Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene sliva vodoakumulacije „Stuborovni“

Na osnovu člana 19. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 47/03 i 34/06) i člana 42. stav 1. Zakona o Vladi („Službeni glasnik RS”, br. 55/05, 71/05 – ispravka, 101/07 i 65/08),

Vlada, na predlog Republičke agencije za prostorno planiranje, donosi

O UTVRĐIVANjU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

SLIVA VODOAKUMULACIJE „STUBOROVNI”

Član 1.

Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene sliva vodoakumulacije „Stuborovni” (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 2.

Prostornim planom utvrđuju se osnove organizacije, korišćenja, uređenja i zaštite područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni” na delu teritorije grada Valjeva.

Član 3.

Prostorni plan sastoji se iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.

Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Grafički prikazi (referalne karte) izrađeni su u razmeri 1: 25 000, i to: referalna karta 1.- Posebna namena prostora; referalna karta 2.- Mreža naselja, funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema; referalna karta 3.- Prirodni resursi, zaštita životne sredine i prirodnih i kulturnih dobara i turizam.

Grafičke prikaze iz stava 3. ovog člana, izrađene u 12 primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 4.

Prostorni plan se sprovodi izradom i donošenjem sektorskih/granskih planova i programa, urbanističkim planovima, kao i programima uređenja građevinskog zemljišta.

Član 5.

Ugovor o implementaciji Prostornog plana zaključiće Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, Ministarstvo rudarstva i energetike, Ministarstvo kulture, Ministarstvo za telekomunikacije i informaciono društvo, Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume”, Javno preduzeće „Skijališta Srbije”, Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema Rovni „Kolubara”, Javno preduzeće Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, Javno preduzeće Direkcija za urbanizam, građevinsko zemljište, puteve i izgradnju Valjeva, Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”, Republička agencija za prostorno planiranje sa gradom Valjevom, kao i drugim učesnicima u realizaciji planskih rešenja.

Član 6.

Grafički prikazi iz člana 3. stav 3. ove uredbe čuvaju se trajno u Vladi(jedan komplet), Ministarstvu životne sredine i prostornog planiranja (tri kompleta), Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (jedan komplet), Javnom preduzeću za gazdovanje šumama „Srbijašume” (jedan komplet), Javnom preduzeću Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom (jedan komplet), gradu Valjevu (jedan komplet), Javnom vodoprivrednom preduzeću „Srbijavode” (jedan komplet) i Republičkoj agenciji za prostorno planiranje (tri kompleta).

Analitičko-dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.

Član 7.

Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 3. ove uredbe imaju pravna i fizička lica, pod uslovima i na način koji bliže propisuje ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 8.

Urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrđen Prostornim planom.

Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od godinu dana od dana njenog stupanja na snagu.

Urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.

Član 9.

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

05 Broj

U Beogradu,

POTPREDSEDNIK

I. POLAZNE OSNOVE

Položaj, prostorni obuhvat i granice Prostornog plana

Granice Prostornog plana područja posebne namene sliva vodoakumulacije „Stuborovni” (u daljem tekstu: Prostorni plan), odnosno područja posebne namene i zona zaštite izvorišta, određene su referalnim kartama Prostornog plana i opisno, prema situaciji na Topografskim kartama (TK50) i Kartama vodoobjekata (KVO50), razmere 1:50 000 (Listovi Valjevo 478/ 1, 2, 3 i 4). U slučaju neslaganja merodavna je situacija u prikazima referalnih karata.

1.1. Položaj

Područje Prostornog plana nalazi se na jugozapadnom delu teritorije grada Valjeva, prostire se na brdsko-planinskim terenima Povlena i Jablanika i podplaninskom okruženju. Područje Prostornog plana obuhvata sliv reke Jablanice, koji se od prevojnog orografskog niza Medvednika, Jablanika i Povlena (razvođe drinskog i kolubarskog sliva), postepeno spušta prema severoistoku do prosečnih nadmorskih visina između 500 i 600 m.

