Strategija dugoročnog ekonomskog razvoja srpske zajednice na Kosovu i Metohiji

Na osnovu člana 45. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RS“, br. 55/05 i 71/05 – ispravka),

Vlada donosi

STRATEGIJU

DUGOROČNOG EKONOMSKOG RAZVOJA SRPSKE ZAJEDNICE NA KOSOVU I METOHIJI

I. UVODNI DEO

Ekonomski tim za Kosovo i Metohiju i jug Srbije izradio je Strategiju dugoročnog ekonomskog razvoja srpske zajednice na Kosovu i Metohiji (u daljem tekstu: Strategija) koja će predstavljati programsku podršku realizaciji prioritetnih ciljeva u srpskoj zajednici na Kosovu i Metohiji (u daljem tekstu: srpska zajednica) iz svih oblasti privrede i vanprivrede, sa utvrđenim Akcionim planom. S obzirom da su u pitanju područja sa pretežno srpskim stanovništvom koja su u veoma nepovoljnim socio-ekonomskim uslovima, značaj izrade ovog dokumenta je da se obezbedi podrška za aktiviranje svih razvojnih potencijala i prevazilaženje obeležja nerazvijenosti i pomogne privrednim subjektima da se osposobe za poslovanje u savremenim tržišnim uslovima.

Strategija je usaglašena sa strategijama privrednog razvoja, Strategijom pristupanja Republike Srbije Evropskoj uniji i drugim strategijama.

Kao analitičko-dokumentaciona osnova korišćeni su brojni izvori: zvanični statistički podaci za period 1996-2005. godine, podaci nadležnih republičkih institucija, baze podataka resornih ministarstava, Koordinacionog centra za Kosovo i Metohiju, Republičkog zavoda za razvoj, izveštaji i podaci Svetske banke, institucija na Kosovu i Metohiji, srpske zajednice i sprovedene ankete Ekonomskog tima za Kosovo i Metohiju i jug Srbije. Ekonomsko-socijalni indikatori i dinamika njihovog kretanja posmatrani su sa nivoa opština i sredina sa srpskim stanovništvom. Srpska zajednica i nosioci privrednog razvoja (RMHK Trepča i dr.) su učestvovali u svim fazama izrade Strategije i dali veliki doprinos definisanju prioritetnih zadataka.

Ciljevi i interesi razvoja srpske zajednice usklađeni su sa osnovnim razvojnim opredeljenjima Republike Srbije (Nacionalnim investicionim planom, Strategijom za smanjenje siromaštva, strategijama koje uređuju privredni razvoj Republike Srbije i drugim strategijama), strateškim opredeljenjima opština i regionalnom politikom Evropske unije. Shodno tome, strateški pravci razvoja područja koja većinom naseljava srpsko stanovništvo naglašavaju neophodnost razvoja privredne infrastrukture, revitalizacije postojećih preduzeća, definisanje strategije privatizacije privrednih subjekata, maksimalno i racionalno korišćenje prirodnih resursa, strukturno prilagođavanje privrede i efikasnijeg rešavanja demografskih i kadrovskih problema i pitanje povratka raseljenih lica.

Sadržina Strategije strukturirana je tako da maksimalno obezbeđuje mogući stepen realističnosti u datim i očekivanim uslovima. Generalno, dokument je podeljen na tri osnovne (najvažnije) oblasti: privredu, infrastrukturu i ljudske resurse. U okviru svake oblasti akcenat je dat na one aspekte koje su afirmativni ili limitirajući za dalji razvoj oblasti, a time i potencijala područja sa srpskim stanovništvom na Kosovu i Metohiji. Najvažniji deo dokumenta predstavljaju strateški pravci i prioriteti koji su dati po opštinama i oblastima i Akcioni plan u kome su definisani zadaci, odgovornost nadležnih institucija i rokovi.

Polazna osnova za izradu Strategije je Ustav Republike Srbije u čijoj preambuli je posebno naglašeno da je:

„Pokrajina Kosovo i Metohija sastavni deo teritorije Srbije, da ima položaj suštinske autonomije u okviru suverene države Srbije i da iz takvog položaja Pokrajina Kosovo i Metohija slede ustavne obaveze državnih organa da zastupaju i štite državne interese Srbije na Kosovu i Metohiji u svim unutrašnjim i spoljnim političkim odnosima.”

Shodno tome, obaveza državnih organa Republike Srbije je da se angažuju u svim aspektima razvoja srpske zajednice, iako je Uredbom (UREDBA br. 2001/9) proglašen „Ustavni okvir za privremenu samoupravu na Kosovu” od strane Specijalnog predstavnika Generalnog sekretara, i uzimajući u obzir Uredbu Privremene administrativne misije Ujedinjenih nacija na Kosovu (UNMIK) br. 1999/1 od 25. jula 1999. godine i njene amandmane o ovlašćenjima Privremene administracije na Kosovu.

Polaznu osnovu izrade Strategije predstavljaju raspoloživi prirodni i stvoreni resursi, demografske karakteristike stanovništva i objektivne i očekivane razvojne pretpostavke, odnosno identifikacije „mape resursa” srpske zajednice na prostoru Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije.

Osnovno polazište izrade Strategije bila je činjenica da se radi o području koje je trenutno pod patronatom međunarodne zajednice, o području u kome je srpskoj zajednici bezbednost najveći problem, o području suočenom sa brojnim ekonomskim, socijalnim, demografskim i kadrovskim problemima. Područja nastanjena većinskim srpskim stanovništvom (oko 130.000 stanovnika) prostiru se, uglavnom, na brdsko-planinskom području, bogatom prirodnim resursima; infrastrukturno slabo opremljenim; sa nepovoljnom strukturom stanovništva, posebno u opštinama gde srpskog stanovništva ima u manjem procentu; dve neravnomerno raspoređene celine, s jedne strane, severni deo sa opštinama Leposavić, Zvečan, Zubin Potok i Severna Kosovska Mitrovica, koje predstavljaju kompaktnu celinu i fizički su vezane za druge delove Republike Srbije, a s druge, sa izuzetkom opštine Štrpce, razuđene srpske zajednice na jugoistočnom delu Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije.

Svrha izrade Strategije je aktiviranje lokalnih potencijala i programskih vizija daljeg razvoja područja koja naseljava srpsko stanovništvo na Kosovu i Metohiji. Ostvarivanje ovog cilja podrazumevalo je dijagnostiranje postojećih, ali i skrivenih potencijala opština, s jedne strane, kao i obezbeđivanje podrške lokalnoj administraciji u daljim procesima planiranja razvoja srpskih opština, kao i razvoja srpske zajednice u opštinama gde Srbi nisu većina, sa druge strane. Topografija potencijala omogućila je da se izradi profil po srpskim sredinama, kao i integralna analiza za srpske sredine, za šta je poslužila SWOT analiza kao opšte prihvaćen metodološki postupak i standardizovan instrument strateškog planiranja.

Sam koncept i sadržina Strategije u punoj meri odražavaju, u skladu sa novim Ustavnim rešenjima, specifičnu poziciju i ulogu Autonomne Pokrajine Kosova i Metohije i lokalne samouprave, koja je najodgovornija za svoj razvoj, za izgradnju socijalne i komunalne infrastrukture i zadovoljavanje osnovnih potreba stanovništva. Naime, problem predstavlja sama činjenica nadležnosti opština u kojima je zastupljen mali procenat srpskog stanovništva sa stanovišta neposrednijeg uključivanja u procese kreiranja i usmeravanja privrednog razvoja, naročito poljoprivrede, šumarstva, vodoprivrede, turizma i ugostiteljstva, male privrede, kao i situiranja opštinskog prostora odgovarajućom infrastrukturom (uređenje i obezbeđenje korišćenja građevinskog zemljišta i poslovnog prostora i dr.), organizovanja i uređenja prostora, zaštite životne sredine i sl.

Skraćenice koje se koriste u tekstu Strategije imaju sledeće značenje:

AP KiM/KiM – Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija/Kosovo i Metohija

ET – Ekonomski tim

KC – Koordinacioni centar

RS- Republika Srbija

EU – Evropska unija

UNMIK- Privremena misija Ujedinjenih nacija na Kosovu i Metohiji

IRL – Interno raseljena lica

MP – Ministarstvo privrede

MPŠV – Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede

MRE – Ministarstvo rudarstva i energetike

MKI – Ministarstvo za kapitalne investicije

MEOI – Ministarstvu za ekonomske odnose sa inostranstvom

MZ – Ministarstvo zdravlja

MK – Ministarstvo kulture

MPS – Ministarstvo prosvete i sporta

MTTU – Ministarstvo trgovine, turizma i usluga

MF – Ministarstvo finansija

MV – Ministarstvo vera

MIP – Ministarstvo inostranih poslova

MNZŽS – Ministarstvo nauke i zaštite životne sredine

MRZSP – Ministarstvo rada, zapošljavanja i socijalne politike

NSZ – Nacionalna služba za zapošljavanje

NIP – Nacionalni investicioni plan

RZR – Republički zavod za razvoj

RFR – Republički fond za razvoj

RAR – Republička agencija za razvoj

RAZRMSPP – Regionalna agencija za razvoj MSPP

RAMSPP – Republička agencija za MSPP

AP – Agencija za privatizaciju

ARMSPP – Agencija za razvoj MSPP

APR – Agencija za privredne registre

SIEPA – Agenciji za strana ulaganja i promociju izvoza

PK – Privredna komora

EPS – Elektroprivreda Srbije

JPPS – Javno preduzeće „Putevi Srbije”

JPSŠ – Javno preduzeće „Srbija šume”

JPŽS – Javno preduzeće „Železnice Srbije”

JPDGZI – Javno preduzeće Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju

JPPTT – Javno preduzeće PTT Saobraćaja «Srbija»

NIS – Naftna industrija Srbije

LZ – Lokalne zajednice

NVO – Nevladine organizacije

PKKiM – Privredna komora Kosova i Metohije

ŽK – Železnice Kosova

KPA- Kosovska poverilačka agencija

KAI – Kosovska agencija za imovinu

KEK – Kosovska energetska korporacija

K – Kontinuirano

BDP- Bruto društveni proizvod

PDV- Porez na dodatu vrednost

MSP/MSPP- Mala i srednja preduzeća/mala i srednja preduzeća i preduzetništvo

EMS- Elektromreža Srbije

RMHK Trepča- Rudarsko-metalurško hemijski kombinat Trepča

TE – Termoelektrana

TC – Termocentrala

HE – Hidroelektrana

DV – Dalekovod

JP – Javno preduzeće

DP – Društveno preduzeće

Cilj i značaj strategije

Strategija je pripremljena s ciljem brže i efikasnije ekonomske integracije srpske zajednice sa ekonomskim kretanjima u Republici, detaljnijeg i svestranijeg sagledavanja dosadašnjeg ekonomskog nivoa razvijenosti i razvojnih mogućnosti srpske zajednice, identifikovanja osnovnih privrednih ograničenja i pravaca za ekonomsko integrisanje, zaustavljanje negativnih demografskih kretanja, kao i poboljšanja životnog standarda srpskog stanovništva na tim prostorima.

Vizija Strategije proizilazi iz opšte vizije demokratskog, otvorenog i multietničkog Kosova i Metohoje i bazira se na što većoj ekonomskoj integraciji srpske zajednice sa Republikom Srbijom, u skladu sa regionalnom i kohezionom politikom EU.

Osnovni strateški ciljevi su:

ekonomska integracija srpske zajednice sa ekonomskim kretanjima u Republici Srbiji;

unapređenje kvaliteta života stanovništva, odnosno, smanjenje siromaštva srpske zajednice;

zaustavljanje iseljavanja pripadnika srpske zajednice sa Kosova i Metohije.

II. EKONOMSKA ANALIZA SRPSKE ZAJEDNICE NA KOSOVU I METOHIJI

AP KiM (10.907 km2) je južna pokrajina Republike Srbije. Prema procenama na KiM živi 1,9-2,2 miliona stanovnika (88% su Albanci, 7% Srbi i 5% ostali). Osnovni makroekeonomski pokazatelji su dati u sledećoj tabeli:

Tabela 1: Osnovni makroekonomski indikatori

U 2005. godini AP KiM se ocenjuje kao nerazvijeno i siromašno područje sa BDP po glavi stanovnika od 1.243 evra (1.600 dolara), sa oko 2 miliona stanovnika, sa visokom stopom siromaštva (oko 35% ispod granice siromaštva i oko 10% ekstremno siromašnih), nedovoljno razvijenim industrijskim sektorom, lošim snabdevanjem električnom energijom, visokom stopom nezaposlenosti, niskim kvalitetom obrazovanja, prilično lošim socijalnim statusom (visoka stopa smrtnosti dece), čestim etničkim konfliktima, kao i velikim pritiscima spolja. „Organizovani kriminal i korupcija su najveće pretnje stabilnosti Kosova i Metohije i održivosti institucija”, (izveštaj Kai Eidea, specijalnog izvestioca Saveta Bezbednosti Ujedinjenih nacija-septembar 2005. godine). Istovremeno privredu AP KiM karakteriše visoko liberalizovana trgovina, čvrsta monetarna politika, niska inflacija i funkcija evra kao de facto domaće valute. Poljoprivredna proizvodnja je značajno uvećana, a najviše je zastupljena proizvodnja pšenice, govedina i mlečni proizvodi. Procenjuje se da je od 1999. godine na ovo područje ušlo donacija ukupne vrednosti od preko 2 milijarde evra (preko 2,5 milijardi dolara).

Osnovne karakteristike dosadašnjeg razvoja privrednih delatnosti su nerazvijenost i zakasneli i usporeni razvoj. Nije postignut takav razvoj i struktura odnosa među delatnostima, koji bi obezbedili racionalniji, efikasniji i brži ukupan ekonomski, pa time i društveni razvoj AP KiM.

Tabela 2: Veći privredni kapaciteti koji su u funkciji Preduzeće, sektor Svojina, veličina Broj zaposlenih RHMK «Trepča» Zvečan, Vađenje rude i kamena Mešovito, veliko 3.988 «Kosmetprevoz» Kosovska Mitrovica,Saobraćaj, skladištenje i veze Mešovito, srednje 182 DOO «HRAST» Leposavić,prerađivačka industrija Mešovito, srednje 153 «Standard» Kosovska Mitorvica,Trgovina na veliko i malo, opravka Društveno, srednje 140 DP «Univerzal» Leposavić, trgovina na veliko i malo, opravka Društveno, srednje 127 ZZ «Zubin Potok» Zubin Potok,Poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda Zadružno, srednje 69 JKP «24 novembar» Leposavić,Prooizvodnjea električne energije, gasa i vode Državno, srednje 67 Izvor: RZR U dosadašnjem razvoju nakon perioda dominantne ekstenzivne, naturalne proizvodnje, tokom 90-ih godina prošloga veka veći značaj je imala industrija kao osnovni pokretač privrednih aktivnosti i ekonomskog razvoja opštine u celini. Ostale privredne grane su se razvijale uz osetno zaostajanje, naročito uslužne delatnosti i mala privreda, što je u velikoj meri danas ograničavajući faktor bržeg razvoja proizvodno-industrijskih i drugih kapaciteta, jer njihovu proizvodnju ne prate odgovarajuće komplementarne delatnosti, kako po obimu, tako i po nivou i kvalitetu. Dosadašnji razvoj privrede karakterisala je relativno neujednačena privredna struktura sa različitim proizvodnim kapacitetima i opremom ne baš savremenom tehnologijom, bez dovoljno produkata viših faza prerade.

Veliki privredni sistemi društvene i državne svojine koji su bili nosici privrednog razvoja 1980-ih i delom 1990-ih godina na teritoriji AP KiM danas su u velikoj meri izgubili na značaju. Danas se suočavaju sa velikim problemima koji postavljaju pitanje njihov dalji opstanak s obzirom da rade u nepovoljnom poslovnom ambijentu, većina sa nerešenim svojinskim statusom, niskim stepenom iskorišćenosti raspoloživih kapaciteta, velikim pritiskom viška zaposlenih, zastarelom tehnologijom itd.

Trenutno na područjima gde živi srpska zajednica na KiM radi mali broj velikih preduzeća. Zaposlenost je iznad nivoa uposlenosti kapaciteta, ali se svim snagama želi zadržati kvalitetan kadar, uposliti novim projektnim rešenjima (koja su u planu i koja čekaju finansijsku podršku) i povratiti ranija proizvodna aktivnost čime bi se dodatno zaposlili novi radnici. I pored svih teškoća ova preduzeća uspevaju održati bilans poslovanja uravnoteženim.

Lokalnu privredu područja sa srpskim stanovništvom najviše pogađa mala proizvodna aktivnost. Sektori prerađivačke industrije i građevinarstva jedva da funkcionišu, dok na značaju dobija sektor trgovine i usluga. U opštinama u kojima su Srbi većina i koje su koncentrisane na severnom delu AP KiM situacija je nešto povoljnija. Proizvodni pogoni rade, istina sa malim kapacitetima, ali doprinose razvoju svojih lokalnih zajednica.

Privreda na području sa većinskim srpskim stanovništvom zavisiće u prvom redu od rešenja statusa RMHK Trepča. U Zvečanu se nalazi Livnica olova i cinka „Trepča”, koja trenutno radi sa svega 5% raspoloživih kapaciteta, što dodatno otežava ekonomsku situaciju cele opštine. I pored niske iskorišćenosti kapaciteta poslovni bilans u periodu od 01.januara 2006. godine do 31.avgusta 2006. godine je pozitivan. Rudnik Trepča se susreće i sa problema zaposlenosti. Registrovano je 3.988 zaposlenih, od čega su 1.278 stalno zaposleni, a 2.100 su tzv. „stipendisti” koji primaju minimalne naknade. Trenutni kapaciteti mogu uposliti maksimalno 1.500 ljudi, pa se višak zaspolenih rotiranjem pokušava uposliti kako bi sačuvali veštine i sposobnost za rad.

Pored svih otežavajućih okolnosti za poslovanje Rudnika, realizovani su projekti u rudniku Crnac (projekat sistema ventilacije) i rudniku Belo Brdo (projekat privremenog zasipa). Istovremeno, investirana su značajna sredstva u nabavku rudarske opreme, kako bi se povećali proizvodni kapaciteti, zamenila dotrajala postojeća oprema i smanjili troškovi održavanja. Na realizaciju čeka nekoliko pripremljenih investicionih projekata što govori da Rudnik Trepča svim raspoloživim sredstvima pokušava da se održi na tržištu i da drži korak sa konkurencijom.

Funkcionisanje Trepčinih postrojenja već godinama unazad zagađuje životnu sredinu, pa je neophodno u okviru plana razvoja pokrenuti i ekološke programe.

Prema raspoloživim podacima na teritoriji AP KiM, na području sa većinskim srpskim stanovništvom, u 2004. i 2005. godini poslovalo je oko 500 preduzeća. Zvanično, poslovne podatke Narodnoj banci Srbije prosleđuje oko 350 preduzeća a još posluje 100 privatnih mikro preduzeća koja su registrovana u Agenciji za privredne registre. Dodatni problem predstavljaju preduzeća koja posluju, ali čekaju rešenje pomenute Agencije, ili preduzeća koja nisu izvršila preregistraciju u predviđenom periodu, ili pak preduzeća koja ne ispunjavaju važeću regulativu u Republici Srbiji.

Tabela 3: Preduzeća po veličini i svojini u periodu 2004-2005., učešća 2004 2005 Mala Srednja Izvor: RZR

Struktura MSP je u 2005. promenjena u korist privatnih preduzeća. Naime, povećano je učešće privatnog sektora sa 76,4% u 2004. godini na 82,1% u 2005. godini, s tim da je pozitivan trend pojačan ukrupnjavanjem preduzeća, po veličini posmatrano.

U AP KiM poslovni ambijent i klima za investicije su značajno poboljšane. Trenutno dominira 6 komercijalnih banaka (2 u stranom vlasništvu) sa 58 filijala i 146 ekspozitura. Krajem 2005. godine ukupna sredstva bankarskog sektora su dostigla 40% BDP što je skoro milion evra. Najveći deo zajmova usmeren je u trgovinskom sektoru i to 52% ukupnih zajmova, dok na sektore industrije i poljoprivrede ukupno otpada svega 3% ukupnih zajmova.

Svetska Banka je u ekonomskom memorandumu za KiM 2004. godine identifikovala sektore energetike, rudarstva i poljoprivrede kao stubove rasta za KiM. Takav rast bi se ostvario pre svega korišćenjem rezervi od preko 14,7 milijardi tona lignita kojima KiM raspolaže, a koji su osnova energetskog sektora KiM u budućnosti. Dosadašnjom eksploatacijom, koja se odvija samo u Kosovskom ugljenom basenu, otkopano je tek oko 2% raspoloživih rezervi ovog basena. Te rezerve su locirane kao površinski kopovi čija eksploatacija je veoma povoljna, detaljni podaci o njima su izneti u sledećoj tabeli.

Tabela 4: Rezerve uglja na Kosovu i Metohiji Ugljenibasen Geološke rezerve (109 t ) Eksploatacione Rezerve (109t ) DTE( GJ/t ) Vlaga(%) Pepeo(%) Sumpor(%) Metohijski 2.8 1.5 7.40 42% do 45% 16% do 23% do 0,8% Drenički 0.5 0.2 7.20 do 45% 16% do 23% do 0,8% ∑ 14.7 10.5 7.26 Izvor: Koordinacioni centar za K i M

2.1. Elektroenegretski sistem

Postojeći elektroenergetski sistem KiM ne može da podmiri energetske potrebe, ni stanovništva, niti industrije koja koristi minimum kapaciteta, posebno za područja na kojima živi srpsko stanovništvo. Organi privremene uprave lošu naplatu i nedostatak kapaciteta pokušavaju da reše ABC sistemom naplate, koji je usmeren na posledicu, a ne na uzrok problema. Uzrok su mala proizvodnja i nerešena energetska infrastrukturna pitanja, koja stvaraju kontekst gde su svi planovi daljeg razvoja privrede samo spisak lepih želja koje su nažalost neostvarive jer nova preduzeća ne mogu efikasno i efektivno raditi u uslovima neredovnog snabdevanja električnom energijom. U prilazu ove strategije stabilno snabdevanje energijom je uzeto kao „conditio sine qua non“ ekonomskog razvoja KiM.

Trenutno se lignit najviše eksploatiše u termoelektranama (TE). Ukupna instalirana snaga termoelektrana iznosi 1478 MW. Deo sistema predstavlja i hidroelektrana (HE) Gazivode u Zubinom Potoku sa dva agregata snage po 17 MW. Sistem prenosa čine dalekovodi od 400 kV (179,6 km), 220 kV (287,1 km) 110 kV (618,0 km), kao i prateće trafostanice i oko 14 500 km niskonaponske mreže.

