Na osnovu člana 45. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RS”, br. 55/05, 71/05-ispravka i 101/07),
Vlada donosi
S T R A T E G I J U
RAZVOJA POŠTANSKIH USLUGA U SRBIJI
UVODNI DEO
Donošenjem Strategije razvoja poštanskih usluga u Srbiji (u daljem tekstu: Strategija) Vlada utvrđuje pravce razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji, način njihove realizacije, kao i mere za unapređenje i razvoj konkurentskih odnosa na tržištu poštanskih usluga. Obavljanje univerzalne poštanske usluge se poverava Javnom poštanskom operatoru i istovremeno se omogućava obavljanje ostalih poštanskih usluga i drugim poštanskim operatorima shodno utvrđenim standardima kvaliteta i potrebama građana i privrede. Na ovaj način će u Republici Srbiji biti zadovoljena potreba nacije za kvalitetnim i svima dostupnim tradicionalnim (klasičnim) i elektronskim poštanskim uslugama što će bitno uticati i na razvoj malih i srednjih preduzeća.
Strategijom se definišu ciljevi Republike Srbije u oblasti poštanskih usluga i utvrđuje Akcioni plan za realizaciju formulisanih strateških ciljeva.
Strategija obuhvata pet oblasti:
Potreba za transformacijom poštanskog sektora,
Analiza okruženja poštanskog sektora,
Formulisanje Strategije,
Sprovođenje strategija razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji i
Kontrola i razvoj Strategije.
Skraćenice i izrazi koji se koriste u tekstu Strategije imaju sledeće značenje:
UPU – Universal Postal Union – Svetski poštanski savez;
BDP – Bruto domaći proizvod;
EU – Evropska unija;
USP – Universal Service Provider – Operator univerzalne usluge;
DP – Društveni proizvod;
ND – Nacionalni dohodak;
NBS – Narodna banka Srbije;
JPO – Javni poštanski operator;
JPM – Jedinica poštanske mreže;
RZR – Republički zavod za razvoj;
RSZ – Republički statistički zavod;
DHL – Nemački ekspresni poštanski operator;
UPS – Američki ekspresni poštanski operator;
TPG – Holandski ekspresni poštanski operator;
TNT – Holandski ekspresni poštanski operator;
FedEx – Američki ekspresni poštanski operator;
PostEurop – Asocijacija JPO Evrope;
Direct mail – Usluga direktne pošte;
T&T – Track and trace – Usluga elektronskog praćenja prenosa pošiljaka;
CEP – Courrier Express Parcel;
DPWN – Deutsche Post World Net;
Express mail – Usluga ekspresnog prenosa pošiljaka;
EMS – Express Mail Services;
USPS – United States Postal Service;
SMS – Smart Mail Services;
Cost-based pricing – određivanje cena na osnovu koštanja usluge;
GATS – General Agreements on Trade in Services – Opšti sporazum o trgovini uslugama;
ACCORD II – „Program za obnovu” ;
GPC – Glavni poštanski centar;
WTO – World Trade Organization – Svetska trgovinska organizacija;
MSP – Mala i srednja preduzeća;
BDV – Bruto dodata vrednost;
EDI – Electronic Data Interchange – elektronska razmena podataka;
D+2 – Rok za uručenje pošiljaka je dva dana od dana prijema iste.
1. POTREBA ZA TRANSFORMACIJOM POŠTANSKOG SEKTORA
Poštanska reforma je generalni naziv za sve direktno ili indirektno preduzete mere i korake u procesu poboljšanja kvaliteta poštanskih usluga, modernizacije poštanskog sektora, redukcije cena i sprovođenja strukturnih i regulatornih promena. To je sistematski i sveobuhvatni program državnih promena, podržan donošenjem zakona koji precizno definiše ovlašćenja i odgovornosti između poštanske uprave, operatora i državnih organa.
Preporučuje se da se u poštanske reforme uđe sa sledećim ciljevima:
1) revitalizovati celokupan poštanski sektor;
2) unapređivati kvalitet poštanskih usluga;
3) nastaviti ispunjavanje društvene obaveze;
4) spremiti se za buduće poslove i takmičenje sa konkurencijom;
5) poboljšati imovinsko stanje pošte;
6) osposobljavati poštanski sektor da sopstvenim sredstvima obezbeđuje stabilan rast i razvoj i
7) razviti tržište novih poštanskih usluga koje će predstavljati spoj bazičnih sa logističkim i podržanih sa informaciono-komunikacionim servisima.
Od XIX Kongresa UPU održanog u Vašingtonu 1989. godine poštanski sektor širom sveta je u stalnom procesu transformacije, što predstavlja reakciju na niz kvalitativnih promena u okruženju. Poštanski sektor je u stalnom preispitivanju svoje osnovne funkcije u privredi i društvu.
Ima nekoliko ključnih faktora koji su na to uticali.
To je pre svega proces globalizacije u razmeni roba i usluga koji je stvorio snažne multinacionalne kompanije, specijalizovane za tržište ekspres pošiljaka i sa tendencijom da se šire i na međunarodne usluge zasnovane na klasičnom prenosu pošiljaka. One su, objektivno, najveća konkurencija pošti u toj oblasti, a danas imaju preko 500.000 zaposlenih širom sveta.
Drugi značajan faktor na unutrašnjem i na međunarodnom planu, jeste revolucija u oblasti elektronskih komunikacija.
Treća ključna promena koja se dogodila u navedenom periodu, odnosila se na razdvajanje pošte i telekomunikacija. Ovaj rastanak je bio težak za poštu, imajući u vidu dugogodišnje zajedništvo sa telekomunikacijama. Pošta je sada trebalo sama da dokaže svoju ekonomsku vitalnost. Na osnovu dosadašnjih iskustava, poštanske uprave sveta i međunarodne poštanske organizacije izražavaju blagi optimizam da pošta može da funkcioniše samostalno i da može da bude profitabilna.
Za članice EU i za sadašnje i buduće kandidate za EU, poštansko okruženje je definisano Poštanskim direktivama Evropskog parlamenta i Saveta od 1997. i 2002. godine. Na osnovu njih, od pošte se zahteva da održi svoju osnovnu socijalnu funkciju putem pružanja univerzalne poštanske usluge celokupnoj populaciji EU i to usluge visokog kvaliteta po pristupačnim i jedinstvenim cenama.
Na promene u okruženju poštanski sektor reaguje redefinisanjem poslovanja i strateškom preorientacijom aktivnosti kroz:
1) povećanje efikasnosti poslovanja;
2) redefinisanje poslova poštanskog sektora;
3) poboljšanje i širenje osnovnih aktivnosti poštanskog sektora;
4) diversifikaciju proizvoda i usluga;
5) prilagođavanje organizacije za elektronsku trgovinu i usluge;
6) strateško pozicioniranje poštanskog sektora i
7) redefinisanje univerzalne usluge.
Zbog velikog društvenog značaja, unverzalna poštanska usluga je uneta u prvi član Svetske poštanske konvencije UPU. „Univerzalna poštanska usluga odnosi se na osnovne poštanske usluge za koje se vlada obavezala da garantuje svim segmentima populacije na trajnoj osnovi, sa specifičnim stepenom kvaliteta, po povoljnim cenama.”
Obavljanje univerzalne usluge je jedna vrsta problema, ali je njeno finansiranje drugi, veoma značajan problem. Pitanje je da li se iz prihoda ostvarenih od univerzalne usluge mogu pokriti njeni troškovi.
U najvećem broju slučajeva univerzalna poštanska usluga se finansira iz monopola – takođe i u zemljama EU. Međutim, u EU jedna od najvažnijih tema je liberalizacija poštanskog tržišta, čiji je krajnji cilj potpuno ukidanje poštanskog monopola. Osnovna prepreka bržoj liberalizaciji poštanskog tržišta je pitanje finansiranja univerzalne usluge. Svesni toga, Evropski parlament i Savet su u svojim Direktivama 97/67/EC i 2002/39/EC naveli i sledeću mogućnost: „Zemlje članice moraju imati opciju da formiraju kompenzacioni fond kojim će se obeštetiti davalac univerzalne usluge za ne–fer finansijski položaj u kojem se nalazi prilikom pružanja ove usluge.“
Za poboljšanje položaja poštanskog sektora državi na raspolaganju stoje brojni modeli, uključujući korporatizaciju, komercijalizaciju poslovanja i liberalizaciju tržišta. Iskustva u reformama mnogih zemalja pokazuju da izbor modela i programa reformi zavisi od specifičnosti svake od zemalja, kao što su okruženje, demografski i geografski faktori, istorijski kontekst, nivo razvoja i dr.
Ključni faktori za uspešnost reforme su:
1) Razdvajanje pošte od države;
2) Čvrsta politička volja i široka društvena podrška;
3) Autonomija u upravljanju;
4) Podsticajna upravljačka struktura (ugovori povezani sa rezultatom);
5) Mogućnost dugoročnog finansijskog planiranja;
6) Razvoj i modernizacija mreže i usluga;
7) Jasna obaveza u pogledu univerzalne usluge i načina finansiranja;
8) Komercijalizacija i tarifna politika zasnovana na troškovima;
9) Pritisak korisnika i težište ka reformi;
10) Efikasna regulativa i
11) Zainteresovanost poštanskog osoblja.
Uspešna korporatizacija javnih preduzeća u gotovo svim evropskim zemljama omogućila je da novo preduzeće bude solidna osnova za buduće komercijalne aktivnosti, jer je vlasnička struktura pretežno državna, a upravljačka prepuštena menadžmentu, nezavisno od vlasništva. Iskustva u dosadašnjem osnovnom poslovanju, u klasičnom prenosu pismonosnih pošiljaka, poslužila su novoformiranim preduzećima da u redefinisanom poslovanju prošire gamu svojih usluga zasnovanih na fizičkom prenosu i da korisnicima ponude nove usluge sa dodatnom vrednošću. Paralelno sa tim, ona su boljim upravljanjem i primenom novih tehnologija, zasnovanih pre svega na informaciono-komunikacionim tehnologijama, poboljšali kvalitet pismonosnih pošiljaka. Sve to im je omogućilo i prodor na nova tržišta kao što su elektronska trgovina i elektronske usluge.
Rezolucije usvojene na kongresima UPU obavezuju zemlje članice da izvrše reforme u regulatornoj oblasti. Cilj ovih reformi je postepeno ukidanje poštanskog monopola koje će omogućiti očuvanje univerzalne usluge dobrog kvaliteta i po pristupačnim cenama. Takođe, ove reforme omogućuju poštama dovoljno manevarskog prostora u oblasti upravljanja i finansijsku autonomiju koja je neophodna da se što efikasnije odgovori na komercijalne potrebe klijenata.
Regulativa u oblasti poštanskog sektora treba da obuhvati uslove obavljanja univerzalne usluge, modalitete pristupa usluzi, tarife i kvalitet usluga. Praksa je u svetu da se navedeni poslovi, zatim izdavanje licenci, koncesija ili vezanih ugovora na bazi poštanske regulative, kao i kontrola poštovanja ovih ugovora i kvaliteta usluga, poveravaju nacionalnom regulatornom telu (u daljem tekstu: regulator), agenciji i sl., koja ima obavezu da objavljuje rezultate navedenih kontrola.
Regulator ima ključnu ulogu u poštanskoj strukturnoj reformi. Dva osnovna aspekta aktivnosti regulatora koja su i međusobno povezana jesu: garantovanje univerzalne usluge celokupnoj populaciji, kao i svega onog što je ona po definiciji i drugo, kontrola funkcionisanja poštanskog tržišta.
Kao garant za univerzalnu poštansku uslugu regulator mora da učestvuje, zajedno sa državom, u definisanju univerzalne usluge, njenog kvaliteta, karakteristika i pristupačnih tarifa.
Regulator, uz saglasnost Vlade, propisuje limite po masi i ceni za rezervisane poštanske usluge. Kontrolu i sve vidove nadzora organizuje nadležno ministarstvo kako bi se izbeglo kršenje propisa iz ove oblasti, a posebno radi utvrđivanja da li usluge iz rezervisanog domena nude neovlašćeni operatori.
2. ANALIZA OKRUŽENjA POŠTANSKOG SEKTORA
Okruženjem poštanskog sektora nastavljaju da dominiraju sile globalizacije, liberalizacije, konkurencije, tehnoloških promena, nedostatka resursa i ostale pokretačke promene. U poslednje vreme pretnje koje se odnose na sigurnost, pojavile su se kao novi podsticaj razvoja. U skladu sa tim promenama neki poštanski operatori su već na dobrom putu da ih implementiraju u svoje strategije, dok su ostale u ranoj fazi suočavanja sa promenama.
Globalizacija u okviru USP, kao i kod ostalih operatora poštanskih usluga, ogleda se kroz udruživanje u jednog globalnog. U ovom procesu poštanska mreža mora ponuditi veći broj usluga i pokriti veću teritoriju.
