvanja životne sredine i drugih korisnika prostora. Pokazatelj je važno povezati sa sprovedenim zaštitnim merama za odbranu od poplava (npr: izgradnja nasipa, regulisanje vodnog režima, sprečavanje gradnje u plavnim zonama).

Izračunavanje: mapiranje teritorije prema broju slučajeva poplava prema podacima Sektora MUP-a za vanredne situacije, Republičke direkcije za vode, raspoloživih karata plavnih zona i oblasti značajnog rizika od poplava.

51) Naselja u prostorima ugroženosti od erozivnih procesa *

Ovim pokazateljem se identifikuju i prate promene površina zahvaćene erozivnim procesima na području TK i izloženost naselja u odnosu na intenzitet erozije. Ovim pokazateljem može se ukazati na područja intenzivnih erozivnih procesa koji mogu biti odraz neodgovarajuće upotrebe prostora (npr: pojava klizišta na terenima relativno slabije nosivosti u periodima povećanih padavina ili u delovima naselja gde nije adekvatno regulisano odvođenje voda). Kontinuitet praćenja ovog pokazatelja omogućiće sagledavanje efikasnosti preduzetih antierozivnih mera.

Izračunavanje: erozivni procesi se odnose na eroziju zemljišta, klizišta i odrone. Pokazatelj bi se računao superponiranjem karata naseljenosti i karata erozije, kao i podataka katastra klizišta.

52) Oblici kompenzacije izazvanih socijalnih problema prilikom planske prenamene prostora

Ovim pokazateljem prate se oblici rešavanja narušenih prava stanovništva i uslova življenja u lokalnim zajednicama u postupku realizacije planskih rešenja.

Izračunavanje: zavisno od konkretnog slučaja pokazatelj se može iskazati opisno i/ili numerički, da se pokaže na obim raseljavanja, obim izmeštanja infrastrukture, oblike naknade štete i dr.

53) Količina komunalnog otpada koja se generiše na nivou lokalnih zajednica (t/god) *

Količina komunalnog otpada koja se generiše na lokalnom nivou u poređenju sa rezultatima pokazatelja količina otpada koji se organizovano sakuplja, ukazuje na obim problema neodrživog upravljanja otpadom, pokazujući koji deo otpada završava van komunalnih deponija.

Izračunavanje: količina komunalnog otpada koja se stvara u naseljima, agregirano na nivou lokalnih zajednica i na nivou područja TK (potrebno je dodatno razmatranje načina modelovanja podataka i identifikovanje izvora podataka).

54) Udeo komunalnog otpada koji se organizovano sakuplja procenat (%) domaćinstava)*

Količina komunalnog otpada koje se organizovano sakuplja na nivou svih lokalnih samouprava, ilustruje i stepen održivosti koji je dostignut za područje TK.

Izračunavanje: udeo domaćinstava po lokalnim samoupravama (agregirano na nivou planskog područja) koje pokriva rad komunalnih službi za odnošenje otpada.

55) Količina i tretman industrijskog otpada i jalovine (t/god; ha)*

U okviru ovog pokazatelja prati se: količina proizvedenog industrijskog otpada, po vrstama (t/god); površina prostora koja se godišnje zauzima za jalovišta i odlagališta industrijskog otpada, uključujući i zone restriktivnog korišćenja za dr. namene.

Izračunavanje: uvođenje ovog pokazatelja zavisiće od raspoloživosti preciznih podataka, odnosno identifikovanja relevantnih izvora podataka.

56) Procenat od ukupne količine otpada koji se reciklira *

Pokazatelj prati jedan aspekt tretmana otpada koji se tiče reciklabilnog otpada (prema količini i vrsti), koji upućuje i na nivo održivosti područja TK.

Izračunavanje: udeo komunalnog i industrijskog otpada koji se reciklira od ukupne količine sakupljenog otpada u okviru svake lokalne samouprave i agregirano za područje TK. Praćenje je uslovljeno stepenom pouzdanosti podataka, s obzirom da ovaj pokazatelj uključuje i podatke o količini i sastavu otpada koji se reciklira, količine otpada koji se organizovano sakuplja, kao i količine ukupno generisanog otpada.

