PREDLOG ZAKONA
O IZMENAMA I DOPUNAMA
Član 1.
U Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, br. 34/03, 64/04-US, 84/04-dr. zakon, 85/05, 101/05-dr. zakon i 63/06-US), u članu 231. stav 1. broj: „2007” zamenjuje se brojem: „2009”.
Član 2.
U Zakonu o izmenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, broj 85/05), član 77. menja se i glasi:
„Izuzetno od odredbe člana 5. ovog zakona, za osiguranike iz člana 42. tač. 2) do 5) Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, br. 34/03, 64/04 i 84/04) starosna granica može se snižavati najviše do 50 godina života zaključno sa 31. decembrom 2009. godine.
Izuzetno od odredbe člana 43. stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, br. 34/03, 64/04 i 84/04) osiguranik iz člana 42. tač. 2) do 5) tog zakona kome prestane zaposlenje s pravom na penziju pre ispunjenja uslova iz člana 19. tog zakona stiče pravo na starosnu penziju ako je navršio najmanje 50 godina života i 20 godina staža osiguranja, od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, zaključno sa 31. decembrom 2009. godine.
Izuzetno od odredbe člana 20. stav 2. i člana 43. stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, br. 34/03, 64/04 i 84/04) osiguranik iz člana 42. tačka 1) tog zakona kome prestane zaposlenje s pravom na penziju pre ispunjenja uslova iz člana 19. tog zakona stiče pravo na starosnu penziju ako je navršio 20 godina staža osiguranja, od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, zaključno sa 31. decembrom 2009. godine.”
Član 3.
Ovaj zakon stupa na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
I. USTAVNI OSNOV
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 97. tačka 8. Ustava Republike Srbije, prema kome Republika Srbija, pored ostalog, uređuje i obezbeđuje sistem u oblasti socijalnog osiguranja.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Izmenu odredaba Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju kojima su propisani posebni uslovi za sticanje prava na penziju i određivanje visine prava za osiguranike iz člana 42. Zakona, inicirali su nadležni organi u cilju zaštite svojih pripadnika. Kao osnovni razlog brojnih inicijativa za izmenu navedenih članova, navodi se prevremena psihofičika iscrpljenost zbog specifičnog radnog iskustva i nemogućnosti efikasnog rada do godina života za sticanje prava na penziju propisanih važećom odredbom, kao i drastična razlika u visini penzije pripadnika određenih državnih organa (Ministarstvo unutrašnjih poslova i Bezbednosno-informativna agencija), koji kao kategorija osiguranika iz člana 42. Zakona, ostvaruju pravo na penziju pod povoljnijim uslovima, a koji bi pravo na penziju ostvarili posle 31. decembra 2007. godine.
Izmenom i dopunom odredbe člana 77. Zakona, stvoriće se uslovi za rešavanje problema osiguranika zaposlenih, pripadnika određenih državnih organa (Ministarstvo unutrašnjih poslova i Bezbednosno-informativna agencija), koji posle navršenja određenih godina života a pre godina propisanih za sticanje uslove za odlazak u starosnu penziju, nisu u mogućnosti da i dalje efikasno obavljaju svoj posao, pri čemu se zdravstveno stanje tih osiguranika prema pravilima medicinske struke ne može okarakterisati kao potpuni gubitak radne sposobnosti, koji predstavlja bitan uslov za sticanje prava na invalidsku penziju.
Izmenom odredbe člana 231. stav 1. Zakona, obezbediće se da osiguranici iz člana 42. Zakona, do 31. decembra 2009. godine, ostvaruju pravo na penziju pod povoljnijim uslovima i povoljnijim načinom obračuna penzije.