Obuhvat i granice područja Prostornog plana

Područje Prostornog plana obuhvata ukupnu površinu od oko 170.5 km2 na delu teritorije grada Valjeva, i to:

cele katastarske opštine Balinović, Brezovice, Vujinovača, Donje Leskovice, Kunice, Rovni, Sovač, Stubo, Sušica, Taor i Tubravić;

delove katastarskih opština Bobova, Rebelj, Sitarice i Suvodanje.

Prostorni plan obuhvata područje sliva vodoakumulacije „Stuborovni” do profila brane (u izgradnji) površine od oko 116 km2 i vanslivne površine obuhvaćenih katastarskih opština od oko 54.5 km2.

Granica područja Prostornog plana definisana je granicama celih katastarskih opština, osim na području katastarskih opština Bobova, Rebelj, Sitarice i Suvodanje gde se poklapa sa morfološkom granicom sliva vodoakumulacije „Stuborovni”.

Granica područja Prostornog plana definiše se kao:

severna granica – od preseka granica katastarskih opština Balinović i Bobova na zapadu do preseka granica katastarskih opština Balinović i Pričević na istoku i poklapa se sa severnom granicom katastarske opštine Balinović;

istočna granica – od preseka granica katastarske opštine Donje Leskovice sa granicom grada Valjeva na jugu, u pravcu severa poklapa se sa istočnim granicama katastarskih opština Donje Leskovice, Sušica, Stubo i Balinović do preseka sa granicom katastarske opštine Pričević;

južna granica – od preseka granica katastarske opštine Vujinovača sa granicom opštine Valjevo na zapadu, u pravcu istoka poklapa se sa južnom granicom opštine Valjevo, odnosno južnim granicama katastarskih opština Vujinovača, Brezovice i Taor do preseka sa granicom katastarske opštine Donje Leskovice;

zapadna granica – od preseka granica katastarskih opština Balinović i Bobova na zapadu, u pravcu juga poklapa se sa granicom katastarskih opština Balinović i Rovni do preseka sa granicom slivnog područja na teritoriji katastarske opštine Bobova, na teritoriji katastarske opštine Bobova poklapa se sa granicom slivnog područja prateći vododelnicu od lokaliteta Čolinovac (kota 560 m n.v.) gde skreće u pravcu severa ka lokalitetu Radijevica (kota 581 m n.v.), nastavljajući u pravcu zapada ka lokalitetu Orlovica (kota 589 m n.v.), a potom ka jugu do granice katastarske opštine Sitarice, na teritoriji katastarske opštine Sitarice poklapa se sa granicom slivnog područja i pruža se u pravcu jugoistoka do lokaliteta Sitarice (kota 630 m n.v.), nastavlja ka jugozapadu u pravcu uzvišenja Kik (kota 715 m n.v.) i granice sa katastarskom opštinom Sovač, dalje se poklapa sa granicom katastarske opštine Sovač do preseka sa granicom slivnog područja, gde prelazi na teritoriju katastarske opštine Suvodanje, na teritoriji katastarske opštine Suvodanje prati vododelnicu u pravcu lokalnih uzvišenja Okruglić (kota 799 m n.v.), nastavlja ka jugu u pravcu lokaliteta Jasikovac (kota 840 m n.v.) do preseka granice slivnog područja sa granicom katastarske opštine Rebelj, dalje se poklapa sa granicom katastarske opštine Rebelj do preseka sa granicom slivnog područja, gde prateći vododelnicu skreće ka jugu u pravcu uzvišenja Miljački vis (kota 1148 m n.v.) i nastavlja u pravcu jugoistoka do preseka granice slivnog područja sa granicom katastarske opštine Vujinovača, dalje se poklapa sa granicom katastarske opštine Vujinovača do preseka sa granicom grada Valjeva.

Bilans površina prema teritorijalnom obuhvatu područja Prostornog plana dat je u Tabeli 1.

