PREDLOG ZAKONA
O POPISU POLjOPRIVREDE 2011. GODINE
I. OSNOVNE ODREDBE
Predmet zakona
Član 1.
Ovim zakonom utvrđuje se pravni okvir kojim se obuhvataju: sadržaj, priprema, organizacija i sprovođenje Popisa poljoprivrede 2011. godine u Republici Srbiji (u daljem tekstu: popis), kao i obaveze državnih organa i drugih organa i organizacija u popisu, obaveze i dužnosti davalaca popisnih podataka i lica koja vrše poslove popisa, objavljivanje popisnih rezultata i finansiranje popisa.
Popis se sprovodi od 1. do 15. novembra 2011. godine.
Neposredno po završetku popisa vrši se kontrola kvaliteta podataka prikupljenih popisom na uzorku radi ocenjivanja obuhvata i kvaliteta prikupljenih podataka.
Popis i kontrola kvaliteta podataka prikupljenih popisom sprovode se prema stanju na dan 31. oktobra 2011. godine u 24,00 sata.
Povezanost popisa poljoprivrede i popisa stanovništva
Član 2.
U Popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine, pored osnovnih podataka o stanovništvu, domaćinstvima i stanovima prikupljaju se i podaci o poljoprivrednim aktivnostima koje se odvijaju u domaćinstvima.
Prikupljeni podaci iz stava 1. ovog člana koriste se za identifikaciju porodičnih poljoprivrednih gazdinstava i na osnovu njih izrađuje se lista domaćinstava koja će biti obuhvaćena popisom poljoprivrede.
Koordinacija aktivnosti između popisa stanovništva i popisa poljoprivrede treba da doprinese uštedi u finansijskim sredstvima, kao i povećanju korisnosti podataka iz ova dva popisa. Upotreba zajedničkih statističkih standarda, definicija i klasifikacija obezbeđuje konzistentnost i uporedivost podataka i njihovu lakšu interpretaciju i analizu.
Popis poljoprivrede sprovodi se posle popisa stanovništva, tako da se za njegovo sprovođenje koriste organi zaduženi za organizaciju i sprovođenje popisa stanovništva.
Skice i opisi granica popisnih krugova koje je Republički geodetski zavod izradio za potrebe Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine koriste se i za Popis poljoprivrede 2011. godine.
Značenje pojedinih izraza
Član 3.
Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) poljoprivredna proizvodnja jeste proces proizvodnje biljnih i stočarskih proizvoda, uzgoj ribe, pčela, odnosno drugi oblici poljoprivredne proizvodnje (gajenje pečuraka, puževa, staklenička, plastenička proizvodnja, gajenje začinskog i lekovitog bilja i drugo), koja se obavlja na poljoprivrednom zemljištu, kao i na drugom zemljištu ili građevinskoj celini.
2) poljoprivredno gazdinstvo jeste tehnički i ekonomski samostalna proizvodna jedinica koja ima jedinstveno upravljanje i na kojoj privredno društvo, zemljoradnička zadruga, ustanova ili drugo pravno lice, preduzetnik ili porodično poljoprivredno gazdinstvo obavlja poljoprivrednu proizvodnju;
3) porodično poljoprivredno gazdinstvo jeste svaka porodična ili druga zajednica lica koja zajedno stanuju i zajednički troše svoje prihode za podmirivanje osnovnih životnih potreba (uključujući i samačko domaćinstvo), čiji se članovi (jedan ili više) bave poljoprivrednom proizvodnjom bilo kao primarnom bilo kao sekundarnom aktivnošću, koja ima jedinstveno upravljanje, zajednički koristi sredstva za proizvodnju (zemljište, mašine, objekte) i rad svojih članova, bez obzira na to da li oni proizvode samo za svoje potrebe (nekomercijalno poljoprivredno gazdinstvo) ili za svoje potrebe i prodaju (komercijalno poljoprivredno gazdinstvo).
Jedinice koje se obuhvataju popisom
Član 4.
Popisom se obuhvataju:
1) porodična poljoprivredna gazdinstva koja imaju najmanje 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta na kojem obavljaju poljoprivrednu proizvodnju;
2) porodična poljoprivredna gazdinstva koja imaju manje od 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta na kojem obavljaju ratarsku, stočarsku, voćarsku, vinogradarsku, povrtarsku proizvodnju, proizvodnju cveća (staklenici i plastenici), odnosno bave se drugim oblicima poljoprivredne proizvodnje, koja je namenjena tržištu, kao i uzgoj ribe, gajenje pečuraka, puževa, pčela i dr.;
3) privredna društva, zemljoradničke zadruge, preduzetnici i drugi oblici organizovanja sa statusom pravnog lica koji su registrovani da pretežno obavljaju delatnosti poljoprivredne proizvodnje, i
4) privredna društva, ustanove i druga pravna lica registrovana u drugoj delatnosti koja imaju organizovane ogranke ili druge organizacione delove u kojima se obavlja delatnost poljoprivredne proizvodnje.
Podaci o poljoprivrednim gazdinstvima
Član 5.
U popisu se prikupljaju podaci o strukturi poljoprivrednih gazdinstava: lokacija, zemljišni fond i kategorija korišćenja poljoprivrednog zemljišta, površine pod usevima, površine voćnjaka i broj stabala, površine vinograda i broj čokota vinove loze, navodnjavanje, upotreba organskih i mineralnih đubriva kao i sredstava za zaštitu bilja, broj stoke – po vrstama i kategorijama, broj živine, broj ostalih životinja, košnice pčela, podaci o poljoprivrednoj mehanizaciji i objektima, radnoj snazi, prodaji poljoprivrednih proizvoda, organskoj poljoprivrednoj proizvodnji, dopunskim delatnostima, kao i podaci o ribnjacima i površinama pod šumama.