Izmenama zakona omogućiće se uslovi da se posebne kategorije osiguranika iz člana 42. Zakona, koji stiču pravo na penziju posle 31.decembra 2007. godine, dovedu u ravnopravni položaj u pogledu obračuna penzije, sa osiguranicima koji ispunjavaju uslove za starosnu penziju do 31. decembra 2007. godine kao i da kategorija osiguranika iz člana 42. stav 1. tačka 1) Zakona zbog prirode posla koji obavljaju i koje je ograničeno navršenjem određenih godina života ostvaruju pravo na penziju pod povoljnijim uslovima do 31.decembra 2009. godine.
Ciljevi koji se postižu ovim zakonom su sledeći:
– mogućnost da kategorija osiguranika iz člana 42. tačka 1) Zakona, zbog specifičnosti posla koji obavljaju steknu pravo na penziju pod povoljnijim uslovima do 31. decembra 2009. godine;
obezbeđenje ravnopravnog položaja osiguranika utvrđenih u članu 42. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, u pogledu načina obračuna penzije, bez obzira na to da li ispunjavaju uslove za starosnu penziju pre ili posle 31. decembra 2007. godine;
povoljniji način obračuna penzije za kategorije osiguranika utvrđenih u članu 42. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, i to od penzijskog osnova koji predstavlja prosečni mesečni iznos zarade osiguranika ostvarene u kalendarskoj godini koja prethodi godini ostvarivanja prava;
konzistentnost u pogledu načina obračuna penzije i uslova za sticanje prava na penziju do 31. decembra 2009. godine, za osiguranike iz člana 42. Zakona.
Imajući u vidu da je reč o uslovima za sticanje prava na starosnu penziju i način obračuna penzije za kategorije osiguranika utvrđene u članu 42. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, koji je utvrđen isključivo navedenim Zakonom, to znači da se izmene utvrđenih uslova za sticanje prava na starosnu penziju i načina obračuna penzije može utvrditi samo Zakonom.
Donošenje Zakona o izmeni Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju je jedini način da se iz napred navedenih razloga izmene Zakonom utvrđeni uslovi za sticanje prava na starosnu penziju i način obračuna penzije.
III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
U članu 1. predlaže se da se izmenom odredbe člana 231. stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, omogući posebnim kategorijama osiguranika iz člana 42. Zakona, koji stiču pravo na starosnu penziju posle 31. decembra 2007. godine, da se visina penzije i dalje obračunava na povoljniji način. Članom 42. Zakona utvrđeno je da su osiguranici zaposleni koji ostvaruju pravo na penziju pod posebnim uslovima sledeća lica:
službena lica u smislu propisa o vršenju unutrašnjih poslova i pripadnici Bezbedonosno-informativne agencije,
zaposleni u Ministarstvu spoljnih poslova koji rade na poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem,
zaposleni u organima i organizacijama koji rade na poslovima kontra radio-izviđajne službe i poslovima kriptografije,
ovlašćena službena lica u smislu propisa o izvršenju krivičnih sankcija,
ovlašćena službena lica Poreske policije u smislu propisa o poreskoj administraciji.
Izmenom člana 231. Zakona, stvorili bi se uslovi da osiguraniku iz člana 42. Zakona, koji stiče pravo na starosnu penziju posle 31. decembra 2007. godine, obračun penzije vrši od penzijskog osnova koji predstavlja prosečni mesečni iznos zarade osiguranika ostvarene u kalendarskoj godini koja prethodi godini ostvarivanja prava. Ovakvom izmenom bi se izjednačila svi osiguranici iz člana 42. Zakona, koji stiču pravo na penziju, tako što bi pravo na navedeni povoljniji obračun penzije imali i oni osiguranici iz člana 42. Zakona, koji ispunjavaju uslove za starosnu penziju posle 31. decembra 2007. godine.
