PREDLOG ZAKONA
O SPOLjNIM POSLOVIMA
Glava prva
UVODNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se: međusobni odnos državnih organa u obavljanju spoljnih poslova; poslovi koje u okviru utvrđenog delokruga i nadležnosti obavlja Ministarstvo spoljnih poslova (u daljem tekstu: Ministarstvo); postupak odlučivanja o otvaranju i zatvaranju diplomatsko-konzularnih predstavništava Republike Srbije u inostranstvu (u daljem tekstu: diplomatsko-konzularna predstavništva) i predstavništava stranih država i međunarodnih organizacija u Republici Srbiji; postupak sticanja, upravljanja i raspolaganja imovinom u inostranstvu neophodnom za rad diplomatsko-konzularnih predstavništava; diplomatska i konzularna zvanja, kao i posebna prava i dužnosti diplomata i drugih zaposlenih u Ministarstvu koja proizilaze iz obavljanja spoljnih poslova.
Na pitanja koja nisu uređena ovim zakonom primenjuju se drugi zakoni, opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori i podzakonski opšti akti, kojima se uređuje oblast spoljnih poslova.
Glava druga
NADLEŽNOST U OBLASTI SPOLjNIH POSLOVA
Utvrđivanje i sprovođenje spoljne politike
Član 2.
Vlada utvrđuje spoljnu politiku koju sprovodi Ministarstvo, kao i drugi organi državne uprave u okviru utvrđenog delokruga.
Načelo saradnje
Član 3.
Državni organi međusobno sarađuju u obavljanju spoljnih poslova za koje su nadležni na osnovu Ustava i zakona.
Saradnja se ostvaruje međusobnim izveštavanjem i koordinacijom spoljnopolitičkih aktivnosti.
Nadležnost Ministarstva u procesu saradnje
Član 4.
Ministarstvo je nadležno za koordinaciju spoljnopolitičkih i drugih međunarodnih aktivnosti koje u okviru utvrđene nadležnosti sprovode državni organi.
Državni organi u obavljanju spoljnih poslova sarađuju sa Ministarstvom blagovremenim izveštavanjem o planiranim i sprovedenim aktivnostima.
Komunikacija državnih organa sa predstavnicima drugih država i međunarodnih organizacija odvija se posredstvom Ministarstva ili neposredno, kada je to u skladu sa međunarodnim ugovorima i diplomatskom praksom.
Komunikacija državnih organa sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima odvija se uvek preko Ministarstva, osim kada potreba racionalnosti i izuzetne hitnosti opravdava neposrednu komunikaciju.
Poslovi Ministarstva
Član 5.
Ministarstvo u okviru svoje nadležnosti obavlja sledeće poslove:
predstavlja, uz predsednika Republike, Republiku Srbiju u odnosima sa drugim državama, međunarodnim organizacijama, međunarodnim sudovima i drugim međunarodnim institucijama, kao i sa njihovim predstavništvima u Republici Srbiji;
štiti interese Republike Srbije, njenih državljana i pravnih lica u inostranstvu;
predlaže Vladi spoljnu politiku koju ona utvrđuje;
predlaže Vladi uspostavljanje i prekid diplomatskih odnosa sa drugim državama;
predlaže Vladi učlanjenje, odnosno učešće Republike Srbije u međunarodnim organizacijama i integracijama, kao i u drugim oblicima međunarodne saradnje;
predlaže Vladi ambasadore, generalne i počasne konzule Republike Srbije u inostranstvu;
učestvuje u poslovima u vezi sa akreditacijom zvaničnih predstavnika država i međunarodnih organizacija u Republici Srbiji;
organizuje zvanične posete na državnom i diplomatskom nivou;
učestvuje u pripremama za učešće predstavnika Republike Srbije na međunarodnim pregovorima i konferencijama;
analizira međunarodni položaj Republike Srbije i bilateralne odnose sa drugim državama;
analizira spoljnopolitičke aspekte odbrane i nacionalne bezbednosti;
analizira i predviđa razvoj regionalnih i globalnih odnosa i pojava, naročito u oblasti spoljne politike, bezbednosti, međunarodnog javnog i privatnog prava, ekonomije, ekologije, prosvete i kulture i stanja ljudskih prava, koja su od značaja za ostvarivanje međunarodnih odnosa Republike Srbije;
prikuplja i analizira informacije stranih medija koje se odnose na Republiku Srbiju;
priprema nacrte zakona, drugih propisa i opštih akata iz oblasti spoljnih poslova, daje mišljenje o nacrtima zakona i drugih propisa u vezi sa spoljnim poslovima za koje su nadležni drugi organi državne uprave, a koji su od interesa za međunarodni položaj Republike Srbije;
priprema pravna mišljenja o pitanjima iz međunarodnog prava za potrebe predsednika Republike, Vlade i drugih državnih organa;
predlaže Vladi strategiju razvoja spoljnih poslova i druge mere kojima se oblikuje spoljna politika Vlade; priprema dokumentaciju, informacije i analize iz oblasti spoljne politike;
u saradnji sa nadležnim državnim organima pokreće postupak i koordinira vođenje pregovora i zaključivanje međunarodnih ugovora, učestvuje u postupku njihovog potvrđivanja i prati njihovu primenu; čuva originale svih međunarodnih ugovora, zajedničkih saopštenja i deklaracija Republike Srbije i njenih međunarodnopravnih prethodnika;
informiše vlade drugih država i međunarodnu javnost, kao i iseljenike, lica srpskog porekla i državljane Republike Srbije u inostranstvu o politici Republike Srbije i, u saradnji sa drugim nadležnim organima državne uprave, radi na promociji političkih stavova Vlade radi jačanja ugleda Republike Srbije u međunarodnim odnosima;
u saradnji sa Ministarstvom za dijasporu, unapređuje poštovanje ljudskih i manjinskih prava iseljenika, lica srpskog porekla i državljana Republike Srbije u inostranstvu;
u saradnji sa drugim nadležnim organima državne uprave, sprovodi glasanje državljana Republike Srbije koji imaju prebivalište ili boravište u inostranstvu za vreme izbora i referenduma na republičkom nivou;
u saradnji sa drugim organima državne uprave, obavlja poslove razgraničenja sa susednim državama, izrađuje i čuva dokumentaciju o državnoj granici;
prikuplja i čuva dokumentaciju o spoljnoj politici Republike Srbije, podstiče naučnoistraživački rad u oblasti spoljne politike i međunarodnih odnosa;
sprovodi postupak sticanja, održavanja i raspolaganja nepokretnom imovinom u inostranstvu koja je neophodna za rad diplomatsko-konzularnih predstavništava;
organizuje, održava i štiti sisteme informatičkih, telekomunikacionih, kurirskih i drugih veza sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima i drugim informacionim sistemima;
obavlja poslove bezbednosti Ministarstva, diplomatsko-konzularnih predstavništava i zaposlenih;
26) u saradnji sa drugim nadležnim organima saglasno posebnom zakonu obezbeđuje učešće u međunarodnim misijama;
27) obavlja i druge poslove određene zakonom.
Poslove iz svog delokruga Ministarstvo vrši neposredno i preko diplomatsko-konzularnih predstavništava.
Savetodavna tela
Član 6.
U cilju stručnijeg i svestranijeg formulisanja predloga strategije spoljne politike i unapređenja ukupnih aktivnosti Ministarstva, ministar spoljnih poslova (u daljem tekstu: ministar) može da osniva savetodavna tela, sastavljena od uglednih stručnjaka iz odgovarajućih oblasti, čije bi angažovanje u savetodavnim telima bilo počasne prirode.
Vrste diplomatsko-konzularnih predstavništava
Član 7.
Diplomatsko-konzularna predstavništva jesu stalne diplomatske misije i konzularna predstavništva.
Stalne diplomatske misije jesu ambasade, koje se osnivaju u drugim državama, i stalne misije, koje se osnivaju pri međunarodnim organizacijama.
Konzularna predstavništva mogu biti osnovana u rangu generalnih konzulata, konzulata, vicekonzulata i konzularnih agencija, u zavisnosti od obima bilateralnih odnosa, obima ekonomske saradnje i brojnosti dijaspore.