Tabela 5: Karakteristike termoelektrana Godina ulaska u proizvodnju Instalirana snaga MW Neto snaga MW Stvarno dostupna snaga MW Blok A1 1962 65 59 30-40 Blok A2 1964 125 113 0 Blok A3 1970 200 182 130-145 Blok A4 1971 200 182 120-145 Blok A5 1975 210 187 135-150 Blok B1 1983 339 309 230-250 Blok B2 1984 339 309 230-250 Izvor: Koordinacioni centar za K i M

Identifikovani problemi – potrošnja energije KiM krajem novembra 2006. godine premašuje 13.000 megavat sati, dok je UNMIK/KEK u stanju da obezbedi oko 11.500 megavat sati do povratka u pogon Termoelektrane „Kosovo B” u Obiliću. Energetski deficit postaje dodatno veći problem ukoliko se posmatra zatvaranje bugarske nuklearne elektrane Kozloduj koja omogućava izvoz u strujom deficitarne zemlje okruženja

Infrastruktura sektora električne energije pretrpela je značajna oštećenja tokom ratnih dejstava 1999. godine. Takođe, izuzetno ozbiljna oštećenja uzrokovala su klizišta i takozvani „udari groma” koji su privremeno onesposobili značajne delove celog sistema. Energetski sektor je u proteklih šest godina funkcionisao na osnovu pomoći od oko 700 miliona evra od kojih je oko 65% uputila međunarodna zajednica, a ostatak je podmiren iz Kosovskog konsolidovanog budžeta. Problemi elektro – energetskog sistema manifestuju se kroz nizak nivo proizvodnje, visok stepen tehničkih gubitaka, stepen fakturisanja i konačne naplate prodate struje od svega 35%.

Takođe, koristeći svoje „zakonske okvire”, Ministarstvo energije i rudarstva Kosova objavilo je „Poziv za dostavljanje izjava zainteresovanosti za razvoj novog postrojenja rudnika lignita i pripadnih kapaciteta za generisanje i transmisiju električne energije i rehabilitaciju postojećih generatora”. Time je prejudiciran konačni status KiM i ugrožena prava koja Republika Srbija polaže na eksploataciju lignita na KiM.

Za period posle rata 1999. godine, ne raspolaže se kvalitetnim podacima o potrošnji električne energije, ali se zna da je došlo do velikog skoka potrošnje koji je znatno premašio bruto godišnju potrošnju od 3000 GWh, sa tendencijom da već u 2006. godini premaši 4600 GWh, uz maksimalno opterećenje veće od 1200 MW. Kako je Kosovska energetska korporacija (KEK) van energetskog sistema Srbije, stanovništvo KiM ne može računati na zadovoljenje tih potreba na osnovu sadašnjeg stanja proizvodnje i mogućnosti za uvoz električne energije.

Za razvoj srpske zajednice veoma je važan razvoj energetike odnosno korišćenja ugljenih resursa. To se ogleda kako kroz neposredno učešće Srba u radu energetskih objekata, tako i kroz mogućnost poslovne saradnje mnogobrojnih malih preduzeća koja bi poslovno bila povezana sa njima.

HE Gazivode je locirana u Zubinom Potoku i izgrađena je sa dva agregata snage po 17 MW i priključena je na elektroenergetsku mrežu preko dalekovoda 110 kV u TS 110/35 kV Valač kod Zvečana. HE je visoko automatizovana sa mogućnošću daljinskog upravljanja.

Elektroenergetski sistem (EES) na teritoriji KiM je povezan sa ostalim delom sistema Republike Srbije dalekovodima 400 kV za Niš, 220 kV za Kruševac i dalekovodima 110 kV za Novi Pazar i Bujanovac. EES Republike Srbije na teritoriji KiM karakterišu sledeći elementi:

Napajanje potrošača električnom energijom u područjima pretežno naseljenim srpskim stanovništvom kao i izolovanim naseljima poput Goraždevca, Velike Hoče, Orahovca i sličnih je iz EES-a KiM:

Tabela 6: Karakteristike EES RS na teritoriji KiM Br.potrošača Energija (GWh) Snaga(MW) Severni Kosmet oko 18500 200 60 Centralni Kosmet oko 7800 90 25 Južni Kosmet oko 3850 40 11 Kosovsko Pomoravlje oko 8222 100 25 Ostala naselja oko 400 4 Izvor: Koordinacioni centar za K i M

1) Severni deo KiM, tj. na teritoriji opština Kosovska Mitrovica, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić (oko 18.500 potrošača) napajaju se električnom energijom iz sledećih tačaka (izvora): 1) iz TS 110/35 kV Valač, instalisane snage 91,5 MVA koja je uključena na elektroenergetski sistem UNMIK-a/KEK-a sa mogućnošću povezivanja na TS 110/35 kV u Novom Pazaru preko DV 110 kV; 2) iz TS 110/35 kV Gazivode, instalisane snage 10 MVA koja je uključena preko DV 110 kV U TS Valač; 3) iz TS 35/6,3/3,3 kV „Trepča”– Energetika koja je priključena u TS 110/35 kV Šupkovac (južni deo Kosovske Mitrovice) na elektroenergetski sistem UNMIK-a/KEK-a; 4) iz TS 110/35 kV Raška, preko TS 35/10 kV Rudnica i Lešak (iz mreže Elektrosrbije Kraljevo).

2) Područje centralnog KiM (Gračanica i Lipljan sa okolinom) sa oko 7.800 potrošača napajaju se iz trafostanica 110/35 kV Priština 1 snage 63 MVA i Lipljan snage 63 MVA, preko TS 35/10 kV Priština, Badovac, Lipljan i Kosovo Polje. Svi objekti u zimskom režimu rada su preopterećeni. Severni deo centralnog KiM (Prilužje sa okolinom) napaja se električnom energijom preko TS 35/10 kV Mazgit kod Obilića iz TS 110 kV Priština 1 ili TE „Kosovo A”.

3) Južni deo KiM, područje Šar-planine (teritorija opštine Štrpce) sa oko 3.850 potrošača uključujući i turistički centar „Brezovica”, napaja se električnom energijom preko TS 35/10 kV instalisane snage 8 MVA Štrpce i jednog dalekovoda 35 kV iz TS 110/35 kV Uroševac. Maksimalno opterećenje zimi znatno prevazilazi instalisanu snagu TS Štrpce. Od ispravnosti dalekovoda, kao i stanja opterećenosti prenosnih dalekovoda i TS 110 kV Uroševac, zavisi napajanje celog područja. Područje Šar-planine u Gori (Dragaš i okolina) napaja se električnom energijom iz TS 110/35 kV Prizren preko jednog dalekovoda 35 kV i TS 35/10 kV Dragaš, na koju je priključena i jedna od najstarijih malih hidroelektrana (HE) Dikance.

4) Područje Kosovskog Pomoravlja sa oko 8.222 srpskih potrošača električne energije napaja se iz TS 110/35/10 kV Gnjilane i Vitina i nove TS 110/20(10) kV Kosovska Kamenica, preko TS 35/10 kV Gnjilane 1,2 i 3, Novo Brdo, Klokot, Berivojce i Vladovo.

2.2. Saobraćaj i telekomunikacije

Održivost strategije razvoja saobraćaja je veoma važna jer ona predstavlja jedan od uslova za dalji normalan život i rad stanovnika KiM. Usled trenutne situacije na KiM svi oblici saobraćaja funkcionišu veoma otežano ili su potpuno prekinuti usled uskraćenog dejstvovanja javnih i privatnih preduzeća na KiM (JP „Putevi Srbije”, JP „Železnice Srbije”, JAT-a, Agenciji za kontrolu leta, PTT Srbija, „Telekom Srbija” i dr). U svim segmentima saobraćaja na KiM prisutni su problemi pravne, bezbednosne, organizacione prirode i nedostatka sredstava za investicije. Pri tom, najvažniji identifikovani problemi su: 1) nedovoljno obnavljanje postojeće putne infrastrukture; 2) migracijom stanovništva i uzurpiranjem od strane albanskog stanovništva mnogi delovi su infrastrukturno „odsečeni”; 3) smanjen protok saobraćaja usled nepriznavanja UNMIK registarskih tablica na drugim delovima teritorije Republike Srbije, kao i tablica koje su izdate od MUP-a Srbije na teritoriji KiM i obaveze izdavanja međunarodnih dozvola za teretna vozila; 4) visoki troškovi izgradnje i održavanja putne mreže usled malih kapaciteta preduzeća za puteve i nepostojanja asfaltne baze; 5) nerešeni imovinski odnosi između Železnica Srbije i UNMIK železnice; 6) niska razvijenost lokalne železničke infrastrukture i sredstava; 7) smanjen kvalitet postojeće železničke infrastrukture (pruge, sigurnosni uređaji, signalizacija); 8) nemogućnost korišćenja aerodroma i kontrole i upotrebe vazdušnog prostora za organizacije iz ostalog dela Republike Srbije; 9) nerešen status uzurpirane imovine PTT Srbija; 10) ograničen poštanski saobraćaj; 11) otežan rad telekomunikacionih operatera – nepriznavanje licenci, uzurpiranje i uništavanje imovine, dvostruko carinjenje opreme.

U okviru putne privrede ulažu se napori i sredstva da se unapredi postojeća putna infrastruktura i izgrade novi putni pravci za povezivanje raseljenog stanovništva na KiM sa drugim delovima Republike Srbije. Za rehabilitaciju puteva M-2, M-22.3 i R-115 u 2006. godini uložiće se 108 miliona dinara, i 2.036.145 evra u rekonstrukciju putnog pravca R-211, put M-22, put M-2 i izgradnju i rekonstrukciju uličnih saobraćajnica u mestima sa većinskim srpskim življem. Time se obezbeđuju poboljšanje uslova odvijanja saobraćaja između Kosovske Mitrovice i mesta koja gravitiraju Kosovskoj Mitrovici sa Zapadnom Srbijom što ekonomski i psihološki veoma važno za srpsko stanovništvo na KiM.

Razvoj putne infrastrukture u Severnom delu KiM je olakšan direktnom vezom ovih okruga sa drugim delovima Republike Srbije. To nije slučaj sa južnim delovima Pokrajine naročito onim u opštini Štrpce gde se saobraćajna veza ostvaruje ili putevima koji prolaze kroz teritoriju gde živi većinsko albansko stanovništvo ili putevima iz Republike Makedonije.

Problem predstavlja nepriznavanje UMNIK registarskih tablica od strane organa RS, kao i tablica izdatih od strane MUP-a Srbije na KiM, što ima štetne posledice na odvijanje saobraćaja i privredni razvoj između KiM i drugih delova Republike Srbije. Međunarodni drumski saobraćaj se odvija sa teškoćama zbog problema sa režimom izdavanja međunarodnih dozvola.

Železnički saobraćaj se obavlja veoma niskim intenzitetom u severnom delu KiM. Saobraćaju samo dva para putničkih vozova između Kraljeva (Raške) i Leška, dok teretni vozovi saobraćaju samo kada se ukaže potreba. Prisutan je problem očuvanja i načina korišćenja svojinskog prava nad infrastrukturom i mobilnim sredstvima. Nerazjašnjeni su imovinski odnosi i status transportnih sredstava Železnice Srbije i UNMIK železnice. Ukupna imovina JP „Železnice Srbije” koju koristi UNMIK procenjena je na 211,8 mil. evra (7,6 % vrednosti ukupnih osnovnih sredstava). Kvalitet donjeg stroja pruga na teritoriji KiM, naročito onog dela pruga koje prolaze kroz teritoriju na kojoj živi većinsko srpsko stanovništvo, nije zadovoljavajući.

U vazdušnom saobraćaju Republika Srbija nema pravo kontrole i upotrebe vazdušnog prostora iznad teritorije KiM. Ne postoji saradnja Jat Airways-a i aerodroma Priština, tako da JAT ne može da koristi aerodroma Priština.

Poštanski saobraćaj se odvija preko teritorije Republike Srbije odnosno PTT Srbija. Poštanski saobraćaj ograničen je na poštanske pošiljke do 20 grama. PTT Srbija raspolaže sa 135 objekata na KiM i njihovo korišćenje nije moguće, osim devet objekata u kojima radi stanovništvo srpske nacionalnosti.

Telekomunikacioni saobraćaj sa KiM obavlja se relativno regularno, ali uz niz problema imovinskog karaktera. Telekomunikacioni operateri i pored nelegalnog ulaska drugih operatera i odbijanja Agencije za telekomunikacije Kosova da verifikuje licence za rad izdate od strane Vlade Republike Srbije uspevaju da funkcionišu ali ne i da povrate uzurpiranu imovinu (7% imovine „Telekom Srbija” i bazne stanice Telenor-a na lokacijama Priština i Kosovska Mitrovica) i da se odbrane od fizičkog uništavanja opreme.

Struktura privrede na području sa većinskim srpskim stanovništvom nije promenjena u značajnoj meri u odnosu na period pre NATO agresije. Pojedini sektori su marginalizovani i usled nepovoljnog poslovnog ambijenta smanjili su svoje poslovne aktivnosti.

[pic]

Privredna aktivnost je u 2005. godini smanjena u velikoj meri u odnosu na 1997. godinu, pa su shodno tome i poslovni rezultati slabiji. Sektor trgovine jedino je zadržao visoko učešće prema pojedinim pokazateljima poslovnih rezultata u opštinama i drugim područjima naseljenim srpskim stanovništvom. Jedino je kod broja preduzeća, i delimično kod dobiti, zadržan isti odnos učešća posmatrana tri sektora. Najveći problem predstavlja drastičan pad broja zaposlenih.

Proizvodni kapaciteti treba da se obnove i uposle, pre svih veliki sistemi kao što je RMHK Trepča i dr., kako bi se angažovali i iskoristili svi raspoloživi faktori proizvodnje i kao takvi doprineli ekonomskom razvoju područja sa većinskim srpskim stanovništvom. Pritom je prioritet obezbediti normalne uslove poslovanja i življenja.

Osnovna delatnost preostalih Srba i drugih nealbanskih zajednica koji žive u seoskim područjima jeste pretežno naturalna poljoprivreda koja se organizuje na ograničenom prostoru zbog loših bezbednosnih uslova. Ocenjuje se da je (uslovno) moguće korišćenje oko 25 hiljada hektara obradivih površina. Plasman eventualnog viška poljoprivrednih proizvoda veoma je otežan. Lokalno albansko stanovništvo bojkotuje proizvođače iz srpskih enklava, a plasman u centralnu Srbiju ograničavaju bezbednosni uslovi, nedostatak silosa, transportnih sredstava i slično. Ne postoje stabilni izvori finansiranja programa u privredi. Prisustvo donatora u srpskim sredinama je nedovoljno, a bankarski krediti nedostižni za najveći broj zainteresovanih privrednika.

[pic]

Etnička struktura zaposlenih na prostoru AP KiM pretrpela je drastične promene od NATO agresije i to na štetu srpske populacije. Prema raspoloživim podacima o broju zaposlenih po preduzećima u 1999. godini, za samo tri meseca značajno je smanjen broj zaposlenih radnika srpske nacionalnosti.

Broj zaposlenih radnika albanske nacionalnosti je povećan daleko više nego što je smanjen broj zaposlenih srpske nacionalnosti, i to sa preko 23 hiljade, odnosno preko 37 hiljada sa Elektroprivredom, na skoro 40 hiljada, odnosno sa Elektroprivredom i više od 47 hiljada zaposlenih.

[pic]

Na području sa većinskim srpskim stanovništvom je 2003. godine u preko 250 naseljenih mesta živelo skoro 130.000 stanovnika. Najveća koncentracija srpskog življa bila je na severu Pokrajine gde je živelo preko 59.000 stanovnika ili preko 45% ukupnog srpskog stanovništva. Do danas je smanjen broj Srba, jer se beleže značajne migracije, koje nisu praćene povratkom raseljenih lica iz već poznatih razloga.

Slika: Srpsko stanoništvo AP KiM u 1999. i 2005. godini

III. OPŠTINE I SRPSKE ZAJEDNICE

1. OPŠTINA LEPOSAVIĆ

Teritorija – Na krajnjem severu KiM prostire se opština Leposavić na oko 750 km2 koju čine tri urbana naselja (mesne zajednice Lešak, Leposavić i Sočanica) i 72 ruralna naselja.

Stanovništvo – Opštinu naseljava oko 17.000 stanovnika u 4.700 domaćinstava (Srbi 95%, Albanci 1%, Muslimani 2% i Romi 2%). Radno sposobno 63,2%, aktivno 44,3%. U opštini Leposavić ima 907 raseljenih lica.

Prirodni resursi – Opština raspolaže sa velikim poljoprivrednim zemljištem i šumama, nalazištima olovo-cinkane rude i vodenim potencijalom. Kopaonik kao turistička lokacija.

Privreda – Ekonomija vezana za Rudnik Trepča (ne radi punim kapacitetima). Trenutno preduzeća posluju u sektoru trgovine i usluga (u 2005. godini oko 70%), mali broj proizvodi (prerađivačka delatnost 11%). U novembru 2004. godine bilo je oko 2.960 zaposlenih (1.900 na platnom spisku u DP, oko 1.000 samostalno obavlja delatnost). Nezaposlenih je bilo 2.031 (781 lice aktivno traži posao), mada je ukupan broj veći (oko 3.500). Marginalna je uloga poljoprivrede iako su povoljni prirodni uslovi. Turizam nije razvijen srazmerno potencijalima (priprema 4 km duge žičare na Kopaoniku). Prema završnim računima 2005. godine je poslovalo 46 preduzeća, prema Agenciji za privredne registre 57, dok je prema procenama taj broj veći. Dominiraju preduzeća privatne svojine. Zastupljene delatnosti su: trgovina, ugostiteljstvo i zanatstvo.

Infrastruktura – Naselja su elektrificirana, ali je snabdevanje električnom energijom neredovno i nepouzdano. Stanje putne mreže je nezadovoljavajuće, jer je svega oko 100 km (oko 47%) puteva sa asfaltnim kolovozom. Železnička pruga Lapovo–Kraljevo-Kosovo Polje-Skoplje od 37 km prolazi kroz teritoriju opštine. Fiksne i mobilne telekomunikacije zadovoljavaju deo potreba stanovništva. Pitanje vodosnabdevanja i kanalizacije nije trajno rešeno. Postojeća deponija ne zadovoljava potrebe.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Zdravstvene usluge pružaju Dom zdravlja u Leposaviću i ambulante u Lešku, Sočanici, Belom brdu, Vračevu i Borčanu, sa ukupno 160 zaposlenih (122 su medicinski radnici, a 38 nemedicinski radnici). Na teritoriji opštine postoji 9 apoteka. Centar za socijalni rad, u kome je zaposleno 12 radnika, u 2004. godini registrovao je 731 korisnika socijalne zaštite, a ukupan broj korisnika socijalne pomoći je oko 1.400.

Obrazovanje – U školskoj 2005/2006 godini osnovne škole imale su ukupno 1604 učenika i 213 zaposlenih radnika, u srednjim je bilo 607 učenika, a 123 zaposlena. U školskoj 2004/2005 godini u ustanovama visokog i višeg obrazovanja, radilo je ukupno 202 radnika, i bilo je 1559 studenata. Predškolske ustanove su krajem 2005. godine brojale 273 dece i 57 radnika.

Kultura – Kulturne manifestacije su mnogobrojne. Centar za kulturu obuhvata Dom kulture u Leposaviću, Lešku i Sočanici. Ovaj centar ima i bibiloteku. Postoji KUD „Kopaonik”.

2. OPŠTINA ZVEČAN

Teritorija – Opština Zvečan zauzima severni deo KiM površine 122,4 km2 koju čine grad Zvečan i još 35 naselja sa ukupno oko 17.000 stanovnika.

Stanovništvo – Dominira srpsko stanovništvo (97%). U 2006. godini registrovano je oko 4.000 raseljenih i izbeglih lica srpske nacionalnosti, ili 24% od ukupnog broja stanovnika, kao i oko 250 izbeglih lica iz Hrvatske. Relativno mlada populacija.

Prirodni resursi – Područje opštine bogato je raznovrsnom florom i faunom zahvaljujući ravničarsko-brdskom karakteru i tipovima zemljišta koja su zastupljena na području opštine.

Privreda – Dominira sektor vađenje rude i kamena (zapošljava najveći broj ljudi i visok procenat stalne imovine i kapitala). Značajno mesto sektora trgovine. Nezaposleno je 1.795 lica (najviše radno aktivnog stanovništva SSS). Marginalna uloga poljoprivrede. Proizvodnja usmerena na sopstvene potrebe, a mali deo raspoloživ tržištu. Na području opštine postoje lekoviti termalni izvori (tri termalan izvora u Banjskoj) sa temparaturom 46-56 stepeni celzijusa pogodni za razvoj banjskog turizma. Prema završnim računima 2005. godine je poslovalo 40 preduzeća, prema Agenciji za privredne registre 53, dok je prema procenama taj broj veći. Opština je registrovala oko 100 malih privatnih kompanija i 250 privatnih preduzetnika u oblasti trgovine u kojem je zaposleno približno 500 radnika.

Infrastruktura – Nizak nivo infrastrukturne opremljenosti. Ograničeno vodosnabdevanje grada (2 sata dnevno). Javljaju se divlje deponije. Problem odvođenja otpadnih voda. Zastarelost elektroenergetskih objekata. Magistralni putevi su u zadovoljavajućem stanju, a lokalni u veoma lošem. Važna železnička pruga je u vrlo lošem stanju. Pošta Mitrovica obezbeđuje PTT usluge, a mobilni operateri funkcionišu.

Obrazovanje – U opštini postoje 3 osnovne škole, 1 srednja škola i od 2002. godine postoji Fakultet umetnosti Univerziteta u Prištini. Ukupno oko 1.000 učenika pohađa osnovne škole, a 230 đaka srednju. Zaposleno je 103 radnika u osnovnim i 37 u srednjoj školi. Višu tehničku školu u Zvečanu pohađa ukupno 262 studenta, a ukupno je zaposleno 21 lice.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Na teritoriji opštine postoji 5 zdravstvenih objekata. Zdravstveni Centar ima dve ambulante i 167 zaposlenih radnika. Postoji ukupno 700 porodica koje primaju pomoć, odnosno 1.900 osoba. Oko 80% porodica pripada I kategoriji socijalno ugroženih, a socijalnu pomoć prima još oko 200 porodica sa minimalnim primanjima i oko 100 porodica sa posebnim uslugama (pomoć UNMIK-a je u rasponu 35 do 70 evra u zavisnosti od broja članova porodice, a iz budžeta Srbije u intervalu od 3.743 do 7.483 dinara).

Kultura – Kulturne manifestacije u opštini se odvijaju u Domu u Zvečanu.

3. OPŠTINA ZUBIN POTOK

Teritorija – Opština se nalazi na severozapadu KiM sa površinom od oko 335 km2, koju čine 64 naselja (jedna gradska sredina). Izrazito brdsko-planinsko područje.

Stanovništvo – U opštini živi oko 14.900 stanovnika (dominiraju Srbi sa 94%). U 2006. godini registrovano je oko 3.000 raseljenih i izbeglih lica srpske nacionalnosti. U kolektivnim centrima ima oko 220 kosovskih Srba IRL i izbeglih lica iz Hrvatske. Radno sposobno 59%, aktivno 41,1% a izdržavano 49,5% stanovništva. Opština ima mladu strukturu stanovništva.

Prirodni resursi – Najvredniji prirodni potencijali opštine su vode, šume i delimično poljoprivredno zemljište, koji u prisutnoj optimalnoj kombinaciji predstavljaju i atraktivan turistički potencijal.

Privreda – Dominiraju preduzeća sektora trgovine. Značajno mesto ima sektor poljoprivrede, dok su ostali sektori marginalizovani. Procenjuje se da ima oko 960 zaposlenih i 1.087 registrovanih nezaposlenih. U sektoru poljoprivrede je zaposleno oko 30% stanovnika opštine. Prirodni uslovi su povoljni za uzgoj različitih kultura, ali i za uzgoj goveda i ribe. Postoje uslovi za razvoj planinskog; kulturnog i edukativnog turizma; sportova na vodi i lovačkog turizma. Prema završnim računima 2005. godine je poslovalo 49 preduzeća, prema Agenciji za privredne registre 70, a posluje i mali broj neevidentiranih mikro privatnih preduzeća.