57) Budžet opštine/grada

Ovaj pokazatelj pruža uvid u materijalnu osnovu lokalne samouprave, odnosno sistem finansiranja poslova jedinica lokalne samouprave – prihodi i rashodi za obavljanje izvornih i poverenih poslova u toku jedne godine. S obzirom na razuđeni model formiranja izvora prihoda lokalne samouprave, kao i promene u skladu sa promenama republičkog budžetskog sistema, za interpretiranje ovog pokazatelja važno je uključiti i okolnosti koje su u datoj godini promenjene u odnosu na prethodnu godinu formiranja budžeta. U okviru izvora prihoda budžeta jedinica lokalne samouprave, značajno je ukazati na srazmeru između izvornih javnih prihoda (za koje uživaju relativnu autonomiju u pogledu utvrđivanje visine) i ustupljenih javnih prihoda (koji su predmet utvrđivanja centralnih vlasti radi obezbeđenja približno jednakog nivoa usluga koje lokalna samouprava pruža građanima), kao i prihoda koje Republika Srbija delimično ustupa (koji su obično najizdašniji izvor prihoda za budžet lokalnih samouprava).

Izračunavanje: statistički podatak. Za detaljnije prostorne analize raspoloživi su i izvedeni pokazatelji: budžet opštine/grada po stanovniku, udeo pojedinih izvora prihoda u ukupnom budžetu (izvorni javni prihodi, ustupljeni javni prihodi i dopunska sredstva iz budžeta Republike Srbije).

58) Pokrivenost prostora prostornim i urbanističkim planovima čija je izrada predviđena RPPTK*

S obzirom na to da je prostorno i urbanističko planiranje aktivnost i odgovornost javnog sektora, te da je prostorni plan akt od opšteg značaja, podrazumeva se da aktivnosti svakog nivoa upravljanja moraju biti međusobno usklađene u ostvarivanju planiranog prostornog razvoja. Pokazateljem se prati planska razrada RPPTK, kroz donošenje prostornih i urbanističkih planova, a ujedno i ostvarivanje naznačenih prioriteta u pokrivenosti teritorije planskim dokumentima.

Bilo bi značajno uključiti nekoliko osnovnih parametara za proveru usaglašenosti planova, kao i koordinacije u njihovom sprovođenju. Pored toga, u praćenje je potrebno uključiti druge strategije i programe na državnom, regionalnom i lokalnom nivou, u meri u kojoj imaju uticaj na prostorni razvoj, a posebno sektorske razvojne dokumente, na koje se prostorni planovi direktno oslanjaju (ključni dokumenti po sektorima navedeni su u Prostornom planu Republike Srbije).

Izračunavanje: mapiranje teritorije važećim prostornim i urbanističkim planovima (prema prostornom nivou i godini donošenja), prema podacima centralnog i lokalnih registara planskih dokumenata.

59) Vreme potrebno za dobijanje građevinske dozvole

Kao indikacija efikasnosti rada državne uprave (na republičkom i lokalnom nivou), kao i validnosti, ažurnosti i operativnosti planske dokumentacije, ovim se može pratiti kako rad odgovornih instanci u sprovođenju RPPTK, tako i nivo razrade planske dokumentacije za direktnu implementaciju RPPTK.

Izračunavanje: vreme potrebno za dobijanje građevinske dozvole prema složenosti procedure za različite vrste objekata.

60) Broj programa i projekata transgranične i međuregionalne saradnje

Praćenje ovog pokazatelja predviđeno je u okviru programa izveštavanja na nacionalnom nivou, dok se za nivo područja TK i RJIS predviđa njegova razrada na tematske oblasti na koje se projekti odnose (turizam, obrazovanje, vodoprivreda, prirodno i kulturno nasleđe, infrastruktura i dr.). Pokazateljem se posebno prate oblici transgranične saradnje sa lokalnim i regionalnim teritorijalnim jedinicama susednih država – Rumunijom i Republikom Bugarskom.