Poslovi stalne diplomatske misije
Član 8.
Stalna diplomatska misija obavlja one poslove iz delokruga Ministarstva koji spadaju u reprezentativne i spoljnopolitičke funkcije predviđene međunarodnim ugovorima i diplomatskom praksom.
U obavljanju poslova iz svog delokruga stalna diplomatska misija dužna je da postupa u skladu sa Ustavom, zakonima, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima i podzakonskim opštim aktima, kao i po direktivama ministra i u skladu sa tim direktivama datim instrukcijama i uputstvima rukovodilaca nadležnih unutrašnjih jedinica Ministarstva.
Pored poslova navedenih u st. 1. i 2. ovog člana, ambasada vrši i konzularne funkcije.
Poslovi konzularnog predstavništva
Konzularno predstavništvo obavlja one poslove iz delokruga Ministarstva koji spadaju u konzularne funkcije predviđene međunarodnim ugovorima i diplomatsko-konzularnom praksom.
U obavljanju poslova iz svog delokruga, konzularno predstavništvo postupa u skladu sa Ustavom, zakonima, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima i podzakonskim opštim aktima, kao i po direktivama ministra i u skladu sa tim direktivama datim instrukcijama i uputstvima rukovodilaca nadležnih unutrašnjih jedinica Ministarstva, kao i ambasadora akreditovanog u državi prijema.
Po pravilu, konzularno predstavništvo održava odnose sa centralnim organima države prijema preko ambasade Republike Srbije u toj državi, a kada to izričito dopuštaju međunarodni sporazumi ili zakoni i praksa države prijema, komunikacija se može vršiti i neposredno.
Ukoliko u stranoj državi nema ambasade Republike Srbije ili ona nije u mogućnosti da obavlja svoje dužnosti, konzularno predstavništvo, po ovlašćenju ministra, a na osnovu sporazuma sa državom prijema, može da preuzme određene diplomatske funkcije.
Poslovi kulturno-informativnog centra
Član 10.
Kulturno-informativni centar obavlja poslove javne diplomatije iz delokruga Ministarstva i drugih organa državne uprave iz oblasti kulture, u cilju povećanja ugleda Republike Srbije.
U obavljanju poslova iz svog delokruga, kulturno-informativni centar dužan je da postupa u skladu sa Ustavom, zakonima, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorima i podzakonskim opštim aktima, a po direktivama ministra i u skladu sa tim direktivama datim instrukcijama i uputstvima rukovodilaca nadležnih unutrašnjih jedinica Ministarstva, kao i ambasadora akreditovanog u državi prijema.
Član 11.
Specijalna misija predstavlja Republiku Srbiju u stranoj državi, odnosno pri međunarodnoj organizaciji radi izvršenja posebnih zadataka.
Osnivanje i zadaci specijalne misije, trajanje, imenovanje njenog šefa, određivanje zvanja, način finansiranja i uslovi rada uređuju se posebnim aktom Vlade, na predlog ministra.
Zaštita interesa
Član 12.
Radi zaštite interesa Republike Srbije i njenih državljana i pravnih lica u državama u kojima nema diplomatsko-konzularno predstavništvo, Republika Srbija može zaključiti međunarodni ugovor sa trećom državom koja će te interese štititi posredstvom svog diplomatsko-konzularnog predstavništva, u skladu sa međunarodnim pravom i diplomatskom praksom.
Republika Srbija može zaključiti međunarodni ugovor o zaštiti interesa trećih država i njihovih građana u inostranstvu od strane diplomatsko-konzularnih predstavništava.
Osoblje diplomatsko-konzularnog predstavništva
Član 13.
Osoblje diplomatsko-konzularnog predstavništva čine šef predstavništva, diplomatsko i konzularno osoblje, administrativno-tehničko osoblje i poslužno osoblje, u smislu međunarodnih konvencija.
Osoblje kulturno-informativnog centra
Član 14.
Osoblje u kulturno-informativnim centrima čine direktor, stručno i administrativno-tehničko osoblje, ako međudržavnim sporazumom ili aktom o osnivanju centra nije drukčije određeno.
Postavljenje i opoziv šefa stalne diplomatske misije
Član 15.
Na inicijativu ministra, Vlada utvrđuje predlog o postavljenju šefa stalne diplomatske misije – ambasadora, o čijem postavljenju, po dobijanju agremana države prijema, odlučuje predsednik Republike ukazom. Agreman kao preduslov za postavljenje se ne odnosi na šefove stalne misije Republike Srbije pri međunarodnoj organizaciji.
Na inicijativu ministra, Vlada utvrđuje predlog o opozivu šefa stalne diplomatske misije –- ambasadora, o čijem opozivu odlučuje predsednik Republike ukazom.
Ukaz o postavljenju, odnosno opozivu šefa stalne diplomatske misije – ambasadora objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Član 16.
Ambasador na nerezidencijalnoj osnovi može biti akreditovan u jednoj ili u više država u kojima Republika Srbija nema diplomatsko-konzularna predstavništva.
Na funkciju ambasadora na nerezidencijalnoj osnovi može se postaviti ambasador Republike Srbije sa sedištem u trećoj državi ili ambasador u Ministarstvu, koji bi po potrebi i u skladu sa direktivom ministra boravio u stranoj državi.
Ambasador na nerezidencijalnoj osnovi postavlja se i opoziva na način i po postupku iz člana 15. ovog zakona.
Specijalni izaslanik ministra
Član 17.
Ministar može imenovati svog specijalnog izaslanika koji privremeno boravi u stranoj državi ili pri međunarodnoj organizaciji radi izvršenja posebnih zadataka.
Dužnosti šefa stalne diplomatske misije
Član 18.
Šef stalne diplomatske misije obavlja dužnosti u skladu sa međunarodnim konvencijama o diplomatskim odnosima i o predstavljanju država u odnosima sa međunarodnim organizacijama, a naročito:
predstavlja Republiku Srbiju u stranoj državi ili u međunarodnoj organizaciji;
potpisuje diplomatske instrumente;
prenosi i zastupa stavove Vlade.
Šef stalne diplomatske misije za svoj rad odgovara ministru, Vladi i predsedniku Republike.
Otpravnik poslova
Član 19.
U odsustvu ambasadora, dužnost šefa stalne diplomatske misije privremeno obavlja otpravnik poslova koga odredi ambasador iz redova diplomata, a u slučaju kada je ambasador opozvan ili sprečen da vrši dužnost imenovanje otpravnika poslova vrši ministar.
Šef konzularnog predstavništva
Član 20.
Šef konzularnog predstavništva ima konzularno zvanje koje odgovara utvrđenom rangu predstavništva (član 7. stav 3).
Na predlog ministra, Vlada postavlja i razrešava generalnog konzula, dok šefove ostalih konzularnih predstavništava imenuje i razrešava ministar.
Rešenje Vlade o postavljenju i razrešenju generalnog konzula objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Šef konzularnog predstavništva obavlja dužnosti koje proizilaze iz funkcija predstavništva (član 9. ovog zakona) i za svoj rad odgovara ambasadoru akreditovanom u državi prijema i ministru.
Kad je Vlada postavila šefa konzularnog predstavništva, on za svoj rad odgovara ambasadoru akreditovanom u državi prijema, ministru i Vladi.
Počasni konzul
Član 21.
Vlada na predlog ministra i uz saglasnost države prijema, može za počasnog konzula postaviti lice, bez obzira na državljanstvo, koje u svojoj državi uživa ugled i želi da zastupa interese Republike Srbije.
Funkcije, odnosno konzularne poslove koje počasni konzul može da obavlja na svom konzularnom području i prava i dužnosti počasnog konzula u obavljanju funkcije, odnosno konzularnih poslova propisuje ministar.
Počasni konzul dužan je da obavlja svoje funkcije saglasno politici i stavovima Vlade i na osnovu instrukcija šefa stalne diplomatske misije u državi prijema, odnosno rukovodioca nadležne unutrašnje jedinice Ministarstva.