U članu 2. predlaže se izmena odredbe člana 77. Zakona o dopunama i izmenama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (član koji nije ušao u prečišćen tekst zakona), pripadnici određenih državnih organa (Ministarstvo unutrašnjih poslova i Bezbednosno-informativna agencija), steknu pravo na starosnu penziju pod povoljniji uslovima odnosno bez obzira na navršene godine života. Navedenom izmenom Zakona, ovlašćena službena lica u smislu propisa o vršenju unutrašnjih poslova i pripadnici Bezbedonosno-informativne agencije koji navrše 20 godina staža osiguranja, od čega najmanje 10 godina efektivno provedenih na radnim mestima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, mogu da bez obzira na godine života steknu pravo na starosnu penziju do 31. decembra 2009. godine. Ovakvom izmenom bi se potpuno uvažile sve psihofizičke specifičnosti obavljanja poslova ove kategorije osiguranika koje dovode do prevremene nemogućnosti za obavljanje posla.
U članu 3. predlaže se da zakon stupi na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
IV. PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTVA POTREBNIH ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona potrebno je obezbediti dodatna sredstva u budžetu Republike Srbije.
Iznos finansijskih sredstava koja su potrebna za sprovođenje ovog zakona zavisi od broja zaposlenih u Ministarstvu unutrašnjih poslova i Bezbednosno-informativnoj agenciji koji će ispuniti uslov za sticanje prava na penziju.
V. OBRAZLOŽENjE ZA RANIJE STUPANjE NA SNAGU ZAKONA
Članom 3. Predloga zakona predviđeno je da zakon stupa na snagu danom objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
U članu 196. Ustava Republike Srbije, utvrđeno je da zakoni i drugi opšti akti stupaju na snagu najranije osmog dana od dana objavljivanja, s tim da mogu da stupe na snagu ranije samo ako za to postoje naročito opravdani razlozi, utvrđeni prilikom njihovog donošenja.
Ukoliko zakon ne bi stupio na snagu danom objavljivanja, s obzirom da odredba člana 231. stav 1. Zakona, čija se izmena predlaže, ima primenu do 31. decembra 2007. godine, određeni osiguranici koji bi pravo na penziju ostvarivali u periodu od 1. januara 2008. do dana stupanja zakona na snagu u redovnoj proceduri – osmog dana od dana objavljivanja, bili bi u nepovoljnijem položaju, u odnosu na ona lica koja pravo na penziju ostvaruju do 31. decembra 2007. godine, jer bi se njima obračun penzije vršio na nepovoljniji način. Stupanje na snagu zakona danom objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije” obezbeđuje se da sva lica na koja se odnosi član 231. Zakona, budu u jednakom pravnom položaju, odnosno da pravo na penziju ostvare pod istim uslovima.
VI. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Predlaže se Narodnoj skupštini Republike Srbije, da se Zakon donose po hitnom postupku.
Pravni osnov za donošenje Zakona po hitnom postupku predviđen je u članu 161. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, br. 56/05- prečišćen tekst i 81/06).
Ukoliko se Zakon ne bi doneo po hitnom postupku nastale bi štetne posledice u radu Ministarstva unutrašnjih poslova i Bezbednosno-informativne agencije, koje bi se sastojale u tome što bi određen broj zaposlenih u tim organima, koji obavljaju poslove ovlašćenih službenih lica, prilikom ostvarivanja prava na penziju bio u neravnopravnom položaju u odnosu na druge pripadnike u tim organima koji ostvaruju pravo na penziju pod povoljnijim uslovima, što bi moglo dovesti do nezadovoljstva i štetnih posledica na rad navedenih organa.
Član 231.
(1) Izuzetno od člana 79. ovog zakona, do 31. decembra 2007. 2009. godine, osiguraniku iz čl. 42.i 43. ovog zakona ako je to za njega povoljnije, starosna odnosno invalidska penzija određuje se od penzijskog osnova koji predstavlja njegov prosečni mesečni iznos zarade ostvarene u kalendarskoj godini koja prethodi godini ostvarivanja prava.