Izračunavanje: broj projekata u okviru međunarodne saradnje u koje je uključena najmanje jedna institucija rezident koja predstavlja opštinu, područje TK i RJIS, prikazano po tematskim oblastima.

V. PREPORUKE ZA KOORDINACIJU AKTIVNOSTI, PRAĆENJE I IZVEŠTAVANJE O OSTVARIVANJU PROGRAMA IMPLEMENTACIJE

1. KOORDINACIJA AKTIVNOSTI NA OSTVARIVANJUPROGRAMA IMPLEMENTACIJE

Specifičnosti razvojnih problema i položaj Timočke krajine prema susednim regionalnim područjima u drugim državama koje su članice EU, uticaće na pravac i sadržaj institucionalno-organizacionog prilagođavanja za potrebe upravljanja i ostvarivanja planiranog prostornog razvoja.

U pogledu novih institucionalnih i organizacionih aranžmana, mogući su sledeći modaliteti integralnog upravljanja prostornim razvojem Timočke krajine:

– oblasne asocijacije klastera;

– interregionale forme povezivanja opština/gradova;

– regionalna/oblasne korporacije/agencije za održivi regionalni razvoj i uređenje teritorije, kao razvojne institucije/organizacije sa pojedinim ovlašćenjima koja su preneta od republičkih i lokalnih organa vlasti.

Ključno je da se institucionalno-organizacionim aranžmanom obezbede uslovi za efikasniju koordinaciju aktivnosti relevantnih aktera na ostvarivanju strateških prioriteta RPPTK i drugih strateških dokumenata opšteg karaktera sa različitim teritorijalnim obuhvatom (Regionalna razvojna strategija za Region Južne i Istočne Srbije, odnosno odgovarajućeg strateškog dokumenta regionalnog razvoja, strategije razvoja jedinica lokalne samouprave i sl.) i za različite sektore (na republičkom nivou), kao i programa ili akcionih planova za njihovo ostvarivanje i programa poslovanja preduzeća u javnom i privatnom sektoru i ustanova javnih službi na svim nivoima upravljanja.

Imajući u vidu da se na regionalnom nivou planiranja donose i implementiraju regionalni prostorni plan sa programom njegove implementacije i regionalna razvojna strategija sa programom finansiranja razvoja regiona, najcelishodnije bi bilo da se uspostavi institucionalno-organizacioni aranžman koji će obezbediti integrisanu podršku ostvarivanju ovih planskih dokumenata. Bilo bi značajno da se u sklopu tog aranžmana obezbedi monitoring ostvarivanja i efekata ostvarivanja strateških prioriteta regionalnog prostornog plana i regionalne razvojne strategije.

Prema članu 39. Zakona o regionalnom razvoju („Službeni glasnik RS”, br. 51/09 i 30/10), regionalne razvojne agencije obavljaju, između ostalih, sledeće poslove: učestvuju u pripremi i sprovođenju razvojnih dokumenata, sarađuju u pripremi i primeni lokalnih razvojnih planova, realizuju razvojne projekte za koje su ovlašćene, vode informacioni sistem od značaja za region i oblast. Na radnim sastancima Ministarstva regionalnog razvoja i lokalne samouprave i Republičke agencije za prostorno planiranje, održanim u toku 2013. godine, razmatrano je proširenje delokruga poslova ovih agencija na praćenje regionalnih prostornih planova. U izradi novog zakona o regionalnom razvoju trebalo bi sagledati mogućnosti za proširenje poslova koje obavljaju regionalne razvojne agencije, polazeći od predloženih preporuka iz PI RPPTK.