Infrastruktura – Sva naselja su elektrificirana, ali snabdevanje električnom energijom je neredovno i nepouzdano. Saobraćajna povezanost unutar opštine je slaba. Putna mreža ne odgovara po kvalitetu. Telekomunikacioni kapaciteti i njihov tehnički nivo jedva zadovoljavaju minimalne potrebe korisnika.

Obrazovanje –U osnovnim školama (jedna matična u sedištu opštine sa isturenim odeljenjima) ima ukupno 587 učenika i 101 zaposleni, a u srednjim školama (Gimnazija i Tehnička škola) ima 230 učenika a ukupno je 55 zaposlenih. Kombinovana dečja ustanova sa 246 mesta u kojima ima 54 zaposlena, 39 su vaspitači, a 15 pomoćno osoblje.

Zdravstvena i socijalna zaštita –Zdravstveni Centar u Zubinom Potoku u svom sastavu ima 6 punktova, 7 ambulanti u selima i jednu apoteku, a zaposleno je 7 lekara i 63 nemedecinska radnika Korisnici socijalne zaštite su 559 porodica, od koji 480 spada u I, a 79 u II kategoriju. Postoje četiri izbeglička centra, Komesarijat za izbeglice i Crveni krst.

Kultura –Dom kulture obuhvata koncertnu salu sa 270 sedišta, galeriju, opštinsku biblioteku koja ima oko 10.000 knjiga, kao i diskoteku i restoran. Pri školama postoje biblioteke sa ukupno oko 8.000 knjiga. Na teritoriji opštine postoji KUD „Mokra Gora”.

4. OPŠTINA ŠTRPCE

Teritorija – Opština Štrpce obuhvata površinu od oko 250 km2 sa jednim urbanim i 15 ruralnih naselja. Opština je brdsko-planinsko područje.

Stanovništvo – Štrpce je ruralno područje sa ukupno 13.633 stanovnika. Od ukupno 16 naselja 7 je nastanjeno Srbima, 4 Albancima, a 5 naselja su mešovita. Opština ima mlado stanovništvo. Aktivno je 32%, a izdržavano 60%. Radno sposobno je 58% ukupne populacije.

Prirodni resursi –Prirodni potencijal predstavljaju klimatske karakteristike i očuvanost životne sredine. Niži predeli su bogati vegetacijom i specifičnim prirodnim retkostima.

Privreda – Trenutno posluju dva društvena preduzeća sektora komunalnih usluga, mali broj preduzeća se bavi proizvodnjom. Dominira sektor trgovine i usluga. U naseljima nastanjenim Srbima zaposleno je 2.059, a nezaposleno 2.789 lica. Opština ima veoma povoljne klimatske uslove i geografski položaj i velika prostranstva pod pašnjacima i livadama (90% poljoprivrednog zemljišta), kao i pod šumama. Turizam je nedovoljno razvijen. Po završnim računima 2005. godine je bilo 49 preduzeća, prema Agencija za privredne registre 70 preduzeća. Dominiraju preduzeća privatne svojine, a registrovanih privatnih biznisa je 282 društvena i 1 javno preduzeće.

Infrastruktura – U opštini je izvršena potpuna elektrifikacija, a distributivna mreža je u lošem stanju. Ugrožena je pouzdanost i redovnost snabdevanja električnom energijom. Samo 50% regionalnih puteva je sa savremenom podlogom. Lokalni putevi (25 km) nemaju savremenu podlogu. Broj telefonskih priključaka zadovoljava polovinu potreba. Kablovska mreža je u lošem stanju. Vodosnabdevanje nije u potpunosti rešeno, a kvalitet vode zadovoljavajuć.

Obrazovanje – U obrazovnom sistemu postoji 15 osnovnih škola sa 1.602 učenika od kojih se u 8 školuje srpsko stanovništvo, a u 7 albansko, i 6 srednjih škola sa oko 1.000 učenika od kojih su četiri srpske sa 547 učenika, a 2 albanske. Ukupan broj zaposlenih u obrazovnom sektoru je 300 lica, od kojih je 70,7% srpske nacionalnosti (ostali albanske nacionalnosti). U oblasti dečije zaštite radi sedam predškolskih odeljenja (4 srpska sa 105 dece i 9 zaposlenih).

Zdravstvena i socijalna zaštita – Opština ima jedan Dom Zdravlja, a u selima su zdravstvene stanice punktovi. Zaposleno je 30 lekara, jedan farmaceut i 160 medicinskih radnika VSS i SSS (111 u Domu zdravlja i 49 u zdrastvenim ambulantama). Stambeno nerešeno i socijalno nezbrinuto 1.200 IRL. Privremeno su IRL smeštena u Dom za stara lica i u privatni smeštaj.

Kultura – U opštini postoji 5 Domova kulture. Priređuju se tradicionalne godišnje manifestacije. U Domovima kulture zaposleno je 9 radnika, dok u biblioteci radi jedan radnik.

5. OPŠTINA NOVO BRDO

Teritorija – Sa površinom od 81 km2 Novo Brdo je najmanja opština u Pokrajini sa oko 5.000 stanovnika. Nalazi se u jugoistočnom delu KiM i brdsko-planinskog je karaktera.

Stanovništvo – U opštini živi oko 5.000 stanovnika. Devet je naselja sa srpskim stanovništvom. Radno je sposobno 56,5%, a izdržavano 62,6% stanovništva.

Prirodni resursi – U prirodne potencijale mogu se ubrojati rudna bogatstva, poljoprivredno zemljište i šume, a u određenoj meri i šumsko i lekovito bilje.

Privreda – Dominira ekstenzivna individualna poljoprivreda. U opštini ima 402 zaposlena (115 u privatnom sektoru, 162 radnika na budžetu i 125 rudara u rudniku Novo Brdo). Biro za zapošljavanje evidentira 1.043 lica. Povoljni uslovi za poljoprivrednu proizvodnju i stočarstvo. Poljoprivreda čini 80% ekonomske baze u opštini. Dobre mogućnosti za razvoj turizma (seoskog turizma, lova i kampovanja). Opština je registrovala 63 privatna biznisa.

Obrazovanje – U pet osnovnih škola na teritoriji opštine ima 532 đaka i 55 zaposlenih. U srpskim selima ima 169 učenika i 31 zaposleni. Srednje obrazovanje je na raspolaganju u Gračanici (15 km udaljeno), Gnjilanu (40 km udaljeno) ili Prištini (45 km udaljeno).

Zdravstvena i socijalna zaštita – U opštini postoji Zdravstveni Centar i tri ambulante. U Zdravstvenom Centru ima 7 zaposlenih. Tri grupe koje primaju socijalnu pomoć u opštini su: penzioneri (preko 70), samci i hendikepirane osobe. Prema socijalnoj šemi postoji 211 srpskih i 296 albanskih korisnika pomoći, odnosno 53 srpske, 73 albanske i 5 romskih porodica.

Kultura – U opštini postoji veliki broj kulturno istorijskih zdanja koja mogu biti atraktivna i sa stanovišta turističkih destinacija. Na starom gradu se nalazi arheološko nalazište.

6. SRPSKA ZAJEDNICA OPŠTINE LIPLjAN

Teritorija – Opština se nalazi u centralnom delu KiM, i pokriva površinu od oko 720 km2 i obuhvata jedno urbano i 71 ruralno naselje sa ukupno oko 78.000 stanovnika.

Stanovništvo – Na prostoru opštine živi 12.100 Srba u 11 srpskih naselja (9 etnički čistih) na 250 km2. Opština je multietnička. U srpskim naseljima ima ukupno 6.500 aktivnog i 4.500 izdržavanog stanovništva, dok je čak 70% poljoprivredno stanovništvo.

Prirodni resursi – Teritorija opštine Lipljan je karakteristična po prirodnim resursima (površinski i podzemni resursi), kao i pogodnom geografskom položaju.

Privreda –Opština je orjentisana na primarnu poljoprivredu. Ima oko 20.000 zaposlenih (32% u prerađivačkoj industriji i 29% u trgovini). U 2004. godini registrovano je 9.884 nezaposlena lica koja traže posao. U srpskom delu opštine registrovano je 2.000 zaposlenih i 1.300 nezaposlenih lica. U naseljima sa srpskim življem ima ukupno 70 trgovinskih radnji, od kojih je 68 u maloprodaji, a 2 u veleprodaji. Ukupno u ovim preduzećima je zaposleno 140 radnika i to 134 u maloprodaji i 6 u veleprodaji. Zemljište visokog kvaliteta i pogodna klima pogoduje razvoju različitih kultura. Farmerstvo je razvijeno. Mermerna pećina je najatraktivnije turističko mesto. Prema podacima iz maja 2003. godine na teritoriji opštine je bilo registrovano 1.795 privrednih subjekata (36 u društvenom i 1.759 u privatnom sektoru) i 1.577 neregistrovanih.

Infrastruktura – Sva naselja elektrificirana, ali su česti prekidi u snabdevanju. Putna mreža je u lošem stanju. Od 15 mesnih zajednica, asfaltnim putevima je povezano samo osam, a ostale koriste makadamske i zemljane puteve. Kroz teritoriju prolazi važna železnička pruga Lapovo-Kraljevo-Kosovo Polje-Skoplje. Broj telefonskih priključaka ne zadovoljava potrebe. Opština ne raspolaže potrebnim objektima vodoprivredne infrastrukture. Kanalizacioni sistem je u lošem stanju. Postojeća deponija ne može da zadovolji potrebe.

Obrazovanje – Opština Lipljan ima 19 osnovnih škola, od kojih su 11 srpske osnovne škole, sa 42 izdvojena odeljenja. Nastava u srednjoškolskom obrazovanju se odvija u tri srednje škole (jedna je srpska, i to poljoprivredna škola) i u tri izdvojena odeljenja. Ukupan broj zaposlenih u osnovnim i srednjim školama je u školskoj 2003/2004 godini iznosio 1.099 zaposlenih.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Kosovskim Srbima je na raspolaganju ambulanta. Zdravstvene ambulante pružaju osnovne zdravstvene usluge, dok veće zdravstvene usluge pružaju bolnice u Lapljem Selu i Kosovskoj Mitrovici. Socijalnu pomoć prima 6.494 lica (1.243 albanske i 244 porodica drugih nacionalnosti, većinom srpske).

Kultura – Na prostoru opštine ima pet kulturnih ustanova.

7. SRPSKA ZAJEDNICA GRAČANICE

Teritorija – Nalazi se u opštini Priština i locirana je na severoistočnom obodu kosovske kotline (80% brdsko-planinski, a 20% ravničarski predeo).

Stanovništvo – Na prostoru Gračanice živi u 12 naselja 11.226 Srba. Aktivno je 8.103, a izdržavano 2.163 stanovnika, a najviše zastupljena starosna dob od 20 do 64 godine, oko 72%.

Prirodni resursi – Ovo područje raspolaže značajnim količinama mineralnih sirovina – olova i cinka.

Privreda –Naročito su se razvijale uslužne delatnosti i mala privreda. Istovremeno buja siva ekonomija. Povećano je učešće sektora trgovine. Na ovom području ima 14 turističko-ugostiteljskih objekata sa 73 smeštajna kapaciteta, i zaposlenih 86 radnika. Prema podacima sa terena od 26 preduzeća najzastupljenija su srednja privatna preduzeća i zapošljavaju ukupno 228 radnika. Mala privreda ima sve veći značaj na ovom području (54 registrovane radnje, 52 u maloprodaji i 2 u veleprodaji i zapošljavaju ukupno 128 radnika, 121 i 7, respektivno). U proces privatizacije uključeno je 47 preduzeća putem tenderske privatizacije (prodato 30, ili 63%, dok su 17, ili 37%, u toku tenderskog procesa).

Obrazovanje – Na prostoru Gračanice postoji 13 obrazovnih institucija: 4 osnovne škole, koje pohađa 1.182 đaka, a zaposleno je 165 radnika.7 srednjih škola koje broje 1.462 učenika, sa ukupno 423 zaposlena, i jedna specijalna škola sa 18 učenika i 10 radnika, kao i jedna predškolska ustanova sa 412 dece i 56 zaposlenih. Opremljenost objekata je delimično dobra.

Zdravstvena i socijalana zaštita – U Domu Zdravlja je zaposleno 206 ljudi, od čega su 21 lekari, a 185 medicinsko osoblje. Šest ambulanti se nalaze u naseljima sa ukupno 6 lekara i 137 medicinskih radnika različitih profila.Postoji samo jedna apoteka. Centar za socijalni rad pruža usluge za oko 300 socijalno ugroženih kosovskih Srba.

Kultura – Na prostoru Gračanice postoji 5 Domova kulture. Od kulturnih spomenika treba izdvojiti antički grad Ulpianu, kao i manastir Gračanicu.

8. SRPSKA ZAJEDNICA OPŠTINE KOSOVO POLjE

Teritorija – Opština se nalazi u centru kosovske kotline na 96 km2 sa oko 42.000 stanovnika u 19 naselja. Reljef opštine je uglavnom ravničarski, dok je zapadni deo brdsko-planinski.

Stanovništvo – Na prostoru koji naseljavaju Srbi (5 naselja) i druge nealbanske zajednice živi 7.036 stanovnika. Najviše je Srba 3.960, potom Aškalija 2.472, dok Roma ima 604. U srpskoj zajednici aktivno je 1.439, a izdržavano 1.489 stanovnika, dok sa ličnim prihodom ima 1.275 lica. Starosna grupa od 20 do 64 godine učestvuje sa 53,1%, dok je 63% stanovništva sa SSS.

Privreda – Osnovne karakteristike zasnivaju se u najvećem obimu na poljoprivredi. Naročito su se razvijale uslužne delatnosti i mala privreda, ali je prisutan visok procenat sive ekonomije. Procenjuje se da je 1.073 lica zaposleno, dok je registrovano 833 nezaposlena lica. Poljoprivredna proizvodnja je sve više usitnjena i usmerena na male privatne farme. Čak 85% je poljoprivredno zemljište i poljoprivredno stanovništvo je zastupljeno sa 85%.

Infrastruktura – Glavne saobraćajnice su magistralni put M-9 i železničke pruge Lapovo–Kraljevo-Kosovo Polje–Skoplje. U fiksnoj telefoniji ima 3.100 priključaka. Snabdevanje vodom iz malog jezera Kuzmin.. Dužina kanalizacione mreže u gradu Kosovo Polje iznosi 47 km, a u ostalim mestima 17 km. Problem u snabdevanju električnom energijom. Prisutna je i pojava nelegalnog priključenja na električnu mrežu, naročito u selu Bresje.

Obrazovanje – Na prostoru opštine Kosovo Polje za srpsku decu postoje tri osnovne škole koje pohađa 325 đaka i u kojima su zaposlena 83 radnika. Postoji jedna predškolska ustanova sa 100 dece.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Zdravstvenu zaštitu pruža jedan Dom zdravlja, dve zdravstvene stanice i dve zdravstvene ambulante, a u okviru Doma zdravlja radi jedna apoteka. Ukupno ima 25 lekara i 146 medicinskih radnka u svim zdravstvenim ustanovama. Prosečna visina socijalne pomoći u srpskoj zajednici opštine Kosovo Polje iznosi 5.720 dinara.

Kultura – Sedište kulturnih događanja je Dom kulture, u kojem je zaposleno 6 radnika. U okviru Doma kulture postoji jedna bibilioteka sa dva zaposlena radnika.

9. SRPSKA ZAJEDNICA OPŠTINE OBILIĆ

Teritorija– Opština Obilić nalazi se u centralnom delu KiM, na površini od 105 km2 i sa 8.078 stanovnika Reljef opštine je raznorodan od brdskog, preko planinskog do ravničarskog.

Stanovništvo – U 20 naselja koji naseljavaju Srbi i druge nealbanske zajednice živi 1.834 stanovnika, ili 12% stanovnika opštine (Srba 82,5%, Roma 17,2%, i 3 Bošnjaka i 2 Slovenca). U srpskoj zajednici aktivno je 1.060, a izdržavano 316 stanovnika, a sa ličnim prihodom 691 lice. Starosna grupa od 20 do 64 godine učestvuje sa 55,5%, dok je oko 60% stanovništva sa SSS.

Prirodni uslovi – Teritorija opštine ispresecana je bogatom hidrografskom mrežom.

Privreda – Dominira individualna poljoprivredna proizvodnja (ratastvo, voćarstvo, stočarstvo). Procenjuje se da ima 523 zaposlena i 401 nezaposleno lice. Naročito su se razvijale uslužne delatnosti i mala privreda. Ukupno su registrovane 32 radnje u maloprodaji u kojima su zaposlena 64 radnika. Buja siva ekonomija (procena zastupljenosti je 95%).

Infrastruktura – Od 150 km puteva u opštini samo 30 km je asfaltirano (20%) i u lošem su stanju. Van grada Obilića asfaltiranih puteva ima samo blizu naseljenih mesta. Vodosnabdevanje obavlja lokalna kompanija Batlava. Oko 60% populacije je povezano na sistem vodovoda, dok se ostali vodom snabdevaju iz pojedinačnih bunara.

Obrazovanje – Od obrazovnih ustanova opština ima četiri osnovne škole koje pohađa 365 đaka, dok zapošljavaju 86 radnika, i jednu srednju školu sa 82 učenika i 45 zaposlenih.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Dom zdravlja i četiri zdravstvene ambulante pružaju zdravstvene usluge stanovnicima srpske nacionalnosti. U Domu zdravlja zaposleno je 6 lekara i 88 medicinskih radnika, dok u ambulantama rade 4 lekara i 66 medicinskih radnika.

Kultura – Kulturnih manifestacija nema, ali postoje lokalne radio stanice. Za informisanost Srba i drugih nealbanskih zajednica zadužene su Radio Elit, Radio M i Radio Evropa.

10. SRPSKA ZAJEDNICA OPŠTINE ORAHOVAC

Teritorija – Opština se nalazi na jugozapadu KiM na 276 km2 (18 km2 područja na kojem živi srpska zajednica). Procenjuje se da u opštini živi oko 71.000 stanovnika u 34 naselja (2 srpska).

Stanovništvo – Na prostoru koji većinom naseljavaju Srbi i druge nealbanske zajednice živi 1.608 stanovnika (Srba 1.120, Egipćana 346, Roma 92, Bošnjaka 4, Albanaca 46). Aktivno je 674 stanovnika, izdržavano 57 stanovnika, a 556 lica je sa ličnim prihodom. Najviše je zastupljena starosna grupa od 20 do 64 godine i stanovništvo sa SSS (po 59%).

Privreda – Industrija je potpuno zamrla. Stanovništvo se bavi poljoprivrednom proizvodnjom. Procenjuje se da je u srpskim sredinama zaposleno 126, a nezaposleno 272 lica. Postoji 24 turističko-ugostiteljska objekta. Postoji ukupno 18 registrovanih trgovinskih radnji sa 20 zaposlenih. Prema podacima sa terena zastupljeno je porodično preduzetnišvto. Privatizovano je 7 društvenih preduzeća (5 prodato, 2 čekaju konačan ishod privatizacije).

Infrastruktura –Vodosnabdevanje je najveći problem. Jezero Radonić je prirodni izvor vode. Problem snabdevanja električnom energijom, naročito tokom zime. Sakupljeno smeće odlaže se u predgrađu grada. Ima 265 telefonskih pretplatnika. Mreža mobilne telefonije je u funkciji u opštini. Postoje i tri internet veze. Na teritoriji opštine ima 7 km puteva koji su 95% sa savremenom podlogom.

Obrazovanje – Na prostoru opštine Orahovac od obrazovnih institucija postoje dve osnovne škole koje pohađa 101 đak, sa 36 radnika, Gimnazija sa 34 učenika i 18 radnika i dve predškolske ustanove sa ukupno 12 dece i 5 radnika.

Zdravstvena i socijalna zaštita – Dve zdravstvene ambulante, sa 7 zaposlenih (2 lekara i 5 medicinskih radnika), sa 2 apoteke. Prosečna visina socijalne pomoći u srpskoj zajednici je 1.200 dinara po članu domaćinsta iz budžeta Republike Srbije i 50 evra po domaćinstvu iz Kosovskog budžeta.

Kultura – U Domu kulture u Velikoj Hoči su zaposlena 2 radnika. U okviru Doma kulture postoji jedna bibilioteka sa jednim zaposlenim radnikom.

SWOT analiza opština i srpskih zajednica AP KiM

PREDNOSTI SLABOSTI – prirodni resursi;- proizvodni i kadrovski kapaciteti RMHK Trepča;- tranzitni koridor;- bogatstvo lekovitim termomineralnim vodama;- dobra geografska pozicija i klima;- izgrađena putna i železnička infrastruktura;- Univerzitet u Severnoj Mitrovici;- dobro opremljen Klinički centar u Severnoj Mitrovici; – teška bezbednosna situacija na području sa većinskim srpskim stanovništvom, posebno u enklavama;- migracije stanovništva;- nizak stepen zaposlenosti ukupnog i radno- sposobnog stanovništva;- metod privatizacije;- slaba ekonomska snaga stanovnika;- niska produktivnost;- usitnjena poljoprivredna domaćinstva;- neizgrađeni, neopremljeni, zastareli infrastrukturni objekti, slaba putna povezanost urbanih i ruralnih područja, otežano odvijanje železničkog, drumskog i poštanskog saobraćaja, nerazjašnjeni svojinski odnosi javnih preduzeća, problemi sa vodosnabdevanjem, sa otpadnim vodama, čvrstim otpadom, itd;- nizak stepen obrazovovanja stanovništva;- nedovoljna opremljenost zdravstvenih i obrazovnih institucija, posebno u srpskim enklavama. ŠANSE OPASNOSTI – integracija sa vodećim preduzećima Republike;- donošenje i implementacija strategije dugoročnog ekonomskog razvoja srpske zajednice na Kosovu i Metohiji (Strategije);- povećanje nadležnosti lokalnih samouprava;- rudno bogatstvo;- zemljište pogodno za razvoj poljoprivrede;- ambijentalne karakteristike za razvoj turizma, banjski kapaciteti;- stvaranje infrastrukture za obuku preduzetnika i poljoprivrednika;- povećanje efikasnosti rada lokalne samouprave;- rehabilitacija i modernizacija putne i železničke mreže;- izgradnja elektroenergetskih kapaciteta i elektrodistributivne mreže srednjeg i niskog napona;- izgradnja i opremanje komunalne mreže (vodovod, kanalizacija, deponije). – politička nestabilnost;- dezintegracioni procesi;- demografska kretanja;- ekološka ugroženost – nastavak degradacije zemlje, vode, vazduha;- sprovođenje metoda privatizacije bez učešća republičkih institucija;- spore strukturne promene u privredi;- nedovoljna investiciona aktivnost;- nerešavanje problema lokalne infrastrukture;- nedostatak stručnih kadrova u svim oblastima;- neizvesnost u vezi rešavanja pitanja statusa KiM.

