PREDLOG ZAKONA
O DOPUNI ZAKONA O PLATNOM PROMETU
Član 1.
U Zakonu o platnom prometu („Službeni list SRJ“, br. 3/02 i 5/03 i „Službeni glasnik RS“, broj 43/04), u članu 2. posle stava 1. dodaje se stav 2, koji glasi:
„Odredbe ovog zakona koje se odnose na pravna lica primenjuju se i na ogranke stranih privrednih društava koji su osnovani u skladu sa zakonom kojim se uređuje osnivanje privrednih društava.“
Član 2.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije“.
O B R A Z L O Ž E Nj E
USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u odredbi člana 72. stav 1. tačka 4. Ustava Republike Srbije kojim je propisano da Republika Srbija, pored ostalog, uređuje i obezbeđuje svojinske i obligacione odnose i zaštitu oblika svojine, pravni položaj preduzeća i drugih organizacija, kao i finansijski sistem.
RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Nakon usvajanja Zakona o privrednim društvima („Službeni glasnik RS“, broj 125/04), i Zakona o izmenama i dopunama Zakona o registraciji privrednih subjekata („Službeni glasnik RS“, br. 35/04 i 72/05), značajno je povećan broj registrovanih ogranaka stranih privrednih društava.
Naime, u Zakonu o privrednim društvima, u članu 3. određeno je da privredno društvo, domaće ili strano, može obrazovati jedan ili više ogranaka, da je ogranak deo privrednog društva koji nema svojstvo pravnog lica, ima mesto poslovanja i zastupnike, a poslove sa trećim licima obavlja u ime i za račun privrednog društva. Navedenim zakonom ogranci stranih i domaćih pravnih lica dovedeni su u isti položaj, s obzirom da ni jedan od njih nema svojstvo pravnog lica, s tim da ogranci domaćih pravnih lica posluju pod matičnim brojem centrale, dok ogranci stranih pravnih lica to nisu u mogućnosti.
U Zakonu o registraciji privrednih subjekata („Službeni glasnik RS“, br. 35/04 i 72/05), članu 6. tačka 7) navedeno je da Registar, pored ostalog, sadrži i podatke o ogranku privrednog subjekta, na osnovu kojih Agencija za privredne registre, shodno navedenom zakonu registruje ogranke stranih pravnih lica, koji ispunjavaju navedene zakonske uslove i dodeljuje im matične brojeve pod kojim su registrovani i pod kojim će poslovati na teritoriji Republike Srbije.
Zakonom o spoljnotrgovinskom poslovanju („Službeni glasnik RS“, broj 101/05), u članu 9. stav 2. tačka 1, definisan je ogranak kao izdvojen, pravno zavisan odganizacioni deo osnivača, koji na teritoreiji Republike Srbije trajno obavlja delatnost za koje je osnivač registrovan u zemlji sedišta. Ogranak ne može imati širu poslovnu sposobnost od osnivača, a mora poslovati u skladu sa propisima Republike Srbije i ima tretman domaćeg lica.
Zbog neusaglašenosti ostalih zakonskih propisa koijma se takođe tretiraju filijale, odnosno ogranci stranih privrednih subjekata sa navedenim zakonima, kao i eventualnih rizika koje ova neusaglašenost može izazvati, pokrenuta je inicijativa nadležnih institucija u cilju usaglašavanja zakonskih propisa u ovoj oblasti.
Jedan od uočenih problema, a imajući u vidu da je ogranku stranog lica dozvoljeno obavljanje delatnosti i da ima tretman domaćeg lica, shodno članu 9. stav 2. tačka 1), Zakona o spoljnotrgovinskom poslovanju, jeste neusaglašenost Zakona o platnom prometu koji ne predviđa mogućnost da ogranak stranog pravnog lica otvori tekući račun preko koga bi obavljao delatnost.