Liberalizacija i konkurencija su tesno povezane sa globalizacijom i ovaj trend se i dalje izgrađuje. Iako je stepen liberalizacije tržišta poštanskih usluga različit u pojedinim zemljama, proces demonopolizacije je nezaustavljiv i vremenom će pošta biti oslobođena bilo kakvog monopola na pružanje poštanskih usluga. Generalno gledano, može se reći da će do liberalizacije poštanskog tržišta, svakako doći, ali vremenski raspored njenog događanja u regionima/zemljama, diktiraće društveni uslovi.
U skladu sa Direktivom EU o tržištu poštanskih usluga 39/2002 utvrđen je rok od 1.januara 2006. godine do kojeg su sve države članice EU bile u obavezi da u skladu sa odlukom o postepenoj liberalizaciji tržišta, snize limite po masi i ceni na 50 grama i dvoipostruki iznos poštarine za pisma prve stope težine.
Rezervisane poštanske usluge su usluge koje država garantuje poštanskom operatoru univerzalne poštanske usluge, kao eksluzivna prava u okvirima određenog limitima po masi i ceni.
Univerzalna poštanska usluga predstavlja skup poštanskih usluga koje se konstantno obavljaju na teritoriji Republike Srbije, pod jednakim uslovima za sve korisnike, u okviru propisanog kvaliteta i po pristupačnim cenama.
Kao ilustraciju gore navedenog sledi tabelarni pregled stepena liberalizacije poštanskog tržišta u državama EU i statusa nacionalnog operatora.
Tabela1. Stepen liberalizacije poštanskog tržištau državama članicama EU i status nacionalnog operatora
Država članica Stepen liberalizacije Status poštanskih kompanija Vlasništvo države Privatno vlasništvo Austrija 50 g Osterreichische Post AG je 51% u vlasništvu austrijskog industrijskog holdinga koji je 100% u vlasništvu države 49% privatno vlasništvo Belgija 50 g La poste/De Post je 100% u vlasništvu države Bugarska Nema podataka Bulgarian Post PLC je akcionarsko društvo 100% u vlasništvu države Kipar 50 g Cyprus Post je 100% u vlasništvu države
Država članica Stepen liberalizacije Status poštanskih kompanija Vlasništvo države Privatno vlasništvo Češka 50 g Czech Post je 100% u vlasništvu države Danska 50 g Post Denmark A/S je 75% u vlasništvu države 25% privatno vlasništvo Estonija 50 g Eesti Post je 100% u vlasništvu države Finska nema monopola Itella Corporation obezbeđuje poštanske usluge (100% državna kompanija) Francuska 50 g La Poste je 100% u vlasništvu države Grčka 50 g Hellenic Post ELTA je 100% u vlasništvu države Holandija 50 g U vlasništvu privatnih kompanija: Sandd, Selekt Mail, TNT Post Očekuje se liberalizacija od 1 januara 2008.god Irska 50 g An Post kompanija sa ograničenom odgovornošću u vlasništvu države Italija 50 g Poste Italiane SpA kompanija sa ograničenom odgovornošću u vlasništvu države Latvija 50 g Latvias Pasts akcionarsko društvo u vlasništvu države Litvanija 50 g Lietuvos Pastas PLC je u vlasništvu države Luksemburg 50 g P&T Luxembourg je 100% u vlasništvu države Mađarska 50 g Magyar Post je 100% u vlasništvu države Malta 100 g Maltapost privatizovana preko 50% Nemačka 50 g Deutsche Post – 100% privatizovana. Akcije su izražene na berzi Očekuje se liberalizacija od 1 januara 2008.god
Država članica Stepen liberalizacije Status poštanskih kompanija Vlasništvo države Privatno vlasništvo Poljska 50 g Pocyta Polska je 100% u vlasništvu države Portugalija 50 g CTT Correios De Potrugal je 100% u vlasništvu države Rumunija 50 g Posta Romana je u 100% u vlasništvu države Slovačka 200 g Posta Slovenska je 100% u vlasništvu države Slovenija 50 g Posta Slovenija je 100% u vlasništvu države Španija 50 g Correios je 100% u vlasništvu države Švedska Nema monopola Posten AB je kompanija sa ograničenom odgovornošću u vlasništvu države Velika Britanija Nema monopola Royal Mail je 100% u vlasništvu države
Zemlje u postupku pridruživanja EU iz okruženja, zadržale su limit od 100 grama po masi i trostruki iznos poštarine za pisma prve stope težine po ceni (Hrvatska, Makedonija, Bosna i Hercegovina i Crna Gora).
Predviđa se da bi do 2011. godine, a nakon usvajanja III Direktive EU evropsko tržište poštanskih usluga bilo potpuno slobodno.
Kao odgovor na promene u okruženju, USP su strategijski preusmerili svoje aktivnosti, nastojeći da promene oblik svog poslovanja (npr. diversifikacija). Prioritet je dat CEP, finansijskim i bankarskim uslugama, elektronskim uslugama (hibridne pošte, elektronske usluge u finansijskom sektoru, usluge tipa e-commerce, itd.). Jasno je da je razvijanje ovih usluga strateškog karaktera sve dok se traga za ulogom pošte na tržištima koja još uvek nisu dovoljno razvijena.
Promene regulatornog okruženja direktno se odnose na status USP, odnosno na liberalizaciju njihovog operativnog delovanja. Nakon izvršenih procesa restrukturiranja kompanija-poštanskih operatora (umesto PTT kompanija koje su integrisale, u celini ili delimično i telekomunikacionu delatnost, konstituisane su kompanije u čijoj nadležnosti je isključivo pružanje poštanske delatnosti), usledilo je postepeno smanjenje kontrolne funkcije države.
Pored navedenih promena pravnog statusa, poslednjih pet godina dolazi i do intenzivnih promena na polju samog regulatornog mehanizma, kojim se u pojedinim zemljama kontroliše i uređuje obavljanje poštanske delatnosti u smislu osnivanja regulatora, a što dalje uslovljava slabljenje neposredne državne ingerencije, koja se do kraja 90-ih godina najčešće sprovodila preko resornih ministarstava.
Iako i danas u najvećem broju zemalja status USP imaju javne kompanije, odnosno kompanije u državnom vlasništvu, procesi privatizacije poštanskih kompanija su nastavljeni.
Na osnovu analize dinamičkog okruženja poštanskog sektora generisane su informacije koje se odnose na identifikovanje postojećih i budućih pozitivnih uticaja, šansi, kao i negativnih uticaja, pretnji razvoju poštanskih usluga, a u cilju formulisanja strateških ciljeva razvoja i strategija za njihovo sprovođenje. Uočavaju se dinamične promene u okruženju i visok stepen neizvesnosti, s čim u vezi stoji i rizik. Poštanski operatori na iste moraju brzo i efikasno da odgovore, redefinisanjem svog poslovanja i orijentacijom prema korisnicima.
2.1 ANALIZA EKSTERNOG OKRUŽENjA
Poštanski operatori u 30% zemalja članica UPU imaju status javnih službi. U ovim slučajevima, pošta funkcioniše kao klasična javna služba, ali nikako kao služba koja se angažuje na poslovima komercijalnog tipa i u procesima komercijalne razmene. Po pravilu, pošte u ovim zemljama se oslanjaju na finansijsku podršku iz državnog budžeta.
Oko 23% poštanskih uprava ima status društava sa ograničenom odgovornošću.
Ostalih 47% entiteta ima status pravnog lica, tipa javnog ili statutarnog preduzeća, čija su prava i obaveze odvojene od države. Oni su zaduženi da obezbeđuju upravljanje i razvoj nacionalne poštanske mreže pod kontrolom države.
Oko 20% zemalja nisu razdvojile regulatorne i eksploatacione funkcije. U najvećem broju, to je slučaj sa poštama koje imaju status javne uprave. Kada je o razdvajanju pošta od telekomunikacija reč, samo 10% zemalja nije izvršilo ovu strukturnu promenu.
Što znači da postoje različiti modeli transformacije poštanske uprave i oni pre svega zavise od uslova okruženja u kojima se te uprave nalaze.
Teško je sažeti promene na planu strukturnih reformi koje su se u najvećem broju dogodile u poslednjih 10-ak godina i tokom kojih je veliki broj zemalja promenio regulativu, status pošte i njenu komercijalnu strukturu.
U poštanskom sektoru Evrope mogu se identifikovati tri grupacije poštanskih preduzeća (Grafikoni 1. i 2.):
1) u prvoj su tzv. „velike evropske pošte” koje čine nemački Deutsche Post, holandski TPG, britanska Consignia i francuska La Poste. U ovoj grupaciji su i globalni privatni operatori (UPS, FedEx i dr.);
2) drugu grupu čine poštanska preduzeća koja obavljaju delatnost u nacionalnim okvirima;
3) treću grupu čine privatni operatori čija se delatnost svodi na lokalno i regionalno tržište.
Grafikon 1. Struktura prihoda poštanskih operatora po uslugama
[pic]
Grafikon 2. Učešće 4 najveće kompanije na tržištu ekspres usluga
[pic]
Može se zaključiti da izvršena analiza eksternog okruženja, sredine u kojoj posluju poštanski operatori, daje odgovore vezane za utvrđivanje pozicije poštanskih operatora, uzroka koji su do te pozicije doveli, kao i mogućeg načina obezbeđenja daljeg rasta i razvoja poštanskih usluga.
2.2. ANALIZA DRUŠTVENO-EKONOMSKOG OKRUŽENjA
Društveno-ekonomski faktori kao što su politička stabilnost, demografski faktori, ekonomski rast, zatim globalizacija ekonomije, inflacija, razvoj ključnih sektora i sl., od najvećeg su uticaja na obim pismonosnog saobraćaja. Društvene i ekonomske faktore (koji prema studiji UPU-a utiču sa 66% na pismonosni saobraćaj) je neophodno posmatrati zajedno pre svega zbog njihove uzročno-posledične prirode.
Počev od 2001. godine dolazi do značajnih pozitivnih promena, kako u političkom tako i u privrednom okruženju, što je dovelo do sledećih rezultata u ekonomskoj politici:
1) U ovom periodu ostvaren je visok realni rast BDP, u proseku od 5,5% godišnje koji je pre svega zasnovan na industrijskom rastu, rastu poljoprivredne proizvodnje i značajnom rastu sektora usluga, posebno poštanskih i telekomunikacionih. Bez obzira na uslove tranzicije i nepovoljnih kretanja u svetskoj privredi i trgovini postignut je značajan kumulativni rast BDP od 30,9% kao rezultat ekonomske politike proteklog perioda.
2) I u oblasti standarda stanovništva je ostvaren značajan napredak. Ostvaren je značajan realni rast prosečnih neto zarada, sa 102 EUR u 2001. godini na 275 EUR u 2006. godini. Ukupna zaposlenost je smanjena kao efekat privatizacije i restrukturiranja preduzeća.
Osnovne rezultate reformski orijentisane ekonomske politike u periodu od 2001. do 2006. godine prikazuje tabela 2:
Tabela 2 – BDP* u periodu 2001- 2006. godina (Metoda „stalne cene”; Izvor: RSZ, NBS
Realni rast BDP u proteklih šest godina tranzicije pratila je visoka inflacija, visok deficit tekućih transakcija i visoka stopa registrovane nezaposlenosti, što ukazuje na unutrašnju i spoljnu makroekonomsku neravnotežu koja nepovoljno utiče na makroekonomsku stabilnost i usporava privredni rast.
Narodna skupština Republike Srbije je 13. oktobra 2004. godine donela Rezoluciju o pridruživanju EU („Službeni glasnik RS”, broj 112/04), sa ciljem da se Republika Srbija pripremi za članstvo u EU.
2.2.1 Projekcija osnovnih makroekonomskih indikatora
Nakon perioda 2001-2006. godine u kome je ostvaren kumulativni rast BDP od 31,8% i inflacija redukovana sa 114% koliko je iznosila krajem 2000.godine na 17,7% krajem 2005. godine, nastaviće se sa održavanjem makroekonomske stabilnosti i dinamičnog privrednog rasta zasnovanog na povećanju domaće štednje i investicione aktivnosti i na povećanju konkurentnosti privrede i izvoza.
Tabela 3 – Projekcija bruto domaćeg proizvoda i inflacije
Projekcija 2007 2008 2009 2010 BDP u tekućim cenama, mlrd dinara 2.454,30 2.779,00 3.128,50 3.485,00 Godišnje stope realnog rasta BDP 7,0 6,0 6,5 6,5 Inflacija, kraj godine, u % 8,5 6 5 4 Izvor: Ministarstvo finansija „Memorandum o budžetu i ekonomskoj i fiskalnoj politici za 2008. godinu, sa projekcijama za 2009. i 2010. godinu”
Procenjuje se realni rast BDP u 2007. godini od 7%, a u naredne dve godine u proseku po stopi od 6,3% oslonjen na porast investicija i izvoza, što podrazumeva smanjivanje spoljnotrgovinske neravnoteže, uz čvrstu kontrolu deficita platnog bilansa i održavanje uravnoteženog republičkog budžeta, kao i uz čvrstu kontrolu spoljnog duga.