Tabela 1: Prostorni obuhvat područja Prostornog plana

Teritorija Površina u km2 ukupno opština prostorni plan % opštine područje sliva van sliva ukupno Opština Valjevo 905 116 54.5 170.5 18.8

1.3. Obuhvat i granice zona zaštite izvorišta

U delu Prostornog plana koji obuhvata sliv vodoakumulacije „Stuborovni” i deo vanslivnih površina u podbranskom delu, uspostavljaju se sledeće zone zaštite izvorišta:

zona neposredne zaštite izvorišta utvrđuje se u odnosu na kotu normalnog uspora (KNU) akumulacije od 360 m n.v. i obuhvata prostor u širini od 100 m nizvodno od krune brane i pojas širine minimum 20 m duž uzvodnog oboda krune brane i u akvatoriji oko vodozahvatnog tornja i šahtnog preliva;

uža zona zaštite izvorišta utvrđuje se uzvodno od profila brane u pojasu širine 500 m duž obala akumulacije računajući od obalske linije u odnosu na kotu maksimalnog uspora od 362.5 m n.v.;

šira zona zaštite utvrđuje se na području sliva uzvodno od brane „Rovni”, u delu koji nije obuhvađen neposrednom i užom zonom zaštite izvorišta, i to: od profila brane „Rovni” u ataru sela Rovni granica šire zone zaštite u pravcu istoka između zaseoka Tomići i Mihajlovići (KO Stubo) prati morfološku vododelnicu do uzvišenja „Visoka” (kota 557 m n.v.), skreće ka jugu i prelazi preko lokaliteta „Dubrave”, seče lokalni put Lelić-Stubo, a potom prati trasu lokalnog puta postepeno skrećući u pravcu jugoistoka kod zaseoka Novakovići (KO Sušica), nakon čega seče lokalni put Sušica-veza sa regionalnim putem R-213 i nastavlja u pravcu jugoistoka pored zaseoka Ćebići (KO D. Leskovice) gde prateći vododelnicu skreće ka jugu do kote 650 m n.v. (istočno od lokaliteta Stevanov krš), nastavlja lokalnim putem ka jugoistoku pred zaseoka Lazarevići (KO D. Leskovice) istočno od lokaliteta „Drenjak” (kota 720 m n.v.), gde skreće u pravcu istoka i seče regionalni put R-213; nastavlja kroz zaseok Tripkovići (KO D. Leskovice) ka jugu do lokalnog uzvišenja Zadušnice (kote 911 m n.v.), gde skreće ka jugozapadu, seče regionalni put R-213 južno od lokaliteta „Pavočnjača”, gde skreće ka zapadu u pravcu lokaliteta Pavlova kosa; skreće ka jugu u pravcu lokalnog uzvišenja (kote 1020 m n.v.) i nastavlja u pravcu regionalnog puta R-213, koga prati u pravcu jugozapada do lokaliteta „Mravinjaci” i istoimenog zaseoka (KO Taor), gde skreće u pravcu severozapada do uzvišenja „Kukalj” (kota 999 m n.v.); skreće ka zapadu prateći morfološku vododelnicu do kote 1020 m n.v. (severno od lokaliteta Bele Vode) i nastavlja preko povlenskih livada, severno od vrha „Mali Povlen” (kota 1347 m n.v.), u pravcu kote 1301 m n.v., južno od lokaliteta „Đukića vis” (kota 1122 m n.v.) i dalje po grebenu do uzvišenja Veliki Povlen (kota 1271 m n.v.), zadržavajući zapadni pravac nastavlja po trasi lokalnog puta u pravcu raskrsnice gde skreće ka severu u pravcu lokaliteta i prevoja „Debelo Brdo”, seče regionalni put R-111, postepeno skrećući ka zapadu u pravcu uzvišenja „Kičer” (kota 1110 m n.v.) i dalje grebenom ka lokalitetu Gumnje, gde skreće ka severu u pravcu kote 1132 m n.v. (jugoistočno od lokaliteta Novakovača), prati trasu grebenskog puta do vrha „Jablanik” (kota 1274 m n.v.) gde skreće ka zapadu u pravcu kote 1150 m n.v., severoistočno od lokaliteta „Paleži”, zatim skreće ka severu u pravcu uzvišenja „Miljački vis” (kota 1148 m n.v.), seče grebenski put i skreće ka severoistoku u pravcu uzvišenja „Kulina” (kota 989 m n.v.), zapadno od lokaliteta „Vasina Voda” i nastavlja u pravcu severozapada ka lokalitetu „Jasikovac” (kota 840 m n.v.), od kote 840 m n.v. skreće ka severu do lokaliteta Okruglić (kota 799 m n.v.), odakle ponovo skreće ka severoistoku, seče lokalni put Rebelj-Suvodanje i nastavlja u pravcu uzvišenja „Kik” (kota 715 m n.v.), odnosno do lokaliteta „Sitarice” (kota 630 m n.v.), gde skreće ka severozapadu u pravcu lokaliteta Orlovica (kota 589 m n.v.); nastavlja vododelnicom ka istoku u pravcu lokaliteta Radijevica (kota 581 m n.v.), skreće u pravcu juga ka lokalitetu Čolinovac (kota 560 m n.v.), a odatle ka istoku do lokaliteta Divlji breg (kota 572 m n.v.) i kote 548 m n.v. (severoistočno od naselja Rovni), gde skreće u pravcu profila brane do koje dolazi iz pravca jugozapada.

