PREDLOG ZAKONA O DOPUNI
ZAKONA O SRPSKOJ KNjIŽEVNOJ ZADRUZI
Član 1.
U Zakonu o Srpskoj književnoj zadruzi ( ”Službeni glasnik RS ”, broj 20/97 ), u članu 5. posle tačke 3) dodaje se tačka 3a) koja glasi:
”3a) iz budžeta Republike Srbije – za finansiranje izdavanja «Kola» Srpske književne zadruge, najstarije srpske književne edicije, i tradicionalnih bibloteka Srpske književne zadruge: „Zabavnik“, „Poučnik“ i „Savremenik“;”.
Član 2.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u ”Službenom glasniku Republike Srbije”.
O B R A Z L O Ž E Nj E
I Pravni osnov
Pravni osnov za donošenje Zakona o dopuni Zakona o Srpskoj književnoj zadruzi, sadržan je u odredbi člana 72. stav 1. tačka 6. Ustava Republike Srbije, prema kojoj, pored ostalog, Republika Srbija uređuje i obezbeđuje sistem u oblasti kulture.
II Razlozi za donošenje dopune ovog zakona
Zakon o Srpskoj književnoj zadruzi ( «Službeni glasnik RS», broj 20/97) regulisao je pravni status Srpske književne zadruge i uvrstio je među institucije srpske kulture osnovane u 19. veku čiji je rad regulisan posebnim zakonima (Matica srpska, Narodni muzej, Narodno pozorište i druge). Nadzor nad primenom odredaba ovog zakona vrši ministarstvo nadležno za poslove kulture (član 7. Zakona). Međutim, Zakonom o srpskoj književnoj zadruzi, kojim je u prvom redu zaštićena njena delatnost i imovina, za obavljanje poslova Zadruge i ostvarivanje njenih programskih ciljeva nije predviđena nikakva materijalna potpora, kako je to bilo regulisano posebnim zakonima drugih već pomenutih kulturnih institucija. Tako se Srpska književna zadruga našla u dosta nezavidnom položaju, pošto prema odredbama zakona ona ne može menjati svoje programske ciljeve i u dovoljnoj meri se prilagođavati novonastalim uslovima tržišnog poslovanja.
Zakon o Srpskoj književnoj zadruzi između ostalog predviđa da Zadruga, pored toga što, kako je to propisano u članu 4. Zakona, «obavlja poslove i ostvaruje ciljeve od trajnog značaja za kulturu» srpskog naroda, ima obavezu da svake godine »izdaje Kolo Srpske književne zadruge, najstariju srpsku književnu ediciju». U ediciji «Kolo» Srpske književne zadruge se objavljuje po šest knjiga iz različitih oblasti srpske i strane kulturne baštine i savremenosti. Knjige za «Kolo», po antologijskom principu, bira posebna Komisija od sedam članova sastavljena od stručnjaka različitih stvaralačkih i naučnih profila, čime se obezbeđuje ravnomerna zastupljenost u toj biblioteci najvažnijih oblasti književnosti, nauke i kulture od najstarijih vremena do danas.
Prvo «Kolo» Srpske književne zadruge izašlo je 1892. godine, kada je Zadruga osnovana. U prvom «Kolu» objavljeno je nekoliko ključnih knjiga celokupne srpske književnosti, između ostalih «Život i priključenija» Dositeja Obradovića, «Davorje» Jovana Sterije Popovića, «Bakonja fra Brne» Sime Matavulja. Visoki vrednosni, nacionalni i kulturni standardi, postavljeni u prvom «Kolu», obavezivali su Srpsku književnu zadrugu na slične principe u izboru i kompoziciji knjiga i u svim narednim edicijama «Kolo», sve do danas. Stoga je autorima čije su knjige ušle u «Kolo», prema nedvosmislenom stavu naše kulturne i naučne javnosti, zagarantovano sigurno mesto u istoriji srpske književnosti i kulture. Sagledane kao celina, knjige objavljene tokom 113 godina postojanja Srpske književne zadruge čine ne samo svojevrsnu antologiju srpske i svetske književnosti, nauke i umetnosti nego i specifičnu enciklopediju znanja i stvaralaštva, koje je znatno uticalo na kulturni i duhovni rast i identitet mnogih generacija i pojedinaca srpskog naroda i društva u proteklom vremenu.