2.2.2. Analiza demografskih faktora
Ukupna domaća tražnja za poštanskim uslugama determinisana je faktorima koji određuju političko-ekonomsko okruženje (od kojih primarno zavisi ponašanje dve ključne kategorije korisnika poštanskih usluga, tj. privrednih subjekata i javne administracije) i faktorima koji reflektuju demografske karakteristike populacije (faktor kojim je determinisana tražnja fizičkih lica, kao korisnika poštanskih usluga).
Na bazi podataka zvanične statistike, od 1991. godine dolazi do značajnijeg smanjenja ukupnog broja stanovnika u Republici Srbiji. S druge strane, kretanje ostalih demografskih faktora ukazuje na postojanje neiskorišćene latentne tražnje i na promenu zahteva samih korisnika, kao i smanjenje analitičkog okvira za determinisanje veličine potencijalnog tržišta poštanskih usluga.
U periodu do 2002. godine došlo je do značajnog poboljšanja obrazovne strukture stanovništva, mereno odnosom pismenog i nepismenog stanovništva. Uočena je redukcija nepismenog stanovništva za 3%, odnosno za 182 hiljade lica (tabela 4.).
Tabela 4 – Stanovništvo staro 10 i više godina prema pismenosti i polu (podaci iz popisa 1991. i 2002. godine) ( Izvor: Statistički godišnjak Srbije za 2004 godinu.) Godina Br. stanovnika Ukupno Pismeno Nepismeno Broj Učešće u % Broj Učešće u % 1991. 6.637.665 6.222.445 94% 415.220 6% 2002. 6.761.161 6.528.136 97% 232.925 3%
S druge strane, relativni porast kupovne moći stanovništva omogućio je značajan rast diskrecionog dohotka (Objašnjenje: Diskrecioni dohodak predstavlja dohodak koji preostaje po namirenju osnovnih životnih potreba – tabela 5.). U poslednjih pet godina kumulativni diskrecioni dohodak u ličnoj potrošnji stanovnika povećan je za 15,4%. Treba imati u vidu da (prema podacima JP PTT saobraćaja „Srbija” – u daljem tekstu: Pošta Srbije ili JPO) izdaci stanovništva za poštanske usluge učestvuju sa 0,18% u ukupnoj prosečnoj potrošnji stanovnika.
Tabela 5 – Struktura lične potrošnje po godinama(Izvor: Statistički godišnjak Srbije za 2004. godinu i Srbija u brojkama 2003. – RSZ, Društveno-ekonomska kretanja u 2003. – RSZ, RSZ – Saopštenje br. 74 od 06.04.2005.) R. br. Struktura izdataka 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. I Osnovne potrebe 86,5 87,2 84,20 72,32 71,10 1 Ishrana 51,6 56,4 46,00 42,39 39,90 2 Piće i duvan 8,3 7,9 9,00 5,15 5,10 3 Odeća i obuća 7,4 6,6 8,40 6,45 6,20 4 Stanovanje, ogrev i osvetljenje 12,9 10,6 14,40 15,09 16,40 7 Higijena i nega zdravlja 6,3 5,7 6,40 3,24 3,50 II Diskrecioni dohodak 13,5 12,8 15,8 27,68 28,90 III=I+II UKUPNO 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Izneti podaci ukazuju na činjenicu da bez obzira na globalno smanjenje veličine tržišta poštanskih usluga, dolazi do rasta latentne tražnje, što će u narednom periodu delovati u pravcu intenziviranja zahteva korisnika, kako u pogledu obima poštanskih usluga, tako i u pogledu razvoja usluga sa tzv. dodatnom vrednošću za korisnika.
Analizi demografskih faktora, kao što se može videti, treba posvetiti posebnu pažnju jer predstavlja determinantu budućeg razvoja poštanskih usluga i određuje razvoj buduće primarne tražnje za istima, kao strateškom elementu projekcije i formulisanja ciljeva poštanskog servisa.
2.3. ANALIZA TRŽIŠTA POŠTANSKIH USLUGA U REPUBLICI SRBIJI
Tržište poštanskih usluga predstavlja ključni izvor rasta i razvoja poštanskih usluga.
Na tržištu u Republici Srbiji, poštanske usluge obavlja JPO – Pošta Srbije, i drugi poštanski operatori (oko 70 registrovanih) iz domena nerezervisanih usluga.
Trenutno stanje konkurentskih odnosa na poštanskom tržištu Srbije odlikuje se visokom stopom neregulisanosti, zbog nepotpune primene Zakona o poštanskim uslugama („Službeni glasnik RS”, broj 18/05 – u daljem tekstu: Zakon) iz razloga nepostojanja Republičke agencije za poštanske usluge (u daljem tekstu – Agencija).
Na osnovu raspoloživih podataka i sprovedenih istraživanja, tržište poštanskih usluga u Srbiji, prema kriterijumu usluge, može se podeliti na četiri segmenta:
1) Tržište univerzalne poštanske usluge (klasične);
2) Tržište ekspres usluga;
3) Tržište direktne pošte (direct mail);
4) Tržište međunarodnih poštanskih usluga.
1) Tržište univerzalne poštanske usluge podrazumeva prijem, prenos i uručenje pošiljaka u skladu sa standardima kvaliteta i rokovima propisanim Zakonom. Diversifikovana mreža sadržana u 1510 jedinica poštanske mreže, 172 ugovorne pošte, 3289 šaltera, 4122 kovčežića, 3552 rejona poštonoša, omogućava Pošti Srbije lidersku poziciju na ovom tržišnom segmentu. Procena je da se na ovom tržištu obavi godišnje preko 280 miliona usluga.
2) Tržište ekspres usluga – pod kojim se podrazumeva tržište kurirskih službi, koje pružaju usluge ekspres prenosa pošiljaka. Zahvaljujući relativno visokom profitnom potencijalu ovog tržišnog segmenta, na istom dominira izrazita konkurencija. Posebno je karakterističan podatak da se svake godine osnuje ali i prestane sa radom veliki broj preduzeća koja se bave pružanjem ovih usluga. Zahvaljujući mogućnosti za postizanje dodatne efikasnosti na ovom tržištu, a posebno u velikim gradovima, dominantnu poziciju imaju privatne kurirske službe globalnog, nacionalnog i lokalnog karaktera. Zapaža se prisutnost problema vezanih za poštanske operatore kod realizacije otkupnih pošiljaka i carinskog postupka. Procena je da se na ovom tržištu obavi oko 5 miliona usluga godišnje.
3) Tržište direktne pošte – pod kojim se podrazumeva tržište adresovanih i neadresovanih pošiljaka (letaka, brošura, kataloga i drugog štampanog reklamnog materijala). Za ovo tržište naročito je karakteristična nelojalna konkurencija. Pored visokog tržišnog učešća Pošte Srbije, tržišni primat ipak ostvaruju „alternativni distributivni kanali”, kao što su omladinske i studentske zadruge i druga pravna i fizička lica. Procena je da se na godišnjem nivou izvrši oko 80 miliona ovih usluga.
4) Tržište međunarodnih poštanskih usluga – Na ovom tržištu javlja se konkurencija između Pošte Srbije (sa svojom klasičnom uslugom i, uskoro, uslugom EMS) i globalnih operatora poštanskih usluga, ali i oblici međusobne saradnje, naročito u oblasti ekspresnog prenosa pošiljaka. Procena je da se na godišnjem nivou izvrši oko 10 miliona ovih usluga.
2.3.1 Očekivani razvoj konkurentskih odnosana domaćem tržištu poštanskih usluga
Za anticipiranje razvoja konkurentskih odnosa na domaćem tržištu poštanskih usluga neophodno je sagledati najvažnije faktore koji utiču na konkurenciju na tržištu poštanskih usluga:
Mogućnost ulaska novih konkurenata na tržište poštanskih usluga;
Supstitucija poštanskih usluga;
Pregovaračka moć kupaca;
Pregovaračka moć dobavljača i
Stepen rivaliteta između postojećih konkurenata.
Sagledavanje uticaja navedenih faktora predstavlja okvir za sagledavanje razvoja konkurencije na tržištu poštanskih usluga:
1. Mogućnost ulaska novih konkurenata na tržište poštanskih usluga Potencijalni ulazak novih konkurenata na tržište poštanskih usluga trebalo bi da bude određen kroz regulativu Agencije. Što se tiče rezervisanih usluga, tu zapravo mogućnost ulaska novih konkurenata na tržište poštanskih usluga ne postoji, dok kad su u pitanju univerzalne i komercijalne usluge ovakva mogućnost svakako postoji, ali bi trebalo da je pre svega usmerena regulativom iniciranom od strane Agencije kako bi se obezbedili fer uslovi postojećim i potencijalnim konkurentima, kako u pogledu njihovih prava, tako i u pogledu njihovih obaveza.
Što se tiče pojedinih segmenata poštanskog tržišta, konkurencija će se razvijati, pre svega, u segmentu ekspres usluga, direktne pošte, ali i u oblasti sredstava korespondencije između pravnih i fizičkih lica (izvodi banaka, računi komunalnih usluga, itd.). Slična situacija je i sa prevozom paketa i ekspres usluga, gde je konkurencija već dosta izražena i zahteva određenu regulativu u smislu dobijanja dozvola, pokrivanja pojedinih područja, neophodnog broja pošiljaka, itd. Takođe, kao konkurenti JPO, sve se više javljaju preduzeća koja se bave logistikom i distribucijom robe (pošiljaka sa adresom) za račun drugih (logistička preduzeća).
Svi potencijalni konkurenti (poštanski operatori) koji bi mogli ući na tržište poštanskih usluga su oni koji su vezani za neke od poštanskih usluga i nalaze se u okviru nekog segmenta kako tradicionalnog, tako i savremenog poštanskog lanca vrednosti.
2. Supstitucija poštanskih usluga
Razvojem novih tehnologija, mogućnost supstitucije poštanskih usluga postaje sve veća. U tom smislu, kao mogući supstituti poštanskih usluga u domenu elektronske komunikacije, pored već tradicionalnog komuniciranja putem telefona i faks aparata pojavljuje se i elektronska pošta ali i drugi oblici Internet servisa.
Predviđa se da će u apsolutnom iznosu fizički obim poštanskih usluga rasti ali da će se njegov udeo na tržištu komunikacija smanjivati.
3. Pregovaračka moć kupaca
Pregovaračku moć kupaca poštanskih usluga je potrebno sagledati kako za pravna, tako i za fizička lica. U tom smislu, pregovaračka moć kupaca u privrednoj oblasti je značajna i može u predstojećem periodu značajno uticati na nivo obima poštanskog operatora, obzirom da zahtevaju veći kvalitet usluga, a imaju mogućnost supstitucije bilo da su u pitanju konkurentska preduzeća ili alternativni načini komunikacije. Ovo je posebno izraženo na relaciji pravna – fizička lica, a naročito u oblastima gde posluju banke, osiguravajuće kompanije, izdavačka preduzeća, kao i javne službe i institucije (npr. sudovi, javno-komunalna preduzeća, itd.).
4. Pregovaračka moć dobavljača
Pregovaračka moć dobavljača opreme za obavljanje poštanskih delatnosti (npr. proizvođači mašina za sortiranje pošiljaka, proizvođači transportnih sredstava, itd.) zavisiće, pre svega, od karaktera njihove strategije (aktivna ili pasivna) u nastupu prema javnom poštanskom operatoru. Unapred definisane strategije poštanskih operatora prema dobavljačima treba da nametnu sopstvene razvojne planove za izbor pomenute vrste opreme (u smislu željene tehnologije, strategije i politike cena, kapaciteta i drugih bitnih faktora).
5. Stepen rivaliteta između postojećih konkurenata
Stepen rivaliteta između postojećih konkurenata (poštanskih operatora) ima značajan uticaj na strukturu tržišta poštanskih usluga za svaki od segmenata poštanskih usluga.
Trenutno najveći stepen rivaliteta je u oblasti ekspres-kurirskih usluga gde je na tržištu Republike Srbije identifikovano 6 značajnih konkurenata, kao poštanski operatori koji su registrovani za obavljanje te delatnosti. Slična situacija je i u oblasti direktne pošte gde postoji nekoliko registrovanih poštanskih operatora koji su specijalizovani za direktnu poštu, ali i veći broj marketinških agencija koje u okviru integrisanih marketinških kampanja organizuju i obavljaju direktnu poštu. Pored navedenih poštanskih operatora, potrebno je istaći i nelegalnu konkurenciju koja je aktivna kako u oblasti ekspres usluga (autobuski, kombi i taksi prevoznici, omladinske zadruge), tako i u oblasti direktne pošte i zbirnog prenosa poštanskih pošiljaka. U tom smislu, regulativa Agencije urediće stepen rivaliteta između postojećih, ali i potencijalnih konkurenata (kroz dozvole), a nadležna inspekcija ministarstva kroz nadzor, čime će prava korisnika biti garantovana za sve učesnike na tržištu poštanskih usluga.
