Predlog zakona o izmenama i dopunama Zakona o osiguranju depozita

PREDLOG ZAKONA

O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O OSIGURANjU DEPOZITA

Član 1.

U Zakonu o osiguranju depozita („Službeni glasnik RS“, broj 61/05 – u daljem tekstu: Zakon), u članu 1, posle reči: „fizičkih lica“ dodaju se zapeta i reči: „preduzetnika i malih i srednjih pravnih lica“.

Član 2.

U članu 2. stav 1, tačka 2) menja se i glasi:

„2) osigurani depozit je depozit fizičkog lica, preduzetnika i malog i srednjeg pravnog lica, koji osigurava agencija iz člana 3. stav 1. ovog zakona, a koji ne obuhvata depozite:

(1) pravnih ili fizičkih lica povezanih s bankom, u smislu zakona kojim se uređuju banke,

(2) koji glase na šifru ili na donosioca,

(3) nastale kao posledica pranja novca ili finansiranja terorizma,

(4) lica koja su u poslednje tri godine obavljala reviziju finansijskih izveštaja banke u stečaju, kao i reviziju finansijskih izveštaja lica koja su povezana s bankom u stečaju, u smislu zakona kojim se uređuju banke,“.

Tačka 3) menja se i glasi:

„3) osigurani iznos je iznos osiguranog depozita do 50.000 evra u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu koji važi na dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka nad bankom, po deponentu, utvrđen nakon prebijanja potraživanja između deponenta i banke;“.

Tačka 4) menja se i glasi:

„4) banka ima značenje utvrđeno u zakonu kojim se uređuju banke;“.

Posle tačke 5) dodaju se tač. 6) i 7), koje glase:

„6) preduzetnik ima značenje utvrđeno u zakonu kojim se uređuju privredna društva;

7) mala i srednja pravna lica imaju značenje utvrđeno u zakonu kojim se uređuju računovodstvo i revizija.“.

Stav 2. briše se.

Član 3.

U članu 3, st. 1, 2. i 3. posle reči: „fizičkih lica“ dodaju se zapeta i reči: „preduzetnika i malih i srednjih pravnih lica“.

Član 4.

U članu 4, posle stava 1. dodaje se novi stav 2, koji glasi:

„Osigurani iznos utvrđen ovim zakonom, Vlada Republike Srbije može povećati po prethodno pribavljenom mišljenju Narodne banke Srbije o tome da je to povećanje neophodno radi očuvanja finansijske stabilnosti.“.

Dosadašnji stav 2. postaje stav 3.

Član 5.

U čl. 10. i 12, reči: „sudski registar“ zamenjuju se rečima: „Registar privrednih subjekata».

Član 6.

U članu 16, stav 1. menja se i glasi:

„Banka za koju je Narodna banka Srbije donela rešenje o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka nad bankom dužna je da u roku od 15 dana od dana donošenja tog rešenja Agenciji dostavi podatke o deponentima i njihovim depozitima prema uputstvima Agencije.“.

U stavu 2, reči: „Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad banci“ zamenjuju se rečima: „iz stava 1. ovog člana“.

U stavu 3, posle reči „ukupnim“ dodaje se reč „dospelim“.

U st. 3. i 5, reči: „iz stava 2. ovog člana“ zamenjuju se rečima: „iz stava 1. ovog člana“.

Član 7.

U članu 17. stav 3, reči: „o oduzimanju dozvole za rad banci“ zamenjuju se rečima: „o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka nad bankom“.

Posle stava 4. dodaje se stav 5, koji glasi:

„Deponent nema pravo da zahteva isplatu osiguranog iznosa ako mu je u toku postupka likvidacije banke isplaćen osigurani iznos i ako je posle te isplate nad tom bankom otvoren postupak stečaja.“.

Član 8.

Banke su dužne da plaćanje tromesečne premije osiguranja depozita za prvo tromesečje 2009. godine izvrše na osnovu podataka o ukupnim i osiguranim depozitima u smislu Zakona, prema podacima iz četvrtog tromesečja 2008. godine.

Član 9.

Ovaj zakon stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije“.

O B R A Z L O Ž E Nj E

I. USTAVNI OSNOV

Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 97. tačka 6. Ustava Republike Srbije, prema kome Republika Srbija, pored ostalog, uređuje i obezbeđuje monetarni, bankarski i devizni sistem.