Metodi sprovođenja popisa
Član 6.
Podaci o porodičnim poljoprivrednim gazdinstvima prikupljaju se metodom intervjua, od lica koje je nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva ili od punoletnog člana porodičnog poljoprivrednog gazdinstva kome su podaci najviše poznati, uz prilaganje odgovarajućih dokumenata.
Podaci o privrednim društvima, ustanovama i drugim pravnim licima prikupljaju se izveštajnim metodom – putem pošte.
II. OBAVEZE DRŽAVNIH I DRUGIH ORGANA I ORGANIZACIJA
U PRIPREMAMA, ORGANIZACIJI I SPROVOĐENjU POPISA
Uloga Republičkog zavoda za statistiku, popisnih komisija i
jedinica lokalne samouprave u izvršenju popisa
Član 7.
Popis priprema, organizuje i sprovodi Republički zavod za statistiku.
Određene poslove pripreme, organizacije i sprovođenje popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda Republički zavod za statistiku obavlja preko popisnih komisija, u skladu sa ovim zakonom.
Popisne komisije iz stava 2. ovog člana imenuje Republički zavod za statitiku.
Jedinice lokalne samouprave su obavezne da pruže pomoć Republičkom zavodu za statistiku i popisnim komisijama u izvršenju popisa.
Poslovi Republičkog zavoda za statistiku
Član 8.
Republički zavod za statistiku vrši sledeće poslove: izrađuje metodologiju za popis i sadržaj svih popisnih i pomoćnih obrazaca i ostalih instrumenata popisa, izrađuje i štampa upitnike, uputstva i drugo; stara se o blagovremenom i potpunom izvršenju ovog zakona; utvrđuje jedinstvenu i međunarodnu uporedivu metodologiju popisa, sa jedinstvenim definicijama jedinica i obeležja, jedinstvenim klasifikacijama i sadržajem obradnih i publikacionih tabela po jedinstvenom programu obrade podataka, sprovodi statističku kontrolu kvaliteta podataka prikupljenih na terenu; sarađuje s drugim organima državne uprave i organizacijama i jedinicama lokalne samouprave i koordinira zajedničke aktivnosti u vezi sa pripremama, organizacijom i sprovođenjem popisa, daje instrukcije, pruža stručnu pomoć, traži izveštaje, podatke i obaveštenja; obezbeđuje potpuno, tačno i blagovremeno obaveštavanje stanovništva i poljoprivrednih gazdinstava o značaju i ciljevima popisa, načinu i vremenu njegovog sprovođenja, raspoređuje i dostavlja popisne obrasce i uputstva popisnim komisijama; određuje instruktore popisa; vrši stručnu obuku članova popisnih komisija, instruktora i kontrolora; donosi uputstva za organizaciju i izvršenje popisa; izdaje popisna ovlašćenja za rad učesnicima u popisu; sastavlja predračun troškova popisa; raspoređuje finansijska sredstva popisnim komisijama; prikuplja podatke, vrši kontrolu i pripremu popisne građe za obradu; obrađuje prikupljene podatke i objavljuje rezultate popisa; stara se o smeštaju i čuvanju popisne građe po prijemu od popisnih komisija i obezbeđuje zaštitu prikupljenih podataka, u skladu sa zakonom i drugim propisima.
Poslovi popisnih komisija
Član 9.
Popisne komisije rukovode pripremama, organizacijom i sprovođenjem popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda i odgovorne su za blagovoremeno preduzimanje potrebnih mera radi obezbeđenja svih priprema za popis, organizaciju i kvalitetno i pravovremeno izvršenje popisa.
Popisne komisije obavljaju sledeće poslove: organizuju i sprovode popis na teritoriji opština, gradova i grada Beograda; obaveštavaju stanovništvo i poljoprivredna gazdinstva o značaju popisa, načinu i vremenu njegovog sprovođenja, o pravima i dužnostima učesnika u popisu i načinu izvršavanja njihovih obaveza, određuju i imenuju potreban broj opštinskih, odnosno gradskih instruktora, popisivača i kontrolora i organizuju obuku učesnika u popisu; vrše raspoređivanje popisivača, instruktora i kontrolora; preduzimaju mere radi obezbeđenja potpunog obuhvata jedinica popisa; preuzimaju popisni materijal od Republičkog zavoda za statistiku i raspoređuju ga popisivačima, izdaju učesnicima u popisu propisana ovlašćenja za rad; kontrolišu rad popisivača, instruktora i kontrolora i pružaju im pomoć; posebno se staraju o pravilnoj primeni metodoloških i organizacionih uputstava; preuzimaju od opštinskih instruktora popisnu građu i kontrolišu njenu potpunost i njen kvalitet; izrađuju prve rezultate popisa za naselja i opštinu i dostavljaju ih Republičkom zavodu za statistiku u roku od 10 dana po završenom popisivanju; dostavljaju popisnu građu Republičkom zavodu za statistiku u propisanom roku; utvrđuju naknade za rad učesnicima u popisu i staraju se o pravilnom rasporedu i racionalnoj upotrebi finansijskih sredstava određenih za popis; izrađuju obračun utrošenih sredstava i vrše druge poslove u vezi s pripremama i sprovođenjem popisa, u skladu sa uputstvima Republičkog zavoda za statistiku.
Popisne komisije imaju najmanje pet članova.
Poslovi ministarstava i posebnih organizacija
Član 10.