IV. STRATEŠKI PLAN, CILjEVI, PRINCIPI I PRIORITETI

Strategija dugoročnog ekonomskog razvoja srpske zajednice na Kosovu i Metohiji (Strategija) je u skladu sa strategijom koja uređuju privredni razvoj Republike Srbije i drugim strategijama, kao i Strategijom pristupanja Republike Srbije Eu. Sam koncept i metodologija Strategije, njeni osnovni principi, implementacija i pravila za njeno sprovođenje su, takođe, kreirani u velikoj saglasnosti sa drugim strategijama, kao i Regionalnom i kohezionom politikom EU. Posebno se imalo u vidu da će proces daljeg širenja EU (kao što je ulazak 2007. godine Bugarske i Rumunije, te kasnije Hrvatske i zemlje tzv. zapadnog Balkana) obuhvatiti veliki broj manje razvijenih regiona i tako dodatno povećati važnost Regionalne i kohezione politike EU. Harmonizacija legislative i principa i alata regionalne politike razvoja sa EU je prekretnica u procesu pripajanja ovih zemalja, regionalna i koheziona politika postaje centralno poglavlje u budućim relevantnim pregovorima.

Vizija Strategije proizilazi iz opšte vizije demokratskog, otvorenog i multietničkog KiM i bazira se na što većoj ekonomskoj integraciji srpske zajednice sa Republikom Srbijom, u skladu sa regionalnom i kohezionom politikom EU.

Polazeći od definisane vizije, osnovni strateški pravac razvoja odnosio bi se na povećanje stepena ekonomske integrisanosti srpske zajednice na Kosovu i Metohiji sa ostalim područjima u državi, smanjenju siromaštva i zaustavljanju iseljavanja pripadnika srpske zajednice sa KiM, kroz permanentni razvoj ljudskih kapaciteta u cilju podizanja nivoa kompetencija i povećanja zapošljivosti radne snage (uz kontinuiran rad na jačanju međuetničke saradnje na tržištu rada kao jedinog mogućeg načina ostvarenja održivog zapošljavanja), ali i putem kreiranja konkretnih projekata i razvoja preduzetništva i osnivanja MSP za generisanje brzog zapošljavanja i prihoda stanovništva.

U skladu sa ciljevima nove Evropske regionalne i kohezione politike platforma koncipiranja Strategije bazira se na:

1) ekonomskoj integraciji srpske zajednice sa ekonomskim kretanjima u Republici Srbiji;

2) smanjenju siromaštva srpske zajednice;

3) zaustavljanju iseljavanja pripadnika srpske zajednice sa KiM, kroz stvaranje podsticajnog ambijenta za razvoj biznisa i brže zapošljavanje.

Pravni okvir

U preambuli novog Ustava Republike Srbije posebno je naglašeno da je:

„Pokrajina Kosovo i Metohija sastavni deo teritorije Srbije, da ima položaj suštinske autonomije u okviru suverene države Srbije i da iz takvog položaja Pokrajina Kosovo i Metohija slede ustavne obaveze državnih organa da zastupaju i štite državne interese Srbije na Kosovu i Metohiji u svim unutrašnjim i spoljnim političkim odnosima.”.

Novi Ustav je posebno naglasio da se „Republika Srbija stara o ravnomernom i održivom regionalnom razvoju u skladu sa zakonom” (član 94.)

Takođe, novi Ustav Republike Srbije u Sedmom delu precizno uređuje teritorijalnu organizaciju Srbije, definišući autonomne pokrajine, lokalne samouprave i gradove i njihove nadležnosti. Autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave imaju status pravnog lica (član 176.), precizno su definisane nadležnosti autonomnih pokrajina i lokalnih samouprava. Sa aspekta srpskih opština i naselja na Kosovu i Metohiji značajno je da su opštine odgovorne za svoj razvoj, da moraju doneti svoje programe razvoja (član 190.).

Imajući u vidu trenutni status KiM, Strategija je dizajnirana ka jedinicama lokalne samouprave, na horizontalnoj kooperaciji i koordinaciji između opština i vertikalnoj kooperaciji i koordinaciji između opštinskog nivoa sa jedne strane i i državnog nivoa sa druge strane, uvažavajući principe subsidijarnosti. Koordinacija i saradnja u dizajniranju i upravljanju Strategije nisu zasnovane jedino na institucionalnoj osnovi, već se proširuju i na ostale relevantne socijalne i ekonomske partnere koji predstavljaju interese privatnog sektora i „trećeg” sektora (nevladine organizacije-NVO).

Izrada Strategije leži u procesu elaboracije zasnovanom na integraciji i partnerstvu. Proces je započet u proleće 2006. godine formiranjem Ekonomskog tima za Kosovo i Metohiju i jug Srbije. Nakon toga Ekonomski tim je formirao 12 tematskih radnih grupa, na čelu sa ekspertima iz pojedinih oblasti. Intenzivan interaktivni rad između Ekonomskog tima, Koordinacionog centra Vlade Republike Srbije za Kosovo i Metohiju, lokalnih samouprava, nadležnih ministarstava i drugih relevantnih institucija na republičkom i lokalnom nivou trajao je kontiniurano u periodu maj-novembar 2006. godine.

Integracija i koordinacija – sve aktivnosti na implementaciji Strategije će biti integrisane, dopunjavaće ciljeve strategije koja uređuje privredni razvoj Republike Srbije, ostale nacionalne sektorske strategije i regionalnu politiku i programe EU. Državni organi u saradnji sa srpskom zajednicom zajednički će koordinarati rad na implemantaciji Strategije;

Promovisanje jednakih mogućnosti – nijedna grupa neće biti isključena iz procesa implementacije Strategije, i svi aspekti zajednice će se podsticati na učešće u realizaciji Strategije;

Partnerstvo – stvaranje jakog partnerstva uključujući javni, privatni sektor i lokalne NVO. Partnerstva će se graditi na lokalnom, sub-regionalnom i na višim novoima, sa vladinim agencijama i republičkim organima;

Održivost – Strategija će učiniti sve napore kako bi uspostavila programe i projekte koji imaju dugoročne pozitivne ekonomske i socijalne efekte na razvoj i opstanak srpske zajednice;

Inovacija – razvoj i promovisanje novih načina upravljanja potrebama srpske zajednice će biti podstaknuto u svim aktivnostima Strategije;

Saradnja – Strategija će promovisati volju srpske zajednice da podstaknu dobru saradnju i partnerstvo sa drugim delovima Srbije, zemljama jugoistočne Evrope i Evropske Unije.

Matrica osnovnih elemenata Strategije:

Dugoročni cilj: ekonomska integracija srpske zajednice sa ekonomskim kretanjima u Republici Srbiji;

Opšti cilj Strategije:

unapređenje kvaliteta života stanovništva, odnosno, smanjenje siromaštva srpske zajednice na Kosovu i Metohiji, i

zaustavljanje iseljavanja pripadnika srpske zajednice sa KiM.

Posebni ciljevi Strategije:

stvaranje podsticajnog privrednog ambijenta;

jačanje institucionalnih kapaciteta srpske zajednice;

valorizacija upotrebe lokalnih resursa.

Instrumenti implementacije:

odabrana tematska područja, prioriteti, pod-prioriteti i mere;

Akcioni plan

Usaglašenost sa strategijama privrednog razvoja Republike Srbije,

Nacionalnom strategijom pridruživanja EU, strategijama i politikama i principima

EU.

Strategija je rezultat rada Ekonomskog tima za Kosovo i Metohiju i jug Srbije, organizovanog kroz 12 tematskih radnih grupa i lokalnih samouprava. Priprema Strategije i uspostavljanje konsenzusa o opštim i posebnim ciljevima su tekli paralelno.

Tabela 7: Matrica ciljeva i prioriteta dugoročnog ekonomskog razvoja srpskih zajednica na Kosovu i Metohiji

RAZVOJNI PRIORITETI DUGOROČNI CILj STRATEGIJE: EKONOMSKA INTEGRACIJA SRPSKE ZAJEDNICE SA REPUBLIKOM SRBIJOM OPŠTI CILj STRATEGIJE: POBOLjŠANjE KVALITETA ŽIVOTA STANOVNIKA I ZAUSTAVLjENjE PROCESA ISELjAVANjA SRPSKOG STANOVNIŠTVA POSEBNI CILjEVI ZAJEDNIČKE TEME /PRINCIPI Prioritet 1: Energetska stabilnost hitno rešavanje problema snabdevanja električnom energijom srpske zajednice kroz donaciju od 50 miliona kilovat časova mesečno tokom zimske sezone 2006/2007. godine;registracija „Elektrokosmet”-a za nezavisnog operatera do maja 2007.godine;povezivanje „Elektrokosmet”-a sa elektroenergetskim sistemom jugoistočne Evrope do novembra 2007.godine;pokretanje proizvodnje električne energije na bazi lignita kroz izgradnju termoelektrane „Kosovo C” radi zaokruživanja svih faza ciklusa energetike. Prioritet 2: Saobraćaj i vodosnabdevanje 1. Saobraćaj1.1.Putna privreda:rehabilitacija putne mreže i izgradnja prioritetnih putnih pravaca;obezbeđivanje dodatnih finansijskih sredstava za realizaciju projekata izgradnje, rekonstrukcije i sanacije putnih pravaca;formiranje preduzeća za održavanje puteva na teritoriji KiM;formiranje asfaltne baze1.2. Železnica:popravka donjeg stroja na pruzi Kosovska Mitrovica – Kraljevo; dobijanje obeštećenja Republike Srbije za svojinska prava nad infrastrukturom i mobilnim sredstvima i investiranje u lokalne motorne vozove koje bi održavali i opsluživali Srbi i razvoj železničke mreže na području gde živi srpska zajednica;rešavanje problema inostranih kredita koje servisira JP „Železnice Srbije”1.3. Vazdušni saobraćaj:obezbeđenje kontrole vazdušnog saobraćaja nad teritorijom KiM;korišćenje vazdušnih puteva nad teritorijom KiM za avione JAT-a;operativno prisustvo JAT Airways-a na tržištu KiM1.4. Telekomunikacije:obezbeđenje priznavanja licenci od strane UNMIK regulatornih tela;ukidanje duplog carinjenja opreme namenjene za instalaciju na teritoriji KiM;rešavanje statusa imovine „Telekom Srbija” AD na teritoriji KiM;nadoknada štete za uništenu telekomunikacionu opremu;sprečavanje nelegalnog rada mobilne mreže VALA 900;zapošljavanje i materijalna nadoknada radnicima „Telekom Srbija” AD koji su ostali bez posla nakon NATO dejstava.2. Vodosnabdevanje:modernizacija i rekonstrukcija vodovodnog sistema;modernizacija kanalizacione mreže;modernizacija postojeće socijalne infrastrukture (bolnice, škole);efikasniji rad sanitarnih inspekcija;uvođenje EQM (Environment Quality Management) i ostalih EU standarda;izrada studije o rešavanju problema otpada u cilju formiranja sistema upravljanja otpadom; izgradnja kapaciteta za preradu otpadnih voda Prioritet 3: Stanogradnja i socijalna infrastruktura Stanogradnja i urbanizam: izgradnja stambenih objekata za ugrožene kategorije stanovništva;regulisano prostorno uređenje opština;uspostavljanje racionalne mreže naselja;sprečavanje marginalizacije delova i područja u celini;racionalni razmeštaj stanovništva (stanovanje) i stvaranje mogućnosti za povratak prognanih i interno raseljenih lica;obezbeđenje uslova za kvalitetno zadovoljavanje stambenih potreba;uspostavljanje efikasnih transportnih veza i mobilnost stanovništva; razvijena kvalitetna komunalna infrastruktura za potrebe privrede i domaćinstava Socijalna infrastruktura:inicijative socijalnog preduzetništva;prilagođavanje lokalne infrastrukture potrebama invalida; definisanje prioriteta socijalnih grupa u procesu zapošljavanja;podrška projektima za modernizaciju servisa socijalnog osiguranja (tehnologije, znanja, procedure);podrška unapređenjima i integraciji informacionih sistema u socijalnim institucijama;otvaranje zaštitnih radionica;veća uloga korisnika u aktivnostima centara: stvaranje partnerstva sa društvenom zajednicom;unapređenje informacione osnove Centara za socijalni rad;veća uloga korisnika u realizaciji aktivnosti Centra NOSIOCI PRIVREDNOG RAZVOJA U FUNKCIJI ZAPOŠLjAVANjA I KONKURENTNOSTI

Stanje i problemi – Rudarsko-metalurško hemijski kombinat Trepča, nakon agresije NATO 1999. godine, preživljava najteže dane u svojoj istoriji. Nerešen status, viškovi zaposlenih, zastarela tehnologija, zatvaranje pojedinih pogona, predstavljaju samo deo problema koji ograničavaju funkcionisanje ovog velikog državnog preduzeća. Pozitivni finansijski rezultati u 2006. godini nagoveštavaju postepeni izlazak iz krize.

Trepčini pogoni na teritoriji severnog KiM uključuju rudnike „Crnac”, „Belo Brdo”, „Žuta Prlina”, otvoreni kop „Koporić” i Flotaciju u Leposaviću. Ovom kompleksu pripada i Topionica olova u Zvečanu. Pored rudnog kompleksa Treča raspolaže i pratećim objektima: hotelom, bazenom „Zvečan”, garažom, Kulturnim centrom, itd. Rudnik trenutno zapošljava 3.988 registrovanih radnika, od kojih 1.278 radnika na severu primaju plate, a 2.100 radnika na severu primaju „stipendije”. Dogovorom poslovodstva Trepče i sindikata svakog meseca se sistemom rotacije upošljavaju raspoloživi zaposleni radnici.

Proizvodne aktivnosti, koje su počele avgusta meseca 2005. godine, obavljale su se pod istražnim dozvolama, iako je nadležnim institucijama uredno dostavljena neophodna dokumentacija za dobijanje eksploatacione opreme. Ograničavajući faktor bila je neredovna isporuka ekspolozivnih sredstava zbog veoma komplikovane procedure, kao i nedostatak jamske radne snage, zbog čega je angažovan izvođač za ovu vrstu radova, čime je nedostatak otklonjen. I pored svih otežavajućih okolnosti za poslovanje Rudnika, realizovani su projekti u rudniku Crnac (projekat sistema ventilacije) i rudniku Belo Brdo (projekat privremenog zasipa). Istovremeno, investirana su značajna sredstva u nabavku rudarske opreme, kako bi se povećali proizvodni kapaciteti, zamenila dotrajala postojeća oprema i smanjili troškovi održavanja.

Septembra 2005. godine pokrenuta je proizvodnja u delu Metalurgije u Zvečanu, odnosno u Fabrici za preradu akumulatorskog otpada. Proces je obuhvatao preradu sekundarnog olova, njegovo topljenje u rotacionim pećima i rafinaciju do dobijanja finalnog proizvoda Pb legura i rafinisano/čisto Pb. Nastavljen je program prodaje otpadnih i drugih Pb materijala koji se ne mogu preraditi postojećim kapacitetima. Na ovaj način su i obezbeđena sredstva za rekonstrukciju delova metalurgije olova i otpočinjanje proizvodnje, kao i investicije u infrastrukturu. Prerada akumulatorskog otpada obustavljena je novembra 2005. godine zbog nerealizovnog projekta nabavke briket mašine i rekonstrukcije nove rafinerije, čije je finansiranje prihvatila EAR. Tender za ove projekte, najavljen za februar 2006. godine, nije objavljen iako je Trepča na vreme dostavila svu neophodnu dokumentaciju.

Jedan od osnovnih problema sa kojima se susreće RMHK Trepča su svakako investicije. Na realizaciju čeka nekoliko pripremljenih investicionih projekata: Projekat izgradnje Fabrike za preradu granulisane šljake, Projekat izgradnje Fabrike akumulatora, Projekat za otkopavnje i preradu bazalta i Projekti za očuvanje životne i radne sredine.

Prioriteti – Rudnik Trepča svim raspoloživim sredstvima pokušava da se održi na tržištu i da drži korak sa konkurencijom. U tom smislu, RB Leposavić je preduzeo i druge aktivnosti i planove za 2006/2007. godinu koje se tiču osavremenjivanja opreme i obuke kadrova. Poštujući evropske standarde, nabavljena je oprema za spasilačke timove u rudnicima i obuka je u toku. Takođe, nabavljena je „Diamec” oprema za istraživačke radove u rudnicima i obuka je u toku, čime će se dobiti novi podaci o rudnim rezervama. Paralelno se sprovode geološke aktivnosti na kompletnom području istražnih dozvola, kako bi se utvrdili potencijali za nova eksploataciona područja. Kapitalne investicije RB Leposavić za 2007. godinu obuhvataju sledeće projekte:

Projekat zaokruživanja ventilacionog sistema u rudniku Crnac sa ventilatorskim postrojenjem čime bi bi bila trajno rešena ventilacija za buduća povećanja obima proizvodnje;

Projekat trajnog hidro-zasipa sa pepelom i jalovinom u rudniku Belo Brdo sa kompletnim postrojenjem;

Projekat automatskog doziranja reagenasa u flotaciji čime bi se značajno smanjila emisija SiO2 u atmosferu;

Projekat otvaranja novog i sanacije postojećeg jalovišta u Leposaviću, čime bi se osigurala dugotrajna proizvodnja jer se postojeće može koristiti još dve godine.

Metalurgija olova Zvečan takođe je preduzela niz aktivnosti i pripremila planove za 2006/2007. godinu. Nastavljen je program čišćenja industrijskog kruga, uklanjanjem olovnog otpada koji se može preraditi postojećom tehnologijom, i njegova prodaja. Iz sopstvenih sredstava otpočet je program rušenja starih i napuštenih objekata. Finansiranje ovog projekta je prethodno bilo odobreno od strane Vlade Holandije, ali je iz nepoznatog razloga obustavljeno. Iz sopstvenih sredstava otpočet je program izgradnje nove linije industrijske vode, čime će biti rešen veliki problem za proizvodne aktivnosti jer je postojeća infrastruktura u veoma lošem stanju. Kapitalne investicije Metalurgije olova Zvečan za 2007. godinu obuhvataju sledeće projekte:

Projekat sanacije putne infrastrukture u industrijskom krugu, čime bi se smanjila emisija štetnih materija u atmosferu;

Projekat rehabilitacije i zatvaranja jalovišta „Gornje Polje”;

Projekat regulacija leve obale reke Ibar.

Funkcionisanje Trepčinih postrojenja već godinama unazad zagađuje životnu sredinu, pa je neophodno u okviru plana razvoja pokrenuti i ekološke programe.

Tabela 8: Projekti za očuvanje životne i radne sredine

Naziv projekta Lokacija Period za realizaciju Procenjena vrednost Evra 1) Rehabilitacija i zatvaranje jalovišta „Gornje Polje” Zvečan 14 meseci 6.000.000 2) Regulacija leve obale reke Ibar Zvečan 4 meseca 1.400.000 3) Rehabilitacija i zatvaranje starog jalovišta „Do” Leposavić 4 meseca 600.000 4) Izgradnja novog flotacijskog jalovišta „Stubički Potok” Leposavić 6 meseci 4.000.000 5) Rešavanje sistema otprašivanja drobiličnog postrojenja u flotaciji Leposavić 8 meseci 800.000 6) Orošavanje/Kvašenje jalovišta na lokaciji „Bostanište” Leposavić 2 meseca 40.000 Ukupno 12.840.000

Očekivanja – Održivi razvoj srpske zajednice moguć je samo razvojem RMHK Trepča, kao nosioca ekonomskog razvoja srpske zajednice i podsticanjem ravoja sektora malih preduzeća. Održiv ekonomski razvoj čini veliki broj malih preduzeća, pri čemu RMHK Trepča čini okosnicu, sa svojim proizvodnim, kadrovskim i organizacionim kapacitetima. Oslonac razvoja mogu formirati i mala preduzeća, kad se osposobe da mogu preuzeti ulogu nosioca razvoja, ali taj proces je, po pravilu, spor. Pokretanjem proizvodnje, pre svega, metalurgije, zaposliće se najveći broj radnika, koji su tehnološki višak. Otvaranjem novih preradnih kapaciteta dodatno će se smanjiti broj nezaposlenih i povećati ekonomsku efikasnost. Naravno, primarni problem je privatizacija Kombinata.

Monitoring – Primarni zadatak je donošenje Programa razvoja RMHK Trepča. Ministarstvo privrede, Ministarstvo rudarstva i energetike i Republički zavod za razvoj će u saradnji sa RMHK Trepča doneti Program razvoja RMHK Trepča. Takođe, Vlada će formirati poseban ekspertski tim koji će u saradnji sa Ekonomskim timom napraviti program privatizacije Kombinata i pratiti njegovo sprovođenje.

Pre dolaska mirovne misije UN celokupna ekonomija na KiM zasnivala se na radu velikih društvenih preduzeća. Poslednjih godina usled političke situacije koja vlada na KiM mnoga od tih preduzeća su zapala u tešku egzistencijalnu situaciju. Jezgro ekonomske transformacije i razvoja na teritoriji KiM je kreiranje privatnog sektora, razvoj preduzetništva i kreiranje malih i srednjih preduzeća. MSPP se razmatraju kao glavna pokretačka sila ekonomskog razvoja. MSPP stimulišu privatno vlasništvo i preduzetničke veštine, ona su fleksibilna i mogu se brzo prilagoditi oscilatornim promenama na prodajnom i nabavnom tržištu, ona generišu zaposlenost, iskorišćavaju potencijale lokalne sirovinske baze, pomažu diverzifikaciji ekonomske aktivnosti i stvaraju značajan doprinos izvozu i trgovini.

Sprovođenje politike razvoja MSPP u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom, pored objektivnih teškoća dugogodišnje ekonomske krize, ratnih razaranja i problema bezbednosti u prethodnom periodu karakteriše:

nekoordiniranost resornih institucija;

nedefinisanost posebnih podsticajnih mehanizama za srpsku zajednicu;

neobezbeđenost odgovarajućeg kadrovskog potencijala potrebnog za sprovođenje politike razvoja MSPP.

Prioritetan zadatak je rešavanje problema nezaposlenosti. Stopa nezaposlenosti je izuzetno visoka, ali je teško statistički merljiva zbog toga što većina ljudi radi na privremenim poslovima ili kod privrednih subjekata koji nisu registrovani, ili ima status poljoprivrednika. Generalno, efekti „nezvanične” ekonomija su verovatno veći od zvanične. Ipak, postojanje sive ekonomije ne čini problem niske zaposlenosti manje ozbiljnim. Na području celog KiM evidentirana je nezaposlenost u visini od 39,7%. Posmatrajući po polovima, čak 60,7% ženske populacije je nezaposleno u odnosu na 31,5% muške. Nedovoljna kvalifikaciju ima 63,3% lica, dok je udeo zaposlenih preko 40 godina života 72%.

Procenjuje se da će proizvodni sektor biti vođen svetskom potražnjom, elementima domaće i regionalne tražnje. Postojeća proizvodna baza je mala i uglavnom nekonkuretna. Aktivnosti u pojedinim delatnostima: agrar, proizvodnja hrane i pića, građevinski materijal, drvoprerada i dr. su male po obimu, zatim trpe posledice neredovne isporuke električne energije i neizvesnog rasta na domaćem tržištu. Mali obim izvoza sugeriše da je malo od ovih aktivnosti međunarodno konkuretno. Zaštićeni deo tržišta (usluge i građevinarstvo) je primarno vođen domaćom tražnjom. Međutim, njegov napredak je vezan za ukupan razvoj ekonomije na području sa većinskim srpskim stanovništvom i ovaj sektor ne može, za sada, funkcionisati kao pokretač rasta. Javni sektor je relativno neodrživo veliki sa statusnim problemima pre svega. Imajući u vidu ključnu ulogu javnog sektora za proizvodni sektor u domenu MSPP (njihovu cenu i kvalitet inputa), veoma važna stavka su kadrovi i nedostaci korporacijskog upravljanja.