Direktor kulturno-informativnog centra
Član 22.
Ministar imenuje i razrešava direktora kulturno-informativnog centra.
Direktor kulturno-informativnog centra obavlja dužnosti koje proizilaze iz poslova centra (član 10. ovog zakona) i za svoj rad odgovara ministru i ambasadoru akreditovanom u državi prijema.
Glava treća
OTVARANjE I ZATVARANjE PREDSTAVNIŠTAVA
Odlučivanje o otvaranju i zatvaranju diplomatsko-konzularnog predstavništva
Na predlog ministra, Vlada donosi odluku o otvaranju i zatvaranju diplomatsko-konzularnog predstavništva u drugoj državi, odnosno pri međunarodnoj organizaciji.
Vlada može, na predlog ministra, doneti odluku o otvaranju ili zatvaranju kancelarije diplomatsko-konzularnog predstavništva izvan njegovog sedišta, radi obavljanja poslova iz određene oblasti.
U odluci Vlade o otvaranju ili zatvaranju konzularnog predstavništva navodi se njegov rang i konzularno područje, saglasno prethodno pribavljenoj saglasnosti zemlje prijema.
Odluke Vlade iz st. 1. i 2 ovog člana objavljuju se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Odlučivanje o otvaranju i zatvaranju kulturno-informativnog centra
Član 24.
Na predlog ministra, Vlada donosi odluku o otvaranju i zatvaranju kulturno-informativnog centra u drugoj državi.
Davanje saglasnosti za otvaranje predstavništva u Republici Srbiji
Član 25.
Na predlog ministra, Vlada odlučuje o davanju saglasnosti za otvaranje predstavništva druge države ili međunarodne organizacije u Republici Srbiji, kao i o otvaranju izdvojenih kancelarija predstavništva van mesta njegovog sedišta, ako je takav zahtev postavljen.
Odluka Vlade objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Glava četvrta
IMOVINA KOJU KORISTE DIPLOMATSKO-KONZULARNA PREDSTAVNIŠTVA
Raspolaganje nepokretnostima u inostranstvu
Član 26.
O pribavljanju, prodaji, davanju u zakup zemljišta, zgrada, poslovnih prostorija, kao i o kupovini stanova koji se koriste za potrebe diplomatsko-konzularnih predstavništava, na osnovu odluke Vlade, ugovor zaključuje ministar ili, po posebnom ovlašćenju, šef diplomatsko-konzularnog predstavništva.
Standarde i normative saglasno kojima diplomatsko-konzularna predstavništva koriste nepokretnosti, polazeći od važećih propisa države prijema, propisuje ministar.
Korišćenje, održavanje i upravljanje imovinom u inostranstvu
Član 27.
Ministarstvo organizuje i vrši poslove u vezi sa korišćenjem, održavanjem i upravljanjem nepokretnostima koje se koriste za potrebe diplomatsko-konzularnih predstavništava, na način koji propisuje Vlada.
Poslovi u vezi sa zakupom, korišćenjem, održavanjem i upravljanjem pokretnim stvarima koje se koriste za potrebe diplomatsko-konzularnih predstavništava vrše se na način koji propisuje ministar.
Glava peta
POSEBNE ODREDBE O RADNIM ODNOSIMA U MINISTARSTVU
1. Primena propisa
Član 28.
Na radne odnose u Ministarstvu primenjuju se odredbe zakona i drugih podzakonskih opštih akata kojima se uređuju prava i dužnosti funkcionera, prava i dužnosti državnih službenika i pojedina prava i dužnosti nameštenika ako ovim zakonom nije drukčije određeno.
2. Status zaposlenih
Zaposleni
Član 29.
U Ministarstvu status zaposlenih imaju: funkcioneri, državni službenici na položaju, državni službenici na diplomatskim i konzularnim poslovima (u daljem tekstu: diplomate), državni službenici na pravnim, informatičkim, materijalno-finansijskim, računovodstvenim i administrativnim poslovima – povezanim sa diplomatskim i konzularnim poslovima (u daljem tekstu: izvršioci) i lica na pratećim pomoćno-tehničkim poslovima (u daljem tekstu: nameštenici).
Funkcioneri
Član 30.
Funkcioneri u Ministarstvu jesu: državni sekretar; šef stalne diplomatske misije – ambasador; ambasador na nerezidencijalnoj osnovi; generalni konzul.
Državni službenici na položaju
Član 31.
Državni službenici na položaju jesu: pomoćnik ministra i generalni sekretar ministarstva, koje postavlja Vlada prema zakonu kojim se uređuje položaj državnih službenika.
Državni službenik na položaju može imati zamenika kojeg određuje ministar iz redova diplomata.
Diplomate
Član 32.
Diplomate su nosioci diplomatskih zvanja koji su u radnom odnosu na naodređeno vreme u Ministarstvu.
Status diplomate u zvanju izvanrednog i opunomoćenog ambasadora dobijaju i šefovi stalnih diplomatskih misija koje, na predlog Vlade, postavlja predsednik Republike, a koji nisu u radnom odnosu na neodređeno vreme u Ministarstvu.
Status diplomate dobijaju i lica koja obavljaju posebne dužnosti u diplomatsko-konzularnim predstavništvima na osnovu sporazuma sa drugim organima državne uprave – za vreme trajanja dužnosti.
Status diplomate mogu dobiti i lica koja su na osnovu člana 39. stav 1. ovog zakona primljena u radni odnos u Ministarstvo.
Poseban program priprema, stručnog usavršavanja i osposobljavanja lica iz st. 2, 3. i 4. ovog člana za rad u diplomatsko-konzularnom predstavništvu utvrđuje ministar.
Diplomatska zvanja
Član 33.
Diplomate imaju jedno od sledećih zvanja: ambasador u Ministarstvu, ministar savetnik, prvi savetnik, savetnik, prvi sekretar, drugi sekretar, treći sekretar i ataše.
Uslovi za sticanje diplomatskog zvanja
Član 34.
Opšti uslovi za sticanje diplomatskog zvanja jesu:
1) za zvanje ataše – uspešno okončan pripravnički staž i položen diplomatsko-konzularni ispit;
2) za najniže diplomatsko zvanje koje je predviđeno za radno mesto na koje je zaposleni primljen – zadovoljenje na probnom radu i položen diplomatsko-konzularni ispit;
3) za jedno od zvanja predviđeno za radno mesto na koje je zaposleni premešten, a koje odgovara njegovom radnom iskustvu u struci i pokazanom znanju na ispitu – položen diplomatsko-konzularni ispit;
4) za jedno od zvanja predviđeno za radno mesto na koje je premešten državni službenik iz drugog organa državne uprave, odnosno lice iz člana 39. stav 1. ovog zakona, a koje odgovara njegovom radnom iskustvu u struci – uspešno okončan poseban program priprema stručnog usavršavanja i osposobljavanja za rad u diplomatsko-konzularnom predstavništvu.
Posebne uslove za sticanje i način sticanja i gubitka diplomatskog zvanja, na predlog ministra, propisuje Vlada.
Napredovanje diplomata
Član 35.
Diplomate napreduju u zvanjima rešenjem ministra, a na osnovu rezultata rada, stručnosti, odgovarajućeg radnog iskustva i potreba Ministarstva.
Rezultati rada se izražavaju radnom ocenom, na način bliže propisan uredbom Vlade kojom je uređeno ocenjivanje državnih službenika.
Stručnost se utvrđuje na osnovu stepena obrazovanja, rezultata postignutih na diplomatsko-konzularnom ispitu, stručnim usavršavanjima, kao i na osnovu periodične verifikacije stručne sposobnosti.
Potrebe Ministarstva se sagledavaju kroz potrebu ravnomerne popunjenosti unutrašnjih jedinica odgovarajućim diplomatskim zvanjima i potrebu predstavljanja Republike Srbije na odgovarajućim diplomatskim nivoima.
Konzularna zvanja
Član 36.
Rang generalnog konzula, konzula, vicekonzula i konzularnog agenta nose diplomate samo za vreme rada u konzularnom predstavništvu.