U obavljanju pojedinih poslova u vezi s popisom, a u okviru svog delokruga iz zadataka utvrđenih zakonom, pored Republičkog zavoda za statistiku učestvuju:
1) Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, i
2) ostala ministarstva i posebne organizacije.
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva
Član 11.
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede daje mišljenje o metodologiji popisa poljoprivrede, sadržaju popisnih obrazaca i pruža podršku Republičkom zavodu za statistiku preko svojih organa u toku sprovođenja popisa na terenu.
Ostala ministarstva i posebne organizacije
Član 12.
Ministarstva i posebne organizacije, iz člana 10. tačka 2) ovog zakona obavezni su da, u slučaju potrebe, pruže pomoć Republičkom zavodu za statistiku u izvršenju popisa u okviru svog delokruga utvrđenog zakonom.
Poslovi opštinskih uprava, gradskih uprava i gradske uprave grada Beograda
Član 13.
Opštinske uprave, gradske uprave i gradska uprava grada Beograda obavljaju poslove utvrđene ovim zakonom i organizaciono-metodološkim uputstvom Republičkog zavoda za statistiku i prate sprovođenje popisa na teritoriji jedinica lokalne samouprave.
III. FINANSIRANjE POPISA
Član 14.
Sredstva za finansiranje poslova Republičkog zavoda za statistiku u popisu utvrđuju se u iznosu od 1. 498.680.546 dinara i obezbeđuju se iz donacija i u budžetu Republike Srbije, i to:
1) za 2010. godinu 22.533.222 dinara
2) za 2011. godinu 1.260.937.358 dinara
3) za 2012. godinu 180.160.434 dinara
4) za 2013. godinu 35.049.532 dinara
Sredstva iz stava 1. ovog člana planiraju se u Budžetu, u okviru razdela Republičkog zavoda za statistiku.
Deo sredstava iz stava 1. ovog člana Republički zavod za statistiku prenosi popisnim komisijama za sprovođenje popisa, preko opštinskih uprava, gradskih uprava i gradske uprave grada Beograda.
Opštinske uprave, gradske uprave i gradska uprava grada Beograda vode evidenciju o utrošku sredstava iz stava 2. ovog člana i dostavljaju izveštaj Republičkom zavodu za statistiku, na njegov zahtev.
Valorizacija i korišćenje finansijskih sredstava
Član 15.
Sredstva za finansiranje poslova u popisu, iz člana 14. ovog zakona, predviđena su na bazi tekućih cena iz meseca aprila 2009. godine.
Sredstva predviđena za pojedine godine valorizuju se u skladu sa visinom planiranih sredstava u budžetu za tekuću godinu.
Periodika izveštavanja o utrošku sredstava i izvršenim poslovima
Član 16.
Republički zavod za statistiku obaveštava Vladu, do 31. marta svake godine, o utrošku sredstava obezbeđenih iz budžeta Republike Srbije u prethodnoj godini i o izvršenim poslovima u vezi sa popisom predviđenim u toj godini.
Naknade licima koja učestvuju u popisu
Član 17.
Na naknade koje isplaćuje Republički zavod za statistiku za rad lica koja učestvuju u pripremama, organizovanju i sprovođenju popisa utvrđuju se poreska obaveza i plaćanje doprinosa za obavezno socijalno osiguranje u skladu sa zakonima kojima se uređuju porez na dohodak građana i doprinosi za obavezno socijalno osiguranje.
IV. OBAVEZE I DUŽNOSTI DAVALACA PODATAKA
I LICA KOJA VRŠE POSLOVE POPISA
Dužnosti privrednih subjekata i organizacionih jedinica drugih subjekata
Član 18.
Privredna društva, zemljoradničke zadruge, preduzetnici i drugi oblici organizovanja koji pretežno obavljaju delatnost poljoprivredne proizvodnje, kao i ogranci ili drugi organizacioni delovi u kojima se obavlja poljoprivredna proizvodnja, a nalaze se u sastavu privrednog društva ili drugog oblika organizovanja registrovanog u drugoj delatnosti, dužni su da do 15. novembra 2011. godine popune popisne obrasce i poštom dostave Republičkom zavodu za statistiku.
Popisni obrazac popunjava ovlašćeno lice prema metodološkom uputstvu Republičkog zavoda za statistiku.
Lice koje daje podatke o jedinici popisa, dužno je da na bazi raspoložive dokumentacije, u roku i bez naknade popuni odgovore na sva pitanja u popisnom obrazcu.
Dužnosti popisivača i drugih neposrednih izvršilaca poslova u popisu
Član 19.
Popisivači, instruktori i druga lica koja vrše poslove u vezi s popisom dužni su da blagovremeno i na propisan način obavljaju poslove popisa.
Zaštita podataka prikupljenih u popisu
Član 20.
Lica iz člana 19. ovog zakona dužna su da čuvaju kao službenu tajnu sve podatke prikupljene od jedinica koje se obuhvataju popisom a koji se odnose na lične, porodične, imovinske i ekonomske prilike.
Podaci prikupljeni u skladu s ovim zakonom mogu se koristiti isključivo u statističke svrhe, a diseminiraju se u zbirnom (agregiranom) obliku.
Pismeno obaveštavanje domaćinstava o vremenu dolaska popisivača
Član 21.
Ako popisivač u vreme popisa ne zatekne u stambenom objektu nijednog člana domaćinstva, ostaviće pismeno obaveštenje da je nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva dužan da se do 15. novembra 2011. godine javi nadležnom organu radi davanja podataka u vezi s popisom.
V. KAZNENE ODREDBE
Član 22.