UNMIK administracija je propisala proceduru registracije privrednih subjekata. Posao je olakšan postojanjem Web stranice za registraciju i druge procedure. Evidentirane su visoke naknade za registraciju delatnosti u vidu licenci. U 2007. godini treba očekivati uspostavljanje kancelarije Agencije za registraciju privrednih subjekata Republike Srbije u Kosovskoj Mitrovici, kako bi se tokom 2007. godine izvršila preregistracija preduzeća i preduzetnika u skladu sa zakonskim propisima Republike Srbije.

Strategija razvoja malih preduzeća na području sa većinskim srpskim stanovništvom se oslanja na strateške dokumente Republike Srbije u ovoj oblasti i definisane planove srpske zajednice. Realizacija ovog segmenta će se sprovoditi u okviru programa ekonomskog razvoja koji podrazumeva:

izgradnju institucionalne MSP infrastrukture, razvoj mikro i malih preduzeća i preduzetništva kroz razvoj industrijskih zona, inkubator centara i klastera;

pokretanje preduzetništva kroz fondove početnog kapitala;

povećanje konkurentnosti i produktivnosti privrednih subjekata;

podsticanje razvoja preduzetništva kroz najpovoljnije uslove Fonda za razvoj Republike Srbije, Garancijskog Fonda Republike Srbije, Nacionalnog investicionog plana, Nacionalne službe za zapošljavanje, Agrarnog budžeta i nadležnih ministarstava.

U prvoj fazi 2007-2009. godine potrebno je formirati preduzetničke centre u Zvečanu, Leposaviću, Severnoj Mitrovici, Štrpcu, Lipljanu, koji bi uz Vladinu i međunarodnu pomoć bili zamajac razvoja MSP sektora, dok bi u drugoj fazi 2010-2012. godine, dakle delom i paralelno, potrebno uspostaviti biznis inkubator centre, agrarni klaster i formirati centralne industrijske zone. Ciljne delatnosti treba da budu usmerene na iskorišćavanje geostrateškog položaja oblasti, prirodnih resursa i selektivnog industrijskog nasleđa (agrar, vodni resursi, drvoprerada) uz značajan razvoj usluga u saobraćaju, trgovini i turističkoj ponudi.

Strategija ima za cilj značajno uvećanje broja malih i srednjih preduzeća i preduzetničkih radnji, uspostavljanje institucija i mehanizama podrške MSPP sektoru u saradnji Vladinih institucija, lokalnih samouprava, međunarodnih organizacija i nevladinog sektora. Posredan, ali veoma intenzivan uticaj na sektor MSPP, pogotovo u zemljama na početku procesa tranzicije, ima i zakonska regulativa koja se odnosi na osnivanje i rad finansijskih institucija. Naime, nerazvijenost finansijskog tržišta predstavlja usko grlo koje koči razvoj privrede u celini, uključujući preduzetništvo.

Nefinansijska podrška sektoru MSPP odnosi se na pomoć preduzetnicima za započinjanje i razvoj sopstvenog biznisa kroz pružanje različitih usluga u oblastima od značaja za vođenje poslovanja. Usluge nefinansijske podrške najčešće se vezuju za pomoć pri izradi biznis plana u cilju konkurisanja za dobijanje kredita ili orijentacione treninge za potencijalne preduzetnike. Međutim, njihov spektar je mnogo širi i obuhvata različite vrste pomoći iz oblasti menadžmenta, marketinga, izvoza, inovacija i transfera tehnologija, upravljanja ljudskim resursima, strateškim planiranjem razvoja poslovanja, poslovnog povezivanja, pravnih saveta i dr. Osnovni cilj pružanja usluga za razvoj poslovanja je podizanje konkurentnosti malih i srednjih preduzeća kroz razvoj ljudskih resursa, pre svega podizanje kapaciteta njihovih vlasnika i menadžmenta. Većina preduzetnika koji započinju samostalno poslovanje nije imala ranije iskustva u upravljanju i vođenju preduzeća i ne poseduje formalno obrazovanje u ovoj oblasti. Pomoć i podrška u početnom periodu mogu značajno da povećaju njihove šanse za uspeh.

Paralelno sa ovim nacionalnim programom podrške, uz Ministarstvo privrede i Republičku agenciju za razvoj MSPP, trebalo bi da se značajnije angažuju i drugi osnivači, pre svega lokalne samouprave, kako bi se ojačalo partnerstvo privatnog i javnog sektora, zatim NVO i drugih zainteresovanih strana u ovoj oblasti. Lokalne samouprave svoj doprinos trebalo bi da zasnivaju na obezbeđenju poslovnog prostora i poveravanja realizacije pojedinih projekata od lokalnog značaja regionalnim centrima (poput vođenja izrade strategije lokalnog ekonomskog razvoja, osnivanja industrijskih zona, pokretanja i vođenja inkubator centara i dr.). Regionalne agencije bi trebalo da u lokalnoj sredini obezbede stručnu pomoć različitih lokalnih razvojnih aktivnosti i inicijativa, uključujući i lokalne donatorske projekte. Pored rada na kapacitetu lokalnih kancelarija u srednjoročnom roku neophodno je uspostaviti organizacionu jedinicu Agencije za regionalni razvoj koja bi delovala u Kosovsko-mitrovačkom okrugu, odnosno u prve tri godine imala bi aktivnosti koje se odnose na sva područja sa većinskim srpskim stanovništvom, sa mogućnošću uspostavljanja i za ostale opštine u narednom periodu.

Finansiranje razvoja sektora MSPP prvenstveno treba da se sprovodi kroz tržišno orijentisan koncept unapređivanja pristupa ovih privrednih subjekata finansijskom kapitalu. Osnovna ideja je usmeravanje na smanjivanje rizika i troškova transakcija i izgradnju kapaciteta finansijskih institucija kako bi opsluživali i manje klijente, kao i na povećanje konkurencije na finansijskim tržištima. Cilj ovakvog pristupa je da se uveća broj održivih finansijskih institucija koje se opredeljuju za kreditiranje malih i novih preduzeća.

U situaciji nedovoljno razvijene konkurencije na bankarskom tržištu i relativno niskog nivoa štednje, najveći broj banaka ne pokazuje značajno interesovanje za finansiranje malih preduzeća, pogotovo onih koja se nalaze u početnoj fazi razvoja.

Finansijska pomoć države za razvoj poslovanja organizovana je za sada preko Fonda za razvoj koji se bavi odobravanjem kredita i garancijskog fonda koji bi pružao garancije za deo odobrenih kredita kod poslovnih banaka u slučajevima dobrih projekata za koje nije moguće obezbediti dovoljan iznos sredstava obezbeđenja. Formiranje organizacione jedinice garancijskog fonda koja bi delovala na KiM, uz pomoć međunarodnih organizacija i stranih vlada je značajan aspekt razvoja MSPP sektora na područjima sa većinskim srpskim stanovništvom.

Optimalni model finansijske pomoći u srednjem roku treba bazirati na kombinaciji klasičnih direktnih instrumenata države sa tržišno orijentisanim merama. Potrebno je ubrzati rad na stvaranju uslova i uklanjanju barijera za brži razvoj finansijskih tržišta, uključujući i uvođenje novih finansijskih instrumenata, jačanja konkurencije na bankarskom tržištu i osnivanje specifičnih institucija namenjenih finansiranju MSPP, kao što su privatni investicioni fondovi.

Jedan od najznačajnijih projekata finansijske podrške jačanju sektora MSPP predstavlja projekat ekonomskog razvoja u koji je uključen i Nacionalni investicioni plan. U 2006. i 2007. godini iz sredstava Nacionalnog investicionog plana planirano je da se na KiM realizuje projekat dugoročnog kreditiranja razvojnih programa. Budžet za ovaj projekat iznosi 4.800.000 evra i to 1.400.000 evra u 2006. godini i 3.400.000 evra u 2007. godini. Prema planu, ovaj projekat treba da omogući održivi ekonomski razvoj KiM, pre svega u sredinama sa većinskim srpskim stanovništvom. Podsticajna (bespovratna) sredstva će se plasirati uz pomoć Fonda za razvoj Republike Srbije, koji će na bazi proverenih metoda uz pomoć Ekonomskog tima napraviti rang listu prijavljenih zahteva i plasirati sredstva potencijalnim preduzetnicima i postojećim preduzećima na teritoriji KiM. Sredstva će se odobravati za:

za realizaciju „START-UP” projekata do 5.000 evra po projektu;

za realizaciju projekata ekonomskog razvoja postojećih preduzeća do 10.000 evra po projektu.

Mala i srednja preduzeća treba da čine značajan deo inovacionog sistema zemlje. Poslednjih godina, međutim, mnoga mala i srednja preduzeća u Srbiji bila su u situaciji da se bore za opstanak na tržištu i nisu imala resurse koje bi investirala u inovacije. Zbog toga je značaj inovacija na područjima sa većinskim srpskim stanovništvom na KiM za njihovu konkurentnost još veći i neophodno im je obezbediti podršku za:

jačanje svesti o značaju inovacija za konkurentnost preduzeća;

upoznavanje sa novim tehnološkim dostignućima i savremenim konceptima poslovanja;

uvođenje nove opreme, tehnoloških procesa, proizvoda;

uvođenje savremenih koncepata upravljanja proizvodnjom i kvalitetom, uz sertifikaciju prema međunarodnim standardima (ISO, HACCP i sl.);

povezivanje sa partnerima koji im mogu olakšati pristup novim tehnologijama, uključujući i transfer tehnologija kroz kupovinu licenci, franšiza ili zajedničkih ulaganja;

primenu savremenih informacionih tehnologija u poslovanju;

razvoj novih proizvoda i usluga, patentnu zaštitu, zaštitu robne marke i druge vidove zaštite.

Neophodno je obezbediti znatno efikasniju koordinaciju različitih donatorskih projekata, kako bi se obezbedila puna efikasnost i postigli očekivani rezultati. Saradnja sa stranim donatorima na razvojnim aktivnostima veoma je značajna za zemlje u tranziciji zbog transfera znanja, ali i finansijske pomoći za realizaciju konkretnih programa i projekata. Generalno kao partneri u opštinama sa većinskim srpskim stanovništvom na KiM u kontekstu MSPP sektora su prepoznate sledeće međunarodne organizacije: UNDP, OSCE, USAID, CHF, IOM, ATA i dr. Očekuje se značajnije prisustvo programa nemačke Vlade GTZ, danske Vlade DANIDE, EBRD programa, SIDA programa Vlade Švedske.

Prioritetni ciljevi razvoja MSP i preduzetništva:

1) Razvijanje partnerstva lokalne vlasti i preduzetnika

Preduzetnička klima se ne može razvijati, bez jakog partnerstva lokalne vlasti i preduzetnika. Pozitivan odnos prema preduzetnicima i njihovim potrebama vodi vrlo brzo do otklanjanja različitih administrativnih barijera, do zajedničkih razvojnih projekata, a samim tim i do rešavanja širih problema zajednice i otvaranja novih radnih mesta. Naime, odnos lokalnih administrativnih jedinica prema preduzetnicima i njihovim razvojnim potrebama ima značajan uticaj na brzinu stvaranja novih preduzeća i na brzinu realizacije njihovih investicija. Poboljšanje nivoa zadovoljstva preduzetnika radom lokalne uprave odražava se u većoj dinamici razvoja MSP. Neophodno je graditi pozitivan odnos prema preduzetnicima na svim nivoima. Stvaranje pozitivne preduzetničke klime može se postići jedino razvojem međusobnih odnosa administracije i preduzetnika koji se baziraju na uzajamnom poverenju i poštovanju.

Najznačajnije aktivnosti koje vode stvaranju partnerstva lokalne vlasti i preduzetnika trebalo bi da budu:

obuka osoblja u lokalnim institucijama kako bi se u najvećoj mogućoj meri pomoglo osnivanje i razvoj MSPP;

razvijanje nefinansijskih oblika podrške lokalne vlasti razvoju preduzetništva;

pokretanje inicijative u Zvečanu, Leposaviću, Severnoj Mitrovici, Štrpcu, Lipljanu, Gračanici, Novom Brdu za formiranje kancelarija za obavljanje svih administrativnih poslova na jednom mestu („one stop shop”);

promocija preduzetništva, preduzetničkih dostignuća i zajedničkih projekata i saradnje;

učestvovanje lokalne zajednice u sufinansiranju poslovnih susreta, poslovnog povezivanja i izradi promocionog materijala.

2) Izgradnja MSPP infrastrukture

Razvoj MSP nije moguć bez izgradnje osnovne MSP infrastrukture. Razvijena poslovna infrastruktura povećava atraktivnost okoline i privlači MSP i ostale investitore da dolaze i otvaraju nova radna mesta. Poslovna infrastruktura se sastoji iz niza institucija i preduzeća koja mogu da servisiraju razvojne koalicije na lokalnom nivou, zatim da predstavljaju lokalnu zajednicu kod drugih nacionalnih ili inostranih partnera i da kvalitetno servisiraju domaće i strane partnere, donatore, investitore i MSP prilikom realizacije razvojnih projekata. Razvojni prioriteti izgradnje MSP infrastrukture na području opština Zvečan, Leposavić, Severna Mitrovica, Štrpce, Lipljan su sledeći:

razvijanje lokalnih preduzetničkih centara;

razvijanje biznis inkubator centara;

stvaranje komunalno uređenih industrijskih zona;

stvaranje Centra za razvoj seoskih područja;

osnivanje finansijskog fonda za razvoj MSP, kako bi se odobravanjem mikrokredita, subvencija i garancijskih šema podstakao privredni rast područja.

Podsticanje razvoja sektora MSPP

Broj MSP u Zvečanu, Leposaviću, Štrpcu, Lipljanu i drugim sredinama naseljenim srpskim stenovništvom je daleko ispod standarda razvijenih zemalja, a naročito zaostaje dinamika stvaranja novih preduzeća koja uvode nove proizvode, usluge i tehnologije. Jedino je na području Severne Mitrovice registrovano oko 700 radnji. Za brži razvoj nužno je razvijati instrumente podrške za stvaranje novih preduzeća, čime će se stvoriti i promena u strukturi delatnosti.

Novim i postojećim MSP potrebni su različiti instrumenti podrške, da bi se ostvario brži razvoj, investiranje i otvaranje novih radnih mesta. Otvaranje MSP prema spoljnom tržištu, odnosno tržištu cele Srbije i susednih zemalja, zahteva učenje, saradnju, uvođenje standarda i novih načina rada, novih kanala distribucije, uvođenje nove tehnologije (naročit akcenat treba da bude na korišćenju informacionih tehnologija i umrežavanju preduzeća), pa je zato realizacija tog cilja bitna za opstanak MSP.

Najvažnije aktivnosti koje će se sprovoditi radi jačanja sektora MSPP i njihovih kapaciteta biće usmerene na:

pojednostavljenje postupaka registracije novih privrednih subjekata;

podrška projektima povezivanja preduzeća u mreže i klastere;

organizaciona i finansijska podrška za učešće MSP na sajmovima, izložbama i konferencijama u susednim zemljama;

izrada programa uključivanja sive ekonomije u legalnu privredu;

pružanje podrške novim preduzetnicima i preduzećima u rastu.

Podsticanje stvaranja radnih mesta za različite ciljne grupe i u raznovrsnim privrednim granama na dugi rok rešava mnoge probleme vezane za zapošljavanje ljudi koji duži vremenski period čekaju na posao ili za zapošljavanje u privrednim granama gde inače postoji manjak kvalifikovanih radnika. Preko programa usmerenih na otklanjanje tih prepreka može se postići kreiranje radnih mesta neophodnih za razvoj privrede. Podsticanjem osposobljavanja i prekvalifikacije nezaposlenih otvara se mogućnost da nova i postojeća MSP nađu radnu snagu primereno obučenu za realizaciju sopstvenog proizvodnog programa. Načini za stvaranje novih radnih mesta su:

promovisanje aktivne politike zapošljavanja;

promovisanje razvoja preduzetništva u seoskim sredinama;

podržavanje preduzetničkih inicijativa i obuka za žene;

podržavanje razvoja preduzetništva među mladima;

podržavanje zapošljavanja mladih visokoobrazovanih kadrova;

podržavanje zapošljavanja invalida i ljudi sa ograničenom sposobnošću rada;

razvoj dopunskih delatnosti na selu.

Izlazak iz kruga nerazvijenosti nije moguć bez prioritetnog ulaganja u ljudske resurse. Nužan preduslov bržeg razvoja sektora MSP na području sa većinskim srpskim stanovništvom, odnosno prevazilaženje siromaštva koje je pojačano tranzicionim zaostajanjem, migracionim procesima i političkim nasleđem, moguće je samo dodatnim obrazovanjem i obukom preduzetnika, radnika, učenika i nezaposlenih lica.

Obrazovanje radnika postaje primaran uslov za jačanje i podsticanje konkurentnosti. Razvoj MSP zavisi i od načina na koji se učenici, studenti, nezaposleni i ostala lica motivišu da se uključe u različite programe obrazovanja sa ciljem podizanja vlastitog nivoa znanja, čime se stvaraju mogućnosti da ta lica ostvare svoju preduzetničku ideju ili da se zaposle u malom ili srednjem preduzeću kome je takvo znanje neophodno. Razvoj ljudskih resursa trebalo bi da obuhvati sledeće aktivnosti:

prekvalifikacija i dokvalifikacija kadrova kroz program obrazovanja za konkurentnost;

podsticanje javnih programa obrazovanja lica koja žele da steknu dodatna znanja;

razvoj opšteg programa obrazovanja preduzetnika početnika;

razvoj specijalnih programa za edukaciju preduzetnika i radnika iz različitih sektora;

razvoj finansijske šeme za sufinansiranje obrazovanja pojedinih ciljnih grupa.

U cilju formiranja efikasnog sistema kreiranja i sprovođenja politike razvoja MSPP potrebno je obezbediti značajne ljudske resurse. Upravljanje i sprovođenje ovog programa zahteva obezbeđivanje dodatnih ljudskih resursa i specijalizovanih znanja.

Prioritetni projekti razvoja MSP (kandidovani u okviru izrade Nacionalnog investicionog plana) su sledeći:

uspostavljanje organizacione jedinice Agencije za regionalni razvoj za Kosovsko-mitrovački okrug;

uspostavljanje preduzetničkih centara u Zvečanu, Leposaviću, Severnoj Mitrovici, Štrpcu i Lipljanu

formiranje klastera drvoprerađivačke delatnosti u oblasti Ibarskog Kolašina;

realizacija Programa dodele posticajnih sredstava u 2007. godini za mala i srednja preduzeća, preduzetnike i start up programe.

Očekivanja – Ostvarivanjem ovih ciljeva biće značajno osnažen preduzetnički potencijal ovog područja, što će dalje uticati na razvoj preduzetničke klime i infrastrukture što će omogućiti dinamički privredni rast u predstojećem periodu. Očekuje se povećanje broja MSP za 20%, odnosno upošljavanje dodatnih 1500 radnika. Efekti podsticajnih sredstava iz Nacionalnog investicionog plana ogledaće se u otvaranju 500 novih preduzeća, odnosno 1000 novozaposlenih i ekonomski rast 70 postojećih preduzeća koja će generisati oko 200 novozaposlenih.

Monitoring – Praćenje ostvarivanja Strategije sprovodili bi predstavnici Vlade Republike Srbije, Ministarstva privrede, Republičke agencije za razvoj MSPP i Ekonomskog tima za Kosovo i Metohiju i jug Srbije. Ova grupa bi podnosila izveštaje Ministarstvu privrede o uspešnosti implementacije Strategije, o eventualnim problemima i korektivnim akcijama a sve u cilju realizacije postavljenih ciljeva.

Nosioci privredenog razvoja u funkciji zapošljavanja i konkurentnostiPRIORITETI I MERE 1. Razvoj RMHK Trepča: Projekat izgradnje Fabrike za preradu granulisane šljake; Projekat izgradnje Fabrike akumulatora; Projekti za očuvanje životne i radne sredine; izrada Programa privatizacije; izrada Programa razvoja RMHK Trepča. 2. Razvoj MSPP Prioritet 1: Razvijanje partnerstva lokalne vlasti i preduzetnika: obuka osoblja u institucijama lokalne samouprave kako bi se u najvećoj mogućoj meri pomoglo osnivanje i razvoj MSPP; razvijanje nefinansijskih oblika podrške lokalne vlasti razvoju preduzetništva; pokretanje inicijative za formiranje kancelarija za obavljanje svih administrativnih poslova na jednom mestu („one stop shop”); promocija preduzetništva, preduzetničkih dostignuća i zajedničkih projekata i saradnje. Prioritet 2: Izgradnja MSP infrastrukture formiranje organizacione jedinice Agencije za regionalni razvoj u Zvečanu ili Kosovskoj Mitrovici;formiranje organizacone jedinice Garantnog fonda u Zvečanu;razvijanje lokalnih preduzetničkih centara; razvijanje biznis inkubator centara;stvaranje komunalno uređenih industrijskih zona; stvaranje Centra za razvoj seoskih područja;osnivanje finansijskog fonda za razvoj MSP, kako bi se odobravanjem mikrokredita, subvencija i garancijskih šema podstakao privredni rast ovog područja Prioritet 3: Podsticanje razvoja sektora MSPP pojednostavljenje postupaka registracije novih privrednih subjekata; davanje podrške projektima razvoja kvaliteta i uvođenja ISO i CE standarda u MSP;podrška projektima povezivanja preduzeća u mreže i klastere;izrada programa uključivanja sive ekonomije u legalnu privredu;promovisanje razvoja preduzetništva u seoskim sredinama; podržavanje razvoja preduzetništva među mladima;podržavanje preduzetničkih inicijativa i obuka za žene;pružanje podrške novim preduzetnicima i preduzećima u rastu;podržavanje zapošljavanja mladih visokoobrazovanih kadrova;podržavanje zapošljavanja invalida i ljudi sa ograničenom sposobnošću rada;prekvalifikacija i dokvalifikacija kadrova kroz program obrazovanja za konkurentnost;razvoj specijalnih programa za edukaciju preduzetnika i radnika iz različitih sektora;razvoj dopunskih delatnosti na selu. Zapošljavanje

Statistički podaci o nezaposlenima u mestima u kojima se prikupljaju, redovno se ažuriraju, ali su često nepotpuni i prikupljaju se po zastareloj metodologiji. Na osnovu raspoloživih podataka stanje je sledeće:

Tabela 9: Broj evidentiranih nezaposlenih

Kvalifikacije/Mesto Ukupno NKV Obrazovanje 79.035 965.852 Zdravstvo 307.726 1.628.649 Stanovanje 4.452.647 10.830.269 Standard građana 523.246 2.672.892 Infrastruktura 39.156 88.361 Saobraćajna infrastruktura 2.036.145 4.000.000 Ekonomski razvoj 1.400.000 3.400.000 Ukupno (evra) 8.837.955 23.586.046

Koordinacioni centar Srbije za Kosovo i Metohiju je u 2003. godini izdvojio 26.012.611 evra, u 2004. godini 21.257.197 evra, u 2005. godini 32.412.406 evra, u 2006. godini 30.732.067 evra za područja na KiM u kojima živi srpska zajednica.