Bilans površina Prostornog plana prema teritorijalnom obuhvatu prikazan je po katastarskim opštinama i zonama zaštite u Tabeli 2.

Tabela 2: Bilans teritorijalnog obuhvata područja Prostornog plana (u km2)

K.o. zona neposrednezaštite sa vodoakumulacijom uža zona zaštite šira zona zaštite izvan zone zaštite ukupno 1. 2. 3. 4. 1+2+3+4 Balinović – – – 4.18 4.18 Bobova (deo) – – 1.77 – 1.77 Brezovice – 0.64 30.71 0.66 32.01 Vujinovača – 0.10 20.66 2.30 23.06 D.Leskovice – – 7.18 16.61 23.79 Kunice 0.35 0.36 1.77 – 2.48 Rebelj (deo) 0.05 0.46 11.06 0.76 12.33 Rovni 0.62 1.18 0.63 2.17 4.60 Sitarice (deo) – 0.02 1.94 – 1.96 Sovač 0.21 0.49 5.16 – 5.86 Stubo 0.81 3.58 4.27 2.25 10.91 Sušice 0.11 0.38 7.90 0.60 8.99 Suvodanje (deo) – – 0.33 – 0.33 Taor – – 2.52 24.88 27.40 Tubravić 1.20 1.03 8.68 – 10.91 Ukupno 3.35 8.24 104.58 54.41 170.5 2. Obaveze, uslovi i smernice iz planskih dokumenata višeg reda

Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije, Prostornim planom Republike Srbije (u daljem tekstu: PPRS) i Regionalnim prostornim planom Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom (u daljem tekstu: RPPKO) planirana akumulacija na Jablanici određena je za ključni vodoprivredni objekat u okviru integralnog vodoprivrednog sistema korišćenja, uređenja i zaštite voda Republike Srbije.

Koncepcija zaštite i korišćenja voda i uređenja vodnog režima u slivu Kolubare sagledana je u okviru dva regionalna sistema:

Regionalnog Kolubarskog sistema za snabdevanje stanovništva vodom, odnosno za obezbeđenje vode najvišeg kvaliteta (u daljem tesktu: Regionalni Kolubarski sistem);

2) Kolubarskog rečnog sistema, za obezbeđenje vode za tehnološke potrebe industrije, zaštitu kvaliteta voda i uređenje vodnih režima u slivu reke Kolubare.

Za zajednički objekat ova dva vodoprivredna sistema utvrđena je višenamenska akumulacija „Stuborovni”, koja će omogućiti višegodišnje regulisanje protoka i obezbediti tzv. prosečno izravnati protok od 1140 l/s. Vodoakumulacija „Stuborovni” koristiće se za snabdevanje vodom stanovništva i naselja u zoni obuhvata Regionalnog Kolubarskog sistema, kao i za Kolubarski rečni sistem za snabdevanje tehničkom vodom rudarsko-energetsko-industrijskog sistema (u daljem tekstu: REIS) „Kolubara” u Kolubarskom lignitskom basenu i obezbeđenje (ispuštanje) garantovanog minimuma od 130 l/s.