Novčanom kaznom od 100.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj pravno lice (privredno društvo, zemljoradnička zadruga i drugi oblik organizovanja) koje pretežno obavlja delatnost poljoprivredne proizvodnje ako ne dostavi podatke u propisanom roku, odnosno ako dostavi netačne i nepotpune podatke koji se prikupljaju u skladu sa ovim zakonom (član 18. stav 1.).
Novčanom kaznom u iznosu od 30.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj odgovorno lice u pravnom licu iz stava 1. ovog člana.
Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj preduzetnik iz člana 18. stav 1. ovog zakona.
Član 23.
Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj nosilac porodičnog poljoprivrednog gazdinstva ako, odbije da popisivaču da podatke o gazdinstvu ili mu da netačne ili nepotpune podatke koji se prikupljaju u skladu sa ovim popisom (član 6. stav 1.).
Član 24.
Novčanom kaznom od 20.000 do 50.000 dinara kazniće se za prekršaj popisivač, instruktor i druga lica ako poslove u vezi sa popisom ne vrše blagovremeno i na propisan način (član 19.).
VI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Propisivanje i objavljivanje metodoloških instrumenata popisa
Član 25.
Direktor Republičkog zavoda za statistiku propisuje popisne obrasce i metodološka uputstva za organizovanje i sprovođenje popisa.
Obrasci iz stava 1. objavljuju se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Objavljivanje prvih i konačnih rezultata popisa
Član 26.
Republički zavod za statistiku objavljuje:
1) prve rezultate popisa u roku od 30 dana od dana završetka popisa, i
2) konačne rezultate popisa u periodu od 1. januara 2012. do 31. decembra 2013. godine.
Stupanje na snagu ovog zakona
Član 27.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je u članu 97. tačka 11. Ustava Republike Srbije, prema kojem Republika Srbija obezbeđuje i uređuje prikupljanje statističkih i drugih podataka od opšteg interesa.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Sprovođenje popisa poljoprivrede u metodološkom i organizacionom smislu predstavlja najsloženije statističko istraživanje. Imajući u vidu troškove za sprovođenje popisa, specifične uslove u kojima će se popis sprovoditi, teškoće u obezbeđivanju tačnih podataka, kao i značaj rezultata popisa za vođenje agrarne politike, neophodno je da se popis poljoprivrede uredi zakonom.
Poljoprivredna proizvodnja u Srbiji, zahvaljujući klimatskim uslovima i prirodnim karakteristikama zemljišta, po vrednosti proizvodnje zauzima značajno učešće u bruto domaćem proizvodu. Poljoprivredna proizvodnja, sa svojim potencijalima, i prerada prehrambenih proizvoda jesu delatnosti u koje se polažu velika očekivanja. U strategijama razvoja opština i regiona poljoprivreda je prepoznata kao jedan od osnovnih strateških pravaca razvoja. Najveći deo ruralnog stanovništva u ovoj delatnosti vidi šansu za zapošljavanje i razvoj.
Na teritoriji Republike Srbije poslednji sveobuhvatni popis poljoprivrede sproveden je 1960. godine, dok je naredni (1969. g.) sproveden na uzorku. Od tada popis poljoprivrede nije bio sprovođen samostalno, već su u okviru Popisa stanovništva (1971, 1981, 1991. i 2002. g.) prikupljani osnovni podaci o domaćinstvima koja imaju poljoprivrednu proizvodnju.
Na putu pristupanja Evropskoj uniji poljoprivreda Srbije mora da se prilagodi nizu propisa i standarda koje propisuje EU, koji će u velikoj meri izmeniti stanje u našoj poljoprivredi. Set zakona, pravila i procedura koje treba usvojiti u poljoprivredi obuhvata: zakonske standarde, zajedničku poljoprivrednu politiku i strukturne fondove. Da bi mogao da se prati proces prilagođavanja i ocenjuje stepen usaglašenosti, neophodno je uvesti brojne statističke indikatore u statistici poljoprivrede.
U Strategiji razvoja zvanične statistike u periodu od 2009. do 2012. godine, koju je usvojila Vlada Republike Srbije, posebna oblast posvećena je usklađivanju statistike poljoprivrede, odnosno predviđena su brojna nova statistička istraživanja kojima će se statistika poljoprivrede harmonizovati sa metodologijom i standardima EU.
Preduslov za početak prilagođavanja jeste sprovođenje kompletnog popisa poljoprivrede.
Ciljevi popisa poljoprivrede su:
dobijanje sveobuhvatnog pregleda strukturnih karakteristika nacionalne poljoprivrede;
izrada baze podataka, međunarodno uporedive, zasnovane na ključnim poljoprivrednim obeležjima;
formiranje statističkog registra poljoprivrednih gazdinstava kojim će se obezbediti okvir za poljoprivredna istraživanja na uzorku i istraživanja o strukturi poljoprivrednih gazdinstava;
obezbeđivanje statističkih podataka potrebnih za razvoj održive nacionalne agrarne politike;
obezbeđivanje podataka za praćenje dostizanja ciljeva predviđenih u Milenijumskim ciljevima razvoja.
U popisu će se prikupiti podaci o strukturi poljoprivrednih gazdinstava. lokaciji, zemljišnom fondu i kategorijama korišćenja poljoprivrednog zemljišta, zakupu zemljišta, površinama pod usevima, broju voćnih stabala i čokota vinove loze, navodnjavanju, upotrebi mineralnih đubriva i sredstava za zaštitu bilja, broju stoke – po vrstama i kategorijama, broju živine, broju ostalih životinja, košnicama pčela, poljoprivrednoj mehanizaciji i objektima, radnoj snazi, prodaji poljoprivrednih proizvoda, organskoj poljoprivrednoj prizvodnji, dopunskim delatnostima, kao i podaci o ribnjacima i površinama pod šumama.