Analiziranih pet faktora dominantno utiču na razvoj poštanskih usluga u budućnosti, a formulisanje Strategije u Republici Srbiji predstavlja način da se navedene pretnje neutrališu i pretvore u šanse za stabilan rast i razvoj poštanskih usluga.
2.3.2. Analiza poštanskih faktora
Poštanske faktore, koji prema studiji UPU utiču sa 24% na fizički obim poštanskih usluga, možemo podeliti na one faktore na koje pošta može da utiče u većoj meri i na one faktore na koje pošta može da utiče u manjoj meri.
Faktori na koje pošta ima veći uticaj:
1. Kvalitet usluge,
2. Marketing,
3. Poštanska infrastruktura i
4. Proizvodi i usluge.
Faktori na koje pošta ima manji uticaj, a iz ove grupe faktora navodimo:
1. Tarife-cene (u slučaju Pošte Srbije),
2. Konkurenciju drugih davalaca usluga i
3. Poštansko zakonodavstvo.
Poštanski faktori utiču na latentnu tražnju, odnosno tražnju koja postoji ali iz nekog razloga nije zadovoljena. Nezadovoljene potrebe građana i privrede (latentne tražnje) meta su konkurencije koja je najčešće fleksibilnija i brža od javnog poštanskog operatora i koja na ovaj način osvaja tržište.
2.3.3. Analiza tehnoloških faktora u Republici Srbiji
Tehnološki faktori prema studiji UPU utiču sa 10% na fizički obim poštanskih usluga. Na tržištu prenosa poruka i saopštenja, na kojem deluje pošta sa pismonosnim pošiljkama, danas su prisutni:
1) fizički prenos;
2) telefonija;
3) telefaks;
4) melektronska pošta i
5) hibridna pošta.
Prema istraživanju našeg tržišta koje se poklapa sa prognozama UPU, zastupljenost fizičkog prenosa pošiljaka na tržištu komunikacija će se smanjiti sa sadašnjih 20% na manje od 15%. Ovaj pad učešća samo znači da se komunikaciono (elektronsko poštansko) tržište razvija brže nego klasično, što je tendencija koja će se zadržati i u budućnosti. Da bi se kompenzovao gubitak tržišta i ostvario godišnji porast pismonosnog saobraćaja od 2,5%, tržište komunikacija bi moralo da raste po stopi od 5,6% godišnje.
Rast tržišta komunikacija (elektronske poštanske komunikacije) će biti veoma značajan pod uticajem globalizacije, čak iako klasičan prenos bude supstituisan elektronskim. Porast fizičkog obima klasičnih pošiljaka će se povećavati zbog potrebe klasičnog uručenja primaocima. Ne treba zaboraviti da i elektronska pošta generiše „fizičke” pošiljke. Na poštanskom tržištu usluga u Republici Srbiji, i pored eventualnog postojanja efekata supstitucije, dolazi do rasta obima pismonosnih usluga i to u periodu od proteklih 6 godina, koji je najintenzivniji kada se radi o rastu upotrebe Interneta.
2.4. ANALIZA OBAVLjANjA POŠTANSKIH USLUGA U SRBIJI
2.4.1. Univerzalna poštanska usluga
Univerzalna poštanska usluga predstavlja skup poštanskih usluga koje se obavljaju u kontinuitetu na teritoriji Republike Srbije u okviru propisanog kvaliteta po pristupačnim cenama i pod jednakim uslovima za sve korisnike bez diskriminacije.
Univerzalna poštanska usluga u unutrašnjem i međunarodnom poštanskom saobraćaju, saglasno Zakonu obuhvata:
1) Prijem, prenos i uručenje pismonosnih pošiljaka, uključujući registrovane pošiljke, mase do 2 kg, kao i pismonosne pošiljke u elektronskoj formi;
2) Prijem, prenos i uručenje paketa mase do 10 kg u unutrašnjem poštanskom saobraćaju i uručenje paketa mase do 20 kg u međunarodnom poštanskom saobraćaju;
3) Prijem, prenos i isplatu uputnica u klasičnoj i elektronskoj formi i
4) Prijem, prenos i uručenje sekograma do 7 kg.
Tabela 6 – Realizacija poštanskih usluga Pošte Srbije u 2006. godini Vrsta usluge Unutrašnji saobraćaj Međunarodni saobraćaj Ukupno Univerzalna poštanska usluga Obična pisma 187.450.749 2.415.881 189.866.630 Preporučena pisma 44.455.469 751.791 45.207.260 Vrednosna pisma 3.364.618 9.709 3.374.327 Štampane stvari 23.694.127 185.656 23.879.783 Uputnice 20.339.694 16.289 20.355.983 Paketi <10kg 1.126.626 9.092 1.135.718 Nerezervisana usluga Paketi >10kg 281.656 1.359 283.015 Post ekspres 1.003.430 25.924 1.029.354 UKUPNO: 281.716.369 3.415.701 285.132.070
Tabela 7 – Univerzalna poštanska usluga Pošte Srbije (na osnovu ostvarenja iz 2006. god.) Vrsta usluge: Fizički obim: – Obična pisma 189.866.630 – Preporučena pisma 45.207.260 – Vrednosna pisma 3.374.327 – Štampane stvari 23.879.783 – Uputnice 20.355.983 – Paketi 1.135.718 UKUPNO: 283.819.701
2.4.2. Rezervisane poštanske usluge
Rezervisane poštanske usluge su usluge koje država garantuje poštanskom operatoru univerzalne poštanske usluge kao ekskluzivna prava u okvirima određenog limita po masi i ceni. Ove usluge obavlja JPO.
U rezervisane poštanske usluge spadaju:
1) Prijem i/ili prenos i/ili uručenje pismonosnih pošiljaka, do utvrđenog limita po masi i ceni;
2) Prijem i/ili prenos i/ili isplatu uputnica u klasičnoj i elektronskoj formi;
3) Prijem i/ili prenos i/ili uručenje pismena u sudskom, upravnom i prekršajnom postupku, bez obzira na limite.
Limite po masi i ceni utvrđuje Agencija, uz saglasnost Vlade, u skladu sa Zakonom, pri čemu oni ne mogu biti veći od 350g i petostrukog iznosa poštarine za pismo prve stope težine i najbržeg stepena prenosa.
Tabela 8 – Rezervisane poštanske usluge Pošte Srbije(na osnovu ostvarenja i snimanja u 2006. godini) Vrsta usluge: Fizički obim: – Obična pisma 184.170.631 – Preporučena pisma 43.398.970 – Vrednosna pisma 3.036.894 – Štampane stvari 22.685.794 – Uputnice 20.355.983 UKUPNO: 273.648.272
2.4.3. Nerezervisane poštanske usluge
Nerezervisane poštanske usluge su usluge sa i bez dodatne vrednosti, za koje na tržištu poštanskog saobraćaja ravnopravno konkurišu svi poštanski operatori, na osnovu izdatih odobrenja.
Nerezervisane poštanske usluge obuhvataju:
1) poštanske usluge iz domena univerzalnih koje prevazilaze utvrđene limite po masi i ceni za rezervisane i
2) sve druge poštanske usluge, uključujući i usluge dodatne vrednosti (poštanske usluge komercijalnog servisa koje imaju posebne zahteve u pogledu kvaliteta i načina prenosa – kurirske, ekspresne, ubrzane, hibridne, zbirne, direktne, itd.).
Tabela 9 – Nerezervisane poštanske uluge Pošte Srbije iz domena univerzalnog servisa koje prevazilaze utvrđene limite Vrsta usluge: Fizički obim: – Obična pisma 5.695.999 – Preporučena pisma 1.808.290 – Vrednosna pisma 337.433 – Štampane stvari 1.193.989 – Paketi 1.135.718 UKUPNO: 10.171.429
Tabela 10 – Nerezervisane poštanske usluge Pošte Srbije (komercijalni servis) u 2006. god. Vrsta usluge: Fizički obim: – Post ekspres 1.029.354 – Paketi 283.015 UKUPNO: 1.312.369
Tabela 11 – Procena nerezervisanih poštanskih usluga (komercijalni servis) – ostali poštanski operateri u 2006. godini Vrsta usluge: Fizički obim: – Unutrašnji saobraćaj 4.624.380 – Međunarodni saobraćaj 373.850 UKUPNO: 4.998.230
2.5. PREDVIĐANjE FAKTORA RASTA USLUGA U REPUBLICI SRBIJI
Predviđanje obima poštanskih usluga – pismonosnih pošiljaka je oduvek bila jedna od glavnih preokupacija poštanskih uprava. U strateškom planiranju veoma je važno proceniti faktore koji imaju odlučujući uticaj na poslovanje poštanskih operatora.
Prema rezultatima istraživanja sprovedenih na nivou UPU, najveći uticaj na obim poštanskih usluga imaju ekonomski faktori (45%), zatim poštanski (24%), društveni (21%) i tehnološki (10%).
2.5.1.Predviđanje rasta pismonosnih usluga
Pozitivni ekonomski pokazatelji povoljno utiču na porast tražnje za pismonosnim pošiljkama, pošto je utvrđena čvrsta povezanost ove tražnje sa ekonomskim rastom. Političko-ekonomska stabilnost je u svakom slučaju faktor koji direktno utiče na ekonomski rast određene zemlje, ali i indirektno na tražnju za pismonosnim uslugama. U tom smislu, napravljeno je poređenje između bruto domaćeg proizvoda (BDP) i fizičkog obima ostvarenih usluga u Republici Srbiji za period od 2000 – 2005. godine što je prikazano u tabeli 12:
Tabela 12. Komparacija obima usluga i BDP-a
godina pismo-nosne % rast u odnosu na prethodnu godinu ukupno % rast u odnosu na prethodnu godinu BDP (apsolutni iznos u milionima) % rast u odnosu na prethodnu godinu 1999. 159.633 0 299.765 – – 2000. 166.238 4,14 318.766 6,3 836.920,50 5,2 2001. 179.061 7,71 338.109 6,1 978.700,00 4,8 2002. 189.809 6 349.066 3,2 1.020.100,00 4,2 2003. 185.955 -2,03 329.626 -5,6 1.045.600,00 2,5 2004. 212.260 14,15 363.724 10,3 1.133.700,00 8,4 2005. 224.674 15,85 374.676 3,0 1.204.000,00 6,2 2006. 262.328 16,76 429.537 14,64 1.273.200,00 5,7
Prema navodima UPU, korišćenjem određenih ekonometrijskih modela, povećanje od 1% BDP utiče na povećanje obima pismonosnih usluga između 0,8% i 1%. Posmatrajući period od proteklih 6 godina, i na tržištu poštanskih usluga u Republici Srbiji, ovo pravilo se potvrđuje s tim da je taj odnos još nešto veći u korist rasta pismonosnih usluga (1,06%). Posmatrajući prethodno prikazani grafikon, može se videti da ovo pravilo važi za većinu prikazanih godina, dok se ekstremni rezultati vide u 2003. i 2005. godini, što bi se moglo dovesti u vezu sa pojedinim poremećajima egzogenog karaktera (politička dešavanja) u tim godinama.
2.5.2. Predviđanje rasta paketskih usluga
Grafikon 3 – Trend obima paketskih usluga u Pošti Srbije
Paketske usluge su u proteklom periodu pokazale značajnu zavisnost od tržišnih faktora, kako na strani ponude (marketinške aktivnosti i nove usluge), ali pre svega i na strani tražnje (pojava kompanija koje se bave kataloškom prodajom i prodajom na daljinu). Stoga je procenjeni trend rasta obima paketskih usluga prikazan u tabeli uslovan i podrazumeva pasivan pristup konkurenata marketinškim aktivnostima i obradi tržišta.
U periodu od 2002. do 2005. godine trend obima paketskih usluga beleži blagi pad i to 4,6% od 2002. do 2003. godine (sa 1.273.000 na 1.214.000 paketa), zatim 0,1% od 2003. do 2004. godine (sa 1.214.000 na 1.213.000 paketa) i 1,7% od 2004. do 2005. godine (sa 1.213.000 na 1.192.000 paketa). Nakon toga od 2005. do 2006. godine dolazi do značajnog povećanja obima paketskih usluga za 23,9% (sa 1.192.000 na 1.477.000 paketa). Procena je da će u 2007. godini doći do smanjenja količine paketa za 15% u odnosu na 2006. godinu, tako da će njihov obim na godišnjem nivou biti nešto veći od 1.200.000 paketa.
Grafikon 4 – Trend obima Post ekspres paketa Pošte Srbije
Od svog uvođenja Post ekspres usluge beleže stalan rast obima pošiljaka. Najveći procenat povećanja obima PE paketa postignut je na početku, tj. od 2002. do 2003. godine i to 626% (sa 7.800 na 48.800 pošiljaka). Zatim se od 2003. do 2004. godine beleži porast od 224% (sa 48.800 na 109.200 pošiljaka). Od 2004. do 2005. godine evidentno je povećanje od 160% (sa 109.200 na 174.200 pošiljaka), a taj procenat se ponavlja i u periodu od 2005. do 2006. godine kada se broj PE paketa povećao sa 174.200 na 278.200. U 2007. godini predviđa se da će broj ovih pošiljaka premašiti 400.000, što bi povećalo obim PE paketa za 50% u odnosu na 2006. godinu.