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je za mere unapređenja sela u Republici Srbiji i investicionu podršku u 2004. godini obezbedilo oko 5,6 miliona evra, u 2005. godini oko 9,4 miliona evra, u 2006. godini oko 50 miliona evra iz agrarnog budžeta. Pretpostavlja se da u budućem periodu ovaj iznos neće biti manji i da će značajna sredstva biti upućena srpskoj zajednici.

Strane donacije su u 2003. godini iznosile oko 3 miliona evra, u 2004. godini oko 4 miliona evra, u 2005. godini oko milion evra, a u 2006. oko 2 miliona evra.

Može se zaključiti da je bez posebnih programa i odluka Vlade ostvareno ulaganje na području KiM od najmanje 35 miliona evra u 2005. godini i najmanje 45 miliona evra u 2006. godini. Očekuje se da će iz budžeta Republike u narednoj godini biti izdvojeno najmanje 20% više od sredstava izdvojenih u 2006. godini, ako se ovim sredstvima dodaju sredstva predviđena Nacionalnim investicionim planom, može se računati na iznos od najmanje 70 miliona evra za ekonomski razvoj srpske zajednice.

V. AKCIONI PLAN

Akcioni plan predstavlja podlogu za implementaciju Strategije i daje jasan prikaz problema i ciljeva po određenim prioritetnim oblastima. U oblasti infrastrukture se posebno razmatraju elektroenergetska infrastruktura, vodosnabdevanje i saobraćaj, stanogradnja i socijalna infrastruktura. Bitan aspekt Akcionog plana se odnosi na razvoj RMHK „Trepča” i MSPP, kao i na zapošljavanje, trgovinu, poljoprivredu, industriju, turizam, privatizaciju, imovinsko-pravne odnose i zaštitu ljudskih prava, strane direktne investicije.

Da bi se rešili postojeći problemi i dostigli naznačeni ciljevi, neophodno je preduzeti određene mere i aktivnosti. Rešenja su data u vidu projekata, koji su predstavljeni po opštinama u kojima će se realizovati. Takođe su određeni i vremenski rokovi i institucije, koje će biti nadležne za realizaciju ovih projekata.

U akcionom planu su naznačeni i mehanizmi, instrumenti i mere podrške investicionim ulaganjima kako na državnom, tako i na lokalnom nivou. Od posebnog značaja za implementaciju Strategije je institucionalna i finansijska podrška ulaganjima u privredu kroz formiranje određenih institucija, a u cilju unapređenja kreditiranja privrednih subjekata.

Akcioni plan je odštampan uz ovu strategiju i čini njen sastavni deo.

VI. ZAVRŠNI DEO

Ovu strategiju objaviti u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Broj:

U Beogradu,

VLADA PREDSEDNIK

AKCIONI PLAN

I INFRASTRUKTURA

1. ELEKTROENERGETSKA INFRASTRUKTURA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Teško stanje u pogledu snabdevanja srpske zajednice na KiM električnom energijom Rešavanje problema snabdevanja električnom energijom srpske zajednice Prioriteti:Hitno rešavanje problema snabdevanja električnom energijom srpske zajednice na Kosovu i Metohiji kroz donaciju od 50 mil. KWh mesečno tokom zimske sezone 2006/2007. godine;Registracija „Elektrokosmet”-a za nezavisnog operatera, koji bi svojom delatnošću pokrivao sva srpska područja (severno, centralno i južno Kosovo i Kosovsko Pomoravlje), a po potrebi bi se organizovao i rad u metohijskom delu; Povezivanje „Elektrokosmet”-a sa elektroenergetskim sistemom jugoistočne Evrope; Pokretanje proizvodnje električne energije na bazi lignita kroz izgradnju termoelektrane „Kosovo C” 2007. godina, KC, ET, MRE, EPS,2007, ET, MRE, EPS2007.2007-2010. Nezadovoljavajući stepen izgrađenosti i stanje elektroenergetskih kapaciteta na teritoriji opština sa većinskim srpskim stanovništvom Modernizacija elektroenergetskih kapaciteta radi povećanja pouzdanosti, raspoloživosti i efikasnosti postojećih elektroenergetskih objekata i snabdevanja svih potrošača na područjima u kojima živi srpska zajednica Potrebno je izgraditi sledeće objekte:Severni Kosmet: TS 110/35 kV Gazivode (povećanje snage za 10 MVA) i dalekovod 110 kV Valač – Raška oblast (potrebna sredstva 4 mil. evra);Kosovsko Pomoravlje: dalekovodi 110 kV u cilju rešavanja zagušenja postojećih vodova i TS 110/x kV u severoistočnom delu kosovskog Pomoravlja sa eventualnom vezom na 110 kV u južnom delu Republike Srbije (potrebna sredstva 1,5 miliona evra);TS 35/10 kV Gornje Kusce (kod Gnjilana) – (potrebna sredstva 1,5 miliona evra);potrebno je čvršće povezivanje severnog dela KiM sa prenosnom mrežom 400 kV na ostaloj teritorije Republike Srbije (potrebna sredstva 30 mil. evra za dalekovod i trafostanicu 400/100 kV);izgradnja dispečerskog centra u Kosovskoj Mitrovici za upravljanje elektro mrežom na području sprske zajednice ne samo na severu Kosova i Metohije već i u ostalim srpskim područjima. 2007-2009, MRE, EPS, NIP, RFR, inostrani donatori Stanje prenosne dalekovodne i niskonaponske distributivne mreže Modernizacija i rekonstrukcija niskonaponske mreže Leposavić:Povećanje snage TS 35/10 kV „Leposavić” ugradnjom još jednog transformatora snage 8 MVAIzgradnja trafo stanice i rekonstrukcija NN mreže:selo Jelakce, predračunska vrednost 2.372.350 din.;selo Baraći u Jošanici, predračunska vrednost 1.480.700 din.;selo Kajkovo, predračunska vrednost 830.025 din.;selo Majdevo, predračunska vrednost 312.375 din.Zvečan:Za potrebe rešavanja snabdevanja električnom energijom potrošača gradskog područja Zvečana i naraslih potreba severne K.Mitrovice potrebno je izgraditi sledeće objekte:TS 35/10 kV „Mali Zvečan”35 kV dalekovod TS 110/35 kV „Valač“ – TS 35/10 kV „Mali Zvečan” (nastavak dalekovoda TS 110/35 kV „Valač” – TS 35/6,6-3,3 kV „Trepča Energetika”) i „ulaz-izlaz” na 35 kV dalekovod TS 35/10 kV „Mitrovica 1” – TS 35/10 kV „Mitrovica 2”. (potrebna sredstva na nivou 5 mil. evra za dalekovod i 3 mil. evra za dva nova dalekovodna polja). 10 kV dalekovod (vazdušni i kablovski) za povezivanje TS 10/0,4 kV sa TS 5/10 kV „Mali Zvečan”TS 35/10 kV i priključni dalekovodi za rešavanje problema Zvečana i K.Mitrovice – Sever (potrebna sredstva 2 miliona evra)TS 10/0,4 kV (17 komada) instalisane snage 10,650 kVA.Zubin Potok:rekonstrukcija najugroženijih delova dalekovodne prenosne mreže od 10 kV na relaciji Previje-Brnjak, Gazivode-Lučka Reka, Gazivode-Zupče, Gornji Jasenovik-Kurilovo;rekonstrukcija najugroženijih delova niskonaponske mreže (70 km na području koje pokriva „Elektrokosmet”);izgradnja novih 7 km niskonaponske mreže sa ciljem osvetljenja užeg dela Zubinog Potoka;rekonstrukcija postojećih TS 35/10 kV u Simpu i stavljanje u funkciju dva nova 10 kV izvoda;povećanje snage TS 35/10 kV Zubin Potok ili Simpo (potrebna sredstva 150 hilj. evra);revizija i po potrebi remont trafo stanica 10/04 kV;izgradnja pet trafo stanica 10/04 kV u naseljima Vučepolje-Ješa, Jasenovik-Gazivode-Banje;završetak rekonstrukcije dalekovodne prenosne mreže od 35 kV (9 km);završetak rekonstrukcije dalekovodne prenosne mreže od 10 kV (60 km) i montaža 12 linijskih rastavljača na dalekovodima;završetak rekonstrukcije niskonaponske mreže (70 km na području koje pokriva „Elektrokosmet”).Štrpce:izgradnja TS 110/35 kV Štrpce sa priključnim dalekovodima 110 kV(potrebna sredstva 4,5 mil. Evra);povećanje snage TS 35/10 kV Štrpce;u TS 35/10 kV „Štrpce” potrebno je zameniti jedan transformator od 4 MW sa transformatorom snage 8 MVA čime će se instalisana snaga povećati na 12 MVA i što će bitno uticati na rasterećenje transformacije.Gračanica:TS 110/35 kV ili TS 110/10 kV Gračanica i priključni dalekovodi 110 kV(potrebna sredstva 4,5 mil. evra). Izgradnjom TS 110/35 kV Gračanica, instalisane snage 2h31,5 MVA u potpunosti bi bio rešen problem napajanja električnom energijom celog prostora centralnog Kosmeta južno od Prištine (Gračanica sa okolinom, okolina Lipljana i Novog Brda i okoline);TS 35/10 kV Gračanica, u varijanti gradnje TS 110/35 kV Gračanica.Orahovac:zamena dotrajalih električnih stubovaLipljan:izgradnja dalekovoda niskonaponske mreže dužine 15 kmKosovo Polje:rekonstrukcija niskonaponske prenosne mreže u svim selima;Batuse-zgradnja nove TS;rekonstrukcija i sanacija trafo stanica u Ugljaru i Kuzminu.Vučitrn:rekonstrukcija visokonaponske mreže u dužini od 3 km u Prilužju;rekonstrukcija niskonaponske mreže u dužini od 5 km u Prilužju;remont trafo stanica jačine 10/04 kV u Prilužju;remont trafo stanice u Gojbulji;rekonstrukcija niskonaponske mreže u dužini od 2 km u Gracu.Goraždevac:rekonstrukcija dalekovoda. 2007-2009, MRE, EPS

2. VODOSNABDEVANjE I SAOBRAĆAJ

2.1. VODOPRIVREDNA I KOMUNALNA INFRASTRUKTURA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Nezadovoljavajući stepen izgrađenosti i opremljenosti opštine objektima komunalne infrastrukture Modernizacija sistema za prečišćavanje otpadnih voda, vodosnabdevanje, kanalizacione mreže, higijensko-tehnička zaštita vode i svih izvorišta i rešavanje pitanja deponovanja otpadaka Leposavić:Prioritetni radovi u oblasti komunalne infrastrukture:izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda;izgradnja kanalizacione mreže:izgradnja kanalizacije u naselju Ibarska Slatina (700 m), predračunska vrednost 2.975.000 din.- izgradnja kanalizacije u naselju Slanište (141m), predračunska vrednost 637.500 din;izgradnja kišnog kolektora u naselju Slanište (350 m), predračunska vrednost 1.530.000 din.;izgradnja ulične rasvete u naselju Tvrđan (1.000 m), predračunska vrednost 634.815 din.;izgradnja nove ekološke deponije.Zvečan i Kosovska Mitrovica:izgradnja novog vodosistema, fabrike vode i potisnih vodova, čime se rešava vodosnabdevanja Zvečana i severnog dela Kosovske Mitrovice;rekonstrukcija kompletne kanalizacione mreže (izgradnja sabirnog kolektora i glavnog kolektora kanalizacije);izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda;dogradnja sistema odvoda atmosferskih voda.Zubin Potok:sprovođenje mera antierozione zaštite na najugroženijim područjima: oko 40 km obale jezera Gazivode i obale reke Ibar, počev od sela Veljeg Brega-Zupče;izgradnja/rekonstrukcija sistema za navodnjavanje u dolini reke Ibar (Velji Breg, Ugljare,Zupče), kojima bi bilo obuhvaćeno oko 50 ha poljoprivrednog zemljište;dugoročno rešenje vodosnabdevanja Opštine-izgradnjom akumulacije;rekonstrukcija glavne vodovodne mreže od sela Velji Breg-gazivode do glavnog basena, dužine oko 10 km;rekonstrukcija filterskog postrojenja u Zubinom Potoku;rekonstrukcija pumpnog postrojenja sa izgradnjom kaptažne građevine i novog basena od 500 m3;kompletiranje postojeće i dalja izgradnja kanalizacione mreže, sa izgradnjom uređaja za prečišćavanje otpadnih voda na teritoriji Opštine;izgradnja atmosferske kanalizacione mreže i kolektora za prihvat i odvođenje atmosferskih voda u naseljima Zubin Potok i gravitirajućim naseljima;sanitarna zaštita postojećih izvorišta i bunara iz kojih se stanovništvo snabdeva vodom;izgradnja nove deponije za otpad na nivou Opštine;dugoročno rešavanje vodosnabdevanja Opštine;dogradnja i rekonstrukcija vodovoda u pojedinim naseljima;izgradnja vodovoda u naseljima Gazivode, Velji Breg, Pridvorica, Dobroševina, Čitluk, Ugljare, Verage, Zupče;izgradnja kanalizacione mreže u naseljima Gazivode, Dobroševina, Čitluk, Verage, Zupče i dr.;izgradnja stočne pijace u Zubinom Potoku;potpuno komunalno uređenje opštinskog centra Zubin Potok.Štrpce:rekonstrukcija postojećih i produženje započetog odvodnog kanala Štrbačko-Gotovičkog polja, Berevačko-Donje Bitinjsko polje;rekonstrukcija vodovodne mreže (glavnog kolektora) u Štrpcu;izgradnja vodovoda za deo naselja u Sevcu;izgradnja kompletne kanalizacione mreže u Štrpcu sa prečistačima otpadnih voda;izgradnja deponije na teritoriji Opštine.Gračanica:zelena pijaca GračanicaOrahovac:rekonstrukcija vodovodne mreže u Velikoj Hoči;izgradnja kanalizacionog kolektora u Velikoj Hoči.Obilić:izgradnja fekalne kanalizacije u naselju Plemetina (vrednost 31 mil.din.)Lipljan:izgradnja vodosistema;izgradnja kanalizacione mreže u srpskim naseljima;izgradnja organizovane i kontrolisane deponije.Kosovo Polje:izgradnja vodovodne mreže u Batusu;završetak kanalizacione mreže u Kuzminu i Batusu;izgraditi veću deponiju u Ugljaru i manje u Kuzminu i Batusu.Vučitrn:izgradnja kanalizacione mreže u Prilužju i Gracu;postavljanje ulične rasvete u Prilužju. 2007-2008, KC, MPŠV, LZ2007, LZ, JPDGZI, KC2007, MPŠV, KC Skupština grada Prištine,

2.2. SAOBRAĆAJNA INFRASTRUKTURA

2.2.1. PUTNA INFRASTRUKTURA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Nezadovoljavajuće stanje putne mreže Formiranje institucionalnog i finansijskog okvira za unapređenje stanja u putnoj privredi Izgradnja, modernizacija i rekonstrukcija putne mreže formiranje preduzeća za održavanje puteva na teritoriji KiM sa većinskim srpskim stanovništvom;formiranje putne baze na teritoriji KiM sa većinskim srpskim stanovništvom;prihvatanje dugoročne politike investiranja u putnu privredu KIM;obezbeđenje investiranja u putnu privredu KiM na teritoriji na kojoj živi većinsko srpsko stanovništvo iznad nivoa koje će obezbeđivati Vlada KiM i UNMIK; rehabilitacija putne mreže KiM na teritoriji sa većinskim srpskim stanovništvom, pre svega magistralnih puteva M-2 i M-22.Leposavić:Asfaltiranje ulica i puteva u opštini:MZ Leposavić, 7,9 km, predračunska vrednost 78.231.953 din.;MZ Sočanica, 10,9 km, predračunska vrednost 66.616.952 din.;MZ Lešak, 4,4 km, predračunska vrednost 38.487.946 din.;MZ Leposavić, 4,5 km, predračunska vrednost 39.633.461 din.;MZ Sočanica, 7,5 km, predračunska vrednost 60.492.153 din.;MZ Lešak, 13,7 km, predračunska vrednost 123.827.594 din.Zvečan:nastavak izgradnje puta Zvečan-Banov Do-Joševik-Banjska-Izvori;izgradnja puta Zvečan-Banov Do;asfaltiranje ulica u naselju Zvečan.Zubin Potok:izgradnja i modernizacija putnog pravca Zubin Potok-Bube-Novi Pazar (28 km);završetak modernizacije puta R-221: Zvečan-Zubin Potok-Istok (32 km);izgradnja mostova preko Ibra na području naselja Dobroševina i Čitluk;modernizacija 148 km lokalnih puteva, pre svega puteva Čečevo-Rezala-Brnjak (20 km), Gazivode-Velji Breg-Jagnjanica (13 km) i Ugljare-Gornji Strmac (8 km);asfaltiranje ulica u urbanim naseljima Zubinog Potoka i ostalim prigradskim naseljima.Štrpce:rekonstrukcija puta Brezovica-Molika u dužini od 12 km;rekonstrukcija puta Gornja Bitinja-Sušiće u dužini od 2 km;asfaltiranje ulica po naseljima Opštine (vrednost 25.000 evra).Gračanica:rekonstrukcija lokalnog puta Gračanica-Laplje selo (vrednost 106,7 mil. din.);sanacija lokalnih puteva opštine Priština-Gračanica u dužini 2 km (vrednost oko 3,6 mil. din.);autobuska stanica-Gračanica (vrednost oko 90,3 mil. din.).Orahovac:sanacija ulicaObilić:izgradnja puta Plemetina-Babin Most u dužini od 4,5 km (vrednost 40,4 mil.din.)Novo Brdo:rekonstrukcija putnog pravca Prekovce-Zebince-Straža;modernizacija regionalnog puta Bostane-Trićevce-Gnjilane;renoviranje mosta preko Krive reke na području naselja Prekovce;izgradnja puta u naselju Izvor i povezivanje sa regionalnim putem Novo Brdo-Priština;izgradnja puta u selu Jaskovik i povezivanje naselja sa regionalnim putem Novo Brdo-Kosovska Kamenica;izgradnja puta u selu Trićevce i povezivanje naselja sa putem Novo Brdo-Gnjilane;izgradnja puta u selu Manišince i povezivanje sa lokalnim putem Prekovce-Straža-Gnjilane;izgradnja mosta preko Krive reke za naselja Slatina i Malenovce;izgradnja puta u selu Prekovce i povezivanje naselja sa putem Novo Brdo-Priština. Vučitrn:asfaltiranje puteva u naseljima Prilužje, Grac i Gojbulj u dužini od 6 kmGoraždevac:izgradnja lokalnih puteva u selima. 2007, JPPS2007, JPPS2007-2009, JPPS, MKI, NIP, 2007, LZ, JPDGZI, KC2007, JPPS, MKI, KC,NIP,Skupština grada Prištine2007, JPPS, MKI, KC, Skupština grada Prištine2007, JPPS, MKI, KC, Skupština grada Prištine2007, LZ, KC

2.2.2. ŽELEZNIčKA INFRASTRUKTURA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Železnička mreža je u lošem stanju i skromnih tehničko-eksploatacionih performansi. Modernizacije i rekonstrukcije železničkih pruga rekonstrukcija i modernizacija pruga koje prolaze kroz teritoriju na kome živi većinsko srpsko stanovništvo, a naročito pruge Lapovo – Kraljevo – Lešak- Kosovo Polje – (granica Makedonije). 2007-2008, JPŽS, NIP, MKI, Inostrani krediti Vozna sredstva su stara, nezadovoljavajućeg stanja, neadekvatne strukture i nedovoljnog broja da zadovolje tražnju. Nabavka, modernizacija i rekonstrukcija voznih sredstava investiranje u lokalne motorne vozove koje bi održavali i opsluživali Srbi koji žive na teritoriji KIM;obezbeđenje materijalne nadoknade za svojinska prava nad infrastrukturom i mobilnim sredstvima. 2007-2008, JPŽS, MKI, ŽK Ukupni krediti plasirani u železnicu na KiM iznose oko 33 mil. evra od kojih je jedan deo već servisiran. Obezbediti da Železnice Kosova preuzmu sve međunarodne obaveze i izvrše povraćaj servisiranog dela ovih kredita. rešavanje problema inostranih kredita koje je servisirala ili još uvek servisira Republika Srbija odnosno Javno preduzeće Železnica Srbije 2007, JPŽS

2.2.3. VAZDUŠNI SAOBRAĆAJ

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Agenciji za kontrolu letenja RS onemogućena je da pruža svoje usluge u vazdušnom prostoru KiM Uspostavljanje kontrole vazdušnog prostora nad teritorijom KiM za komercijalni saobraćaj od strane SUKLA obezbeđenje kontrole vazdušnog saobraćaja nad teritorijom KIM ili bar obezbeđenje korišćenja vazdušnih puteva nad ovom teritorijom za avione JAT-a i kompanije sa kojima JAT radi u pool-u 2007, MKI, MIP Ne postoji saradnja između JAT-a i Aerodroma Priština Uspostavljanje vazdušnog saobraćaja JAT-a na KiM, odnosno pravo korišćenja Aerodroma Prištiina formiranje zajedničke avio kompanije JAT-a i Albanskih pravnih ili fizičkih subjekata sa novim imenom kojoj bi bilo omogućeno korišćenje aerodroma Priština 2007, JAT

2.2.4. POšTANSKA I TELEKOMUNIKACIONA INFRASTRUKTURA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Otežano odvijanje poštanskog saobraćaja Obezbediti normalno odvijanje poštanskog saobraćaja na teritoriji gde je većinsko srpsko stanovništvo formiranje poštanske organizacije za teritoriju Severnog Kosova koja bi koristila postojeće objekte PTT Srbija i bila operater ovog saobraćaja na teritoriji KiM u kome živi većinsko srpsko stanovništvo;rešavanje imovinskih prava PTT Srbija za uzrpirane objekte. 2007-2008, TelekomTelenor, LZ, JPPTT Nezadovoljavajućistepen izgrađenosti i stanje PTT kapaciteta Modernizacija poštanskih i telekomunikacionih kapaciteta radi obezbeđenja efikasnog i kvalitetnog saobraćaja bolje pokrivenosti područja sa većinskim srpskim stanovništvom signalom fiksne i mobilne telefonije obezbeđenje priznavanja licenci koje su izdala regulatorna tela RS za rad telekomunikacionih operatera od strane UMNIK regulatornih tela;ukidanje duplog carinjenja telekomunikacione opreme namenjene za instalaciju na teritoriji KiMPrioriteni radovi:izgradnja i rekonstrukcija telekomunikacione mreže;poboljšanje mobilne telefonije instaliranjem novih baznih stanica;poboljšanje fiksne telefonije proširenjem kapaciteta međumesnih centrala;rešenje problema telefonizacije ostalih ruralnih područja putem mobilne telefonije;rešavanje imovinskih prava Telekoma za uzrpirane objekte.Zvečan:povećanje kapaciteta ATC Zvečan za 320 brojeva;ukidanje dvojničkih brojeva;puštanje novih linija na Malom Zvečanu.Štrpce;povećanje kapaciteta za novih 2.000 pretplatnikaKosovo Polje:povećanje telefonskih kapaciteta u Ugljaru, Bresju i KuzminuVučitrn:izgradnja kablovske mreže u naseljima Banjska, Gojbulja i Grace. 2007, MKI, Telekom, Telenor, JPPTT2007, MF, MKI2007-2010, MKI, Telekom, Telenor, JPPTT2007.