Rang generalnog konzula mogu imati diplomate u zvanju ambasadora u Ministarstvu i ministra – savetnika.
Rang konzula mogu imati diplomate u zvanju prvi savetnik, savetnik i prvi sekretar.
Rang vice-konzula mogu imati diplomate u zvanju drugi sekretar, treći sekretar i ataše.
Rang konzularnog agenta mogu imati diplomate u zvanju treći sekretar i ataše.
Zapošljavanje lokalnog osoblja
Član 37.
U diplomatsko-konzularnom predstavništvu može se, kada je to neophodno i finansijski opravdano, za rad van radnog odnosa angažovati lokalno osoblje za obavljanje administrativnih, tehničkih, pomoćnih i drugih poslova.
Pod lokalnim osobljem smatraju se lica sa stranim državljanstvom ili državljani Republike Srbije sa regulisanim boravkom u državi prijema.
Uzajamna prava i obaveze uređuju se ugovorom, u skladu sa aktom ministra, međunarodnim diplomatskim konvencijama i propisima države prijema.
3. Popunjavanje slobodnih radnih mesta u Ministarstvu
Opšti i posebni uslovi
Član 38.
Popunjavanje slobodnih radnih mesta u Ministarstvu vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.
Lica koja zasnivaju radni odnos u Ministarstvu ili se u Ministarstvo premeštaju iz drugih organa državne uprave na diplomatska radna mesta, pored opštih uslova za zaposlenje državnih službenika, moraju da ispune sledeće posebne uslove koji proističu iz obavljanja spoljnih poslova:
1) odgovarajuće znanje jednog ili više stranih jezika, u zavisnosti od zvanja i radnog mesta;
2) odgovarajuća znanja iz oblasti spoljne politike, međunarodnih odnosa, međunarodnog prava i sistema državne uprave;
3) zadovoljavajuće psihofizičke sposobnosti i psihičku stabilnost.
Lica koja zasnivaju radni odnos u Ministarstvu na radnom mestu izvršilaca i nameštenika, ili se na ta radna mesta privremeno premeštaju iz drugih organa državne uprave, moraju da poseduju znanja propisana aktom o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta.
Ispunjenost uslova iz st. 2. i 3. ovog člana proverava konkursna komisija koju imenuje ministar u skladu sa zakonom kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika.
Ministarstvo je dužno da u saradnji sa nadležnom zdravstvenom ustanovom organizuje periodične provere psihofizičke sposobnosti diplomata i drugih zaposlenih lica.
Posebne mere za unapređenje diplomatskog kadra Ministarstva
Član 39.
U izuzetnim slučajevima, kada potrebe diplomatske službe to uslove, ministar može bez sprovođenja konkursa doneti rešenje o prijemu u radni odnos na neodređeno vreme lica sa odgovarajućim iskustvom u naučnoistraživačkom radu, značajnim diplomatskim iskustvom, profesionalnim znanjima i veštinama, ili iskustvom u radu u međunarodnim i drugim organizacijama.
Po odluci ministra, Diplomatska akademija organizuje povremene provere znanja, znanja jezika i veština diplomata, kao i drugih zaposlenih u Ministarstvu, u cilju utvrđivanja njihove stručnosti i sposobnosti za bavljenje poslovima radnog mesta na koje su raspoređeni.
Zaposleni koji ne pokaže da poseduje znanja i veštine neophodne za određeno radno mesto premešta se na odgovarajuće radno mesto u Ministarstvu, a ako takvog slobodnog radnog mesta nema, stiče status neraspoređenog u skladu sa zakonom kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika.
Postupak provere znanja ministar određuje direktivom.
Prava funkcionera
Član 40.
Funkcioneri u Ministarstvu (osim državnog sekretara – koji je u radnom odnosu za vreme vršenja dužnosti ministra na čiji je predlog postavljen) zasnivaju radni odnos na određeno vreme u Ministarstvu dok im traje dužnost na koju su postavljeni.
Šef stalne diplomatske misije – ambasador i ambasador na nerezidencijalnoj osnovi imaju pravo na platu u visini plate koju ostvaruje diplomata u zvanju ambasadora u Ministarstvu, generalni konzul ima pravo na platu u visini plate koju ostvaruje diplomata u zvanju ministra savetnika, a ostvaruju i prava na poseban dodatak na osnovnu platu, posebne naknade troškova i druga primanja za vreme rada u inostranstvu.
Po prestanku radnog odnosa na određeno vreme, funkcioneri iz stava 1. ovog člana prestaju da ostvaruju prava koja su imali za vreme vršenja te dužnosti, uključujući i prava utvrđena posebnim zakonom.
Premeštaj na rad u diplomatsko-konzularno predstavništvo
Član 41.
Premeštaj u diplomatsko-konzularno predstavništvo zaposlenih u Ministarstvu vrši se, po pravilu, na period do četiri godine.
Odredbe o premeštaju zaposlenih u diplomatsko-konzularno predstavništvo, shodno se primenjuju i na državne službenike iz drugih organa državne uprave koji se premeštaju u ta predstavništva.
Ministar može doneti rešenje o povlačenju člana diplomatsko-konzularnog predstavništva i pre isteka perioda na koji je upućen, odnosno o privremenom produženju rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu kad potrebe službe takvo produženje zahtevaju.
Pri premeštaju iz diplomatsko-konzularnog predstavništva u Ministarstvo pod odgovarajućim radnim mestom podrazumeva se radno mesto u Ministarstvu na kome se poslovi obavljaju u istom zvanju ili neposredno nižem zvanju, kao i upražnjeno radno mesto sa najvišim zvanjem u okviru odgovarajućeg stepena školske spreme.
Ako je zaposleni premešten na radno mesto sa nižim zvanjem, ministar može odlučiti da zaposleni zadrži zvanje koje je imao pre premeštaja u diplomatsko-konzularno predstavništvo.
Postupak upućivanja zaposlenih na rad u diplomatsko-konzularno predstavništvo propisuje ministar.
Razrešenje sa položaja zbog premeštaja u diplomatsko-konzularno predstavništvo
Član 42.
Pored razloga za razrešenje sa položaja utvrđenih zakonom kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika, državni službenik na položaju, može biti razrešen i radi potrebe premeštaja u diplomatsko-konzularno predstavništvo.
4. Stručno usavršavanje i osposobljavanje
Stručni ispiti
Član 43.
Polaganje stručnog diplomatsko-konzularnog ispita uslov je za rad u Ministarstvu na radnom mestu razvrstanom u diplomatskom zvanju, osim u slučajevima predviđenim članom 32. st. 2. i 3. ovog zakona.
Diplomatsko-konzularni ispit polaže se po programu Diplomatske akademije Ministarstva i zamenjuje državni stručni ispit.
Za rad na određenim specifičnim poslovima, pored državnog stručnog ispita, izvršioci polažu i poseban ispit čiji program, način i uslove polaganja propisuje ministar.
Stručno usavršavanje i osposobljavanje u Ministarstvu
Član 44.
Ministarstvo se kontinuirano brine o stručnom usavršavanju zaposlenih, osposobljavanju pripravnika i pripremama za rad u diplomatsko-konzularnim predstavništvima.
Stručno usavršavanje ostvaruje se kroz posebne programe iz područja važnih za obavljanje spoljnih poslova, putem kurseva, seminara, predavanja i drugih oblika usavršavanja koje organizuje Diplomatska akademija.
Stručno usavršavanje van Ministarstva i dodatno obrazovanje
Član 45.
Po odobrenju ministra, stručno usavršavanje i dodatno obrazovanje može se obavljati i na visokoškolskim i drugim specijalizovanim ustanovama u Republici Srbiji ili u inostranstvu, o trošku Ministarstva ili zainteresovanog kandidata, u skladu sa aktom ministra, kao i planom i potrebama službe.
Diplomatska akademija
Član 46.