II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA

Donošenjem Zakona o osiguranju depozita („Službeni glasnik RS”, broj 61/05), u julu 2005. godine, ustanovljen je sistem obaveznog osiguranja depozita fizičkih lica kod banaka, radi zaštite depozita tih lica u slučaju stečaja banke. Rešenja sadržana u ovom zakonu proizašla su iz potrebe uspostavljanja stabilnog, održivog i funkcionalnog sistema osiguranja depozita fizičkih lica radi jačanja poverenja u bankarski sektor Republike Srbije.

Razlog za izmenu Zakona o osiguranju depozita je povećanje osiguranog iznosa zbog potrebe harmonizacije domaćeg zakonodavstva sa zakonodavstvom zemalja u okruženju i zemalja Evropske unije.

Kvantitativni podaci o efektima promene osiguranog iznosa depozita daju se prema podacima banaka sa stanjem na dan 15. oktobra 2008. godine. Ukoliko bi se osigurani iznos depozita povećao sa sadašnjih 3.000 evra na 50.000 evra po jednom deponentu – fizičkom licu u jednoj banci, u celosti bi bili pokriveni položeni depoziti 6,29 miliona deponenata, što predstavlja 99,76% ukupnog broja deponenata u svim bankama kojih na dan 15. oktobra 2008. godine ima 6,31 milion. Porast nivoa pokrivenosti depozita fizičkih lica je za oko 19% u odnosu na nivo pokrivenosti osiguranim iznosom depozita do 3.000 evra. U odnosu na visinu depozita, ukupna obaveza bila bi pokrivena sa 79,5%. Osiguranim iznosom depozita od 50.000 evra ne bi bio pokriven iznos od 83,1 milijardu dinara depozita fizičkih lica (1,01 milijarda evra) ili 20,5% (ukupno 15.415 deponenata).

Ovim zakonom proširuje se sistem osiguranja depozita, tako što se pored depozita fizičkih lica, osiguravaju i depoziti preduzetnika i malih i srednjih pravnih lica, čime se doprinosi finansijskoj stabilnosti i za tu kategoriju učesnika na tržištu.

Pored toga, razlog za izmene Zakona o osiguranju depozita leži u poravnanju (uklapanju) referentnih datuma kako bi se precizirao momenat od kada nastaje obaveza Agencije za osiguranje depozita za isplatom osiguranih depozita građana. Ovim predlogom izmena utvrđuje se da obaveza Agencije nastupa od momenta donošenja rešenja Narodne banke Srbije o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka nad bankom.

Predložena izmena u zakonu zasniva se na uslovima funkcionisanja bankarskog sistema zemlje i utvrđenim potencijalnim rizicima i u skladu je sa stepenom i daljim pravcima ekonomskog razvoja zemlje, merama monetarne i fiskalne politike i razvoja finansijskog tržišta.

III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA

Članom 1. ovog zakona proširuje se sistem osiguranja depozita i na depozite preduzetnika, malih i srednjih pravnih lica.

Članom 2. ovog zakona je izvršeno usklađivanje sa definicijom povezanih lica u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke. Istim članom povećava se iznos osiguranog depozita sa dosadašnjih 3.000 evra na 50.000 evra, a iznos osiguranog depozita vezuje za dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka. Istim članom je data definicija preduzetnika i malog i srednjeg pravnog lica.

Članom 3. ovog zakona izvršeno je usklađivanje sa izmenama člana 1. ovog zakona.

Članom 4. ovog zakona, radi efikasnosti, a u cilju očuvanja finansijske stabilnosti, dodat je novi stav kojim je data mogućnost Vladi, a na osnovu prethodno pribavljenog mišljenja Narodne banke Srbije da je to neophodno, povećava osigurani iznos utvrđen ovim zakonom.

Članom 5. ovog zakona vrši se usklađivanje sa zakonom kojim se reguliše upis privrednih subjekata u registar.

Članom 6. ovog zakona predviđa se da se dostavljanje podataka Agenciji o deponentima i depozitima od banke vezuje za dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka umesto dosadašnjeg vezivanja za dan donošenja rešenja suda o otvaranju stečajnog postupka nad bankom. Izmenama u st. 2. i 3. vrši se usklađivanje sa izmenama izvršenim u stavu 1. ovog člana.

U članu 7. ovog zakona vrši se usklađivanje sa izmenama u članu 16. stav 1.

Članom 8. ovog zakona propisuje se da su banke dužne da plaćanje tromesečne premije osiguranja depozita za prvo tromesečje 2009. godine izvrše na osnovu podataka o ukupnim i osiguranim depozitima u smislu Zakona, prema podacima iz četvrtog tromesečja 2008. godine.