2.5.3. Predviđanje rasta nerezervisanih poštanskih usluga
Pozitivna ekonomska kretanja, kao i kvalitet pružanja nerezervisanih usluga od strane ostalih poštanskih operatera u prethodnom periodu (2002-2006.) su pozitivno uticala na tražnju i rast ovih usluga.
Procenjuje se da će dalji pozitivni ekonomski razvoj, zatim regulisanje poštanskog tržišta od strane Agencije, kao i ulaganja poštanskih operatora u razvoj svojih usluga i kapaciteta, u narednom periodu doprineti konstantnom rastu nerezervisanih poštanskih usluga. U 2007.godini se procenjuje rast od 15% u odnosu na prethodnu godinu.
3. FORMULISANjE STRATEGIJE
Proces formulisanja Strategije uključuje međusobno usaglašavanje šansi i pretnji u eksternom okruženju, internih mogućnosti, uočenih snaga i slabosti i namera poštanskog sektora iskazanih misijom.
Obzirom da se radi o dugoročnom, strategijskom procesu odlučivanja, veoma je važno uspostaviti neophodne prioritete u hijerarhijskom procesu donošenja odluka.
Misija poštanskog sektora, treba da bude vezana za dugoročno viđenje glavnog razloga i svrhe postojanja poštanskih usluga u privrednom i društvenom ambijentu. Na osnovu toga se onda definišu ciljevi, politike, strategije i taktike koje se prevode u akciju. Misija, kao najviši cilj, treba da sadrži više opštih, strategijskih ciljeva čijom uspešnom realizacijom će se ostvarivati definisana misija razvoja poštanskih usluga. Način na koji će se ostvarivati misija, predstavljaće politiku razvoja poštanskih usluga.
Nasuprot misiji koja definiše svrhu postojanja organizacije, vizija definiše u šta organizacija veruje, šta organizacija vrednuje i čemu teži.
Obzirom da je definisano više opštih, strategijskih ciljeva poštanskih usluga, uvida stanja u koja se žele prevesti poštanske usluge, potrebno je definisanje prihvatljivih strategija i strategijskih odluka koje će dati bliže odgovore vezane za način ostvarenja definisanih ciljeva koji predstavljaju osnove za strategiju. Da bi se opšti ciljevi uspešno realizovali potrebno je izvršiti njihovu konkretizaciju, kroz definisanje operativnih ciljeva razvoja poštanskih usluga i taktika kao načina njihovog ostvarenja.
Na ovaj način stvorile bi se solidne pretpostavke održivog rasta i razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji, uz istovremeno postizanje visokog nivoa zadovoljstva i lojalnosti klijenata, zaposlenih i napretka društva u celini.
3.1. POŠTANSKI SEKTOR REPUBLIKE SRBIJE I STRATEGIJE UPU i PostEurop
Pre iznošenja strateških ciljeva razvoja poštanskog sektora Republke Srbije do 2012. godine potrebno je sagledati i oceniti šta je u Republici Srbiji urađeno na sprovođenju Strategije razvoja poštanskog saobraćaja koja je doneta na Kongresu UPU u Bukureštu 2004. godine. Takođe, treba uzeti u obzir i nivo sprovedenih ciljeva u Repiblici Srbiji u odnosu na opredeljenja PostEurop.
3.1.1. Ocena sprovođenja strategije UPU u Republici Srbiji
Ocena implementacije Strategije iz Bukurešta daće nam pregled naše startne pozicije za primenu ciljeva Strategije UPU.
Činjenica da se Misija UPU samo neznatno redefinisana od Kongresa u Seulu (1994.) do Kongresa u Bukureštu (2004.), ima za posledicu da ciljevi poštanskih strategija ostaju već deset godina nepromenjeni. Sve ovo daje šansu i nadu poštanskom sektoru Republike Srbije da ostvari „priključak”sa glavnim ciljevima poštanskih strategija i reformi.
Poštanska strategija iz Bukurešta je fokusirana na pet ciljeva:
Univerzalna poštanska usluga;
Kvalitet i efikasnost međunarodne poštanske mreže;
Tržište i udovoljavanje potrebama korisnika;
Poštanska reforma i stabilan razvoj i
Kooperacija i interakcija među najvažnijim interesnim grupama.
Ocena će obuhvatiti izveštaj o napretku po pojedinim oblastima u zemljama članicama UPU, sa posebnim osvrtom na preduzete mere u okviru poštanskog sektora Republike Srbije.
1. Univerzalna poštanska usluga
Univerzalna poštanska usluga omogućava korisnicima da šalju i primaju robu i poruke iz bilo kog dela sveta u bilo koji drugi.
Ispitivanja koje je UPU sproveo 2001. godine pokazala su da je univerzalnu poštansku uslugu definisalo 67% zemalja članica.
U vezi univerzalne poštanske usluge stanje u Republici Srbiji je sledeće: 2005. godine usvojen je Zakon, i kojim je između ostalog utvrđeno da univerzalna poštanska usluga obuhvata prijem, prenos i uručenje pismonosnih pošiljaka do 2 kg i poštanskih paketa mase do 10 kg u unutrašnjem i uručenje paketa mase do 20 kg u međunarodnom poštanskom saobraćaju. Univerzalna poštanska usluga takođe obuhvata i prijem, prenos i uručenje uputnica i sekograma. Navedeni skup poštanskih usluga treba da je dostupan svim korisnicima na teritoriji Republike Srbije, po pristupačnim cenama i u okviru određenog standarda kvaliteta.
2. Kvalitet i efikasnost međunarodne poštanske mreže
Poboljšanje kvaliteta u međunarodnoj poštanskoj mreži fokusirano je na pouzdanu, bezbednu i efikasnu uslugu.
Briga oko uspostavljanja i ispunjavanja visokog kvaliteta poštanskih usluga treba da se ostvari kroz utvrđivanje standarda usluga i harmonizacijom nacionalnih poštanskih sistema sa međunarodnom mrežom.
Krajem 2001. godine svega 66 zemalja ili 34,92% članica UPU (ukupan broj članica je 190) je usvojilo standarde kvaliteta međunarodne poštanske usluge. Standarde isporuke za prioritetne avionske pošiljke definisalo je 167 zemalja (88,36%), a za obične pošiljke u površinskom prenosu 173 zemlje (91,53%).
Republika Srbija još nije utvrdila standarde i ciljeve kvaliteta međunarodnih poštanskih usluga, a Zakonom su utvrđeni rokovi za prenos i uručenje poštanskih pošiljaka iz domena univerzalne poštanske usluge.
Do sada je, na bazi odredbi UPU, u 2004. i 2005. godini meren kvalitet prenosa pismonosnih pošiljaka u Republici Srbiji. Snimanja su pokazala znatno zaostajanje u odnosu na propisane standarde kvaliteta UPU.
Ekonomska opravdanost cena poštanskih usluga treba da omogućim povećanje efikasnosti međunarodne i unutrašnje poštanske mreže čime će se omogućiti korisnicima dobijanje usluge po povoljnim cenama. Postojala su očekivanja da se definišu procedure za utvrđivanje cene univerzalne usluge i da se vremenom pređe na određivanje cena na osnovu koštanja usluge (cost-based pricing).
U Republici Srbiji je takođe ekonomska situacija nalagala Pošti Srbije da, u skladu sa ekonomskom politikom zemlje, povećava cene ne ulazeći u analizu troškova. Ova povećanja su najčešće bila do nivoa predviđenog rasta inflacije.
3. Tržište poštanskih usluga i zadovoljenje potreba i očekivanja korisnika
Korišćenje novih saznanja o tržištu i razvoju poštanskih proizvoda jedini je način za efikasan odgovor na potrebe i očekivanja korisnika poštanskih usluga. Korisnik očekuje usluge najboljeg kvaliteta, po najpovoljnijim cenama, na poštanskom tržištu, koje treba da stimuliše efikasnost i inovativnost.
Za većinu poštanskih operatora, pismonosne usluge predstavljaju najveći izvor prihoda, uprkos očiglednom trendu ka diversifikacji proizvoda uvođenjem paketskih i finansijskih usluga.
Značajne prodore napravile su usluge direct mail tako da ove usluge pruža 83% industrijalizovanih zemalja Evrope i 77% zemalja u tranziciji.
Konkurencija na poštanskom tržištu je sve prisutnija, tako da poštanski monopol nestaje. Svi oblici novih komunikacija (faks, internet, e-mail, plaćanje računa elektronskim putem) zadiru u osnovnu delatnost pošte. U isto vreme, poštanski operatori ekspres usluga predstavljaju jedan od najvažnijih segmenata te delatnosti (ekspres pošta i tržište malih paketa).
U vezi sa navedenim ciljem, za poštanski sektor Republike Srbije je karakteristično da je u proteklom periodu imao određen rast tržišnog obima usluga. U 2003. godini ovaj rast je ispod očekivanog, čemu je doprinela i primena Zakona o platnom prometu kojim je Pošta Srbije izgubila deo finansijskih usluga koje je ranije obavljala. Pored toga, u 2003. godini, rast fizičkog obima poštanskih usluga bio je ispod rasta BDP, što je pokazatelj da se konkurencija u ovoj oblasti pojavila bez obzira na zakonsku regulativu.
Tokom 2004. i 2005. godine, došlo je, kumulativno, do intenziviranja rasta obima poštanskih usluga u odnosu na rast BDP (prosečno poštanske usluge su rasle 3,4% brže od rasta BDP), što jasno ukazuje da je proces redefinisanja poštanske delatnosti u Republici Srbiji već započeo.
Pozitivne pomake Pošta Srbije je napravila u segmentu ekspresnih usluga, elektronskom transferu novca, uslugama direktne pošte, paketskim i elektronskim uslugama (formiranjem centra za elektronsko poslovanje). Svi ovi segmenti dali su značajne početne rezultate.
Na tržištu poštanskih usluga u Republici Srbiji primetna je sve intenzivnija konkurencija. Na osnovu istraživanja stručnih službi Pošte Srbije, trenutno je evidentirano 17 subjekata na tržištu ekspresnog (kurirskog) prenosa pošiljaka u unutrašnjem sobraćaju, 5 subjekata na tržištu ekspresnog prenosa pošiljaka u međunarodnom saobraćaju, preko 100 subjekata koji se bave masovnom distribucijom, kao i oko 60 nelegalnih subjekata (autobuski prevoznici, taksi službe).
Sve navedeno govori da konkurenciju na poštanskom tržištu čini više od 200 subjekata koji na godišnjem nivou izvrše oko 320 miliona usluga. Izneti podaci ukazuju na neophodnost da Agencija definiše opšte uslove obavljanja poštanskih usluga.
4. Poštanska reforma i stabilan razvoj
Reforme i stabilan razvoj poštanskih usluga obuhvataju tehnološke, ekonomske i regulativne promene u poštanskom sektoru, da bi se obezbedile maksimalne pogodnosti za korisnike usluga.
U cilju sprovođenja poštanskih reformi usvajaju se različiti modeli reformi u zavisnosti od situacije u pojedinim zemljama. Ove reforme treba da imaju trajne efekte na razvoj poštanskog sektora. Zato one moraju biti podržane spoljnim izvorima finansiranja, ekspertskoj pomoći, tehničkom kooperacijom, primenom efikasnih i stabilnih projekata o tehničkoj saradnji i sl.
Deregulacija koja je sprovedena kod većine evropskih zemalja, omogućava veću tržišnu autonomiju poštama, a omogućava kontrolu tržišta poštanskih usluga preko regulatora.
Za uspeh poštanskih reformi potrebna je sistemska kooperacija i kontakti sa regionalnim bankama za razvoj. Trenutno se pod patronatom Svetske banke realizuje 14 poštanskih projekata.
Reforme u poštanskom sektoru Republike Srbije, praktično su započete 1997. godine, odvajanjem pošte od telekomunikacija, ali su zastale u svojoj prvoj fazi. Predstoji da se, na osnovu donetog Zakona, izvrši odvajanje regulatora i operatora, zatim korporatizacija javnog operatora univerzalne poštanske usluge, i na kraju, izdvajanje i privatizacija pojedinih delatnosti javnog operatora.
5. Kooperacija i interakcija među najvažnijim interesnim grupama
Kooperacija i interakcija među najvažnijim interesnim grupama (stejkholderi) podrazumeva uspostavljanje i razvoj kooperativnih i interaktivnih odnosa u poštanskoj industriji. S tim u vezi, potrebno je pružiti podršku i uzeti učešće u interakciji među najvažnijim interesnim grupama, uključujući udruženja potrošača i proizvođača poštanske opreme.