Do uspostavljanja odgovarajućeg institucionalno-organizacionog aranžmana za Region Južne i Istočne Srbije, koordinacija aktivnosti relevantnih aktera na ostvarivanju i podrška praćenju ostvarivanja RPPTK i Programa implementacije RPPTK može da se poveri Regionalnoj agenciji za razvoj Istočne Srbije – RARIS, akreditovanoj regionalnoj razvojnoj agenciji. RARIS bi trebalo da obezbedi:

– koordinaciju aktivnosti jedinica lokalne samouprave i republičkog nivoa upravljanja na ostvarivanju detaljno razrađenih strateških prioriteta iz Programa implementacije RPPTK (Tabela 2.) i izveštavanju o njihovom ostvarivanju;

– iniciranje i koordinaciju aktivnosti jedinica lokalne samouprave i aktera sa njihove teritorije sa republičkim nivoom upravljanja na pripremi i razradi strateških prioriteta koji su predmet detaljne razrade u procesu inoviranja Programa implementacije RPPTK (Tabela 3.);

– formiranje i održavanje baze podataka o prostoru Timočke krajine u funkciji korišćenja, praćenja i ocene sprovođenja (Tabela 11.), kao i dopune i inoviranja planskih koncepcija i rešenja;

– monitoring ostvarivanja i efekata ostvarivanja detaljno razrađenih strateških prioriteta iz Programa implementacije RPPTK (Tabela 2.);

– koordinaciju aktivnosti jedinica lokalne samouprave i aktera sa njihove teritorije na godišnjem izveštavanju o ostvarivanju detaljno razrađenih strateških prioriteta iz Programa implementacije RPPTK (Tabela 2.).

Za obavljanje navedenih poslova neophodnu stručno planersku pomoć RARIS-u, pružaće Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture (RAPP) i Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije (IAUS u svojstvu obrađivača RPPTK i ovog programa).

Ovakav dopunjeni delokrug rada RARIS-a, podrazumeva izmenjenu ulogu i položaj prema osnivačima i redefinisanje seta standardizovanih usluga za akreditovane regionalne razvojne agencije koje ustanovljava Ministarstvo privrede na godišnjem nivou. Set standardizovanih usluga za naredne godine trebalo bi proširiti poslovima iz domena prostornog planiranja. Ti poslovi bi trebalo da obuhvate: a) praćenje ostvarivanja programa implementacije regionalnih prostornih planova, b) učešće u pripremi/inoviranju regionalnih prostornih planova i v) vođenje informacionog sistema o prostoru obuhvaćenom regionalnim prostornim planovima. Realizacija navedenih poslova podrazumeva podršku promenama i proširenju organizacione strukture, kadrovskom jačanju i finansiranju poslova RARIS-a, kojima bi se, u izvesnom smislu, menjale i proširile njegove današnje funkcije.

2. GIS PODRŠKA PRAĆENJU I IZEŠTAVANJU O OSTVARIVANJUPROGRAMA IMPLEMENTACIJE I RPPTK

Na osnovu RPPTK i Programa implementacije RPPTK, a u saradnji sa RAPP i IAUS, RARIS će pristupiti formiranju i održavanju baze podataka o prostoru obuhvaćenom RPPTK, u funkciji korišćenja, praćenja i ocene sprovođenja, kao i dopune i inoviranja strateških prioriteta, planskih koncepcija i rešenja. Formiranje baze podataka izvršiće se na osnovu RPPTK, njegove dokumentacione osnove i ovog programa.

Takođe, RARIS će u saradnji i koordinaciji sa nadležnim skupštinama gradova/opština pristupiti organizaciji centralizovanog sistema informatičke podrške za praćenje sprovođenja RPPTK, koji podrazumeva obradu podataka (o aktivnostima i radovima u vezi sa korišćenjem, organizacijom, uređenjem i izgradnjom prostora), koje prikupljaju i ažurno dostavljaju nadležne stručne službe jedinice organa lokalnih samouprava sa područja Borskog i Zaječarskog upravnog okruga. Na osnovu dobijenih podataka i informacija RAPP će, u saradnji sa IAUS i RARIS, proveravati i ocenjivati usklađenost planiranih i ostvarenih promena u prostoru sa strateškim prioritetima iz Programa implementacije RPPTK i planskim koncepcijama i rešenjima RPPTK. Radi realizacije ovih zadataka, posebna pažnja će se posvetiti utvrđivanju standarda iskaza planskih i projektantskih rešenja ili pokazatelja, kako bi bilo omogućeno njihovo upoređivanje.