Članom 9. ovog zakona određuje se da dan stupanja na snagu ovog zakona bude naredni dan od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije“. Saglasno članu 196. stav 4. Ustava Republike Srbije, predlaže se da ovaj zakon stupi na snagu narednog dana od dana objavljivanja što proističe iz potrebe da se, u uslovima prisutne krize na finansijskom tržištu, što pre reaguje adekvatnim merama za zaštitu deponenata i na taj način ulije dodatno poverenje u bankarski sistem.

FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENjE ZAKONA

Za sprovođenje ovog zakona nisu potrebna dodatna sredstva iz budžeta Republike Srbije.

ANALIZA EFEKATA ZAKONA

Ovim zakonom predlažu se novine vezane za osigurani depozit koji se povećava sa 3.000 evra i utvrđuje u iznosu do 50.000 evra u dinarskoj protivvrednosti po deponentu u banci na dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o ispunjenosti uslova za pokretanje stečajnog postupka, po deponentu, utvrđen nakon prebijanja potraživanja između deponenta i banke. Time se postiže odgovarajući stepen zaštite depozita fizičkih lica u sadašnjim uslovima funkcionisanja našeg bankarskog sistema, kao i ekonomskog razvoja zemlje u celini. Povećanje iznosa osiguranog depozita ima pozitivan efekat na poverenje u banke u nepovoljnim uslovima koji su prisutni na svetskom finansijskom tržištu, kao i istovremeno usaglašavanje sa uporednim zakonodavstvom zemalja u okruženju.

Ovim zakonom proširuje se sistem osiguranja depozita, tako što se pored depozita fizičkih lica, osiguravaju i depoziti preduzetnika i malih i srednjih pravnih lica, čime se doprinosi finansijskoj stabilnosti i za tu kategoriju učesnika na tržištu.

VI. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU

Razlozi za donošenje ovog zakona po hitnom postupku, saglasno članu 161. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srbije, proizilaze iz sagledavanja aktuelnih problema na finansijskom tržištu i neophodnosti adekvatnijeg uređenja uslova i načina poslovanja svih učesnika na tržištu kao i usled psihološkim faktorima izazvane potrebe obezbeđenja sigurnosti ulagača i prilagođavanja sistemu osiguranja depozita u zemljama u okruženju i zemljama Evropske unije.

TEKST ODREDABA ZAKONA O OSIGURANjU DEPOZITA

KOJE SE MENjAJU ODNOSNO DOPUNjAVAJU

Član 1.

Ovim zakonom uređuje se obavezno osiguranje depozita fizičkih lica, PREDUZETNIKA I MALIH I SREDNjIH PRAVNIH LICA kod banaka, radi zaštite depozita tih lica u slučaju stečaja banke.

Član 2.

Pojedini pojmovi, u smislu ovog zakona, imaju sledeća značenja:

1) depozit je dinarsko ili devizno novčano potraživanje prema banci koje proizlazi iz novčanog depozita, uloga na štednju, bankarskog tekućeg računa ili drugog novčanog računa i na osnovu kog nastaje zakonska ili ugovorna obaveza banke na povraćaj sredstava;

2) osigurani depozit je depozit fizičkog lica koji osigurava agencija iz člana 3. stav 1. ovog zakona, a koji ne obuhvata depozite:

(1) fizičkog lica koje delatnost obavlja radi sticanja dobiti,

(2) direktora, člana upravnog ili nadzornog odbora banke,

(3) akcionara banke – fizičkog lica koje ima najmanje 5% akcija s pravom upravljanja i fizičkog lica koje je sa ovim akcionarom povezano imovinskim ili upravljačkim odnosima,

(4) direktora, člana upravnog ili nadzornog odbora pravnog lica – akcionara banke koji ima najmanje 5% akcija s pravom upravljanja i fizičkog lica koje je sa ovim licima povezano imovinskim ili upravljačkim odnosima,

(5) članova porodice lica iz podtač. (2), (3) i (4) ove tačke,

(6) koji glase na šifru ili na donosioca,

(7) nastale kao posledica pranja novca u smislu zakona kojim se uređuje sprečavanje pranja novca,

(8) lica koja su obavljala reviziju finansijskih izveštaja banke u stečaju, kao i reviziju finansijskih izveštaja lica koja su povezana imovinskim ili upravljačkim odnosima s bankom u stečaju;

OSIGURANI DEPOZIT JE DEPOZIT FIZIčKOG LICA, PREDUZETNIKA I MALOG I SREDNJEG PRAVNOG LICA, KOJI OSIGURAVA AGENCIJA IZ čLANA 3. STAV 1. OVOG ZAKONA, A KOJI NE OBUHVATA DEPOZITE:

(1) PRAVNIH ILI FIZIčKIH LICA POVEZANIH S BANKOM, U SMISLU ZAKONA KOJIM SE UREđUJU BANKE,

(2) KOJI GLASE NA šIFRU ILI NA DONOSIOCA,

(3) NASTALE KAO POSLEDICA PRANJA NOVCA ILI FINANSIRANJA TERORIZMA,

(4) LICA KOJA SU U POSLEDNJE TRI GODINE OBAVLJALA REVIZIJU FINANSIJSKIH IZVEšTAJA BANKE U STEčAJU, KAO I REVIZIJU FINANSIJSKIH IZVEšTAJA LICA KOJA SU POVEZANA S BANKOM U STEčAJU, U SMISLU ZAKONA KOJIM SE UREđUJU BANKE;

3) osigurani iznos je iznos osiguranog depozita do 3.000 evra 50.000 EVRA u dinarskoj protivvrednosti po zvaničnom srednjem kursu koji važi na dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad banci, po deponentu, utvrđen nakon prebijanja potraživanja između deponenta i banke;

OSIGURANI IZNOS JE IZNOS OSIGURANOG DEPOZITA DO 50.000 EVRA U DINARSKOJ PROTIVVREDNOSTI PO ZVANIčNOM SREDNJEM KURSU KOJI VAžI NA DAN DONOšENJA REšENJA NARODNE BANKE SRBIJE O ISPUNJENOSTI USLOVA ZA POKRETANJE STEčAJNOG POSTUPKA NAD BANKOM, PO DEPONENTU, UTVRđEN NAKON PREBIJANJA POTRAžIVANJA IZMEđU DEPONENTA I BANKE;

4) banka je pravno lice osnovano kao banka, koje poslove obavlja prema zakonu kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije;

BANKA IMA ZNAčENJE UTVRđENO U ZAKONU KOJIM SE UREđUJU BANKE;

5) filijala strane banke je pravno lice koje ima dozvolu za rad Narodne banke Srbije (afilijacija) i koje delatnost obavlja na teritoriji Republike Srbije pod uslovima propisanim zakonom kojim se uređuju banke i druge finansijske organizacije.

6) PREDUZETNIK IMA ZNAČENJE UTVRĐENO U ZAKONU KOJIM SE UREđUJU PRIVREDNA DRUšTVA;

7) MALA I SREDNJA PRAVNA LICA IMAJU ZNAčENJE UTVRđENO U ZAKONU KOJIM SE UREđUJU RAčUNOVODSTVO I REVIZIJA.

Članovima porodice, u smislu stava 1. tačka 2) podtačka (5) ovog člana, smatraju se supružnici, deca i ostali potomci, roditelji i ostali preci, pobočni srodnici do trećeg stepena srodstva, usvojenici, usvojilac, kao i lica koja nemaju potpunu poslovnu sposobnost, te su stavljena pod starateljstvo lica iz podtač. (2), (3) i (4) te tačke.

Član 3.

Banka je dužna da depozite fizičkih lica, PREDUZETNIKA I MALIH I SREDNJIH PRAVNIH LICA osigura kod agencije za osiguranje depozita osnovane posebnim zakonom (u daljem tekstu: Agencija).

Filijala strane banke na teritoriji Republike Srbije dužna je da depozite fizičkih lica, PREDUZETNIKA I MALIH I SREDNJIH PRAVNIH LICA osigura kod Agencije na osnovu odluke Narodne banke Srbije – ako u zemlji sedišta te banke ne postoji sistem osiguranja depozita ili ona nije uključena u taj sistem, kao i ako je taj sistem nepovoljniji za deponenta od sistema osiguranja depozita utvrđenog ovim zakonom ili nije primenljiv na filijalu izvan zemlje sedišta.

Filijala domaće banke u inostranstvu dužna je da, na osnovu odluke Narodne banke Srbije, depozite fizičkih lica, PREDUZETNIKA I MALIH I SREDNJIH PRAVNIH LICA osigura kod Agencije u slučaju:

1) kada u zemlji u kojoj obavlja delatnost nije osigurala depozite;

2) kada je u zemlji u kojoj obavlja delatnost osigurala depozite, a Narodna banka Srbije utvrdi da je taj sistem nepovoljniji za deponenta od sistema osiguranja depozita utvrđenog ovim zakonom.

Član 4.

Agencija osigurava depozite do visine osiguranog iznosa.

OSIGURANI IZNOS UTVRđEN OVIM ZAKONOM, VLADA REPUBLIKE SRBIJE MOžE POVEćATI PO PRETHODNO PRIBAVLJENOM MIšLJENJU NARODNE BANKE SRBIJE O TOME DA JE TO POVEćANJE NEOPHODNO RADI OčUVANJA FINANSIJSKE STABILNOSTI.