Imajući u vidu navedeno, potrebno je razmotriti na koji način međunarodni trgovinski sporazumi mogu doprineti stimulisanju i jačanju međunarodnog poštanskog sektora. Potrebno je razvijati saradnju poštanskih administracija na bilateralnoj i regionalnoj osnovi u cilju unapređenja međunarodnih poštanskih usluga, razvijati tehničku saradnju i podržavati „tehnološke transfere”.
Interesne grupe su svi oni koji imaju udela ili interes u sektoru poštanskih usluga. Zato poštanske administracije imaju interes da osnivaju forume na kojima bi interesne grupe mogle da se sastaju i vode konstruktivne razgovore o pitanjima značajnim za poštanski sektor. Zato je i UPU prihvatio ideju da se osnuje Konsultativni Komitet koji čine interesne grupe, kao treće telo UPU.
Dijalog između USP i raznih interesenih grupa je sve prisutniji u svetu. Glas udruženja potrošača sve više se uvažava kada se radi o cenama, dostupnosti poštanskih usluga, itd. Poštanske administracije postale su dostupnije svojim korisnicima preko Web stranica, a trenutno postoji nekoliko specijalizovanih magazina koji se bave tematikom poštanskog sektora (Post Express, Postal Technology, itd.).
Može se konstatovati da u Pošti Srbije postoji aktivno odeljenje za komunikaciju sa javnošću, ali organizacija stalne komunikacije sa interesnim grupama (asocijacije potrošača, dobavljači opreme, itd.) ne postoji, osim redovne saradnje sa sindikatima zaposlenih.
Poštanska administracija i ovlašćeni JPO su dužni da u narednom periodu ubrzaju sprovođenje Akcionog plana predviđenog Strategijom UPU (Bukurešt 2005-2008), ukoliko žele da JPO ostane značajan učesnik na tržištu poštanskih usluga.
3.1.2. Ocena sprovođenja strategije PostEurop u Republici Srbiji
PostEurop predstavlja evropsku poštansku delatnost. Ovo udruženje pruža podršku svojim članicama na tržištu koje se neprestano menja, i svim potencijalnim učesnicima promoviše interese poštanske delatnosti.
U interesu svih svojih članica, PostEurop se zalaže za podršku i razvoj održivog i konkurentnog evropskog tržišta poštanskog sektora, koje je dostupno svim korisnicima, i koje obezbeđuje savremenu i pristupačnu univerzalnu uslugu.
Udruženje je usmereno na zahteve klijenata i zadovoljenje njihovih potreba, poboljšanjem efikasnosti i kvaliteta rada i razvijenosti mreže, ulaganjem u ljudske resurse i izgradnju evropskog i međunarodnog okruženja u oblasti poštanske regulative.
Ono takođe daje dodatnu vrednost evropskoj poštanskoj delatnosti promovišući saradnju i inovacije, posebno ističući zajedničke potrebe.
PostEurop trenutno broji 47 USP Evrope, pokrivajući teritoriju sa 73 miliona stanovnika i svojim delovanjem nastoji da izgradi zajedničku platformu na kojoj će počivati poštanska mreža udruženih poštanskih operatora, sa zadatkom da pomogne svojim članovima kroz razvoj i primenu novih tehnologija.
Strategija razvoja PostEurop jednoglasno je usvojena na plenarnoj skupštini u Vilamori 2003. godine i ona PostEurop vidi kao asocijaciju predstavnika poštanske industrije Evrope, sa zadatkom da svojim članovima pruža svu pomoć i podršku. PostEurop se, u interesu svojih članova, obavezuje da u potpunosti podržava i razvija stabilno i konkurentno tržište poštanskih usluga na kome će biti obezbeđen jednak pristup za sve učesnike.
Vlade država članica EU, kao i države u postupku pridruživanja EU, suočene sa neophodnošću stvaranja zakonodavnog okvira u kome će USP u uslovima liberalizovanog tržišta biti u stanju da konkurišu privatnim operatorima, kvalitetom svojih usluga i efikasnošću.
Nova strategija PostEurop usvojena u Vilamori, definiše četiri osnovna cilja:
Zakonodavni cilj koji omogućava kreiranje pravnog okruženja koje predpostavlja stvaranje zakonodavnog okvira u skladu sa zahtevima i interesima članova PostEurop i celokupne poštanske industrije, kao i pružanje stručne pomoći USP po pitanjima pravne regulative, treća Direktiva EU o poštanskim uslugama, reperkusije Direktive na zemlje članice i ne-članice EU, pregovore u okviru WTO, zakonodavstvo EU u oblasti transporta i aviosaobraćaja, carine i sl.
Socijalni cilj koji se ostvaruje putem podrške ispunjavanju socijalnih zahteva svojih članova podrazumeva razvijanje socijalnog dijaloga između zaposlenih i poslovodstva, poštovanje mera zaštite na radu, mera zaštite čovekove okoline.
Operativni cilj koji se ostvaruje putem podrške razvoju i harmonizaciji standarda kvaliteta i razmenom iskustava među članovima, razvojem poštanske mreže, informacionih tehnologija, tema terminalnih troškova.
Tržišni cilj koji se realizuje putem podrške razvoju tržišta poštanskih usluga, pospešivanjem saradnje među članovima u cilju pružanja kvalitetnijih usluga korisnicima, saradnjom sa stejkholderima u oblasti poštanske industrije.
Pošta Srbije je u okviru saradnje sa PostEurop, usvojila i potpisala ACCORD II, namenjen zemljama u postupku pridruživanja EU i time preuzela obavezu da prihvata standarde EU i pristupi procesu harmonizacije pravne regulative u oblasti poštanskog sektora sa aktima EU – „postal acquis”, kao i realizacije projekata u oblastima kvaliteta poštanskih usluga, regulative, marketinga, novog metoda obračuna i upravljanja projektima, koji je potpisan 3. juna 2003. godine od strane Srbije.
Prioriteti ovog programa su:
Projekat kvaliteta usluga (dostupnost usluga; brzine i pouzdanost; bezbednost; odgovornost i reklamacioni postupci; zadovoljstvo korisnika),
Projekat poštanske regulative (primena Zakona u delu definisanja nadležnosti regulatora; modeli licenciranja; saradnja sa poštanskim operatorima; prihvatanje standarda Direktive EU o poštanskim uslugama 2002/39/EC),
Upravljanje projektima (metodologija izrade projekata; planiranje i upravljanje tokom projekta; kontrola realizacije pojedinih faza projekta; implementacija),
Projekat metodologije obračuna (sistem direktne alokacije troškova; metodologija razdvojenih računa za rezervisane i nerezervisane usluge; baziranje cenovne politike i sistema obračuna na troškovima),
Projekat prodaje i plasmana (korporativni identitet; saradnja sa velikim korisnicima; analiza razvoja tržišta usluga; plasman proizvoda).
Pošta Srbije kao javni poštanski operator je uz pomoć PostEurop, a u saradnji sa drugim USP učestvovala u većini od ovih projekata od interesa za razvoj kvliteta poštanskih usluga, od kojih su neki u toku.
3.2. MISIJA, CILjEVI I STRATEGIJA DO 2012. GODINE
3.2.1. Misija poštanskih usluga u Republici Srbiji
Republika Srbija će omogućiti postepenu liberalizaciju, podsticanje konkurencije i razvoj poštanske mreže i usluga na demonopolizovanom tržištu, uz restrukturiranje JPO i obezbeđenje obavljanja univerzalne poštanske usluge, shodno usvojenim međunarodnim standardima kvaliteta po pristupačnim cenama.
Način na koji se ostvaruje misija predstavljen je u dokumentu Osnove za izradu strategije razvoja poštanskih usluga (u daljem tekstu: Osnove), kao politici održivog stabilnog razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji. Misija, kao najviši cilj, sadrži više opštih, strateških ciljeva čijom uspešnom realizacijom se ostvaruje planirani razvoj poštanskih usluga u Republici Srbiji.
3.2.2.Strateški ciljevi razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji
Kako je misija poštanskog sektora vezana za dugoročno viđenje glavnog razloga i svrhe postojanja poštanskih usluga u privrednom i društvenom ambijentu Republike Srbije, Vlada je na predlog Ministarstva takođe, u Osnovama definisala strateške ciljeve i dala prioritete razvoja u oblasti poštanskih usluga.
Kao strateški ciljevi u Osnovama identifikovani su sledeći ciljevi:
1. Stvaranje stabilne regulative na tržištu poštanskih usluga
Stvaranje stabilne i fleksibilne regulative, čiji je osnovni cilj podsticanje zdrave konkurencije na tržištu poštanskih usluga, podrazumeva usaglašavanje zakonskih i drugih propisa Republike Srbije sa regulativom EU i njihovo sprovođenje, imajući u vidu potrebe nacionalnog tržišta poštanskih usluga.
Formiranje regulatora na osnovu Zakona predstavlja preduslov za bržu liberalizaciju na tržištu poštanskih usluga, sprečavanje svakog vida monopolskog delovanja i podsticanje konkurentskih odnosa.
2. Pružanje univerzalne poštanske usluge
Republika Srbija, saglasno Zakonu i potvrđenim međunarodnim aktima ima obavezu obavljanja univerzalnog poštanskog servisa, što podrazumeva skup osnovnih poštanskih usluga koji će se pod jednakim uslovima, bez diskriminacije i po pristupačnim cenama, pružati na celoj teritoriji države.
Zakonom se definiše skup usluga univerzalnih poštanskih usluga shodno interesima države i potrebama korisnika. Obezbeđivanje univerzalne poštanske usluge država ostvaruje preko JPO koji ima ekskluzivno pravo obavljanja usluga u domenu rezervisanog servisa, određenog Zakonom.
3. Razvoj tržišta poštanskih usluga
Interes korisnika poštanskih usluga jeste da imaju na raspolaganju širok dijapazon kvalitetnih i pristupačnih poštanskih usluga.
Uvođenje konkurencije na tržište poštanskih usluga osigurava zadovoljenje interesa korisnika. Funkcionisanjem regulatora počeće da deluju tržišni mehanizmi koji će dovesti do bolje i kvalitetnije ponude poštanskih usluga. Agencija će, u skladu sa zakonom, regulisati poštansko tržište sistemom licenci i odobrenja, kao i drugim mehanizmima iz svoje nadležnosti, vodeći računa o interesima države i zaštiti interesa korisnika poštanskih usluga.
4. Razvoj i restrukturiranje JPO
Republika Srbija će pružiti pomoć intenzivnijem razvoju JPO prvenstveno sa ciljem obavljanja kvalitetnih poštanskih usluga u domenu univerzalne. Potrebno je permanentno povezivati interese države i lokalnih samouprava sa JPO, radi efikasnijeg korišćenja raspoložive infrastrukture JPO, naročito u delu razvijanja e-poslovanja, kao i popularizacije informacionog društva, intenzivnijeg korišćenja digitalnih sertifikata, geografskog informacionog sistema pošte i dr.
Osnovni cilj restrukturiranja JPO, nakon procesa razdvajanja osnovne delatnosti (core business) i sporednih delatnosti (non core business), treba da bude organizaciono i tehnološko prilagođavanje savremenim zahtevima tržišta, uz stalno ulaganje u preradne, transportne i druge kapacitete poštanske mreže.
Transformacija JPO u moderno, efikasno i tržišno orijentisano preduzeće, sposobno da pruži kvalitenu univerzalnu poštansku uslugu i da se efikasno bori sa konkurencijom na tržištu poštanskih usluga, podrazumeva i investicije u nova znanja, promene u sistemu upravljanja, reinženjering poslovnih procesa, transformaciju nerentabilnih jedinica poštanske mreže u druge ugovorne oblike, primenu savremenih tehnologija i planski razvoj ljudskih resursa.
Potrebno je razviti socijalni dijalog između zaposlenih i poslodavca, poštujući mere zaštite na radu i zaštite životne sredine.
5. Razvoj poštanskih mreža i kapaciteta
Republika Srbija značajno zaostaje po pitanju broja poštanskih pošiljaka po glavi stanovnika u odnosu na razvijene zemlje, tako da se može očekivati stalni rast tražnje za poštanskim uslugama, pogotovu u delu poštanskih logističkih usluga. Trenutni kapacitet poštanske mreže je nedovoljan da zadovolji postojeći obim poštanskog saobraćaja. Zato je neophodno preduzeti sve mere kako bi se omogućila i ubrzala izgradnja preradnih centara kod poštanskih operatora, naročito Glavnog poštanskog centra Beograd (u daljem tekstu: GPC Beograd) koji treba da obuhvati i funkcije za poštanske logističke usluge. Potrebno je da JPO izgradi i opremi regionalne kapacitete radi uspostavljanja pouzdane i efikasne poštanske mreže i omogući ugovorom korišćenje iste drugim poštanskim operatorima.
6. Unapređivanje kvaliteta poštanskih usluga
Osnovni cilj obavljanja poštanskih usluga postiže se unapređivanjem kvaliteta poštanskih usluga i podizanjem nivoa efikasnosti poštanske mreže, kako bi se korisnicima pružile raznovrsne, dostupne i pouzdane usluge po pristupačnijim cenama.