3. STANOGRADNjA I SOCIJALNA INFRASTRUKTURA

3.1. STANOGRADNjA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Veliki broj prognanih, raseljenih i interno raseljenih lica bez adekvatnih uslova stanovanja i infrastrukture.Disproporcija uslova života severnog i južnog dela KiM racionalni razmeštaj stanovništva (stanovanje) i stvaranje mogućnosti za povratak prognanih i interno raseljenih lica;izgradnja stambenih objekata za ugrožene kategorije stanovništva;obezbeđenje uslova za kvalitetno zadovoljavanje stambenih potreba stvaranje uslova za izgradnju novih stanova (obezbeđivanje lokacija i opremanje zemljišta);opremanje stambenih lokacija i područja infrastrukturom i sadržajima društvenog standarda; realizacija projekta u okviru programa Vlade Srbije-Mere i aktivnosti na stimulaciji povratka ukupne vrednosti od 15.282.916 evra koji uključuje:izgradnju i rekonstrukciju kuća za povratnike. Plan od 6.000 rekonstrukcija objekata u dve faze i izgradnja 580 kuća za 41 naselje i to 140 kuća u 9 naselja koja su se vratila i 440 u 32 naselja za prvu fazu povratka;montažnu gradnju objekata za kolektivni smeštaj povratnika (faza povratka na lokaciju i priprema za rekonstrukciju kuća) tj. za 3.000 lica predstavnika povratnika; pomoć u građevinskom materijalu za 2.000 planiranih individualnih povrataka. 500 paketa pomoći u iznosu od 1.000 evra i 250 paketa pomoći od 5.000 evra vrednosti građevinskog materijala;izgradnju 1.000 stambenih jedinica za interno-interno raseljenih lica sa prioritetom na Kosovsko Mitrovački, Centralni i Kosovski okrug, Kosovsko Pomoravlje i opštinu Štrpce. izgradnja novih i završetak započetih socijalnih stanova; 2007-2010, KC2007, KC, NIP Neusaglašena urbanističko-planska dokumentacija sa novonastalom situacijom. regulisano prostorno uređenje opština;uspostavljanje racionalne mreže naselja;sprečavanje marginalizacije delova i područja u celini izrada, inoviranje i uređenje prostornih i urbanističkih planova;tehničko opremanje, uređenje katastra i povezivanje informacione baze;legalizacija i registracija nelegalno izgrađenih objekata. 2007-2010.

3.2.SOCIJALNA INFRASTRUKTURA

3.2.1. OBRAZOVANjE

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Adaptacija školskih i sportskih objekata Opremanje prostora i nabavka nastavnih sredstava izrada investicionih projekta koja se odnose na rekonstrukciju i modernizaciju škola. 2007, MPS, Prosvetne ustanove, NVO Predškolsko i školsko obrazovanje Povećan broj dece i podsticanje nataliteta Leposavićizgradnja Dečjeg obdaništa u Sočanici sa 650m2 kako bi se smanjili pritisci na prostorije osnovne škole u kojima se trenutno sprovodi predškolska nastava;izgradnja dečjeg obdaništa u Leposaviću na 1.690m2;izgradnja aneksa osnovne škole u Leposaviću sa 1.200m2;izgradnja otvorenog bazena za kupanje na oko 2.000m2 u Leposaviću;izgradnja fiskulturne sale u Lešku na prostoru od 1.000m2;izgradnja sportske hale u Leposaviću na prostoru od 1.200m2.Lipljanneophodno je proširiti školske kapacitete;opremanje adekvatnih laboratorija;izgradnja fiskulturne sale.Štrpcesanacija krova na osnovoj školi „Staja Marković”;parno grejanje u isturenom odeljenju;nastavak izgradnje započetih sportskih terena u mestu zvanom „Livat”;Rekonstrukcija i uređenje postojećeg fudbalskog igrališta u mestu zvanom „Vakavska” u Donjoj Bitinji.Orahovac:izgradnja škole u gornjem delu Orahovca;izgradnja Dečjeg vrtića u gornjem delu Orahovca.Obilić:sanacija krovne konstrukcije;izgradnja Dečijeg vrtića u Plemetini;izgradnja sale za fizičku kulturu;izgradnja sportskih objekata i terena u B. Mostu, Plemetini , M. Vodici;nabavka školske opreme i pribora, kompijutera, aparata za fotokopiranje, stolica, klupa itd.).Gračanica:izgradnja srednjoškolskog centra (4.000m2) jer su srpske srednje škole izmeštene po prostorijama osnovnih škola u selima opštine;izgradnja sportsko-rekreativnog centra;izgradnja fudbalskog terena.Kosovo Polje:izgradnja Dečjeg obdaništa sa kompletnom opremom;izgradnja fiskulturne sale u okviru OŠ „Ugljare” u Ugljarama, koja bi imala višestruku namenu (fizičko vaspitanje, održavanje priredbi, školskih proslava itd.);rekonstrukcija krova, adaptacija fiskulturne sale, hoblovanje parkea, dogradnja dve učionice, popravka ograde i mokrog čvora u isturenom odeljenju Kuzmin OŠ „Aca Marić” iz Kosova Polja.Novo Brdo:otvoriti srednju školu;nabavka računara, rekonstrukcija i ugradnja sistema grejanja u škole.Vučitrn:izgradnja fiskulturnih sala u OŠ „Vuk Stefanović Karadžić” u Prilužju i OŠ „Sveti Sava” u Gracu,izgradnja novog objekta za smeštaj ogreva u osnovnoj školi u Prilužju jer je postojeći objekat dotrajao i svakog dana može da se sruši, kao i izgradnja toaleta za potrebe dece;rekonstrukcija krova u osnovnoj školi u Gracu;nabavka školske opreme i računara; izgradnja novih predškolskih ustanova;izgradnja fiskulturnih sala u Prilužju i Gracu.Goraždevac:otvaranje Više ekonomske škole u Goraždevcu;otvaranje osnovnih škola u srpskim sredinama.Zubin Potok:nabavka opreme i opremanje kabineta;rekonstrukcija i izgradnja isturenih odelenja;izgradnja fiskulturne sale;rekonstrukcija postojećih i otvaranje novih odelenja; otvaranje igraonice u skolpu predškolske ustanove za obrazovanje i zabavu dece;izgradnja školskih sala.Severna Kosovska Mitrovica:izgradnja fiskulturne sale 2007, MPS, LZ

3.2.2. ZDRAVSTVENA I SOCIJALNA ZAŠTITA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Reorganizovanje primarne zdravstvene zaštite Uspostavljanje sistema koji odgovara potrebama stanovništva i nastavak reforme sistema primarne zdravstvene zaštite jačanje službi (edukacija zdravstvenih radnika, reorganizacija službi);pojačan inspekcijski nadzor nad radom zdravstvenih ustanova;informatičko jačanje zdravstvenih institucija;nedostajući kadar (lekari i medicinsko osoblje). 2007, MZ, zdravstvene ustanove, Koordinaciona grupa za zdravstvo, soc. zaštitu i humanitarnu pomoć, NVO Zdravstveni objekti Poboljšanje uslova rada u zdravstvu u cilju poboljšanja zdravstvvenih usluga lokalnom stanovništvu Lipljan:izgradnja Doma zdravlja;izgradnja zdravstvenih ambulanti;nabavka opreme;nabavka ambulantnog vozila.Štrpce:izgradnja bolnice sa hiruškim, internim i ginekološkim odelenjima;nabavka sanitetskih vozila;opremanje bolnice.Orahovac:proširenje postojećih zdravstvenih prostorija i kapaciteta;nabavka opreme (EKG, aparati za inhalaciju, stomatološka stolica, suvi sterilizator, laboratorijska oprema, dva sanitetska vozila itd.).Obilić:otvaranje odeljenja pedijatrije;otvaranje ambulante u C. Vodici;sanacija postojećih objekata;nabavka opreme (rendgen aparat, ultrazvuk, aparatura za očnu ordinaciju).Gračanica:izgradnja objekta Kliničko-bolničkog centra.Kosovo Polje:izgradnja zgrade za Dom zdravlja;rekonstrukcija ambulante u Kuzminu;nabavka opreme za očni kabinet;nabavka vozila za dijalizu;nabavka ostalog materijala.Novo Brdo:otvaranje novih zdravstvenih punktova;nabavka terenskih sanitetskih vozila;nabavka stomatološke opreme.Vučitrn:prostorno proširenje Doma zdravlja u Prilužju za potrebe pedijatrijske i ginekološke službe;nabavka ultrazvuka i rendgen aparata, kao i jednog opremljenog sanitetskog vozila;kadrovsko jačanje Centra za socijalni rad;izgradnja prostorija za Centar za socijalni rad.Goraždevac:izgraditi Dom zdravlja u Goraždevcu;izgraditi ambulante u srpskim sredinama;formirati službu za socijalni rad;formirati službu za dečju zaštitu.Zubin Potok:izgradnja zgrade Doma zdravlja;otvaranje novih zdravstvenih punktova-ambulanti;nabavka terenskih sanitetskih vozila;nabavka stomatološke i laboratorijske opreme;osposobljavanje patronažne gerontološke službe;organizovati stacionarno lečenje;izgradnja doma za zbrinjavanje starih i bolesnih osoba koji su u sistemu socijalne zaštite. 2007, MZ, LZ, NVO

3.2.3. KULTURA I MEDIJI

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Utvrđivanje stanja spomenika kulture Zaštita sopmenika kulture izrada plana zaštite svih spomenika kulture i projektne dokumentacije;rekonstrukcija kulturno-umetničkih spomenika 2007, MK, MV, LZ Kulturno obrazovanje i informisanje Podizanje nivoa kulturnog obrazovanja u lokalnoj zajednici Leposavićizgradnja objekata za kulturne namene;adaptacija postojećih objekata;formirati lokalnu radio stanicu.Štrpceadaptacija potkrovlja Doma kulture za kancelarije i izložbeni prostor;nabavka komplet ozvučenja.Orahovac:renoviranje Doma kulture u Velikoj Hoči;rekonstrukcija pojedinih kulturno-umetničkih spomenika u Velikoj Hoči. Obilić:izgradnja domova kulture u Plemetini i B. Mostu;otvaranje biblioteke u C. Vodici.Gračanica:adaptacija postojećih domova kulture;nabavka savremene opreme; objekat za radio Gračanicu. Kosovo Polje:izgradnja objekta za kulturne aktivnosti;nabavka opreme za Dom kulture (ozvučenje, muzički instrumenti, narodna nošnja); nabavka knjiga za biblioteku.Novo Brdo:pojačati tv repetitore;proširiti mrežu i pojačati radio-predajnik;obezbediti distribuciju dnevnih listova, kao i nedeljnih i mesečnih časopisa.Vučitrn:oformiti dramsku i likovnu sekciju, kako bi se proširili kulturni događaji u opštini;pokrenuti rad KUD „Njegoš” iz Prilužja;oformiti biblioteku;otvoriti lokalnu radio stanicu u Prilužju sa predajnikom; obezbediti distribuciju dnevnih listova i nedeljnih i mesečnih časopisa.Goraždevac:osnovati KUD Goraždevac;renovirati Dom kulture;formirati službu za informisanje.Zubin Potok:opremanje i modernizacija Doma kulture;obnavljanje knjižnog fonda matične biblioteke i popunjavanje novim naslovima;poboljšanje rada kulturno-umetničkog društva;pojačati TV repetitore, proširiti mrežu i pojačati radio-predajnike;obezbediti distribuciju dnevnih listova, kao i nedeljnih i mesečnih časopisa;formirati lokalnu radio-stanicu sa predajnikom u Zubinom Potoku, koja će pokrivati teritoriju cele opštine. 2007, MK, NVO, KC

II NOSIOCI PRIVREDNOG RAZVOJA U FUNKCIJI ZAPOŠLjAVANjA I KONKURENTNOSTI

1. PROIZVODNjA I PRERADA OBOJENIH METALA (RMHK TREPČA)

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Neredovna isporuka eksplozivnih sredstava Uprostiti proceduru koja se odnosi na isporuku eksplozivnih sredstava neophodnih za ekspolataciju rude usvojiti niz principa i procedura kojima će se uprostiti i ubrzati isporuka eksplozivnih sredstava;uticati političkim instrumentima na UNMIK u pogledu odobravanja isporuke i transporta eksplozivnih materija na prostoru Kosova i Metohije;podsticati potencijalne kupce da lobiraju u korist Trepče, radi izmirivanja ugovorenih rokova u realizaciji krajnjeg proizvoda. 2007, MER,UNMIK Neodobravanje eksploatacionih dozvola Uprostiti procedure oko izdavanja dozvola neophodnih za rad rudnika angažovati kompetentne sagovornike koji će insistrati kod nadležnih institucija na odobravanju dozvola neophodnih za obavljanje planiranih proizvodnih aktivnosti. 2007, MER, UNMIK Otpadni i drugi Pb materijali Prerada otpadnih i drugih Pb materijala radi oslobađanja od otpada i sticanja finansijskih sredstava unaprediti postojeće proizvodne kapacitete izgradnjom odgovarajućih kapaciteta koji mogu prerađivati otpadni i drugi pb materijal;angažovanje kvalifikovane radne snage u novim postrojenjima, koji će biti sposobni da upravljaju novim kapacitetima;usavršiti ovaj vid proizvodnog procesa i ubrzati eliminisanje otpadnih materijala iz pogona rudnika. 2007, RMHK Trepča Obustava prerade akumulatorskog otpada Prerada akumulatorskog otpada sa novim kapacitetima može biti izvor značajnih finansijskih sredstava nabaviti briket mašinu;rekonstruisati rafineriju;obnoviti finansijski ugovor koji je zakučen sa EAR u novembru 2005. godine. 2007, RMHK Trepča Zastarela tehnologija, mali obim proizvodnje, postojeća infrastruktura u lošem stanju Pripremljeni projekti za kapitalne investicije imaju za cilj unapređenje proizvodnje i povećanje obima proizvodnje Prioritetni projekti za kapitalne investicije:1) RB Leposavić:Projekat zaokružiavnja ventilacionog sistema u rudniku Crnac sa ventilatorskim postrojenjem čime bi bi bila trajno rešena ventilacija za buduća povećanja obima proizvodnje;Projekat trajnog hidro-zasipa sa pepelom i jalovinom u rudniku Belo Brdo sa kompletnim postrojenjem;Projekat automatskog doziranja reagenasa u flotaciji čime bi se značajno smanjila emisija SiO2 u atmosferu;Projekat otvaranja novog i sanacije postojećeg jalovišta u Leposaviću, čime bi se osigurala dugotrajna proizvodnja.2) Metalurgija olova Zvečan:Projekat sanacije putne infrastrukture u industrijskom krugu, čime bi se smanjila emisija štetnih materija u atmosferu;Projekat rehabilitacije i zatvaranja jalovišta „Gornje Polje”;Projekat regulacija leve obale reke Ibar. 2007, RMHK Trepča Investicioni programi Dodatno zapošljavanje postojećih i izgradnja novih kapaciteta doprineće širenju proizvodne aktivnosti i daljem prosperitetu Trepče Projekat izgradnje Fabrike za preradu granulisane šljake;Projekat izgradnje Fabrike akumulatora;Projekat za otkopavanje i preradu bazalta;Projekti za očuvanje životne i radne sredine. 2007-2009, RMHK Trepča Zagađenje životne sredine Projekti ekološkog tipa su od velike važnosti za očuvanje životne i radne sredine rehabilitacija i zatvaranje jalovišta „Gornje Polje”;regulacija leve obale reke Ibar;rehabilitacija i zatvaranje starog jalovišta „Do”;izgradnja novog flotacijskog jalovišta „Stubički Potok”;rešavanje sistema otprašivanja drobiličnog postrojenja u flotaciji;orošavanje/kvašenje jalovišta na lokaciji „Bostanište”. 2007-2009, RMHK Trepča Zaposlenost Rešavanje pitanja zaposlenosti je prioritetan cilj Trepče jer će se smanjiti troškovi rada i povećati konkurentnost Trepče sprovesti odgovarajuću socijalnu politiku u skladu sa procesom privatizacije;konsultovati kompetentne stručnjake iz oblasti socijalnih aspekata privatizacije velikih sistema, po mogućstvu i strane eksperte;upoznati radnike sa podsticajnim sredstvima za otpočinjanje samostalnog biznisa kako bi se smanjio problem viška zaspolenih. 2007, MSRZ, NSZ Nepostojanje vizije i ciljevi razvoja RMHK Trepča Donošenje razvojnih dokumenata Program razvoja;definisanje programa privatizacije RMHK Trepča. 2007, MP, ET, MRE, RZR, RMHK Trepča

2. MSP

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Jačanje svesti da je za razvoj lokalne zajednice neophodno uključiti sve relevantne institucije i pojedince Razvijanje partnerstva lokalne vlasti i preduzetnika:poboljšanje efikasnosti rada lokalnih samouprava;stvaranje pozitivne preduzetničke klime obuka osoblja u institucijama lokalne samouprave kako bi se u najvećoj mogućoj meri pomoglo osnivanje i razvoj MSPP; razvijanje nefinansijskih oblika podrške lokalne vlasti razvoju preduzetništva; pokretanje inicijative za formiranje kancelarija za obavljanje svih administrativnih poslova na jednom mestu („one stop shop”); promocija preduzetništva, preduzetničkih dostignuća i zajedničkih projekata i saradnje. 2007, KC, RAZRMSPP, RAZRMSPP, LZ, KC, Donatori, K2007., RAZRMSPP, Donatori, LZPKS, LZ, KC, K Nepostojanje osnovnih institucionalnih mehanizama Izgradnja MSP infrastrukture obezbeđivanje ulova za funkcionisanje organizacione jedinice Agencije za regionalni razvoj u Zvečanu ili Kosovskoj Mitrovici;obezbeđivanje uslova za funkcionisanje organizacione jedinice Garantnog fonda u Zvečanu;razvijanje lokalnih preduzetničkih centara; razvijanje biznis inkubator centara;stvaranje komunalno uređenih industrijskih zona; stvaranje Centra za razvoj seoskih područja;osnivanje finansijskog fonda za razvoj MSP, kako bi se odobravanjem mikrokredita, subvencija i garancijskih šema podstakao privredni rast područja;obrazovanje INDOK centra u Zvečanu. 2007, MP, KC, RZR, LZ2007, KC, LZ, RAZRMSP2007, KC, LZ, RAZRMSP2007, KC, LZ, RAZRMSP2007-2009., KC, LZ2007-2009., KC, LZ2007-2009., KC, LZ20007, LZ, RZR Nerazvijen MSP sektor Podsticanje razvoja sektora MSPP pojednostavljenje postupaka registracije novih privrednih subjekata; davanje podrške projektima razvoja kvaliteta i uvođenja iso i ce standarda u MSP;podrška projektima povezivanja preduzeća u mreže i klastere;izrada programa uključivanja sive ekonomije u legalnu privredu;promovisanje razvoja preduzetništva u seoskim sredinama; podržavanje razvoja preduzetništva među mladima;podržavanje preduzetničkih inicijativa i obuka za žene;pružanje podrške novim preduzetnicima i preduzećima u rastu;podržavanje zapošljavanja mladih visokoobrazovanih kadrova;podržavanje zapošljavanja invalida i ljudi sa ograničenom sposobnošću rada;prekvalifikacija i dokvalifikacija kadrova kroz program obrazovanja za konkurentnost;razvoj specijalnih programa za edukaciju preduzetnika i radnika iz različitih sektora;razvoj dopunskih delatnosti na selu. 2007., APRMNZŽS, RAMSPP, KMP, RAZRMSPP, 2007MF, LZ, KMP, RAZRMSPP, KNSZ, RAZRMSPP, KNSZ, RAZRMSPP, KMP, RAZRMSPP, 2007 NSZ, KMRZSP, KNSZ, KRAZRMSP, LZ, K, MPŠV,K Nerazvijen postojeći sektor MSPP i odsustvo koordinacije resornih institucija Podsticaj preduzetništva i razvoj sektora mikro, malih i srednjih preduzeća na KiMOdlikuju se fleksibilnošću, generišu zaposlenost, iskorišćavaju potencijale lokalne sirovinske baze, pomažu diverzifikaciji ekonomske aktivnosti i stvaraju značajan doprinos izvozu i trgovini. implementacija programa biznis inkubator centra, uz podršku Republičkih organa;osnivanje Start-up biznisa;upošljavanje izvesnog broja nezaposlenih radnika na lokalnom nivou; izgradnju institucionalne MSP infrastrukture, razvoj mikro i malih preduzeća i preduzetništva kroz razvoj industrijskih zona, inkubator centara i klastera u srpskoj zajednici;pokretanje preduzetništva kroz obezbeđivanje uslova za funkcionisanje fondove početnog kapitala;povećanje konkurentnosti i produktivnosti privrednih subjekata,podsticanje razvoja preduzetništva kroz najpovoljnije uslove Fonda za razvoj Republike Srbije, Garancijskog Fonda Republike Srbije, Nacionalnog investicionog plana, Nacionalne službe za zapošljavanje, Agrarnog budžeta i nadležnih ministarstavauspostaviti biznis inkubator centre, agrarni klaster i formirati centralne industrijske zone. 2007-2009, MP, PKRS, PKKiM, LZ2010-2012, MP, MPŠV, MTTU

2.1. ZAPOŠLjAVANjE

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Visoka stopa nezaposlenosti Usavršiti postojeći sistem sticanja dodatnih znanja i veština u cilju poboljšanja mogućnosti zaposlenja i prilagođavanje strukture ljudskih resursa potrebama tržišta rada. Smanjiti stopu nezaposlenosti kroz razvijanje preduzetničkog duha i podsticaj osnivanju MSP u okviru definisanih razvojnih prioriteta srpske zajednice 1.) razviti sistem permanentnog obrazovanja zasnovan na konceptu doživotnog učenja (edukacija odraslih) kroz:organizovanje funkcionalnog osnovnog i stručnog obrazovanja odraslih prema potrebama tržišta rada; formiranje klubova za sticanje dodatnih informatičkih znanja radi usavršavanja lica sa visokim i višim obrazovanjem;2.) omogućiti otpočinjanje sopstvenog posla svim zainteresovanim licima sa konkurentnom biznis idejom, kroz:organizovanje obuke iz preduzetništva i razvijanje posebnih programa za ugrožene društvene grupe;osnovanje fonda za podsticaj novog zapošljavanja kod postojećih preduzetnika (1-3 nova radnika);3.) osposobiti nezaposlena lica za zauzimanje aktivnog stava prema problemu sopstvene nezaposlenosti. 2007, LZ, Centri za informacionu obuku, donatori, NVO, obrazovne institucije, KC Povećanje zaposlenosti Inteziviranje primene mera za nova zapošljavanja i stvaranje produktivnih radnih mesta četiri grupe mera (mere za aktivno traženje posla, programi pripreme za zapošljavanje, programi zapošljavanja i razvoj novih programa) koje se odnose na formiranje klubova, organizovanje sajmova, odobravanje subvencija poslodavcima, organizovanje javnih radova i dr;promovisanje aktivne politike zapošljavanja;promovisanje razvoja preduzetništva u srpskim sredinama;podržavanje preduzetničkih inicijativa i obuka za žene;razvoj specijalnih programa za edukaciju preduzetnika i radnika iz različitih sektora;prekvalifikacija i dokvalifikacija kadrova kroz program obrazovanja za konkurentnost; vršenje analize ljudskih resursa i potreba MSP po broju i vrsti kvalifikovane radne snage. 2007, NSZ, LZ Nepostojanje preduzetničkih centara Osnivanje novih preduzeća kao generator rasta zaposlenosti osnivanje preduzetničkih centara;poslovne usluge i mikro-kreditna linija za osnivanje novih ili proširivanje već postojećih preduzeća iz kategorije MSPP sektora u oblasti proizvodnje i usluga sa akcentom otvaranja novih radnih mesta. 2007, MP, NSZ, LZ Struktura znanja koje kadrovi poseduju nije prilagođena zahtevima privrede Prilagođavanje stepena i strukture znanja radne snage potrebama tržišta organizovana obuka i prekvalifikacija kadrova u skladu sa zahtevima tržišta;unapređen pristup tržištu radne snage;poboljšanja uslova za ugrožene grupe;podizanje nivoa znanja i specijalnih veština;reintegracija i fleksibilnost radne snage. 2007-2009, MP, NSZ, LZ Edukacija radnika u prosveti Stručno-pedagoško usavršavanje radnika u prosveti organizovanje seminara, treninga, obuka i ispita za licencu;otklanjanje problema nedostajućih kadrova. 2007, MPS, Prosvetne ustanove, NVO