Podaci dobijeni popisom omogućiće pregled stanja poljoprivrede u Republici Srbiji na nacionalnom, lokalnom i na nivou gazdinstava, kao i formiranje kvalitetnog okvira za sprovođenje istraživanja na uzorku, koja će biti harmonizovana sa međunarodnim standardima.
Popis poljoprivrede, zajedno sa redovnim istraživanjima na uzorku, predstavljaće okosnicu sistema poljoprivredne statistike.
Popisom poljoprivrede, koji mora biti u potpunosti harmonizovan sa svetskim standardima i preporukama, obezbedili bi se podaci koji će biti osnova za sva buduća istraživanja statistike poljoprivrede i definisanje opšte politike poljoprivrede u Republici Srbiji, a pre svega osnova za obezbeđivanje potrebnih informacija u procesu pridruživanja EU.
Svetski program za Popis poljoprivrede preporučuje da sve zemlje u periodu od 2006. do 2015. godine sprovedu popis poljoprivrede u skladu sa njihovim specifičnostima, kao i da imaju u vidu potrebu za prikupljanjem minimuma podataka neophodnih za analizu i praćenje na međunarodnom nivou.
Naglasak se stavlja na razvoj stabilnog poljoprivrednog statističkog sistema baziranog na ažurnim i uporedivim podacima čiji je osnov popis poljoprivrede, koji je jezgro sistema, i na program poljoprivrednih anketa na uzorku koji se zasniva na poljoprivrednom popisu.
Sprovođenje Svetskog programa poljoprivrednih popisa 2010. poklopilo se sa nacionalnim potrebama, s obzirom na to da kompletan popis poljoprivrede u Republici Srbiji nije sproveden od 1960. godine i da nedostaju strukturni podaci o poljoprivredi na nivou gazdinstava.
U okviru Nacionalnog projekta IPA 2007, koji se odvija od februara 2009. godine, statistici poljoprivrede pruža se međunarodna pomoć za brže usvajanje novih metodoloških rešenja i standarda, kao i sprovođenje popisa poljoprivrede. U cilju testiranja nacrta metodologije, obrazaca i drugih instrumenata za sprovođenje popisa, u decembru 2009. godine biće organizovan probni popis poljoprivrede. Finansijska sredstva za izvršenje probnog popisa obezbeđena su u okviru IPA projekta.
Cilj donošenja ovog zakona jeste da se pravno regulišu prava i obaveze državnih organa i organizacija u vezi sa pripremama i sprovođenjem popisa, kao i poslovi i zadaci Republičkog zavoda za statistiku, koji ima ključnu ulogu u sprovođenju popisa, i popisnih komisija, koje su organizatori popisa u opštinama. Zakonom se regulišu i obaveze i dužnosti porodičnih poljoprivrednih gazdinstava, privrednih društava, zadruga i drugih oblika organizovanja koji su davaoci podataka. Svrha ovog zakona jeste i regulisanje obezbeđivanja sredstava u budžetu Republike Srbije za finansiranje poslova i zadataka Republičkog zavoda za statistiku.
III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Uz član 1.
Predlogom zakona o popisu poljoprivrede, članom 1, utvrđeno je da će se u Republici Srbiji popis poljoprivrede sprovesti u periodu od 1. do 15. novembra 2011. godine, a da će momenat popisa biti 31. oktobra 2011. godine u ponoć. U cilju provere pouzdanosti rezultata popisa, po završenom popisivanju obaviće se kontrola obuhvata i kontrola kvaliteta prikupljenih podataka. Kontrola će se sprovesti na slučajno izabranom uzorku poljoprivrednih gazdinstava. Planiran je uzorak obima od oko 0,5% popisnih jedinica koji će obezbediti pouzdanost ocena kontrole kvaliteta. Podaci o kvalitetu podataka Popisa govore o stepenu upotrebljivosti podataka. Bez ocene kvaliteta podaci popisa su, po međunarodnim standardima, nepotpuni. Troškovi ove faze činiće oko 0,7% ukupno planiranih sredstava, zbog fiksnih troškova pripreme i organizacije. Rad na terenu otpočeće 10 dana po završetku popisivanja i trajaće 10 dana.
Uz član 2.
Ovim članom utvrđena je povezanost popisa poljoprivrede sa popisom stanovništva, koji se vrši neposredno posle popisa stanovništva, radi uštede finansijskih sredstava, značaja i korisnosti podataka iz ova dva popisa, tako da se za sprovođenje koriste tela formirana za organizaciju i sprovođenje Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine, skice i opisi granica popisnih krugova, koje je izradio Republički geodetski zavod.
Uz član 3.
Za pravilnu primenu ovog zakona, u ovom članu definisani su pojedini izrazi koji su upotrebljeni u njemu radi isticanja značenja izraza i lakšeg razumevanja, i to: poljoprivredna proizvodnja, poljoprivredno gazdinstvo i porodično poljoprivredno gazdinstvo.
Uz član 4.
Da bi obuhvat popisa poljoprivrede bio potpun, ovim članom je definisano ko su jedinice popisa. Utvrđeno je da su to porodična poljoprivredna gazdinstva koja imaju najmanje 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta namenjenog za poljoprivrednu proizvodnju; porodična poljoprivredna gazdinstva koja imaju manje od 0,5 hektara poljoprivrednog zemljišta namenjenog za ratarsku, stočarsku, voćarsku, vinogradarsku, povrtarsku i druge oblike poljoprivredne proizvodnje kao što su uzgoj ribe, puževa, pčela i dr. namenjeno tržištu. Zatim, jedinice popisa su i privredna društva, zemljoradničke zadruge i drugi oblici organizovanja sa statusom pravnog lica, koji pretežno obavljaju delatnosti poljoprivredne proizvodnje, kao i privredna društva, ustanove i druga pravna lica registrovana u drugoj delatnosti sa ograncima i delovima u kojima se obavlja poljoprivredna proizvodnja.