U tom smislu porebno je da poštanski operatori unaprede svoje poslovanje upotrebom sistema elektronske identifikacije i praćenja prenosa pošiljaka („Track and trace”).
Agencija je u obavezi da, u skladu sa Zakonom i preporukama UPU, utvrdi standarde kvaliteta i da vrši njihovu harmonizaciju sa međunarodnim standardima. Agencija, u saradnji sa nadležnim ministarstvom, prati, kontroliše i meri kvalitet pružanja poštanskih usluga i preduzima mere iz svoje nadležnosti u cilju unapređenja i poboljšanja istog.
7. Sigurnost i bezbednost
Od izuzetne važnosti je da poštanski operatori stalno unapređuju sigurnost poštanskih pošiljaka, bezbednost korisnika i zaposlenih, kako se ne bi ugrozili životi i zdravlje ljudi, životna sredina i imovina.
Standarde bezbednosti utvrđuju nadležni državni organi koji će u saradnji sa poštanskim operatorima propisati dodatne mere bezbednosti u situacijama povećanog rizika od terorističkih akata, vremenskih nepogoda, nesrećnih slučajeva i drugih ekstremnih situacija.
8. Standardizacija adresovanja
Potrebno je standardizovati adresni sistem u Republici Srbiji adresnim kodom primaoca kao obaveznim elementom adrese, čime se omogućava dalji tehnološki razvitak i reinženjering poslovnih procesa prilikom obavljanja poštanskih usluga.
Standardizovani adresni kod omogućava integraciju svih baza podataka državnih organa koje za jedan od atributa koriste adresne podatke, što je značajno za ostvarivanje ciljeva informacionog društva.
9. Tarifna politika
Preko politike cena iz domena rezervisanih usluga obezbediti da JPO u ovom segmentu posluje bez gubitaka i da može, uz preduzete mere ekonomske efikasnosti, finansirati univerzalnu poštansku uslugu.
U cilju postepenog uvođenja tarifnih metoda zasnovanih na troškovnom principu koristiće se metode bazirane na najboljoj svetskoj praksi. Liberalizacijom tržišta vršiće se kontrolisano smanjivanje limita za rezervisane usluge, shodno interesima države.
Potrebno je uskladiti Zakon o izdavanju doplatne poštanske marke („Službeni glasnik RS”, broj 61/05) shodno prirodi, nameni i svrsi doplatne marke.
Vremenski period naplate doplatne marke za jednu konkretnu namenu ne može biti duži od sedam dana.
Realizacijom navedenih ciljeva stvaraju se pretpostavke održivog rasta i razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji uz istovremeno postizanje visokog nivoa zadovoljstva i lojalnosti klijenata, zaposlenih i napretka društva u celini.
3.2.3. Strategije za realizaciju ciljeva razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji
Polazeći od definisanih strateških ciljeva razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji, izvršene analize okruženja i analize trenutnog obavljanja poštanskih usluga u Republici Srbiji i datih predviđanja budućih zahteva za poštanskim uslugama, u daljem tekstu se:
Utvrđuju strateške opcije u kojima se daju načini kako da se iskoriste mogućnosti odnosno realizuju strateški ciljevi,
Izvršava test konzistencije u kome se utvrđuju resursi koji optimalno odgovaraju okruženju,stanju u zemlji i mogućim rizicima,
Predlažu nosioci aktivnosti i potrebna finansijska sredstva za realizaciju, i
Daju vremenska ograničenja za realizaciju strateških ciljeva razvoja poštanskih usluga u Republici Srbiji.
Realizacija navedenih ciljeva ostvariće se preko sledećih strategijskih opcija:
Strategija 1. Usaglašavanje zakonskih i drugih propisa Republike Srbije sa regulativom EU i njihovo sprovođenje
Aktivnost 1: Početak rada Agencije;
Aktivnost 2: Stvaranje stabilne i fleksibilne regulative;
Aktivnost 3: Podsticanje konkurencije na tržištu poštanskih usluga;
Aktivnost 4: Usaglašavanje zakonskih i drugih propisa Republike Srbije sa regulativom EU i njihovo sprovođenje, imajući u vidu potrebe nacionalnog tržišta poštanskih usluga;
Aktivnost5: Postepena liberalizacija na tržištu poštanskih usluga.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:Za početak rada Agencije 18.000.000,00 dinara, predviđeno kao pozajmica iz budžeta Republike Srbije na rok od godinu dana.
Strategija 2. Formiranje javnog poštanskog operatora
Aktivnost 1: Donošenje Osnivačkog akta o formiranju JPO;
Aktivnost 2: Organizaciono i tehnološko prilagođavanje JPO savremenim zahtevima tržišta, uz kontrolisano ulaganje u materijalne, informacione i ljudske resurse;
Aktivnost 3: Efikasno korišćenje raspoložive infrastrukture JPO kroz permanentno povezivanje interesa države i lokalnih samouprava, naročito u delu razvijanja e-poslovanja, kao i popularizacije informatičkog društva, intenzivnijeg korišćenja digitalnih sertifikata, geografskog informacionog sistema pošte i dr.;
Aktivnost 4: Osposobljavanje JPO za samostalno delovanje na tržištu.
Republika Srbija će obezbediti planirani razvoj JPO sa ciljem da ispuni osnovnu ulogu obavljanja kvalitetnih poštanskih usluga iz domena univerzalne usluge. Izmenjenom položaju Pošte Srbije, od koje se očekuje da samostalnim delovanjem na tržištu obezbedi sopstvenu egzistenciju, je potrebna veća samostalnost u odlučivanju.
Imajući u vidu napred navedeno, celokupan proces restrukturiranja biće podeljen u dve osnovne faze i to:
1) U prvoj fazi će se doneti osnivački akt za JPO kao zavisno preduzeće u okviru JP PTT saobraćaja „Srbija“, oslobođenog od sporednih delatnosti.
2) U drugoj fazi JPO će prerasti u samostalan privredni subjekat u državnom vlasništvu. Takav JPO će organizaciono i tehnološki biti osposobljen za ostvarenje svoje misije i konkurentan nastup na tržištu. Resursi JPO će se iskoristiti i za učešće na drugim tržištima shodno postojećim kompetencijama, tradiciji i komplementarnosti sa poštanskim uslugama u budućnosti.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE: Studija sa master planom 32 miliona dinara. Implementacija studije na godišnjem nivou 66 miliona dinara, računarska oprema 41 milion dinara, elektronski poštanski šalter 16 miliona dinara, geografski informacioni sistem 3,5 miliona dinara, što čini sve ukupno 158,5 miliona dinara. Deo sredstava, prema Planu restrukturiranja javnih preduzeća, Vlada će obezbediti iz budžeta Republike Srbije.
Strategija 3. Obezbeđivanje poštanske usluge za sve korisnike po pristupačnim cenama
Aktivnost 1: Održavanje Zakonom definisane univerzalne poštanske usluge shodno interesima države, potrebama korisnika i međunarodno preuzetim obavezama.
Aktivnost 2: Obezbeđivanje ekskluzivnog prava JPO na obavljanje rezervisane poštanske usluge u okviru limita i u skladu sa stepenom liberalizacije.
Aktivnost 3: U skladu sa metodologijom obračuna kojom se odvojeno iskazuje trošak za obavljanje univerzalne poštanske usluge koju obavlja JPO, neophodno je, iz rezervisanog servisa, ustanoviti zakonski mehanizam pokrivanja gubitka nastalog pružanjem univerzalne poštanske usluge.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:na godišnjem nivou 10,5 milijardi dinara, odnosno mesečno 880 miliona dinara. Potrebna finansijska sredstva se obezbeđuju od strane JPO na osnovu projekcije iskazane u Programu poslovanja.
Strategija 4. Uspostavljanje efikasne poštanske mreže u Republici Srbiji
Aktivnost 1: Vlada i JPO preuzimaju odgovornost za izgradnju i opremanje GPC – Beograd, koji treba da obuhvati i logističke usluge za potrebe poštanskih operatora;
Aktivnost 2: Izgradnja i opremanje regionalnih kapaciteta radi uspostavljanja pouzdane i efikasne poštanske mreže.
U Republici Srbiji se očekuje stalni rast tražnje za poštanskim uslugama, a pogotovu u delu poštanskih logističkih i elektronskih usluga. Postojeći kapaciteti poštanskih mreža nedovoljni su da na moderan način zadovolje buduće zahteve korisnika, tako da se kroz transformaciju klasičnih oblika JPM u efikasnije organizacione oblike (ugovorne pošte, ugovorne šaltere, franšize i dr.) omogući poboljšanje kvaliteta svih poštanskih usluga na celokupnoj teritoriji Srbije.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:320 miliona dinara. Sva sredstva bila bi obezbeđena iz redovnih priliva od poslovanja i kreditnih linija poštanskih operatora, bez intervencija iz budžeta Republike Srbije, a što će delimično biti obezbeđeno garancijama Vlade na bazi namenski projektovanih sredstava, saglasno usvojenom Programu poslovanja poštanskih operatora.
Strategija 5. Formiranje i primena adresnog koda u Republici Srbiji
Aktivnost 1: Standardizacija adresnog sistema u Republici Srbiji;
Aktivnost 2: Uvođenje adresnog koda primaoca u Republici Srbiji kao obaveznog elementa adrese;
Aktivnost 3: Integracija svih baza podataka državnih organa koje za jedan od atributa koriste adresne podatke;
Aktivnost 4: Vođenje trajne evidencije o adresama u Republici Srbiji;
Aktivnost 5: Periodično objavljivanje Adresnog imenika Republici Srbije.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:24 miliona dinara na godišnjem nivou. Sredstva će se obezbediti iz Nacionalnog investicionog plana, kreditnih linija i donacija, kao i od strane JPO u skladu sa Programom poslovanja.
Strategija 6. Izrada i primena Metodologije obračuna poštanskih usluga bazirane na troškovnom principu i usklađene sa standardima EU i zahtevima UPU
Aktivnost 1: Obezbeđivanje finansiranja univerzalne usluge preko politike cena iz domena rezervisane poštanske usluge;
Aktivnost 2: JPO propisuje i postepeno primenjuje novu Metodologiju obračuna, usklađenu sa standardima EU i zahtevima UPU;
Aktivnost 3: Zakonsko obavezivanje JPO da vodi odvojene evidencije za rezervisane i nerezervisane poštanske usluge;
Aktivnost 4: Agencija, uz saglasnost Vlade, utvrđuje tarifne stavove za univerzalnu i limite po masi i ceni za rezervisane usluge;
Aktivnost 5: Kontrolisano smanjivanje limita za rezervisane poštanske usluge, shodno direktivama EU, preporukama UPU i interesima Republike Srbije;
Aktivnost 6: Ograničenje perioda naplate doplatne marke za jednu konkretnu namenu, tako da vremenski period naplate ne može biti duži od sedam dana u toku jedne godine.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:20 miliona dinara na godišnjem nivou. Sredstva obezbeđuje JPO.
Strategija 7. Postepeno uvođenje konkurencije na tržište poštanskih usluga
Aktivnost 1: Agencija će, u skladu sa Zakonom, regulisati poštansko tržište sistemom licenci i odobrenja, kao i drugim mehanizmima iz svoje nadležnosti, vodeći računa o interesima države i zaštiti interesa korisnika poštanskih usluga, kao i zaposlenih u poštanskom sektoru. Razvojem tržišta omogućiće se obavljanje usluge visokog kvaliteta po najpovoljnijim cenama koje treba da stimulišu efikasnost i inovativnost učesnika na tržištu;
Aktivnost 2: Usvajanje novih saznanja o tržištu i razvoju poštanskih usluga radi efikasnijeg odgovora na potrebe i očekivanja korisnika čime će se ubrzati diversifikacija usluga, tako da će operatori osim pismonosne usluge razvijati i ostale usluge sa dodatnom vrednošću, logističke usluge, kao i elektronske usluge zasnovane na novim znanjima i tehnologijama;
Aktivnost 3: Usaglasiti zahteve slobodnog tržišta i konkurencije, koji su garant slobodnog kretanja, ekonomskih performansi i dinamičnosti, kao i ciljeva od opšteg interesa;
Aktivnost 4: Omogućavanje mesta poštanskim operatorima u novom informatičkom društvu shodno ubrzanom razvoju elektronskih servisa. Poštanski operatori treba da na polju svojih osnovnih usluga poboljšaju kompetentnost ali istovremeno da uvode i nove usluge u cilju povećanja profitabilnosti.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:U skladu sa postepenom i kontrolisanom liberalizacijom tržišta, obezbeđenje sredstava vršiće se iz sopstvenih sredstava od strane poštanskih operatora.