U cilju podrške većeg prisustva filijala, odnosno ogranaka stranih privrednih društava, i njihovog poslovanja uz što manje rizika, pojavila se potreba za dopunom Zakona o platnom prometu, kako bi se stvorili uslovi za obavljanje delatnosti ogranaka stranih pravnih lica u Republici Srbiji. Uporednom analizom zakonodavstava i prakse zemalja u okruženju, uočeno je da je ograncima stranih pravnih lica na teritoriji tih zemalja, omogućeno učestvovanje u platnom prometu, kao i otvaranje tekućih računa.
III.SADRŽINA ZAKONA – OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Članom 1. ovog zakona dodaje se stav 2. u članu 2. kojim se utvrđuje da se odredbe ovog zakona koje se odnose na pravna lica primenjuju i na ogranke stranih privrednih društava koji su osnovani u skladu sa zakonom kojim se uređuje osnivanje privrednih društava.“
Članom 2. ovog zakona predviđa se dan stupanja na snagu ovog zakona.
IV. FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENjE
ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nije potrebno obezbediti sredstva u Budžetu Republike Srbije.
ANALIZA EFEKATA
Predložena dopuna Zakona podrazumeva stvaranje jedinstvnog, zakonski uređenog ambijenta u kome pod jednakim uslovima posluju ogranci koje na teritoriji Republike Srbije osnivaju domaća i strana privredna društva. Na ovaj način se ukupna regulativa u ovoj oblasti usaglašava.
Dopunom ovog zakona daje se mogućnost da ogranak stranog privrednog društva otvori tekući račun u banci, vodi sredstva na tom računu i vrši plaćanja preko tog računa u skladu sa ovim zakonom.
Na ovaj način će se izvršiti prilagođavanje i usaglašavanje sa zakonima i praksom u zemljama u okruženju, gde je takođe omogućeno da filijale, odnosno ogranci stranih privrednih društava učestvuju u platnom prometu i otvaraju tekuće račune.
Uvođenjem u sistem platnog prometa ogranaka stranih pravnih lica stavra se mogućnost novih učesnika na privrednom i finansijskom tržištu i jača tržišna konkurencija. Takođe, ovim izmenama stvara se povoljan ambijent za poslovanje stranih privrednih subjekata i priliv kapitala.
Sve zainteresovane strane su saglasne sa ovim izmenama, s obzirom na to da se, s jedne strane, ograncima stranih privrednih društava omogućava nesmetano poslovanje tako što će obavljati platni promet shodno ovom zakonu kojim su uređena njihova prava i obaveze, i sa druge strane, smanjuje se rizik koji bi mogao nastati iz neusaglašenosti zakonskih propisa iz ove oblasti.
PREGLED ODREDABA ZAKONA KOJE SE MENjAJU ILI DOPUNjUJU
Član 2.
Pojedini pojmovi u smislu ovog zakona imaju sledeća značenja:
1) klijent označava fizičko ili pravno lice koje ima račun kod banke, uključujući i banku i druge subjekte koji, u skladu sa zakonom, imaju račune kod Narodne banke Srbije;
2) pravno lice označava preduzeća, javne institucije i druge oblike organizovanja, čije je osnivanje registrovao nadležni organ ili je osnovano zakonom;
3) fizičko lice označava lice koje obavlja delatnost radi sticanja dobiti i drugo fizičko lice;
4) dinar označava novčanu jedinicu Republike Srbije;
5) BRISANO – sa 43/2004;
6) novčanim sredstvima označavaju se gotov novac i depoziti koji se drže na računima kod banaka;
7) račun označava tekući, žiro i drugi račun, uključujući i račun za izvršenje jedne transakcije plaćanja, otvoren na osnovu ugovora između klijenta i banke;
8) obračunski račun označava račun banke, kao i račune drugih subjekata koji se vode u Narodnoj banci Srbije, preko koga se vrše plaćanja i obračunavaju međubankarska, odnosno međusobna plaćanja;