Uz član 5.
Ovim članom posebno su obuhvaćeni i utvrđeni podaci o poljoprivrednim gazdinstvima, koji se prikupljaju ovim popisom, a odnose se na: zemljišni fond, kategorijau korišćenja poljoprivrednog zemljišta, površine pod usevima, površine pod voćnim stablima i broj stabala, površine pod vinogradima i broj čokota vinove loze, navodnjavanje, upotreba organskih i mineralnih đubriva i sredstava za zaštitu bilja, broj stoke, živine i drugo.
Uz član 6.
Ovim članom bliže se utvrđuju metodi sprovođenja popisa: intervju kao metod prikupljanja podataka od porodičnih poljoprivrednih gazdinstava i metod prikupljanja podataka putem pošte od privrednih društava, ustanova i drugih pravnih lica.
Uz čl. 7. i 8.
Ovim članovima utvrđeni su uloga i poslovi Republičkog zavoda za statistiku. Popis poljoprivrede, priprema, organizuje i sprovodi Zavod. Određene poslove pripreme, organizacije i sprovođenje popisa na teritoriji opštine, gradova i grada Beograda, Zavod obavlja preko popisnih komisija, čije članove i imenuje u skladu sa ovim zakonom. Zavod propisuje i metodologiju za popis i sadržaj svih popisnih i pomoćnih obrazaca i ostalih instrumenata popisa, izrađuje i štampa upitnike, uputstva, daje instrukcije, pruža stručnu pomoć, vrši obuku članova popisne komisije, instruktora i kontrolora, obezbeđuje zaštitu podataka i dr. Metodologija popisa usklađena je sa međunarodnim preporukama i Programom svetskog popisa.
Uz član 9.
Ovim članom utvrđuju se poslovi popisne komisije, koja rukovodi pripremama, organizacijom i sprovođenjem popisa na teritoriji opština, gradova i grada Beograda. Popisna komisija obaveštava stanovništvo i poljoprivredna gazdinstva o značaju popisa, načinu i vremenu njegovog sprovođenja i dr. Izrađuje prve rezultate popisa za naselja i opštinu i dostavlja ih Republičkom zavodu za statistiku u roku od 10 dana po završenom popisivanju. Utvrđuje naknade za rad učesnicima popisa, vrši obračun utrošenih sredstava i obavlja druge poslove u vezi s pripremama i sprovođenjem popisa. Popisna komisija ima najmanje pet članova.
Uz čl. 10-12.
Ovim članovima regulisano je da, pored Zavoda, u izvršavanju pojedinih poslova popisa u okviru svog delokruga učestvuju Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva – u vezi sa sadržajem metodologije za popis i sadržajem popisnih obrazaca – i ostala ministarstva i posebne organizacije u okviru svog delokruga utvrđenog zakonom i drugim zakonima.
Uz član 13.
Ovim članom regulišu se poslovi opštinske uprave, gradske uprave i gradske uprave grada Beograda utvrđeni ovim zakonom i organizaciono-metodološkim uputstvom Republičkog zavoda za statistiku koji su u vezi sa praćenjem sprovođenja popisa na teritoriji jedinice lokalne samouprave.
Uz član 14.
Ovim članom preciziran je iznos sredstava od 1.498.680.546 dinara koja će biti utrošena za sprovođenje popisa. Sredstva se obezbeđuju u budžetu Republike Srbije, i to: za 2010. godinu iznos od 22.533.222 dinara, za 2011. godinu iznos od 1.260.937.358 dinara, za 2012. godinu iznos od 180.160.434 dinara i za 2013. godinu iznos od 35.049.532 dinara.
Takođe, reguliše se vođenje evidencije o utrošku sredstava. Sredstva su obezbeđena za 2010, 2011, 2012. i 2013. godinu. Deo tih sredstava Zavod prenosi popisnim komisijama, u skladu sa ovim Zakonom.
Uz član 15.
Ovim članom predviđeno je da se izvrši valorizacija u skladu sa visinom planiranih sredstva u Budžetu za tekuću godinu.
Uz član 16.
Ovim članom Zavod se obavezuje da će obavestiti Vladu Republike Srbije do 31. marta svake godine o utrošenim sredstvima i o izvršenim poslovima popisa predviđenim za tu godinu.
Uz član 17.
Ovim članom reguliše se isplata za rad licima koja učestvuju u pripremama i organizovanju sprovođenja popisa na koje se plaćaju porezi i doprinosi.
Uz član 18.
Ovim članom utvrđuju se obaveze i dužnosti davalaca podataka i lica koja vrše poslove popisa. Privredna društva, zemljoradničke zadruge, preduzetnici i drugi oblici organizovanja u kojima se obavlja poljoprivredna proizvodnja dužni su da do 15. novembra 2011. godine popune i poštom dostave popisne obrasce Zavodu. Popisne obrasce popunjava ovlašćeno lice, u skladu sa metodološkim uputstvom Zavoda. Lice koje daje podatke jedinici popisa dužno je da da odgovore na sva pitanja u popisnim obrascima uz prilaganje odgovarajućih priloga.
Uz član 19.
Ovim članom utvrđena je dužnost popisivača, instruktora i drugih lica koja obavljaju poslove u vezi sa popisom da blagovremeno i na propisan način obavljaju poslove popisa.