Diplomatska akademija je organizaciona jedinica u sastavu Ministarstva, koja se u saradnji sa stručnim, visokoškolskim i naučnoistraživačkim institucijama u zemlji i inostranstvu, bavi:
stručnim osposobljavanjem pripravnika, stalnim profesionalnim usavršavanjem diplomata i drugih zaposlenih u Ministarstvu, kao i u drugim organima državne uprave i institucijama javnog sektora u vezi sa posebnim ciljevima i prirodom obrazovanja u oblasti spoljne politike i međunarodnih odnosa;
organizovanjem nastavno-naučnih aktivnosti, informativnih i obrazovnih seminara, simpozijuma, tribina, konsultativnih sastanaka, predavanja, međunarodnih skupova i drugih studijskih programa;
ostvarivanjem međunarodne saradnje sa akademijama i fondacijama stranih zemalja putem seminara, predavanja i drugih aktivnosti u vezi sa spoljnopolitičkim pitanjima u zemlji i inostranstvu;
organizovanjem polaganja diplomatsko-konzularnog i posebnih stručnih ispita iz člana 43. ovog zakona;
organizovanjem stalnog usavršavanja i ispita za proveru znanja zaposlenih iz oblasti stranih jezika i informatike;
organizovanjem povremenih provera stručnih znanja zaposlenih u Ministarstvu na način određen članom 39. stav 2. ovog zakona;
organizovanjem priprema i stručnog usavršavanja i osposobljavanja po posebnom programu iz člana 32. stav 5. ovog zakona.
5. Prava i dužnosti zaposlenih u Ministarstvu i osoblja diplomatsko-konzularnih predstavništava
Dužnosti koje proizlaze iz obavljanja spoljnih poslova
Član 47.
Dužnosti diplomata, drugih zaposlenih u Ministarstvu i svih članova diplomatsko-konzularnih predstavništava jesu:
da u obavljanju službe i van nje, štite interes i ugled Republike Srbije;
da postupaju u skladu sa pravilima međunarodnog prava i prakse;
da pravovremeno, tačno i objektivno izveštavaju Ministarstvo, odnosno šefa diplomatsko-konzularnog predstavništva o događajima, stečenim saznanjima i dokumentima koji su od značaja za obavljanje dužnosti i interese Republike Srbije;
da štite imovinu, opremu i poverljive podatke;
da poštuju propise, pravila ponašanja i protokol države prijema za vreme dok se nalaze na radu u diplomatsko-konzularnom predstavništvu.
Pravila ponašanja diplomata i drugih zaposlenih u Ministarstvu propisuje ministar.
Posebna pravila disciplinskog postupka
Član 48.
Specifičnosti vođenja disciplinskog postupka protiv zaposlenih koji se nalaze na radu u diplomatsko-konzularnim predstavništvima propisuje ministar.
Utvrđivanje plata
Član 49.
Zaposleni u Ministarstvu, izuzetno od zakona i podzakonskih opštih akata kojima se uređuje ostvarivanje prava na platu, naknadu troškova i otpremnina i drugih primanja u državnim organima, odnosno državnih službenika i nameštenika, imaju – za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu, pravo na: poseban dodatak na osnovnu platu; posebne naknade troškova (za zdravstveno osiguranje, za troškove stanovanja, za troškove školovanja, za troškove prevoza posmrtnih ostataka) i druga primanja (otpravničko, žeransko i funkcionalno primanje, i primanje za izdržavane članove porodice).
Bliže uslove za ostvarivanja prava na poseban dodatak na osnovnu platu, posebne naknade troškova, druga primanja, i visinu dodatka, naknada i primanja, kao i koeficijente za obračun i isplatu plata diplomata, na predlog ministra, propisuje Vlada.
Odredbe ovog zakona o pravu na poseban dodatak na osnovnu platu, posebnim naknadama troškova i drugim primanjima zaposlenih u Ministarstvu shodno se primenjuju i na državne službenike koji iz drugih organa državne uprave budu premešteni u diplomatsko-konzularna predstavništva.
Poseban dodatak na osnovnu platu
Član 50.
Poseban dodatak na osnovnu platu utvrđuje se u skladu sa troškovima života u zemlji službovanja prema statističkim podacima Organizacije ujedinjenih nacija, kao i drugim relevantnim okolnostima, među kojima su uslovi rada u zemlji službovanja, neophodnost upotrebe stranog jezika u obavljanju službe i troškovi izdržavanja porodice.
Prilikom određivanja posebnog dodataka na osnovnu platu osoblju diplomatsko-konzularnog predstavništva uzeće se u obzir obim i stepen složenosti rada u tom predstavništvu.
Naknada troškova za zdravstveno osiguranje
Član 51.
Zaposleni u Ministarstvu za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu i članovi njegovog porodičnog domaćinstva, koji sa njim borave u inostranstvu imaju pravo na naknadu troškova za osnovno zdravstveno osiguranje prema propisima zemlje u kojoj radi, ako ostvarivanje ovog prava nije obezbeđeno međunarodnim ugovorom.
Članovima porodičnog domaćinstva, u smislu ovog zakona, smatraju se supružnik, maloletna deca i deca (bračna, vanbračna, usvojena, pastorčad, štićenik i hranjenik) na redovnom školovanju do navršene 26. godine života, ukoliko ne ostvaruju prihod po osnovu rada u inostranstvu, borave sa zaposlenim i nosioci su službenog ili diplomatskog pasoša.
Naknada troškova stanovanja
Član 52.
Zaposleni u Ministarstvu za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu ima pravo na naknadu troškova stanovanja, ako mu nije obezbeđen službeni odnosno besplatan smeštaj.
Naknada troškova za školovanje dece
Član 53.
Zaposleni u Ministarstvu za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu ima pravo na naknadu troškova na ime obaveznog predškolskog i osnovnog vaspitanja i obrazovanja, kao i redovnog srednjoškolskog obrazovanja.
Naknada troškova za slučaj smrti u inostranstvu
Član 54.
Posmrtni ostaci člana diplomatsko-konzularnog predstavništva ili člana njegovog porodičnog domaćinstva koji je preminuo za vreme službe u inostranstvu, prevoze se i sahranjuju o trošku Ministarstva.
Članovi porodičnog domaćinstva preminulog člana diplomatsko-konzularnog predstavništva imaju pravo da borave u inostranstvu i ostvaruju druga prava u skladu sa ovim zakonom najduže još dva meseca od dana njegove smrti.
Otpravničko, žeransko i funkcionalno primanje
Član 55.
Šef stalne diplomatske misije ima pravo na funkcionalno primanje, koje je namenjeno za angažovanje lokalnog osoblja u obavljanju poslova u rezidenciji.
Privremeni otpravnik poslova kao i konzul žeran, dok se nalazi na dužnosti, ima pravo na otpravničko, odnosno žeransko primanje.
Primanja za članove porodičnog domaćinstva
Član 56.
Zaposleni u Ministarstvu za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu ima pravo na primanja za članove porodičnog domaćinstva koji sa njim borave u inostranstvu.
Rad pod posebnim uslovima
Član 57.
Zaposleni koji je upućen u diplomatsko-konzularno predstavništvo dužan je da radi pod posebnim uslovima kada je to neophodno radi izvršenja dužnosti utvrđenih ovim zakonom.
Pod posebnim uslovima se smatraju rad u opasnim zonama i rad u teškim klimatskim uslovima.
Pravo na produženo osiguranje i povratak supružnika na posao
Član 58.
Za vreme trajanja rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu, supružnik zaposlenog ima pravo na uplatu penzijskog i invalidskog osiguranja iz sredstava Ministarstva, pod uslovom da je bio zaposlen ili registrovan kod nadležne službe za zapošljavanje pre odlaska u inostranstvo.
Vreme koje je zaposleni proveo na radu u diplomatsko-konzularnom predstavništvu računaće se njegovom supružniku, koji je kao nezaposlen bio prijavljen kod nadležne službe za zapošljavanje, u staž osiguranja koji se izjednačava s radnim stažom.
Sredstva potrebna za osiguranje prava iz ovoga člana obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Porodiljsko odsustvo i odsustvo sa rada radi nege deteta
Član 59.
Za vreme porodiljskog odsustva, zaposlena koja se nalazi na radu u diplomatsko-konzularnom predstavništvu ne može biti vraćena u zemlju, osim na svoj pismeni zahtev.