2.2. TRGOVINA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Usitnjenost trgovinskih kapaciteta i veliki udeo trgovačkih radnjiCelokupna trgovina vezana za mala preduzeća i radnje, sa tradicionalnim oblicima, bez mogućnosti brže modernizacijeTeritorijalni razmeštaj trgovinskih radnji je krajnje neujednačen Koordinisani razvoj trgovine, opšte ekonomske aktivnosti i razvoja povezanih delatnostiModernizacija trgovinske delatnostiPoboljšanje teritorijalnog razmeštaja intenziviranje trgovine između KiM i drugih delova Srbije;jačanje aktivnosti na suzbijanje sive ekonomije u trgovini;jačanje imidža srpske robe na KiM je takođe aktivnost u cilju povećanja trgovinske razmene;širenje obuhvata na celokupnu teritoriju KiM preko razvijanja različitih privrednih subjekata u kojima će srpska trgovinska preduzeća sa KiM zastupati ponudu srpske robe na celokupnom području, sa specijalizacijom za logistiku, distribuciju i trgovinu na malo;formiranje garantnog fonda za poslovanje sa srpskim preduzećima, čime bi se pojačala sigurnost naplate poslova, naspram sada naglašene uloge faktora poverenja u poslovne partnere;formiranje informaciono – edukativnog centra, svojevrsne „mini privredne komore”, za centralizovano i objedinjeno davanja relevantnih informacija i usluga u cilju pospešivanja trgovine KiM i drugih delova Srbije;modernizacija trgovine na malo;objedinjavanje na principima franšizinga, odnosno povezivanja malih privatnih preduzeća i radnji sa velikim trgovinskim lancima, regionalnog i nacionalnog značaja. Ovim bi se obezbedila standardizacija ponude robe, povećao i održavao kvalitet usluga, obezbedili niži troškovi snabdevanja usled objedinjene kupovine, i dr.;formiranje finansijskog fonda, za finansiranje obrtnih i osnovnih sredstava postojećih trgovinskih preduzeća, kao i za formiranje novih preduzeća;koordinacija sa ostalim delatnostima uključuje razvoj trgovine i usluga u sklopu opšteg ekonomskog razvoja i razvoja pojedinih delatnosti (saobraćaja, turizma i dr).;poboljšanje teritorijalnog razmeštaja, unutar srpskih enklava, u cilju obezbeđivanja kvalitetnog i urednog snabdevanja ukupnog stanovništva. 2007-2009, MTTU, KC, Resorne agencije, LZ

2.3. POLjOPRIVREDA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Ekstenzivna i usitnjena poljoprivredna proizvodnja Unapređenje poljoprivredne proizvodnje je osnova za razvoj lokalne zajednice finansiranje projekata mini farmi;finansiranje projekata prerađivačkih delatnosti. MPŠV, KC, K Primarna poljoprivredna proizvodnja i prerada poljoprivrednih proizvoda Iskorišćavanje prirodnih i klimatskih uslova koji mogu predstavljati podsticaj razvoju Gračanica:nabavka poljoprivredne mehanizacije;nabavka višegodišnjih zasada;podsticaj izgradnji mini farmi, s obzirom na usitnjenost poseda;izgradnja mobilnih postrojenja, manjih kapaciteta za ceđenje soje, uljane repice ili suncokreta;izgradnja silosa za skladištenje žitarica;izgradnja mini mešaone stočne hrane;izgradnja hladnjače za voće i povrće;izgradnja zelene pijace.Zvečan:ulaganja u intenzivnu voćarsku i povrtarsku proizvodnju uz podizanje novih zasada;razvoj stakleničke i plasteničke proizvodnje;razvoj stočarskih proizvodnih sistema;izgradnja i modernizacija objekata za skladištenje, pakovanje i poljoprivrednih proizvoda;uspostavljanje i organizovanje sistema malih i srednjih proizvođača.Novo Brdo:oživljavanje Zemljoradničke zadruge „Prekovice” u Prekovu;izgradnja mini farmi;otvaranje stalne veterinarske službe;podizanje mini voćnih plantaža;unapređivanje i razvoj ratarstva;unapređenje prerađivačkih delatnosti (izgradnja mini hladnjače i sušare).Goraždevac:mini farme stoke;mini farme za preradu poljoprivrednih proizvoda;izgradnja bazena za uzgoj pastrmke.Zubin Potok:izgraditi fabriku za proizvodnju hrane;u okviru Zemljoradničke zadruge prioritet je izgradnja mlina, izgradnja silosa i nabavka novih mašina;podizanje mini voćnih plantaža;razvoj ribarstva (izgradnja izgradnja mrestilišta za postojeći ribnjak kao i proizvodnja mlađi za jezero i reke);unapređenje prerađivačkih delatnosti (izgradnja mini hladnjače i sušare,i klanice za obradu mesa i mesnih proizvoda ,izgradnja otkupnih stanica). MPŠV, K Otežana nabavka inputa, nedovoljna primena agrotehničkih i zootehničkih mera, usitnjenost poseda, slaba opremljenost infrastrukturnim informacionim i drugim sadržajem, loša informisanost i teško prihvatanje novih ideja i tehnologija. Prelazak sa godišnje individualne proizvodnje ka visoko produktivnoj proizvodnji za tržište neophodno je usavršiti i modernizovati tehničko-tehnološke procese;sprovoditi standardizaciju proizvoda i investiranje u ovoj oblasti kao i vertikalne i horizontalne integracije domaćih proizvođača, prerađivača i izvoznika;glavni zadaci su veća produktivnost farmi, gajenje visokovrednih useva, obnova stočnog fonda i jačanje i međusobno udruživanje preduzeća;jačanje saradnje između raznih institucija i samih proizvođača osnivanjem savetodavnih službi, omogućiće poljoprivrednim proizvođačima pružanje svih neophodnih inoformacija o ekonomičnosti proizvodnje, potencijalnim tržištima, uvođenju novih tehnologija i njihovoj primeni, kretanju cena, kao i svih neophodnih informacija od koristi za uspešnost poljoprivredne proizvodnje.Stočarstvospecijalizovana gazdinstva koja raspolažu samo održivim resursima-MINI FARME (mlečno govedarstvo, ovčarstvo, svinjarstvo, živinarstvo);postavljena mreža vetrinarske zaštite i kontrole;asocijacije i udruženja.Povrtarstvospecijalizovana gazdinstva-ogledna polja-rasadi (plasteničko-staklenička proizvodnja, proizvodnja jagodičastog voća, povrća , cveća )Voćarstvo i vinogradarstvospecijalizovana gazdinstva (proizvodnja vina i određena vrsta voća)-novi zasadi;Prehrambena industrijarešen plasman roba (sa aspekta carina, poreza i administrativnih barijera);standardizovana prehrambena industrija (HACCP, ISO).Logistikaskladišta, silosi, hladnjače, mlekare, klanice, transport 2007, MPŠV, NVO, LZ

2.4. INDUSTRIJA

2.4.1. DRVOPRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Nepostojanje sistema održivog gazdovanja šumama Postizanje održivog gazdovanja državnim šumama kroz njihovo očuvanje, unapređenje i povećanje. Povezivanje interesnih strana u klaster obezbeđivanje sredstava i materijala za dugoročne dejstvovanje na povećanju površina pod šumama u saradnji sa JP „Srbija Šume”;uspostavljanje sistema planiranja i kontrole seče šuma i sprovođenje mera za stimulaciju prerade i destimulaciju plasmana neprerađenog drveta;formiranje klastera drvo-prerađivačke industrije i povezivanje interesnih strana JP „Srbija Šume”, preduzeća na području sa većinskim srpskim stanovništvom i liderskih preduzeća Srbije u ovoj oblasti; 2007, MPŠV, JPSŠ Nepostojanje kapaciteta za preradu šireg proizvodnog asortimana i veće iskorišćenje drveta, Nepostojanje opreme za eksploataciju drveta Stvaranje održivog i ekonomski efikasnog sektora drvne industrije kroz povećanje tehnološkog nivoa preduzeća.Osnivanje i stimulisanje osnivanja nedostajućih kapaciteta u lancu eksploatacije i prerade. povećanje tehnološkog nivoa postojećih preduzeća i stepena prerade drveta;povećanje broja malih preduzeća;investiranje u postojeće kapacitete kroz privatizaciju ili obezbeđivanje povoljnih kreditnih linija i bespovratnih sredstava;formiranje šumskog gazdinstva u Štrpcu i obezbeđivanje opreme i infrastrukture za eksploataciju drveta po modelu ŠG „Ibar” Leposavić;institucionalna i finansijska podrška osnivanju novih kapaciteta za preradu drveta i pokretanje novih proizvodnih programa; 2007, MPŠV, JPSŠ, LZ, Strukovna udruženja drvoprerađivača

2.4.2. METALSKA INDUSTRIJA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Neobavljen proces privatizacije i loše finansijsko stanje matičnih preduzeća, nemogućnost investiranja, tehničko-tehnološka zastarelost opreme, asortiman proizvoda koji ne odgovara tržišnim zahtevima, nedostatak posla, neiskorišćeni kapaciteti i nerentabilno poslovanje Privatizacija postojećih preduzeća i osavremenjivanje opreme i proizvodnog programa. Oživljavanje proizvodnje, povećanje obima posla i povratak na “stara“ izvozna tržišta. restrukturiranje matičnih preduzeća sa sedištem u drugim delovima Srbije; restrukturiranje zavisnih preduzeća i sprovođenje nezavisnog procesa privatizacije u odnosu na matično i ostala zavisna preduzeća;stvaranje pozitivne investicione klime kroz finansijske povlastice u procesu privatizacije i naknadnog investiranja;rekonstrukcija i modernizacija postojećih kapaciteta i usaglašavanje proizvodnog programa sa potrebama domaće i inostrane industrije;povezivanje sa strateškim partnerima na području Srbije i inostranstvu;obezbeđivanje subvencija za izvoz u cilju povratka na izvozna tržišta i promocija izvoza preko Agencije za strana ulaganja i promociju izvoza SIEPA;obezbeđivanje povoljnih kreditnih linija i bespovratnih sredstava za rast i razvoj postojećih i osnivanje novih MSP i radnji; 2007, MP, AP, PKKiM i PKS, SIEPA, RAR

2.4.3. TEKSTILNA INDUSTRIJA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija U tekstilnoj industriji nema aktivnih većih preduzeća, mali broj kapaciteta koji se može aktivirati (postoji značajna kvalifikovana radna snaga nekadašnjih preduzeća, prevashodno žena) Oživljavanje tekstilne delatnosti na području srpske zajednice kroz aktiviranje postojećih i osnivanje novih kapaciteta. obezbeđivanje beneficiranih uslova investiranja i uspostavljanje kontakta sa potencijalnim investitorima;pokretanje proizvodnje u objektima gde postoji oprema za rad (Zubin Potok i Šilovo) putem privatizacije, strateškim partnerstvom ili formiranjem preduzetničke zone u objektima;u napuštenim objektima formirati preduzetničke zone tekstilnih proizvođača manjih kapaciteta; institucionalna i finansijska podrška osnivanju novih pogona;subvencije za zapošljavanje i samozapošljanje;promovisanje ulaganja i saradnje sa preduzećima u drugim delovima Srbije od strane nadležnih institucija; 2007, MP, AP, PKS i PKKiM, SIEPA, RAR

2.4.4. PROMET NAFTNIM DERIVATIMA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Veliki broj benzinskih stanica od kojih većina ima samo jedan automat za gorivo i nesigurno snabdevanje Povratak NIS-a kao veleprodavca i maloprodavca na tržište KiM formiranje posebne politike prodaje (cenovno-komercijalna strategija); zaključenja ugovora o poslovnoj saradnji sa velikim kupcima; stalnog praćenja cenovne aktivnosti konkurencije i promptnog reagovanje; redefinisanje politike prodaje derivata u cilju povećanja prometa (rabatne skale, komercijalni popusti, podela trgovačke marže, povoljniji uslovi plaćanja uz obezbeđenje instumenata plaćanja); rekonstrukcija postojećih i izgradnja novih maloprodajnih objekata i skladišta;prerastanje zakupa objekata u franšizing; uvođenje novih načina plaćanja – platne kartice uz jasno definisanu „lojaliti” šemu; ugradnja TNG dispenzera na benzinskim stanicama i intenziviranje prodaje TNG-a; motivacija zaposlenih (nagrade – novčane i nenovčane) 2007-2009, NIS2010-2012, NIS

2.5. TURIZAM

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Nedovoljno razvijena svest o raspoloživim prirodnim potencijalima za razvoj turizma Očekuje se znatan porast broja posetilaca ovih turističkih lokacija, a samim tim i priliv kapitala obezbeđenje bezbednosti i sigurnosti posetilaca turističkih destinacija;investiranje u infrastrukturu (putevi, železnica, struja, telekomunikacije);privatizacija hotelskog kompleksa Brezovica i investiranje u adaptaciju, kao i ulaganja u rekonstrukciju žičara;završavanje projekta kabinske žičare na Belom Brdu (opština Leposavić);formiranje regionalne agencije za turizam;preduzimanje hitnih mera u pogledu signalizacije turističkih lokaliteta; razvoj banjskog turizma;razvoj malih vikend odmarališta sa bogatim sadržajem se pokazao kao ključ uspeha pojedinih lokacija; podsticaj starog zanatstva je delatnost koju treba podići na nivo koji ima svoju tradiciju svuda u svetu. 2007, MTTU, MKI, LZ

III. INSTITUCIONALNA REŠENjA, MEHANIZMI I MERE ZA PODSTICANjE INVESTICIONOG AMBIJENTA

1. PRIVATIZACIJA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Metod privatizacije KPA zanemaruje prava vlasnika i poverilacaNeostvarena privatizacija preduzeća na području sa većinskim srpskim stanovništvom Uspostavljanje jasne vlasničke strukture i na njoj zasnovanih mehanizama korporativnog upravljanjaZavršetak procesa privatizacije na KiM do kraja 2009. godineSprovođenje privatizacije uz poštovanje interesa Republike Srbije i:minimizovanje vremenskog okvira privatizacijeminimizovanje nezadovoljstva ključnih stejkholdera maksimizovanje cene koja će se postići prodajom imovineminimizovanje vremena za plasiranje privatizacionih prihoda u privredu kroz proces pregovora o statusu obezbediti pravo da Republika Srbija preko svojih institucija i po svom zakonu sprovede privatizaciju preduzeća na području sa većinskim srpskim stanovništvom i tačno utvrditi listu preduzeća koja se mogu na taj način privatizovati;angažovati postojeće resurse Agencije za privatizaciju Republike Srbije u obavljanju operativnih poslova privatizacije na teritoriji Kosova i Metohije; tokom procesa uspostavljanja delovanja Agencije za privatizaciju Republike Srbije a na osnovu postojećih analiza odrediti preduzeća koja će se privatizovati;pozvati sve poverioce da prijave svoja potraživanja prema preduzećima koja će se privatizovati. Sledeći korak, koji bi se učinio nakon ispunjenja svih pripremnih radnji bi bio izjašnjavanje poverilaca o spremnosti za eventualni delimični otpis dugova ili za konverziju tih dugova u ulog;obučiti dodatan broj stečajnih upravnika pored licenciranih 407 (na dan 04. decembra 2006. godine) što će obezbediti efikasnost procesa privatizacije u preduzećima za koja ne postoje zainteresovani investitori; organizovati trening za nadležne trgovinske sudove da efikasno vode stečajnu proceduru;uvesti stečaj svim preduzećima koja nisu sposobna za dalje poslovanje;ostali koraci se sprovode prema standardnim procedurama Agencije za privatizaciju, po važećim zakonima: 1) privatizacija preduzeća za koja je procenjeno da mogu naći kupce po modelu javnih tendera i javnih aukcija; 2) u preduzećima koja ne nađu na taj način kupce a procenjeno je da mogu da nastave poslovanje sprovodi se reorganizacija u stečajnom postupku;U preduzećima za koja Agencija proceni da je neophodno vrši se restruktiriranje. 2007, MP, AP, KC, KPA, 2007-2009, MP, AP, KPA

2. IMOVINSKO-PRAVNI ODNOSI i ZAŠTITA LjUDSKIH PRAVA

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Problemi imovine javnih i društvenih preduzeća pod upravom KPA, uzurpirane imovine fizičkih lica,neažuriranih podataka u katastru,falsifikovanih dokumenata ivelikog broja nerešenih imovinskih zahteva fizičkih lica Obezbeđivanje uređenih svojinskih odnosa doprineće poboljšanju sveukupnog poslovnog ambijenta i održivom razvoju srpske zajednice. zaštita prava akcionara i imovine JP;puna kompenzacija za vlasnike i poverioce preduzeća koja su privatizovana u dosadašnjem toku privatizacije, kao i naknada radnicima;zahtevati u pregovorima da se kosovske institucije (Kosovska agencija za imovinu, sudovi) dodatno angažuju na rešavanju imovinskih zahteva – početi sa rešavanjem stopiranih zahteva, kao i efikasnijem izvršenju donetih odluka;uključiti institucije Republike Srbije u rešavanje pitanja restitucije imovine na KiM;uskladiti podatke u katastru sa stvarnim stanjem stvari u cilju postizanja pravne sigurnosti. MP, KC, KAI, UNMIK Kršenje ljudskih prava na KiM širokih razmera Obezbediti mir, sigurnost i poštovanje ljudskih prava pripadnika svih zajednica na KiM, ličnu i imovinsku sigurnost Srba i drugih nealbanskih zajednica, kao i obezbeđivanje prava na rad. omogućiti delovanje organizacione jedinice Službe za ljudska i manjinska prava na KiM koja će pratiti situaciju u vezi sa ljudskim pravima i po potrebi kontaktirati sa kosovskim institucijama po pitanjima:bezbednosti i slobode kretanjaimovine snabdevanja električnom energijom.obrazovnog, zdravstvenog, sudskog i adnministrativnog sistema stepena nezaposlenosti medijaverskog i kulturnog nasleđagarancija za povratakostvarivanja prava na rad (povratak na rad i ostvarivanje prava iz radnog odnosa zaposlenih sa KiM koji su proterani sa posla mimo njihova volje). Vlada, UNMIK, Međunarodne institucije

3. MEHANIZMI, INSTRUMENTI I MERE PODRŠKE INVESTICIONIM ULAGANjIMA NA DRŽAVNOM I LOKALNOM NIVOU

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Nedovoljna institucionalna i finansijska podrška srpskoj zajednici Postizanje održivog razvoja srpskih sredina, poboljšanje životnog standarda i podsticanje povratka raseljenih lica privredni subjekti iz drugih delova Srbije i strane kompanije koje ulažu na KiM dobiće posebne olakšice, kojima će biti podstaknuto ulaganje u ova područja. Ove olakšice mogu biti donete na centralnom i lokalnom nivou i imaju svoje utemeljenje u zakonima Republike Srbije;pored postojećih zakona, za specijalne uslove mogu biti predloženi novi vidovi podsticaja i olakšica za novoosnovana preduzeća ili filijale multinacionalnih kompanija i preduzeća iz drugih delova Srbije;investicioni projekti u svim delatnostima, osim trgovine, turizma, ugostiteljstva i poljoprivrede, mogu da konkurišu za dodelu bespovratnih sredstava iz državnog budžeta;iz agrarnog budžeta izdvaja znatan deo sredstava preko niza mera i akcija za unapređenje poljoprivrednog sektora 2007, MF, KC2007-2009, MPŠV, KC

4. STRANE DIREKTNE INVESTICIJE

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Odsustvo SDI kao posledica statusa KiM, niske sigurnost i bezbednost za investiranje, visokog nivoa korupcije, zaštite prava investitora Iniciranje proizvodnih kapaciteta, transfer znanja, razvoj infrastrukture i rast zaposlenosti 1) Unapređenje investicione klime:razvijanje marketinškog plana i sprovođenje promotivnog programa sa ciljem uklanjanja negativne slike KiM među investitorima u odabranim sektorima i na ključnim tržištima; razvijanje istraživačkih sposobnosti radi utvrđivanja industrijskih i uslužnih sektora u kojima KiM može imati konkurentnu prednost za nova ulaganja, kao i radi identifikovanja preduzeća kojima je u interesu da ulažu u te sektore;povećanje razumevanja o potrebama ulagača; olakšavanje pristupa i podrška novim investitorima koji žele da ulažu u KiM2) Izgradnja poslovne infrastrukture koja je neophodna za podsticanje stranih direktnih investicija obuhvata:identifikovanje industrijskih zona;određivanje vlasničko jasnih lokacija pogodnih za investiranje;podrška uspostavljanju industrijskih parkova;davanje zemljišta na korišćenje pod povoljnim uslovima;infrastrukturno opremanje lokacija 2007, SIEPA i MEOI Nepostojanje industrijskih parkova Podsticanje aktivnosti privrednika; povećavanje zaposlenosti i privlačenje neposrednih stranih ulaganja; kao i unapređenje infrastrukture i postojeće tehnologije. podrška institucija Republike Srbije u uspostavljanju industrijskih parkova na prostoru KiM;privlačenje pratećih i uslužnih delatnosti, ali i korišćenje lokalnih dobavljača i logistike, što utiče na privredni razvoj celokupne regije;podsticati izmenu strukture zaposlenih putem obuke i treninga 2007, MP, PK, KC, NSZ

5. INSTITUCIONALNA I FINANSIJSKA PODRŠKA ULAGANjIMA U PRIVREDU

Područje/problem Ciljevi Mere i aktivnosti Rok i nadležna institucija Neadekvatni uslovi finansiranja Unapređenje kreditiranja privrednih subjekata Formiranje organizacionih jedinica sledećih institucija na Kosovu i Metohiji, čiji rad će biti u funkciji podsticanja ulaganja u razvoj privrede: Fonda za razvoj;Garancijskog fond; Agencije za regionalni razvoj;Agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća i preduzetništva; Agencije za privredne registre. 2007, MF, RFR, ET