U prvoj fazi realizacije Regionalnog Kolubarskog sistema do 2010. godine predviđeno je korišćenje lokalnih izvorišta podzemnih voda i realizacija vodoakumualcije „Stuborovni” za obezbeđenje snabdevanja naselja nizvodno od ušća Jablanice u Kolubaru na delu područja grada Valjeva i opština Mionica, Lajkovac, Ub i Lazarevac.

U drugoj fazi realizacije Regionalnog Kolubarskog sistema do 2020. godine predviđeno je uvođenje voda iz planirane vodoakumualcije „Struganik” na Ribnici i malih vodoakumulacija, čime će se iscrpeti mogućnosti sliva Kolubare za obezbeđenje vode najvišeg kvaliteta. U periodu posle 2020. godine, radi otklanjanja vodoprivrednih ograničenja za nesmetan razvoj svih segmenata vodoprivrednog sistema predviđa se prevođenje dela voda iz sliva Drine, prvo iz vodoakumualcije „Zeleni Vir” na reci Ljubovađi i potom neposredno iz vodotoka Drine, kao i povezivanje više regionalnih sistema, radi dopremanja nedostajućih količina vode najvišeg kvaliteta iz pravca Velikog Rzava i Uvca.

U okviru PPRS i RPPKO ustanovljena je zaštita slivnih područja planiranih akumulacija regionalnih vodoprivrednih sistema. RPPKO utvrđen je osnovni režim zaštite slivnog područja vodoakumualcije „Stuborovni” kojim je, do donošenja prostornog plana područja posebne namene, zabranjena izgradnja objekata i obavljanje onih aktivnosti koje mogu da ugroze predviđeni kvalitet površinskih i podzemnih voda u slivu.

Područje sliva akumulacije obuhvaćeno je poljoprivrednim makrorejonima utvrđenim PPRS i RPPKO, i to pretežno brdsko-planinskim/stočarsko-voćarskim rejonom (13 KO) i veoma malo brežuljkasto/stočarsko-voćarsko-ratarskim rejonom (dve K.O.).

U okviru PPRS i RPPKO predviđeno je prioritetno pošumljavanje 1371 ha sliva vodoakumulacije Rovni u cilju antierozivne zaštite vodoakumualcije.

U PPRS je utvrđeno da područje sliva vodoakumualcije „Stuborovni” pripada zapadnom delu centralne turističke zone, odnosno Povlensko-sokolskom rejonu turističke i rekreativne ponude, kao delu srednje subregije Valjevskih planina na teritoriji grada Valjeva. Prema Regionalnom prostornom planu, rejon obuhvata severne delove Povlena, Jablanika i Medvednika sa vodoakumulacijom „Stuborovni” (jezero, priobalje i podbranski prostor sa akva-kompleksom), selima i skijalištem Povlen.

U RPPKO identifikovana je potreba uspostavljanja parka prirode na delu Valjevskih planina, koji će obuhvatiti (uključiti) slivno područje u celosti. Na osnovu Uslova zaštite prirode pripremljenih u Zavodu za zaštitu prirode Srbije, Prostornim planom su identifikovani prostori sa prirodnim i kulturno-istorijskim vrednostima za koje se mogu ustanoviti režimi zaštite prirode II stepena.

U toku izrade Prostornog plana vršeno je usklađivanje sa Prostornim planom opštine Valjevo i Predlogom Generalnog rešenja Ski stadiona „Povlen”.

3. Skraćeni prikaz postojećeg stanja

3.1. Prirodni uslovi

Područje Prostornog plana ima obeležja brdsko-planinskog reljefa, diseciranog rekom Jablanicom i njenim pritokama, s najnižom nadmorskom visinom u podbranskom delu od 280 m n.v. i najvišom na Povlenu od 1 347 m n.v. (vrh Mali Povlen). Najzastupljeniji visinski pojasevi su između 600-800 m n.v. na oko 33% površine područja i 400-600 m n.v. na oko 30%. Najmanje zastupljeno zemljište je visinskom pojasu do 400 m n.v., oko 5,5%. Dominiraju hladne ekspozicije na oko 50%, i neutralne na oko 30% površine teritorije. Oko 70% područja ima nagibe terena veće od 10 stepeni (ili 19%), dok oko 10% područja ima jako strme nagibe veće od 30 stepeni (ili 58%).