9) pokrićem na računu označava se dovoljan iznos raspoloživih sredstava i sastoji se od salda prethodnog bankarskog dana, sredstava dospelih na račun u toku bankarskog dana i uplata u toku tog dana, umanjen za plaćanja izvršena u toku tog bankarskog dana, za isplate i predviđene bankarske tarife, do momenta utvrđivanja pokrića, ali ne označava sredstva evidentirana kao privremeni kredit na računu;
10) banka označava:
a) pravno lice koje je osnovano kao banka i koje poslove obavlja prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije,
b) BRISANO – sa 43/2004
v) Narodnu banku Jugoslavije,
g) BRISANO – sa 43/2004
11) inicijalna banka označava banku koja prima prvi nalog za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja;
12) prijemna banka označava svaku banku koja primi nalog za plaćanje pošiljaoca;
13) odredišna banka označava banku identifikovanu u nalogu za plaćanje, u kojoj se izvršava plaćanje korisniku-poveriocu u transferu odobrenja, odnosno banku u kojoj je račun dužnika u transferu zaduženja i koja u transakciji plaćanja prima poslednji nalog za plaćanje. U transferu odobrenja odredišna banka je banka poverioca, a u transferu zaduženja – banka dužnika;
14) banka posrednik označava prijemnu banku koja nije ni inicijalna, ni odredišna banka;
15) bankarski dan označava deo dana u kome je banka otvorena za prijem, obradu i prenos naloga za plaćanje i drugih obaveštenja koja se odnose na transakcije plaćanja;
16) datum valute označava bankarski dan na koji je potrebno izvršiti nalog za plaćanje, prema instrukcijama pošiljaoca;
17) dužnik označava fizičko ili pravno lice koje vrši plaćanje u transakciji plaćanja;
18) poverilac označava fizičko ili pravno lice koje prima uplatu u transakciji plaćanja;
19) pošiljalac označava fizičko ili pravno lice koje nalog za plaćanje daje prijemnoj banci;
20) nalogodavac označava pošiljaoca prvog naloga za plaćanje kojim se inicira transakcija plaćanja. U transferu odobrenja nalogodavac je dužnik, a u transferu zaduženja – poverilac;
21) primalac označava pravno ili fizičko lice čija banka treba da primi poslednji nalog za plaćanje u transakciji plaćanja. U transferu odobrenja primalac je poverilac, a u transferu zaduženja – dužnik;
22) nalog za plaćanje označava bezuslovnu instrukciju datu banci da izvrši plaćanje ili naplati određeni iznos novca s naznačenog računa;
23) elektronskim se označava način prenosa naloga za plaćanje i drugih podataka u transakciji plaćanja – telekomunikacijski ili fizičkom isporukom traka, disketa i sličnih nosilaca podataka;
24) izvršenje označava sprovođenje instrukcija sadržanih u nalogu za plaćanje – izdavanjem prijemnoj banci odgovarajućeg naloga za plaćanje;
25) transakcija plaćanja označava prenos poveriocu novčanih sredstava s računa dužnika, ili na račun poverioca. U transakciji plaćanja dužnik i poverilac mogu biti različita fizička ili pravna lica, ili isto fizičko ili pravno lice;
26) kliring označava razmenu i obradu međubankarskih naloga za plaćanje – radi obračuna bilateralnih ili multilateralnih neto iznosa koje svaka banka duguje, ili koje se svakoj banci duguju za poravnanje naloga za plaćanje uključenih u svaki klirinški krug;
27) obračun označava izvršavanje naloga za plaćanje i međubankarskih plaćanja;
28) ugovor označava sporazum zaključen između banke i klijenta, kojim se regulišu otvaranje i vođenje računa, kao i prava i obaveze ugovornih strana.
ODREDBE OVOG ZAKONA KOJE SE ODNOSE NA PRAVNA LICA PRIMENJUJU SE I NA OGRANKE STRANIH PRIVREDNIH DRUšTAVA KOJI SU OSNOVANI U SKLADU SA ZAKONOM KOJIM SE UREđUJE OSNIVANJE PRIVREDNIH DRUšTAVA.