Odsustvo sa rada radi nege deteta, zaposlena koristi u Republici Srbiji.
Povrede na radu, profesionalna oboljenja i oboljenja u vezi sa radom
Član 60.
Povrede na radu i oboljenja koja su uzrokovana boravkom na radnom mestu u diplomatsko-konzularnom predstavništvu i proističu iz suštinske razlike između uslova života u inostranstvu i uslova života u Republici Srbiji, smatraju se povredama na radu, profesionalnim oboljenjima i oboljenjima u vezi sa radom u skladu sa zakonom i podzakonskim opštim aktima kojima se uređuje oblast bezbednosti i zdravlja na radu.
Gubitak radne sposobnosti
Član 61.
Promene psihofizičkog stanja ili stabilnosti zaposlenog u Ministarstvu, koje ga po oceni komisije zdravstvene ustanove sa kojom Ministarstvo ima zaključen ugovor o obavljanju zdravstvenih pregleda zaposlenih (član 38. stav 5. ovog Zakona) čine nesposobnim za obavljanje poslova radnog mesta na koje je raspoređen, smatraju se gubitkom radne sposobnosti u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Glava šesta
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Rok za donošenje podzakonskih opštih akata
Član 62.
Podzakonski opšti akti koji su predviđeni ovim zakonom biće doneti do 1. januara 2009. godine.
Prestanak važenja ranijeg zakona
Član 63.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o inostranim poslovima („Službeni list SRJ”, br. 59/98, 6/99 i 68/02).
Stupanje na snagu zakona
Član 64.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Odredba člana 51. stav 1. stupa na snagu 1. januara 2009. godine.
OBRAZLOŽENjE
I Ustavni osnov
Ustavni osnov za donošenje Zakona o spoljnim poslovima sadržan je u odredbi člana 97. tačka 1. Ustava Republike Srbije, kojim je predviđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje njen međunarodni položaj i odnose sa drugim državama i međunarodnim organizacijama i u tački 16. kojom je predviđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje organizaciju, nadležnost i rad republičkih organa.
II Razlozi za donošenje Zakona
Donošenjem novog Ustava Republike Srbije i Zakona o ministarstvima (”Službeni glasnik RS„ br. 48/07) kojim je Ministarstvo spoljnih poslova uvršteno u sistem državne uprave Republike Srbije, stvorili su se uslovi da Republika Srbija dobije i Zakon o spoljnim poslovima. Ova važna oblast aktivnosti državnih organa i života društva u celini do sada je bila uređena Zakonom o inostranim poslovima Srbije i Crne Gore (”Službeni list SRJ„ br. 59/98, 6/99 i 68/2002).
Imajući u vidu obim i istorijski značaj aktuelnih spoljnopolitičkih aktivnosti naše zemlje, prilikom izrade Predloga zakona težilo se da postojeći odnosi i postupanje državnih organa u oblasti spoljne politike i međunarodnih odnosa dobiju svoj pravni osnov, ali i sa otvaranjem mogućnosti za razvoj modernog diplomatskog aparata dostojnog jedne evropske države.
Takođe, predlagač je vodio računa da odredbe Zakona o spoljnim poslovima budu usklađene sa Ustavom Republike Srbije, Zakonom o ministarstvima, Zakonom o državnoj upravi (”Službeni glasnik RS„ br. 79/2005) i Zakonom o državnim službenicima (”Službeni glasnik RS„ br. 79/2005, 81/2005 i 83/2005), kao i potvrđenim međunarodnim ugovorima iz oblasti diplomatskih i konzularnih odnosa koji su sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primenjuju. Prevashodno su uzete u obzir Bečka konvencija o diplomatskim odnosima i Bečka konvencija o konzularnim odnosima. Prilikom izrade Predloga zakona korišćena su i iskustva drugih evropskih zemalja u ovoj vrsti zakonske regulative.
III Obrazloženje pojedinih rešenja
Uvodne odredbe
Uvodne odredbe posvećene su sadržini Zakona i njegovom odnosu prema drugim propisima. Zakonom o spoljnim poslovima uređuju se:
nadležnost državnih organa u oblasti spoljnih poslova
delokrug i organizacija Ministarstva spoljnih poslova;
postupak odlučivanja o otvaranju i zatvaranje diplomatsko-konzularnih predstavništava Republike Srbije u inostranstvu i diplomatskih misija stranih država u Republici Srbiji, kao i predstavništava međunarodnih organizacija;
postupak sticanja, upravljanja i raspolaganja imovinom u inostranstvu neophodnom za rad diplomatsko-konzularnih predstavništava;
diplomatska i konzularna zvanja, kao i posebna prava i dužnosti diplomata i drugih zaposlenih u Ministarstvu koja proizlaze iz obavljanja spoljnih poslova.
Nadležnost državnih organa u oblasti spoljnih poslova
Polazeći od odredbi člana 25. Zakona o ministarstvima i člana 64. Zakona o državnoj upravi, druga glava Zakona o spoljnim poslovima postavlja osnove međusobnog odnosa državnih organa u obavljanju spoljnih poslova (član 2. ”Utvrđivanje i sprovođenje spoljne politike„). Ovi odnosi se zasnivaju na načelu saradnje (član 3.), koje se ostvaruje međusobnim izveštavanjem i koordinacijom svih spoljnopolitičkih aktivnosti. Nadležnost Ministarstva spoljnih poslova u procesu koordinacije spoljnopolitičkih aktivnosti i odnos drugih državnih organa prema Ministarstvu regulisani su u članu 4.. Takođe, istim članom se uređuju osnovi postupka komunikacije domaćih organa sa predstavnicima drugih država i međunarodnih organizacija, kao i sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije u svetu.
Delokrug i organizacija Ministarstva
Na osnovu člana 3. Zakona o ministarstvima koji ustanovljava oblasti u kojima Ministarstvo spoljnih poslova obavlja svoje poslove, ostavljajući pri tom mogućnost da Ministarstvo obavlja ”i druge poslove koji su određeni zakonom kojim se uređuju inostrani poslovi„ bliže su uređene nadležnosti ovog ministarstva (član 5. Predloga zakona). Tako su poslovi Ministarstva spoljnih poslova konkretizovani u odnosu na svaku oblast predviđenu Zakonom o ministarstvima, pri čemu su uneti i drugi neophodni poslovi koje je ovo ministarstvo po prirodi svoje funkcije i do sada obavljalo – na primer, Ministarstvo predlaže Vladi uspostavljanje ili prekid diplomatskih odnosa sa drugim državama, učlanjene u međunarodne organizacije i integracije, usvajanje strategije razvoja spoljnih poslova i drugih mera kojima se oblikuje spoljna politika Vlade, organizuje zvanične posete na državnom i diplomatskom nivou, organizuje sistem informatičkih, telekomunikacionih, kurirskih i drugih veza sa diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije u inostranstvu.
Unutrašnje uređenje Ministarstva spoljnih poslova uređuje se u skladu sa Ustavom (član 136. stav 4) i Zakonom o državnoj upravi (član 43.), dok se Zakonom o spoljnim poslovima propisuje da se Ministarstvo sastoji od organizacionih jedinica u zemlji i diplomatsko-konzularnih predstavništava u drugim državama i pri međunarodnim organizacijama, koja u skladu sa dosadašnjim propisima i praksom većine država sveta, predstavljaju sastavni deo Ministarstva spoljnih poslova.
Odredbom člana 6. je predviđeno da ministar može da osniva savetodavna tela sastavljena od uglednih stručnjaka iz odgovarajućih oblasti (npr: za spoljnu politiku, za međunarodno pravo, za informisanje), a u cilju stručnijeg i svestranijeg formulisanja predloga strategije spoljne politike i unapređenja ukupnih aktivnosti Ministarstva. Članovi savetodavnih tela ne bi bili u radnom odnosu u Ministarstvu, a njihovo angažovanje je počasne prirode.