Prema svim ovim osobinama, očigledno je da «Kolo» Srpske književne zadruge predstavlja jedinstvenu ediciju i u našim i u svetskim okvirima. Tako komponovanu i dugotrajnu ediciju nije imala ni jedna evropska kultura. Stoga je «Kolo» Srpske književne zadruge najsigurniji znak kontinuiteta i jedan od trajnih simbola ne samo Srpske književne zadruge već i jedinstva novije srpske kulture u celini. Umnogome zahvaljući «Kolu», Srpska književna zadruga je stekla i očuvala svoje ime i svoju misiju u srpskoj kulturi i društvu. Zahvaljujući «Kolu», Zadruga je postala ne samo višedecenijski izdavač koji neguje trajne vrednosti srpske i svetske književnosti, nauke i umetnosti nego i jedno od najvažnijih kulturnih institucija srpskog naroda u novijem vremenu.
Međutim, u zaoštrenim tržišnim odnosima i pod znatno izmenjenim vrednosnim kriterijumima koji danas vladaju u našem društvu i kulturi, upravo takvoj ediciji preti velika opasnost od gašenja. Knjige iz kola se sporo prodaju, najčešće i po više godina, jer očigledno ne mogu da izdrže trku sa komercijalizovanim izdanjima drugih izdavača. Ulaganjem znatnih sredstava u «Kolo», Srpska književna zadruga svake godine uvećava svoje materijalne obaveze prema autorima, prevodiocima, priređivačima, štamparijama i drugim saradnicima, a ta sredstva joj se prodajom objavljenih knjiga ne vraćaju u odgovarajućoj dinamici, da bi ih mogla uložiti u naredno «Kolo».
Jedini način da se najstarija srpska književna edicija «Kolo» trajno zaštiti, i da se pravovremeno obezbedi njegova nesmetana priprema i štampa, jeste da se Zakonom predvide kontinuirana i sigurna sredstva za objavljivanje šest knjiga godišnje u «Kolu». Time se u znatnoj meri garantuju i obezbeđuju uslovi i za opstanak «Kola» i za opstanak Srpske književne zadruge kao kulturne institucije od nacionalnog interesa.
Pored „Kola“, tri tradicionalne Zadrugine biblioteke, „Zabavnik“, osnovan 1898, „Poučnik“ (1925) i „Savremenik“ (1931) nastale su proširenjem osnovnih izdavačkih načela „Kola“. U ovim bibliotekama objavljuju se knjige stranih pisaca, klasičnih i savremenih, zatim značajna dela iz nauke i kulture, kao i najnovija ostvarenja savremenih srpskih pisaca.
Ove biblioteke izlaze i danas a kreiraju ih uređivački odbori na principima osnivačkih pravila i današnjih potreba čitalaca.
III Procena finansijskih sredstava potrebnih za sprovođenje zakona
Za sprovođenje ovog zakona potrebna su posebna finansijska sredstva u budžetu Republike Srbije u 2006. godini, i to za finansiranje objavljivanja šest knjiga godišnje u «Kolu» Srpske književne zadruge, najstarije srpske književne edicije, i objavljivanje 12 knjiga godišnje biblioteka „Zabavnik“, „Poučnik“ i „Savremenik“ ( godišnje po četiri knjige ).
Optimalni broj štampanih tabaka po knjizi je 20. Knjige se opremaju prema najvišim standardima nauke i grafičke kulture. Izrada jedne knjige: autorska prava, autor, prevod, predgovor-pogovor, ilustracije, rečnik, registar, recenzija, oprema, zatim izdavački rad: uređenje, lektura, korektura, tehničko uređenje, propaganda, prodaja – ukupno će po knjizi ovog obima i redakcijskih zahteva iznositi 861.388 dinara.
Za godišnju delatnost ove četiri edicije, odnosno za 18 knjiga potrebno je 15.000.000 dinara.
Pregled odredbe Zakona o Srpskoj književnoj zadruzi koja se dopunjuje:
Član 5.
Srpska književna zadruga obezbeđuje sredstva za obavljanje poslova i ostvarivanje svojih ciljeva:
1) od uloga članova i pretplatnika;
2) iz prihoda od obavljanja svojih poslova i prodaje svojih publikacija, kao i publikacija drugih izdavača;
3) iz zadužbina i fondova, poklona, legata i dotacija;
3a) iz budžeta Republike Srbije – za finansiranje izdavanja «Kola» Srpske književne zadruge, najstarije srpske književne edicije, i tradicionalnih bibloteka Srpske književne zadruge: „Zabavnik“, „Poučnik“ i „Savremenik“;
4) iz drugih izvora u skladu sa zakonom.