Ekcesivna i jaka erozija javlja se na 0,62 km2, odnosno 5 km2 ili na oko 5% površine sliva, srednja erozija na oko 36,8 km2 ili na oko 30% površine, dok je slaba erozija dominantan oblik erozije koji se javlja na oko 50% površine sliva.

Područje je izloženo opasnosti od zemljotresa jačine 6 i 70 MKS. Izoseista 80 MKS pokazuje uvijanje ka dolini Jablanice, time i vodoakumulaciji „Stuborovni”, te se uticaj tog stepena intenziteta zemljotresa ne može isključiti, kao ni potencijalni uticaj formiranja akumulacije na mikroseizmiku terena.

3.2. Prirodni resursi

U hidrografskom pogledu sliv vodoakumulacije „Stuborovni” obuhvata deo sliva Jablanice i ceo sliv njene desne pritoke Sušice koja nastaje od Povlenske i Poličke reke. Zajednička karakteristika oba toka je povremeno meandriranje i bujičarenje, koje ne izaziva ozbiljnije probleme s poplavama na području sliva. Srednji višegodišnji protok Jablanice na profilu brane iznosi oko 1,15 m3/s, što daje specifičan oticaj od oko 12 l/s po km2 sliva. Površinske vode na području sliva su veoma oskudne u prosečnim godišnjim vodnim bilansima, s izrazitom vremenskom neravnomernošću, najvećom u Republici Srbiji i sa nepovoljnim stanjima u periodima malovođa. Podzemne vode na području sliva dosta su oskudne. Poniranjem rečnih voda Sušice, Povlenske i Poličke reke formiraju se podzemne vode sa smerom toka prema severu, prema vodotocima odnosno nizvodnim karstnim izvorima sliva, odnosno delom prema istoku ka vrelima na levoj obali Gradca, van sliva vodoakumulacije „Stuborovni”.

Celokupnost reljefnih, pedoloških, hidroloških i antropogenih faktora odrazila se na formiranje nepovoljne bonitetne strukture zemljišta sa samo 1% površina I bonitetne klase i 3,7% površina III bonitetne klase u ukupnoj površini poljoprivrednog zemljišta. Pretežan deo najkvalitetnijeg zemljišta I i III bonitetne klase namenjen je potapanju ili je lokacijski predodređen za uspostavljanje ograničenja pri korišćenju u poljoprivrednoj proizvodnji. U skladu s geomorfološkim i klimatskim uslovima plansko područje ima šumsko-pašnjačku i livadsko-ratarsku strukturu proplanačkog tipa. Procesi depopulacije i deagrarizacije doveli su do zapuštanja dela oranica, njihovog zatravnjivanja i pretvaranja u livade i pašnjake. Na planskom području nalazi se oko 97 km2 poljoprivrednog zemljišta, od koga na pašnjake i livade otpada oko 53%, a na intenzivne poljoprivredne strukture (oranice i voćnjake) oko 47%.

Područje sliva vodoakumulacije „Stuborovni” obuhvata tri kompleksa – pojasa šuma, i to: kserotermofilnih sladunovo-cerovih šuma, kseromezofilnih kitnjakovih, cerovih i grabovih tipova šuma i mezofilnih bukovih šuma u okviru kojih postoji nekoliko cenoekoloških grupa tipova šuma. Ukupna šumom obrasla površina područja Prostornog plana iznosi oko 67,4 km2, od čega na području sliva 49,2 km2. Na slivnom području površina društvenih šuma iznosi 23,5 km2 ili 48%, a privatnih šuma 25,7 km2 ili 52%. Visoke šume i kultura četinara preovlađuju u državnim šumama, u kojima je značajnije zastupljena i kategorija zaštitnih šuma (sa skoro 11%), dok u privatnim šumama preovlađuju izdanačke šume i šikare.

Na području sliva vodoakumulacije „Stuborovni” nalaze se delovi potencijalnih zona eksploatacije mineralnih sirovina-ležišta Lajkovača-Taor i Novakovača (u okviru dijabaz rožnjačke formacije Podrinjske zone istoimenog rudnog rejona, utvrđenog Prostornim planom Republike Srbije i Regionalnim prostornim planom Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom. U eksploataciji je ležište dolomita na lokalitetu Stubo (od strane JP Kolubara-Rovni), dok je za lokalitet Jablanica (bakar i prateći metali) data koncesija na istraživanje (koje obavlja preduzeće Archelon iz Pančeva).