Uz član 20.
Ovim članom obavezuju se lica koja obavljaju poslove u vezi sa popisom da kao službenu tajnu čuvaju sve podatke prikupljene od jedinica obuhvaćenih popisom, koji se odnose na lične, porodične, imovinske i ekonomske prilike. Podaci će biti korišćeni isključivo u statističke svrhe, u zbirnom obliku.
Uz član 21.
Ovim članom predviđeno je da popisivač, ako ne zatekne u stambenom objektu nijednog člana domaćinstva, pismeno obavesti nosioca porodičnog poljoprivrednog domaćinstva da se do 15. novembra 2011. godine javi nadležnom organu radi davanja podataka u vezi s popisom.
Uz čl. 22-24.
Ovim članovima propisani su prekršaji za postupanje pravnih lica, privrednih subjekata, nosioca porodičnog poljoprivrednog gazdinstva, popisivača, instruktora i drugih lica koja vrše poslove u vezi sa popisom, protivno odredbama ovog zakona. Visina prekršajnih kazni određena je srazmerno težini prekršaja.
Uz član 25.
Ovim članom propisana je obaveza direktora Zavoda da propiše popisne obrasce i metodološka uputstva za organizovanje i sprovođenje popisa i način njihovog objavljivanja.
Uz član 26.
Ovim članom precizirani su rokovi za objavljivanje prvih i konačnih rezultata popisa.
Uz član 27.
Ovim članom propisano je da ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
IV PROCENA FINANSIJSKIH SREDSTAVA POTREBNIH
ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Prema predračunu Republičkog zavoda za statistiku Srbije, a polazeći od detaljnog plana aktivnosti na pripremama i sprovođenju popisa poljoprivrede i tekućih cena iz meseca aprila 2009. godine, za finansiranje izvršenja poslova i zadataka u popisu neophodno je obezbediti ukupno 1.498.680.546 dinara.
Ukupno odobrena sredstva za finansiranje poslova i zadataka iz člana 14. ovog zakona obezbediće se u budžetu Republike Srbije i iz donacija, i to:
1. za 2010. godinu 22.533.222 dinara
2. za 2011. godinu 1.260.937.358 dinara
3. za 2012. godinu 180.160.434 dinara
4. za 2013. godinu 35.049.532 dinara
Sredstva iz člana 14. prenose se Republičkom zavodu za statistiku.
Finansijska sredstva iz člana 14. ovog zakona predviđena su za sledeće namene:
Vrsta troškova: Iznos u dinarima: I Pripreme za sprovođenje popisa 35.294.757 II Priprema spiskova jedinica posmatranja u popisu 4.188.685 III Štampa i distribucija popisnog materijala i nabavka kancelarijskog pribora 33.441.910 IV Instruktaže popisivača i drugih neposrednih učesnika popisa 272.586.630 V Troškovi marketinga i izrada reklamnog materijala 8.847.350 VI Popisivanje 878.994.564 VII Kontrola kvaliteta popisa na uzorku 10.980.270 VIII Obrada popisne građe i automatska obrada podataka 171.528.620 IX Diseminacija rezultata popisa 24.000.000 X Ostali troškovi 58.817.760 UKUPNO (OD I DO X) 1.498.680.546
Priprema, organizacija i sprovođenje popisa zahteva višegodišnje planiranje i koordinaciju rada velikog broja učesnika (tačka I), a polazeći od važnosti samog popisa poljoprivrede, kao i njegove kompleksnosti, neophodno je formirati jasnu upravljačku strukturu (komitet za popis i projektni tim). Zadatak komiteta za popis jeste da organizuje i prati rad svih učesnika u popisu i obezbedi neophodnu podršku ostalih institucija, kao i da redovno informiše stručnu, ali i najširu javnost o samoj akciji popisa.
Pored toga, komitet za popis se stara o pravovremenom i kvalitetnom izvršenju svih popisnih zadataka, prati i kontroliše utrošak finansijskih sredstava i izveštava Vladu Republike Srbije o toku i rezultatima popisa.
Zadatak projektnog tima je da kreira metodologiju i instrumente popisa kojima će se obezbediti uporedivi podaci u skladu sa međunarodnim standardnim klasifikacijama i definicijama. U ovoj fazi predviđena je i nabavka opreme neophodne za rad (računari, štampači, kopir-aparati, faks- uređaji i druga oprema).
Popis poljoprivrede sprovodi se posle popisa stanovništva, tako da se za njegovo sprovođenje koriste liste porodičnih poljoprivrednih gazdinstava formirane na osnovu izjašnjavanja domaćinstava u popisu stanovništva. Za potrebe popisa poljoprivrede treba izvršiti pripremu lista (tačka II) prema teritorijalnom principu.
Jedinice posmatranja u popisu poljoprivrede, pored porodičnih poljoprivrednih gazdinstava, jesu i pravna lica koja su registrovana za obavljanje poljoprivredne proizvodnje ili imaju organizovane ogranke ili druge organizacione delove u kojima se obavlja delatnost poljoprivredne proizvodnje.
Da bi se obezbedila sveobuhvatnost pravnih lica, neophodno je izvršiti ažuriranje svih raspoloživih izvora – statističkih i administrativnih – ali i utvrditi činjenično stanje na terenu.
Troškovi štampe i distribucije popisnog materijala (tačka III)
obuhvataju:
– troškove u vezi sa štampanjem popisnih i ostalih pomoćnih obrazaca i uputstava, ovlašćenja i legitimacija za sve terenske učesnike popisa
– troškove PTT usluga (telefona, pošte i elektronske pošte)
– troškove nabavke potrošnog materijala za učesnike popisa (fascikle, kalkulatori, sveske, olovke, koverte, bedževi za popisivače i dr.).