Informacioni sistem o prostoru je potrebno racionalno i efikasno organizovati objedinjeno za sve lokalne samouprave u obuhvatu RPPTK, sa pokazateljima datim ovim programom implementacije (glava IV.) za praćenje promena u prostoru i primene strateških prioriteta i planskih rešenja RPPTK, kao i za blagovremeno pružanje informacija donosiocima odluka u gradu/opštinama i zainteresovanim investitorima o mogućnostima korišćenja i izgradnje prostora i sl.

Finansiranje formiranja i održavanja baze podataka o prostoru (nabavka softvera i hardvera, obuka kadra i implementacija celog sistema) trebalo bi da se obezbedi iz budžeta Republike Srbije (Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture i Ministarstvo privrede), domaćih i stranih fondova za podsticanje razvoja lokalnih samouprava, opštinskih i gradskih budžeta i dr.

2.1. KONCEPT GIS TIMOČKE KRAJINE IPREPORUKE ZA UNAPREĐENJE SISTEMA

Formiranje GIS-a RPPTK ima dve osnovne faze:

1) u prvoj fazi, vrši se prikupljanje i analiza dostupnih podataka, te ocenjuje njihova validnost i ažurnost, i

2) u drugoj fazi, formira se jedinstvena prostorna baza podataka konverzijom digitalnih podataka u jedinstveni sistem podataka o prostoru.

S obzirom na to da digitalni (vektorski) podatak ne nosi dodatne informacije o objektu koji prikazuje, prilikom konverzije podataka vrši se povezivanje grafičkih prikaza sa odgovarajućim podacima iz dokumentacione osnove RPPTK. Integrisani digitalni podaci sa opisnim informacijama (atributi) smeštaju se u centralnu bazu podataka. Na osnovu ovako postavljenog sistema periodično se vrše ažuriranja i održavanje baze podataka, dopunom digitalnih podataka (izmenom atributa opisnih polja o specifičnoj pojavi u prostoru ili planskim, programskim i projektnima aktivnostima na području TK). Kako bi pregled jedinstvene relacione baze bio što jednostavniji i kako bi se efikasnije i brže održavala ažuriranost podataka, sistem se ka krajnjem korisniku postavlja preko specifičnih dokumenata koji su stalno dostupni i mogu da se pregledaju, odštampaju ili izmene na nivou interneta. Pored ovoga, postoji i mogućnost da se preko veb-sajta RARIS-a omogući pristup sadržaju baze prostornih podataka svim zainteresovanim subjektima.

Struktura podataka neophodna za regionalne prostorne planove u mnogome opredeljuje i strukturu baze podataka. Svi podaci od značaja za RPPTK klasifikuju se u sledeće kategorije:

1) administrativni podaci: u kojima se nalaze granice i površine teritorijalnih jedinica, planskog obuhvata i slično;

2) namena površina: podaci koji opisuju postojeću i planiranu namenu prostora;

3) infrastruktura: skup podataka o objektima, mrežama i sistemima infrastrukture;

4) zaštita: područja i lokacije pod različitim režimima zaštite;

5) rasteri su strukturirani u „katalog”, kao zasebna baza podataka: najčešće sekcije topografske karte 1:50000, 1:100000 i 1:200000, kao i dr. kartografski izvori.

Organizacije i institucije na regionalnom nivou i stručne službe lokalnih samouprava treba da formiraju i održavaju bazu prostornih podataka o relevantnim prostornim pojavama i usvojenim razvojnim i planskim dokumentima. Pored jedinstvene centralizovane baze, treba formirati korisnička mesta sa softverima, koja su u mogućnosti da ostvare vezu sa bazom, te da na osnovu toga izvrše specifične analize podataka, pripreme obrazce za štampu (kreiraju specifične karte) obrade i unesu određene izmene podataka, te usluže veći broj raznovrsnih korisnika.