3.3. Stanovništvo, naselja, javne službe i privreda

U periodu od 1953. do 2002. godine broj stanovnika na području Prostornog plana se smanjio za 46%, od toga u periodu od 1991. do 2002. godine za 16%, tj. sa 4 521 na 3 798 stanovnika. Minimalan porast broja stanovnika zabeležen je jedino u naselju Tubravić. Broj domaćinstava se smanjivao sporije od broja stanovnika, u periodu od 1991. do 2002. godine za 8%, odnosno sa 1 391 na 1 282 domaćinstava, pri čemu je došlo do značajnog preobražaja u strukturi domaćinstava, kao posledica nedovoljnog prirodnog obnavljanja, jake emigracije i odmaklog procesa starenja stanovništva. Prosečna veličina domaćinstava iznosi od 2-3 člana 2002. godine, dok u pogledu strukture preko 50% čine jednočlana i dvočlana domaćinstava. Sva naselja nalaze se u poodmakloj fazi depopulacije, sa vrlo izraženim procesom demografskog starenja (prosečna starost 46,8 godina, prosečan indeks starenja 2,1). Udeo mladog stanovništva (do 19 godina starosti) čini manje od 17% ukupne populacije, odnosno manji je od ukupnog udela u seoskim naseljima grada Valjeva (18,1%). Niske stope nataliteta posledica su smanjenog udela žena u fertilnom periodu (manje od petine stanovništva). Prema izvorima prihoda (1991. godine) najveći je udeo poljoprivrednih domaćinstava (62%), značajan je udeo mešovitih (26,5%), a mali nepoljoprivrednih (9,6%) u ukupnom broju domaćinstava.

Mreža naselja je nerazvijena, sa 15 sela i brojnim zaseocima razbijenog tipa. U veličinskoj strukturi dominantno su zastupljena mala naselja (11 od 500 do 100 stanovnika). Kako su morfološke karakteristike bile jedan od presudnih faktora formiranja naselja, gušća mreža naselja je na prelazu brežuljkasto-brdovite (Podgorina) u dolinsko-ravničarsku predeonu celinu, tj. u blizini uže zone zaštite akumulacije „Stuborovni”. Najveći broj naselja nalazi se u visinskom pojasu od 280-600 m n.v., dok se iznad 800 m n.v. nalaze delovi šest naselja (Brezovica, Vujinovača, Rebelj, Mijači, Taor i Donje Leskovice). Prosečna udaljenost između seoskih naselja kreće se oko 4 km, između naselja i centra zajednice sela oko 7 km i od naselja do centra Valjeva oko 20 km. Prema funkcionalnoj, kao i tipologiji naselja na osnovu socioekonomske transformacije stanovništva sva naselja su agrarna, jedino se Tubravić/Poćuta svrstava u naselja na pragu urbanosti, dok su prema tipu kretanja stanovništva sva naselja u fazi izumiranja, a Tubravić/Poćuta u fazi regeneracije imigracijom stanovništva.

Mreža objekata i organizacija usluga javnih službi u oblasti dečje zaštite i vaspitanja, zdravstvene i socijalne zaštite i kulture je nerazvijena i neadekvatna. Mreža objekata osnovnog obrazovanja je razuđena, sa dve matične osmorazredne škole i šest isturenih odeljenja-četvororazrednih škola.

Postojeću privrednu strukturu područja odlikuje dominacija poljoprivredne delatnosti, sa slabo razvijenim delatnostima tercijarnog sektora (trgovina, saobraćaj, turizam, ugostiteljstvo), nerazvijenim sektorom uslužnih i proizvodnih zanatskih usluga, komercijalnih, finansijskih i ostalih usluga.