Strategija 8. Dostizanje standarda kvaliteta poštanskih usluga propisanih u EU
Aktivnost 1: Utvrđivanje standarda kvaliteta i njihova harmonizacija sa međunarodnim standardima;
Aktivnost 2: Praćenje, kontrolisanje i merenje kvaliteta obavljanja poštanskih usluga. (Primenom automatizovanog praćenja i lokalizacije poštanskih pošiljaka – sistemom track and trace);
Aktivnost 3: Postizanje standarda kvaliteta.
Osnovni ciljevi u obavljanju poštanskih usluga postižu se unapređivanjem kvaliteta poštanskih usluga i podizanjem nivoa efikasnosti poštanske mreže, kako bi se korisnicima pružile raznovrsne dostupne i pouzdane usluge po pristupačnim cenama.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE: 6.542.160.000 dinara na osnovu projekta „Strateški plan razvoja kvaliteta za period 2007 – 2011. godine” koji je za potrebe Pošte Srbije izradila portugalska pošta CTT Correios de Portugal, a koji je odobren od strane UPU. Sredstva će se obezbediti od strane JPO, kreditnim linijama i donacijama međunarodnih organizacija i udruženja.
Strategija 9. Primena Evropskih standarda u oblasti sigurnosti i bezbednosti korisnika, zaposlenih i poštanskih pošiljaka
Aktivnost 1: Standarde bezbednosti utvrđuju i mere preduzimaju nadležni državni organi koji će u saradnji sa poštanskim operatorima propisati dodatne mere bezbednosti u situacijama povećanog rizika od terorističkih akata, vremenskih nepogoda, nesrećnih slučajeva i drugih ekstremnih situacija;
Aktivnost 2: Poštanski operatori permanentno primenjuju standarde u oblasti sigurnosti poštanskih pošiljaka, bezbednosti korisnika i zaposlenih, kako se ne bi ugrozili životi i zdravlje ljudi, životna sredina i imovina;
Aktivnost 3: Održavanje kontinuiranog socijalnog dijaloga između menadžmenta preduzeća i sindikata u cilju zaštite prava i zdravlja zaposlenih, kao i održavanja zdravih i produktivnih odnosa između zaposlenih, korisnika i drugih partnera u okviru poštanskog sektora. Pospešivanje različitih vidova obuke zaposlenih u poštanskom sektoru u skladu sa Zajedničkom deklaracijom o sprovođenju obuke i razvoju kadrova, potpisane od strane članova Komiteta za socijalni dijalog PostEurop;
Aktivnost 4: Preduzimanje niza aktivnosti u cilju zaštite životne okoline, naročito u oblasti smanjenja emisija štetnog gasa, shodno Direktivama EU o zaštiti životne sredine. Zaštitom životne okoline povećati buduću konkurentnost poštanskog sektora, kako na polju ekonomskog razvoja tako i na polju pružanja poštanskih usluga.
PROCENA POTREBNIH FINANSIJSKIH SREDSTAVA ZA REALIZACIJU JE:452 miliona dinara. Sredstva će se obezbeđivati na osnovu Programa poslovanja od strane poštanskih operatora.
4. SPROVOĐENjE STRATEGIJA RAZVOJA POŠTANSKIH USLUGA U SRBIJI
Vremenski period za sprovođenje Strategije posmatraće se sa dva aspekta: vremena realizacije, odnosno očekivanih rezultata i vremena same implementacije Strategije, što je prikazano u tabeli 13 – Akcioni plan.
Izborom navedenih strategija definisane su: aktivnosti i nosioci aktivnosti, vremenski rok za realizaciju strategija sa procenjenim finansijskim efektima.
Kao prvi korak na ovom putu treba ispoštovati i odredbe programa ACCORD II (Pošta Srbije je u okviru saradnje sa PostEurop usvojila i potpisala ACCORD II, namenjen zemljama u postupku pridruživanja EU, i time preuzela obavezu da prihvata standarde EU i pristupi procesu harmonizacije pravne regulative u oblasti poštanskog sektora sa aktima EU – „postal acquis”,, kao i realizacije projekata u oblastima kvaliteta poštanskog saobraćaja, regulative, marketinga, novog metoda obračuna i upravljanja projektima) .
4.1. AKCIONI PLAN ZA REALIZACIJU STRATEGIJE
U cilju potpune realizacije ovog dokumenta i uspostavljanja stabilnog razvoja poštanskog tržišta, sačinjen je Akcioni plan kojim su predviđene aktivnosti, nosioci poslova i rokovi izvršenja, kao i procenjeni finansijski efekti.
Tabela 13 – Akcioni plan
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 1. Usaglašavanje zakonskih i drugih propisa Republike Srbije sa regulativom EU i njihovo sprovođenje 1.1 Početak rada Agencije Narodna skupština, Vlada početak 2008. godine Budžet Republike Srbije – rezerva – 18 miliona dinara 1.2 Stvaranje stabilne i fleksibilne regulative Narodna skupština, Vlada, Agencija i JPO kontinuirano / kontinuirano / kontinuirano / 1.3 Podsticanje konkurencije na tržištu poštanskih usluga 1.4 Usaglašavanje zakonskih i drugih propisa Republike Srbije sa regulativom EU i njihovo sprovođenje
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 1.5 Postepena liberalizacija na tržištu poštanskih usluga Narodna skupština, Vlada, Agencija i JPO kontinuirano / 2. Formiranje javnog poštanskog operatora 2.1 Donošenje Osnivačkog akta o fomiranju JPO Vlada, Mini-starstvo kraj juna 2008. godine / 2.2 Organizaciono i tehnološko prilagođavanje JPO savremenim zahtevima tržišta Vlada, Mini-starstvo i JPO kontinuiranood 2009. do kraja 2012. godine 158,5 miliona dinara na godišnjem nivou kontinuirano od 2009. do kraja 2012. godine 2.3 Efikasno korišćenje raspoložive infrastrukture JPO kontinuirano od 2009. do kraja 2012. godine 2.4 Osposobljavanje JPO za samostalno delovanje na tržištu 3. Obezbeđivanje poštanske usluge za sve građane po pristupačnim cenama 3.1 Održavanje Zakonom definisane univerzalne poštanske usluge shodno interesima države, potrebama korisnika i međunarodno preuzetim obavezama Mini-starstvo, Agencija i JPO kontinuirano 10,5 milijardi dinara na godišnjem nivou (880 miliona dinara na mesečnom nivou) 3.2 Obezbeđivanje ekskluzivnog prava JPO na obavljanje rezervisane poštanske usluge u okviru limita i u skladu sa stepenom liberalizacije Vlada, Agencija kraj 2012. godine 3.3 Ustanovljavanje mehanizma pokrivanja gubitka nastalog pružanjem univerzalne poštanske usluge Vlada kraj 2008. godine
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 4. Uspostavljanje efikasne poštanske mreže u Srbiji 4.1 Izgradnja i opremanje GPC – Beograd Vlada i JPO kraj 2008. godine 320 miliona dinara 4.2 Izgradnja i opremanje regionalnih kapaciteta poštanskih operatora poštanski operatori kontinuirano 5. Formiranje i primena adresnog koda u Srbiji 5.1 Standardizacija adresnog sistema u Srbiji Vlada, Agencija kraj 2008. godine 24 miliona dinara na godišnjem nivou 5.2 Uvođenje adresnog koda primaoca u Srbiji kao obaveznog elementa adrese Narodna skupština, Vlada kraj 2008. godine 5.3 Integracija svih baza podataka državnih organa koje za jedan od atributa koriste adresne podatke Vlada kraj 2010. godine 5.4 Vođenje trajne evidencije o adresama u Srbiji JPO kontinuirano kontinuirano 5.5 Periodično objavljivanje Adresnog imenika Srbije 6. Izrada i primena Metodologije obračuna poštanskih usluga na troškovnom principu i usklađene sa standardima EU i zahtevima UPU 6.1 Obezbeđivanje uslova finansiranja univerzalne poštanske usluge preko politike cena iz domena rezervisane poštanske usluge Vlada kraj 2012. godine / 6.2 Primena propisane Metodologije obračuna poštanskih usluga na troškovnom principu usklađene sa standardima EU i zahtevima UPU JPO kraj 2012. godine 20 miliona dinara na godišnjem nivou
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 6.3 Zakonsko obavezivanje JPO da vodi odvojene evidencije za rezervisane i nerezervisane poštanske usluge Narodna skupština, Vlada i JPO kraj juna 2008. godine / 6.4 Utvrđivanje tarifnih stavova za univerzalnu i limita po masi i ceni za rezervisanu poštansku uslugu Vlada, Agencija kraj 2012. godine / 6.5 Kontrolisano smanjenje limita za rezervisane poštanske usluge shodno direktivama EU, preporukama UPU i interesima Republike Srbije Vlada, Agencija kraj 2012. godine / Pismonosne pošiljke do 350 g, uputnice u klasičnoj i elektronskoj formi, sudska pismena i pismena po upravnom i prekršajnom postupku Agencija i JPO kraj 2008. godine / Pismonosne pošiljke do 100 g, uputnice u klasičnoj i elektronskoj formi, sudska pismena i pismena po upravnom i prekršajnom postupku Agencija i JPO kraj 2012. godine / Pismonosne pošiljke do 50 g, uputnice u klasičnoj i elektronskoj formi, sudska pismena i pismena po upravnom i prekršajnom postupku Agencija i JPO posle 2012. godine / 6.6 Ograničenje perioda naplate doplatne marke Vlada kraj 2007. godine /
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 7. Postepeno uvođenje konkurencije na tržište poštanskih usluga 7.1 Dodeljivanje dozvola za otpočinjanje obavljanja poštanskih usluga Agencija početak 2008. godine / 7.2 Usvajanje novih saznanja o tržištu i razvoju poštanskih usluga Agencija, poštanski operatori kontinuirano / 7.3 Usaglašavanje zahteva slobodnog tržišta i konkurencije Agencija kontinuirano / 7.4 Uvođenje novih usluga poštanski operatori kontinuirano / 8. Dostizanje standarda kvaliteta poštanskih usluga u EU 8.1 Utvrđivanje standarda kvaliteta i harmonizacija sa međunarodnim standardima Agencija šest meseci od početka rada Agencije / 8.2 Praćenje, merenje i kontrolisanje kvaliteta obavljanja poštanskih usluga (automatizovano praćenje i lokalizacija po-štanskih pošiljaka – sistemom track and trace) Agencija kontinuirano /
R. br. Strategije Aktivnosti Nosioci posla Rok Finansijski efekti 8.3 Postizanje standarda kvaliteta Postizanje standarda kvaliteta D+2 za prenos poštanskih pošiljaka u unutrašnjem saobraćaju za 70% poštanskih pošiljaka. Agencija, poštanski operatori Do kraja 2008. godine 6,54 milijarde dinara Postizanje standarda kvaliteta D+2 za prenos poštanskih pošiljaka u unutrašnjem saobraćaju za 90% poštanskih pošiljaka. Agencija, poštanski operatori Do kraja 2010. godine 9. Primena standarda u oblasti sigurnosti i bezbednosti korisnika, zaposlenih i poštanskih pošiljaka 9.1 Utvrđivanje standarda bezbednosti Vlada, Agencija šest meseci od početka rada Agencije / 9.2 Primena standarda bezbednosti i nadzor Vlada, Agencija, poštanski operatori kontinuirano 452 miliona dinara na godišnjem nivou 9.3 Održavanje socijalnog dijaloga poštanski operatori kontinuirano 9.4 Poštovanje Direktiva EU o zaštiti životne sredine poštanski operatori kontinuirano
5. KONTROLA I RAZVOJ STRATEGIJE
Kontrola sprovođenja Strategije ima za cilj uočavanje određenih nedostataka i usavršavanje primenjenog modela Strategije. Kontrola će se vršiti kroz kontrolu realizacije ciljeva i to kvantitativno i kvalitativno. Poštanski sektor kao dinamički sistem treba permanentno da se prilagođava potrebama okruženja tako da je neophodno sve uočene nedostatke otkloniti i permanentno usavršavati usvojene strategije.
Planirani budžeti, odluke i ciljevi, prevedeni u specifične standarde poslovanja, biće ocenjivani po obeležjima: količina, kvalitet, troškovi, vreme.
Korekcija Strategije će se vršiti, u skladu sa povratnim informacijama iz procesa kontrole.
Kontrola će se vršiti sa aspekta zaštite interesa korisnika poštanskih usluga, zaposlenih i države.
Pored tehničke i finansijske kontrole neophodno je vršiti i permanentnu menadžment kontrolu izvršenja plana.
6. ZAVRŠNI DEO
Ovu strategiju objaviti u „ Službenom glasniku Republike Srbije”.
Broj
U Beogradu, 2008. godine
VLADA
POTPREDSEDNIK [pic][pic]
———————– 2001 2002 2003 2004 2005 2006 BDP u stalnim cenama, mlrd din. 978,7 1.020,1 1.045,6 1.133,7 1.204 1.273,2 BDP realni rast, % 4,8 4,2 2,5 8,4 6,2 5,7
– 4,6%
– 0,1%
-1,7%
23,9%
-15%
Trend obima paketskih usluga u Pošti Srbije