(2) Od osnova iz stava 1. ovog člana, osiguraniku pripada starosna penzija koja za 20 godina penzijskog staža, iznosi 55% (muškarac), odnosno 57,5% (žena) od penzijskog osnova i povećava se po 2,5% od penzijskog osnova za svaku dalju navršenu godinu do navršenih 30 godina penzijskog staža. Za svaku navršenu godinu preko 30 godina penzijskog staža penzija se povećava po 0,5% od penzijskog osnova, s tim što ne može iznositi više od 85% od penzijskog osnova.
(3) Ako osiguranik iz stava 1. ovog člana u vršenju ili povodom vršenja službenih zadataka izgubi život odnosno kod koga nastane invalidnost po osnovu koje stekne pravo na invalidsku penziju, penzija se određuje od penzijskog osnova utvrđenog u stavu 1. ovog člana.
(4) Zarada u smislu stava 1. ovog člana jeste zarada umanjena za plaćene poreze i doprinose.
(5) Prilikom određivanja penzije iz st. 1. do 3. ovog člana, vrši se prethodno usklađivanje penzije, počev od 1. januara godine u kojoj osiguranik ostvaruje pravo na penziju na način na koji se usklađuje penzija u prethodnoj godini, u skladu sa ovim zakonom.
Član 77.
Zakon o izmenama i dopunama zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju („Službeni glasnik RS”, broj 85/05)
(1) IZUZETNO OD ODREDBE ČLANA 5. OVOG ZAKONA, ZA OSIGURANIKE IZ ČLANA 42. TAČ. 2) DO 5) ZAKONA O PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANjU („SLUŽBENI GLASNIK RS”, BR. 34/03, 64/04 I 84/04) STAROSNA GRANICA MOŽE SE SNIŽAVATI NAJVIŠE DO 50 GODINA ŽIVOTA ZAKLjUČNO SA 31. DECEMBROM 2009. GODINE.
(2) IZUZETNO OD ODREDBE ČLANA 43. STAV 1. ZAKONA O PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANjU („SLUŽBENI GLASNIK RS”, BR. 34/03, 64/04 I 84/04) OSIGURANIK IZ ČLANA 42. TAČ. 2) DO 5) TOG ZAKONA KOME PRESTANE ZAPOSLENjE S PRAVOM NA PENZIJU PRE ISPUNjENjA USLOVA IZ ČLANA 19. TOG ZAKONA STIČE PRAVO NA STAROSNU PENZIJU AKO JE NAVRŠIO NAJMANjE 50 GODINA ŽIVOTA I 20 GODINA STAŽA OSIGURANjA, OD ČEGA NAJMANjE 10 GODINA EFEKTIVNO PROVEDENIH NA RADNIM MESTIMA NA KOJIMA SE STAŽ OSIGURANjA RAČUNA SA UVEĆANIM TRAJANjEM, ZAKLjUČNO SA 31. DECEMBROM 2009. GODINE.
(3) IZUZETNO OD ODREDBE ČLANA 20. STAV 2. I ČLANA 43. STAV 1. ZAKONA O PENZIJSKOM I INVALIDSKOM OSIGURANjU („SLUŽBENI GLASNIK RS”, BR. 34/03, 64/04 I 84/04) OSIGURANIK IZ ČLANA 42. TAČKA 1) OVOG ZAKONA KOME PRESTANE ZAPOSLENjE S PRAVOM NA PENZIJU PRE ISPUNjENjA USLOVA IZ ČLANA 19. TOG ZAKONA, STIČE PRAVO NA STAROSNU PENZIJU AKO JE NAVRŠIO 20 GODINA STAŽA OSIGURANjA, OD ČEGA NAJMANjE 10 GODINA EFEKTIVNO PROVEDENIH NA RADNIM MESTIMA NA KOJIMA SE STAŽ OSIGURANjA RAČUNA SA UVEĆANIM TRAJANjEM ZAKLjUČNO SA 31. DECEMBROM 2009. GODINE