Vrste i funkcije diplomatsko-konzularnih predstavništava Republike Srbije, pravila o specijalnoj misiji, mogućnosti zaštite interesa Republike Srbije od strane trećih država u zemljama u kojima nemamo svoja predstavništva, kao i interesa trećih država od strane naših predstavništava, pravila o osoblju diplomatsko-konzularnog predstavništva Republike Srbije, kao i posebna pravila o ambasadoru na nerezidencijalnoj osnovi, specijalnom izaslaniku ministra spoljnih poslova, počasnom konzulu (članovi 7. i 22. Predloga zakona) – u svemu su uređena u skladu sa Bečkim konvencijama o diplomatskim i konzularnim odnosima i sa uobičajenom diplomatskom praksom savremenih država.
Otvaranje i zatvaranje predstavništva
Postupak odlučivanja o otvaranju i zatvaranju diplomatsko-konzularnih predstavništava Republike Srbije u drugim državama i pri međunarodnim organizacijama regulisan je u članu 23. Predloga zakona, koji predviđa da ove odluke donosi Vlada, na predlog ministra spoljnih poslova.
Na istovetan način odlučuje se i o davanju saglasnosti za otvaranje predstavništava drugih država i međunarodnih organizacija na teritoriji Republike Srbije (član 25.).
Imovina koju koriste diplomatsko-konzularna predstavništva Republike Srbije
Predlog zakona predviđa da Ministarstvo spoljnih poslova sprovodi postupak sticanja i raspolaganja nepokretnom imovinom u inostranstvu koja je neophodna za rad diplomatsko-konzularnih predstavništava Republike Srbije. Pribavljanje nepokretnosti kupovinom zemljišta za izgradnju zgrada, zgrada, stanova i poslovnog prostora, kao i zakup zgrada i poslovnih prostorija, korišćenje, održavanje i upravljanje i raspolaganje ovim nepokretnostima – Ministarstvo vrši na osnovu prethodne odluke Vlade, koja se donosi na predlog ministra spoljnih poslova. (čl. 26. i 27. Predloga zakona)
Kada je reč o poslovima koji se tiču zakupa, korišćenja, održavanja i upravljanja pokretnim stvarima koje se koriste za potrebe diplomatsko-konzularnih predstavništava u inostranstvu, oni se vrše na način koji će propisati ministar. (stav 2. člana 27. Predloga zakona).
Posebne odredbe o radnim odnosima zaposlenih u Ministarstvu
Primena propisa
Odredbom člana 1. stav 2 Zakona o državnim službenicima predviđeno je da se „pojedina prava i dužnosti državnih službenika u pojedinim državnim organima mogu… posebnim zakonom urediti i drukčije ako to proizlazi iz prirode njihovih poslova”. Takav je slučaj upravo sa diplomatama, čiji se poslovi po dva značajna osnova razlikuju od poslova ostalih državnih službenika: prvo, diplomate vršeći svoju službenu dužnost predstavljaju Republiku Srbiju u odnosima sa drugim državama i međunarodnim organizacijama, zbog čega su njihova prava i dužnosti u određenoj meri regulisana međunarodnim pravnim normama, i drugo – obavljanje službene dužnosti u inostranstvu stvara neke osobene situacije u oblasti radnih odnosa koje se ovim zakonom moraju posebno regulisati. Zato bi Zakon o spoljnim poslovima u pogledu radnih odnosa trebalo da bude poseban zakon u odnosu na Zakon o državnim službenicima. Ovakva zakonska praksa u našoj zemlji, uvek je postojala, kao i diplomatskim službama drugih zemalja.
Kategorije i zvanja zaposlenih
Imajući u vidu navedene osobenosti, Predlog zakona o spoljnim poslovima predviđa razliku između dve kategorije državnih službenika u Ministarstvu spoljnih poslova. U prvoj grupi se nalaze državni službenici sa diplomatskim zvanjima koji obavljaju diplomatske i konzularne poslove, a u drugoj državni službenici sa visokim i srednjim stepenom obrazovanja koji obavljaju poslove na izvršilačkim radnim mestima i nemaju reprezentativne dužnosti. Pored toga, na osnovu člana 33. i 34. Zakona o državnim službenicima, Predlog zakona predviđa da su lica na položaju u Ministarstvu spoljnih poslova pomoćnici ministra i generalni sekretar, koje na predlog ministra postavlja Vlada. Lica na položaju imaju zamenike, koje imenuje ministar iz redova diplomata.
Diplomate su nosioci diplomatskih zvanja koji su u stalnom radnom odnosu u Ministarstvu (tzv. profesionalne diplomate), a status diplomate stiču i druga lica koja se po dosadašnjoj praksi upućuju u diplomatiju zbog ugleda koji uživaju u javnom životu, posebne stručnosti ili iskustva u međunarodnim odnosima, kao i državni službenici iz drugih organa državne uprave koji se na osnovu sporazuma sa njihovim organima upućuju u diplomatsko-konzularna predstavništva radi obavljanja posebnih dužnosti. Ovakva praksa je poznata i prihvaćena u savremenoj diplomatiji. Ministarstvo spoljnih poslova je obavezno da svojim unutrašnjim aktom o stručnom usavršavanju i osposobljavanju utvrdi poseban program priprema lica koja nisu profesionalne diplomate za rad u predstavništvima Republike Srbije.
Predlogom zakona predviđena su diplomatska zvanja, koja u svemu odgovaraju postojećoj podeli i u skladu su sa diplomatskom praksom savremenih država. U pogledu zvanja ministra savetnika, koji je do sada nosio i alternativni naziv opunomoćenog ministra, predlagač se opredelio da zadrži samo prvi naziv, uz nesmetanu mogućnost da se taj naziv prevodi na različite jezike u skladu sa uobičajenom praksom države u kojoj je diplomata akreditovan, bilo kao ministar savetnik ili kao opunomoćeni ministar. Diplomatsko zvanje ambasadora u ministarstvu, kao najviše u hijerarhiji zvanja, treba na ovom mestu razlikovati od funkcije ambasadora kao šefa diplomatske misije koga Predsednik Republike imenuje i opoziva ukazom. Razlika se praktično ogleda u tome što profesionalne diplomate koje posle isteka mandata šefa diplomatske misije nastavljaju da rade u Ministarstvu spoljnih poslova.
Predlogom zakona postavljena su osnovna pravila o sticanju diplomatskih zvanja i napredovanju diplomata u viša diplomatska zvanja, kao i pravila o gubitku diplomatskih zvanja.
Za razliku od diplomatskih zvanja koja se nose kako za vreme rada u predstavništvima tako i za vreme rada u organizacionim jedinicama Ministarstva, konzularna zvanja (generalni konzul, konzul, vicekonzul i konzularni agent) po ustaljenoj međunarodnoj praksi nose se samo za vreme rada u konzularnim predstavništvima. U rang generalnog konzula postavljaju se diplomate visokih zvanja, u rang konzula imenuju se diplomate srednjih zvanja, a u zvanja vicekonzula i konzularnog agenta imenuju se diplomate osnovnih zvanja. U pogledu zvanja državnih službenika na izvršilačkim radnim mestima koji ne obavljaju diplomatsko-konzularne poslove u svemu se primenjuju odredbe Zakona o državnim službenicima (član 36.).
Popunjavanje slobodnih radnih mesta u Ministarstvu
Pored opštih uslova za zaposlenje određenih u članu 45. Zakona o državnim službenicima, Predlog zakona o spoljnim poslovima sadrži i neke posebne uslove koji proističu iz obavljanja spoljnih poslova: poznavanje stranih jezika, odgovarajuća stručna znanja, zadovoljavajuće psihofizičke sposobnosti i psihička stabilnost. Pored toga, Ministarstvo je dužno da u saradnji sa nadležnom zdravstvenom ustanovom organizuje periodične provere psihofizičke sposobnosti i psihičke stabilnosti diplomata i drugih zaposlenih lica (član 38.).
Višegodišnji period međunarodnih sankcija i diplomatske izolacije doveli su do toga da naš diplomatski kadar danas, generalno posmatrano, nije na onom stručnom nivou koji je neophodan za ispunjenje zahteva savremene diplomatije i ostvarenje izuzetnih ciljeva naše spoljne politike.