Za uspešnu realizaciju popisa na terenu od izuzetnog značaja su instruktaže. Višednevne instruktaže (tačka IV) neposrednih učesnika popisa: instruktora (republičkih, opštinskih, odnosno gradskih), članova popisnih komisija i popisivača vršiće se u više etapa. Ova faza popisa zahteva značajna finansijska sredstva kako bi učesnicima mogle biti isplaćene dnevnice, putni troškovi i troškovi prenoćišta (oko 200 republičkih instruktora, oko 2000 opštinskih instruktora i članova opštinskih komisija i oko 15000 popisivača).
Uspešnost popisa poljoprivrede zavisi i od blagovremene i što bolje informisanosti građana u smislu shvatanja važnosti popisa, kao i važnosti davanja kvalitetnih i preciznih odgovora na postavljena pitanja. Podaci popisa poljoprivrede služiće za kreiranje nacionalne agrarne politike, ali i predstavljati polaznu osnovu u pregovorima sa Evropskom unijom i omogućiti korišćenje pretpristupnih fondova namenjenih poljoprivredi.
Popis poljoprivrede sprovodi se posle 50 godina pa je potrebno ne samo upoznati građane sa ovakvom akcijom, već i uticati na njihovo poverenje, u čemu se očekuje velika pomoć medija U tu svrhu predviđeni su i troškovi marketinga i izrade reklamnog materijala(tačka IX).
Faza popisivanja čini najveću stavku u strukturi finansijskih sredstava predviđenih za realizaciju popisa. Troškovi u ovoj fazi (tačka V) uglavnom se svode na: naknade popisivačima za popunjavanje obrazaca; naknade opštinskim instruktorima za kontrolu rada popisivača, pregled popunjenih popisnih obrazaca i obilazak terena; naknade članovima popisnih komisija za organizovanje popisa na teritoriji opština i gradova, kao i za prijem materijala popisa i izradu prvih rezultata na lokalnom nivou; naknade republičkim instruktorima i supervizorima za kontrolu terenskog rada popisivača i opštinskih i gradskih instruktora; naknade računovođama u jedinicama lokalne samouprave koji će raditi na obračunu kako ukupnih troškova popisa, tako i visine naknada popisivačima, opštinskim instruktorima i kontrolorima koje je angažovala popisna komisija; naknade drugim licima angažovanim na poslovima popisa od strane popisne komisije.
U cilju provere pouzdanosti rezultata Popisa, po završenom popisivanju obaviće se kontrola obuhvata i kontrola kvaliteta prikupljenih podataka (tačka VI). Kontrola će se sprovesti na slučajno izabranom uzorku poljoprivrednih gazdinstava i pravnih lica. Planiran je uzorak obima od oko 0,5% popisnih jedinica kojim će biti obezbeđena pouzdanost ocena kontrole kvaliteta. Podaci o kvalitetu podataka Popisa govore o stepenu upotrebljivosti podataka. Bez ocene kvaliteta podaci popisa su, po međunarodnim standardima, nepotpuni. Troškovi ove faze činiće oko 0,7% ukupno planiranih sredstava. Rad na terenu otpočeće 10 dana po završetku popisivanja i trajaće 10 dana.
Obrada popisne građe i automatska obrada podataka (tačka VII) zahteva korišćenje informatičkih tehnologija, što, između ostalog, podrazumeva unos podataka, projektovanje i izradu aplikativnog softvera za elektronsku obradu popisnih podataka i formiranje i administraciju baze podataka popisa. Obrada se sastoji iz više faza za koje je neophodno, na bazi precizno definisanih metodoloških kriterijuma, razviti odgovarajući softver (programi u fazi pripreme popisa, za obradu prvih rezultata, unos kontrolnika i osnovnih popisnih obrazaca, šifriranje, kontrolu kontingenata, logičku kontrolu, izvođenje novih obeležja, tabeliranje, pripremu publikacija i diseminaciju podataka). S obzirom na to da je reč o veoma složenom statističkom istraživanju, neophodno je angažovanje kadra za obavljanje različitih poslova (programiranje, administracija mreže, instalacija mrežne infrastrukture, formiranje baza podataka, arhiviranje, zaštita i dr.).
Kao poslednja faza popisa, diseminacija (tačka VIII) predstavlja objavljivanje rezultata popisa (prvih i konačnih) posredstvom svih medija. Planirano je organizovanje velikog broja konferencija za novinare, na kojima će najširem krugu korisnika biti saopštavani konačni rezultati popisa prema različitim obeležjima o strukturi poljoprivrednih gazdinstava.
Ostali troškovi (tačka X), koji iznose oko 4% ukupne mase sredstava predviđenih za finansiranje popisa, odnose se na: troškove prevođenja osnovnih popisnih obrazaca i uputstava na jezike nacionalnih manjina (mađarski, rumunski, rusinski, slovački, romski, albanski) i na engleski jezik, kao i prevođenje knjiga popisa, studija i analiza na engleski jezik i njihovo lektorisanje. U okviru ostalih troškova uračunati su i troškovi goriva i maziva, kao i sredstva za nepredviđene troškove.
Prema predračunu sredstava za finansiranje poslova i zadataka u popisu iz člana 14. ovog zakona, potrebno je obezbediti ukupno 1.498.680.546 dinara, što je na osnovu zvaničnog kursa Narodne banke Srbije na dan 22.04.2009. godine 11.028.587 evra (kurs: 1 evro = 93,13 dinara).