Za obaveze iz stava 1. ovog člana jemči Republika Srbija.

Član 10.

Banka je dužna da plaća premiju od dana upisa u sudski registar REGISTAR PRIVREDNIH SUBJEKATA do dana donošenja rešenja Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad toj banci.

Član 12.

Banka je dužna da početnu premiju plati u roku od 45 dana od dana upisa u sudski registar REGISTAR PRIVREDNIH SUBJEKATA.

Početna premija iznosi 0,3% novčanog dela minimalnog osnivačkog kapitala banke.

Član 16.

Banka u stečaju je dužna da Agenciji dostavi podatke o deponentima i njihovim depozitima prema njenim uputstvima u roku od 15 dana od dana donošenja rešenja nadležnog trgovinskog suda o otvaranju stečajnog postupka nad bankom.

BANKA ZA KOJU JE NARODNA BANKA DONELA REšENJE O ISPUNJENOSTI USLOVA ZA POKRETANJE STEčAJNOG POSTUPKA NAD BANKOM DUžNA JE DA U ROKU OD 15 DANA OD DANA DONOšENJA TOG REšENJA AGENCIJI DOSTAVI PODATKE O DEPONENTIMA I NJIHOVIM DEPOZITIMA PREMA NJENIM UPUTSTVIMA.

Posle prijema podataka iz stava 1. ovog člana, Agencija utvrđuje visinu osiguranog iznosa po deponentu, i to na osnovu salda (stanja) svih depozita tog deponenta u banci na dan donošenja rešenja Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad banci, IZ STAVA 1. OVOG ČLANA, uključujući i pripadajuću ugovorenu kamatu obračunatu do dana donošenja tog rešenja.

Potraživanje deponenta po osnovu osiguranja depozita prema banci prebija se njegovim ukupnim DOSPELIM novčanim obavezama prema toj banci, zaključno s danom donošenja rešenja iz stava 2. ovog člana, IZ STAVA 1. OVOG ČLANA, a osigurani iznos tog deponenta čini neto potraživanje nastalo takvim prebijanjem.

Agencija u najkraćem roku, na osnovu sprovedenog javnog tendera donosi odluku o tome koja će banka u ime i za račun Agencije isplaćivati osigurane iznose i s tom bankom zaključuje ugovor.

Agencija je dužna da preko sredstava javnog informisanja obavesti deponente o njihovim pravima i obavezama, datumu započinjanja i mestu isplate osiguranih iznosa i da isplatu osiguranih iznosa počne u roku od 30 dana od dana donošenja rešenja iz stava 2. ovog člana IZ STAVA 1. OVOG ČLANA.

Član 17.

Deponent ima pravo da od Agencije zahteva isplatu osiguranog iznosa, a Agencija je dužna da obezbedi da mu se osigurani iznos isplati u roku od 90 dana od dana podnošenja tog zahteva.

Deponent je dužan da uz zahtev iz stava 1. ovog člana priloži overenu ispravu kojom dokazuje osnovanost potraživanja (ugovor o novčanom depozitu, o štednom ulogu, o bankarskom tekućem računu, štedna knjižica, rešenje o nasleđivanju i dr.).

Zahtev iz stava 1. ovog člana ne može se podneti posle isteka tri godine od dana donošenja rešenja Narodne banke Srbije o oduzimanju dozvole za rad banci O ISPUNJENOSTI USLOVA ZA POKRETANJE STEčAJNOG POSTUPKA NAD BANKOM.

Agencija za dinarske depozite osigurani iznos isplaćuje u dinarima, a za devizne depozite u evrima – po kursu evra prema određenoj valuti koji važi na dan donošenja rešenja iz stava 3. ovog člana.

DEPONENT NEMA PRAVO DA ZAHTEVA ISPLATU OSIGURANOG IZNOSA AKO MU JE U TOKU POSTUPKA LIKVIDACIJE BANKE ISPLAćEN OSIGURANI IZNOS I AKO JE POSLE TE ISPLATE NAD TOM BANKOM OTVOREN POSTUPAK STEčAJA.

ČLAN 8.

BANKE SU DUžNE DA PLAćANJE TROMESEčNE PREMIJE OSIGURANJA DEPOZITA ZA PRVO TROMESEčJE 2009. GODINE IZVRšE NA OSNOVU PODATAKA O UKUPNIM I OSIGURANIM DEPOZITIMA U SMISLU ZAKONA, PREMA PODACIMA IZ čETVRTOG TROMESEčJA 2008. GODINE.