Predlagač stoga smatra da bi novim Zakonom o spoljnim poslovima trebalo propisati i neke posebne mere za poboljšanje diplomatskog kadra Ministarstva, kao i stručnog znanja ostalih državnih službenika zaposlenih u Ministarstvu spoljnih poslova (član 39.). Tako je predložena izuzetna mogućnost zapošljavanja bez konkursa lica sa odgovarajućim iskustvom u naučno-istraživačkom radu u specifičnim oblastima koje su od značaja za međunarodne odnose i rad Ministarstva, kao i lica sa značajnim diplomatskim iskustvom i iskustvom u radu međunarodnih i drugih organizacija iz oblasti međunarodnih odnosa. U savremenoj diplomatiji, ugled jedne zemlje se, između ostalog, procenjuje i na osnovu broja domaćih eksperata koji rade za ugledne međunarodne organizacije (UN, OEBS, Savet Evrope, Organizaciju za zabranu upotrebe hemijskog naoružanja, Međunarodni komitet Crvenog krsta itd.), pa bi bilo prirodno omogućiti kadrovima sa takvim radnim iskustvom, kojih će vremenom biti sve više, da na lakši način mogu zasnovati radni odnos u srpskoj diplomatiji.
Druga mera bi se odnosila na povremene provere stručnih znanja i veština diplomata, kao i drugih zaposlenih u Ministarstvu, u cilju utvrđivanja njihove stručnosti i sposobnosti za bavljenje poslovima radnog mesta na koje su raspoređeni.
U skladu sa diplomatskom praksom svih država, rad na radnim mestima u diplomatsko-konzularnim predstavništvima je privremenog karaktera, što uslovljava poseban režim premeštaja na ta radna mesta, koji bi se morao razlikovati od rešenja iz Zakona o državnim službenicima. Premeštaj na rad u predstavništvo Republike Srbije u inostranstvu (član 41.) i trajanje rada u predstavništvu u svemu su uređeni na način koji odgovara postojećoj praksi Ministarstva spoljnih poslova. Pored toga, odredbom člana 42. predviđena je mogućnost da odlukom Vlade, a na predlog ministra spoljnih poslova, lica na položaju budu razrešena radi premeštaja na rad u diplomatsko-konzularno predstavništvo.
Stručno usavršavanje i osposobljavanje
Odredbe o stručnom usavršavanju i osposobljavanju (članovi 43 – 46.) usklađene su sa odredbama Zakona o državnim službenicima i potrebom stalnog usavršavanja diplomatskih znanja i veština. Postojeći diplomatsko-konzularni ispit bi u smislu člana 101. stav 2 Zakona o državnim službenicima zamenio državni stručni ispit.
Delokrug Diplomatske akademije, koja se kao organizaciona jedinica Ministarstva spoljnih poslova poslednjih godina uspešno bavi stručnim usavršavanjem i osposobljavanjem mladih državnih službenika za rad u oblasti spoljne politike i međunarodnih odnosa, uređen je posebnim članom.
Posebna prava i dužnosti zaposlenih u Ministarstvu
Posebna prava i dužnosti zaposlenih u diplomatiji koja proizlaze iz same prirode obavljanja spoljnih poslova, a naročito rada u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije uređena su članovima 47 – 61. Predloga zakona. Najveći broj posebnih prava koja novi zakon predviđa postojala su i do sada, bilo na osnovu dosadašnjeg Zakona o inostranim poslovima (naknade za rad u diplomatsko-konzularnim predstavništvima; pravo na produženo penzijsko i invalidsko osiguranje supružnika državnih službenika za vreme rada u diplomatsko-konzularnim predstavništvima; pravila o gubitku radne sposobnosti), bilo na osnovu unutrašnjih propisa Ministarstva spoljnih poslova koji su primenjivani u praksi (pravo na nadoknadu troškova premeštaja – puta i selidbe – i osnovnih troškova boravka u inostranstvu zaposlenih i članova njihovih porodica; pravo na nadoknadu redovnih troškova školovanja dece; pravo na nadoknadu troškova nastalih u slučaju smrti u inostranstvu zaposlenog ili člana njegovog domaćinstva). Na taj način, regulisanje ovih posebnih prava novim Zakonom o spoljnim poslovima neće dodatno opteretiti budžet Republike Srbije. Jedini izuzetak bi se odnosio na obavezu države da snosi troškove zdravstvenog osiguranja i zdravstvene zaštite za zaposlene upućene na rad u diplomatsko-konzularna predstavništva. Značajno je upozoriti da je Srbija danas jedna od retkih, ako ne i jedina država u svetu koja svojim diplomatama za vreme rada u inostranstvu ne obezbeđuje zdravstveno osiguranje. Povrede i oboljenja koja su uzrokovana boravkom na radnom mestu u diplomatsko-konzularnom predstavništvu i proističu iz suštinske razlike između uslova života u inostranstvu i u zemlji.
Odredbe o platama usklađene su sa Zakonom o platama državnih službenika i nameštenika („Službeni glasnik RS”, br. 62/2006, 63/2006 i 115/2006), praktično se već primenjuju i neće dodatno opteretiti budžet Republike Srbije. Za vreme rada u diplomatsko-konzularnom predstavništvu, zaposleni ostvaruje primanja izražena u stranoj valuti i pripadajućih naknada. Naknade se utvrđuju u skladu sa troškovima života u zemlji službovanja prema statističkim podacima Organizacije ujedinjenih nacija, kao i drugim relevantnim okolnostima, među kojima su: uslovi rada u zemlji službovanja, neophodnost upotrebe stranog jezika u obavljanju službe i troškovi izdržavanja porodice. Prilikom određivanja naknada osoblju diplomatsko-konzularnog predstavništva uzeće se u obzir obim i stepen složenosti rada u konkretnom predstavništvu.
Predviđena je dužnost osoblja diplomatsko-konzularnih predstavništava da rade i pod posebnim uslovima: u opasnim zonama (kao što su područja oružanih sukoba ili elementarnih nepogoda) i u teškim klimatskim uslovima (član 57.).
U skladu sa članom 63. i 66. Ustava Republike Srbije, Predlogom zakona o spoljnim poslovima izričito se predviđa pravo žene da koristi porodiljsko odsustvo i za vreme trajanja službe u diplomatsko-konzularnom predstavništvu (član 59.).
Završne odredbe
Prelaznim i završnim odredbama uređeno je donošenje podzakonskih i drugih akata radi detaljnijeg regulisanja pojedinih pitanja iz ovog zakona, prestanak važenja Zakona o inostranim poslovima i stupanje na snagu Zakona. Imajući u vidu da se novim Zakonom bitnije ne menja postojeći pravni režim, Predlog zakona ne sadrži prelazne norme, osim kada je u pitanju odredba člana 51. Zakona, koji se odnosi na naknadu troškova za zdravstveno osiguranje, koji stupa na snagu od 1. januara 2009. godine.
Podaci o sprovedenoj javnoj raspravi
Na osnovu člana 77. Zakona o državnoj upravi, Ministarstvo spoljnih poslova je u pripremi zakona sprovelo javnu raspravu, u kojoj su, između ostalih, učestvovali članovi Spoljnopolitičkog saveta Ministarstva spoljnih poslova i članovi Udruženja za međunarodno pravo. Istovremeno, isticanjem zakona na Web stranici Ministarstva omogućena je participacija u raspravi svim zainteresovanim licima.
IV Razlozi za donošenje Zakona po hitnom postupku
Donošenje zakona kojim se uređuju spoljni poslovi jeste jedan od uslova koji treba da se ispune da bi se raspisali i sproveli izbori za predsednika Republike (član 3. stav 2. Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Republike Srbije). Stoga je neophodno da se ovaj zakon donese po hitnom postupku i time spreče moguće štetne posledice po rad državnih organa.
V Finansijska sredstva potrebna za sprovođenje ovog zakona
Za sprovođenje ovog zakona nije potrebno obezbediti posebna sredstva u budžetu Republike za tekuću godinu.