SKRAĆENICE

ADA– Austrian development agency (Austrijska razvojna agencija)

VPC SD – Vodoprivredni centar „Sava-Dunav”

GIZ – Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH (Nemačko udruženje za međunarodnu saradnju)

GIS – Geografski informacioni sistem

GZP – Direkcija za građevinsko zemljište i puteve

DEU – Donacija Evropske unije

DMO – Destinacijske menadžment organizacije

DCV – Direktorat civilnog vazduhoplovstva

EBRD – European Bank for Reconstruction and Development (Evropska banka za rekonstrukcija i razvoj)

EIB – European Investment Bank (Investiciona banka Evropske unije)

EU – Evropska unija

ŽS – „Železnice Srbije” AD

ZZPS – Zavod za zaštitu prirode Srbije

ZZSKN – Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš

IPA – Instrument for Pre-Accession assistance (Instrument EU za bespovratnu finansijsku pretpristupnu pomoć zemljama kandidatima)

JVP SV – Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”

JP EMS – Javno preduzeće „Elektromreža Srbije”

JP ETV – Javno preduzeće „Emisiona tehnika i veze”

JLS – Jedinica lokalne samouprave

JPGZ – Javno preduzeće za građevinsko zemljište opštine Negotin

JP PS – Javno preduzeće „Putevi Srbije”

JP PTT – Javno preduzeće „Pošta Srbije”

JP SS – Javno preduzeće „Skijališta Srbije”

JP SŠ – Javno preduzeće „Srbijašume”

JP Sp – Javno preduzeće „Stara planina”

JPUO – Javna preduzeća, ustanove i organizacije

KS – „Koridori Srbije” d.o.o.

KZM – Kancelarija za mlade

KLERR – Kancelarija za lokalni ekonomski i ruralni razvoj 

LAG – Lokalna akciona grupa

MaB – Man and Biosphere (Čovek i biosfera) Program Unesko-a za rezervate biosfere

MISP – Municipal Infrastructure Support Programme (Program podrške razvoju infrastrukture lokalne samouprave)

MGSI – Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture

MDULS – Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave

MZ – Mesna zajednica

MZd – Ministarstvo zdravlja

MKI – Ministarstvo kulture i informisanja

MO – Ministarstvo odbrane

MOS – Ministarstvo omladine i sporta

MP – Ministarstvo privrede

MPRRPP – Ministarstvo prirodnih resursa, rudarstva i prostornog planiranja

MPZŽS – Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine

MPNT – Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja

MRZBSP – Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja

MRE – Ministarstvo rudarstva i energetike

MTTT – Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija

MHE – Male hidroelektrane

NARR – Nacionalna agencija za regionalni razvoj

NVO – Nevladine organizacije

NKD – Nepokretna kulturna dobra

NSZ – Nacionalna služba za zapošljavanje

PD – Privredna društva

PPRS – Prostorni plan Republike Srbije od 2010. do 2020. godine

PSD RT – Program rasporeda i korišćenja subvencija i dotacija namenjenih za razvoj turizma za budžetsku godinu

RARIS – Regionalna agencija za razvoj Istočne Srbije

RDV – Republička direkcija za vode

RGZ – Republički geodetski zavod

RZZSK – Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, Beograd

RJIS – Region Južne i Istočne Srbije

RR – Veze u sistemu komunikacije

SKGO – Stalna konferencija gradova i opština

SLAP – SLAP informacioni sistem o infrastrukturnim projektima za zaštitu životne sredine i ekonomski razvoj na lokalnom nivou

TOS – Turistička organizacija Srbije

TO – Lokalna turistička organizacija

UZP – Upravljač zaštićenog područja

UTP – Upravljač turističkog prostora

HEPS – Hidroenergetski i plovidbeni sistem

CRS – Centar za ruralni razvoj

WB – World Bank (Svetska banka)