Postojeća turistička i rekreativna ponuda na obuhvaćenom delu Valjevskih planina je neorganizovana i nedovoljno razvijena i afirmisana. Povlen je delimično aktiviran samo na delu Debelog brda (planinarski dom, vikend i drugi objekti) i u vikend naselju uz zaseoke Mravinjci-Bele Vode. Na obroncima Medvednika postoji planinarski dom Krušika iz Valjeva. Začeci seoskog turizma prisutni su u planinskom naselju Taor.

3.4. Infrastrukturni sistemi

Vodoakumulacija „Stuborovni” na Jablanici nalazi se u fazi izgradnje i formira se branom od kamenog nabačaja sa glinenim jezgrom. Do 2006. godine je izgrađena predbrana visine oko 21 m sa kotom krune 310 m n.v. i započeta je izgradnja brane sa čijim se nasipanjem stiglo do kote 304 m n.v., odnosno do visine od oko 15 m, što predstavlja oko 20% projektovane visine brane od 75 m. Takođe izgrađeni su šahtni preliv i odvodni tunel, optočni tunel i temeljni ispust, vodozahvatni toranj i pristupni most, odvodni kanal, pristupni putevi i drugi manji objekti brane.

Snabdevanje vodom naselja na području Prostornog plana vrši se preko vodovodnog sistema „Kukalj”, kojim se snabdevaju tri sela u središnjem i istočnom delu sliva, dok ostala naselja imaju male vodovodne sisteme, ili se snabdevaju individualno preko manjih karstnih izvora. Stanje snabdevanja vodom naselja je nezadovoljavajuće, jer su lokalni vodovodi malih kapaciteta i neodgovarajuće tehničke opremljenosti. Stanje sanitacije svih seoskih naselja je loše, bez kanalizacionih sistema i sanitarno bezbednih septičkih jama. Takvo stanje sada ne izaziva veće probleme zbog malog broja stanovnika i male specifične potrošnje vode, tako da je efluentni pritisak na okolinu mali i ne prekoračuje potencijal autopurifikacije (samopročišćavanja) vodotoka.

Okosnicu drumskog i ukupnog saobraćaja na području Prostornog plana čine postojeći regionalni putevi R-111 Valjevo-Bajina Bašta, deonica Rovni-Debelo Brdo i R-213 Valjevo-Kosjerić, deonica Donje Leskovice-Mravinjci, ukupne dužine od oko 60 km. Izgradnjom brane i formiranjem akumulacije „Stuborovni” potapa se deonica postojećeg regionalnog puta R-111 od profila brane do naselja Tubravić u dužini od oko 4 km, umesto koje je izgrađena nova (severoistočna) obilaznica vodoakumulacije (dužine oko 11 km). Osnovnu putnu mrežu čine lokalni putevi ukupne dužine 45,4 km. Osnovna putna mreža je delimično izgrađena sa savremenim kolovozom (100% regionalnih i 46,6% lokalnih puteva), tako da su lokalni putevi na planskom području nižeg kvaliteta u odnosu na lokalnu putnu mrežu grada (61,2% sa asfaltnim zastorom). Gustina putne mreže od 48,3 km/100 km2 niža je nego na području grada (63,9 km/100 km2) i u centralnom delu Republike Srbije (56,2 km/100 km2). To ukazuje da plansko područje raspolaže saobraćajnom mrežom niskog kvaliteta.

Na području Prostornog plana nalazi se elektroenergetska prenosna (dve deonice dalekovoda (u daljem tekstu DV) 220 kV dužine oko 21,5 km i dvadeset deonica DV 10 kV dužine oko 44 km) i distributivna niskonaponska mreža 0,4 kV, sa dvadeset i tri transformatorskih stanica (TS) 10/0,4 kV, čije se napajanje vrši iz TS „Valjevo 2” 35/10 kV. Izgradnjom brane i formiranjem akumulacije „Stuborovni” potapaju se deonice dva DV 10 kV ukupne dužine oko 6 km i deo niskonaponske mreže 0,4 kV, koje se moraju izmestiti na nove trase.

Područje Prostornog plana pripada mrežnoj grupi Valjevo (13 naselja) i Užice (jedno naselje). Telefonska mreža izrazito je narezvijena i zastarela. Delimično pokriva 14 naselja sa oko 168 telefonskih priključaka ili 4,5 telefona/100 stanovnika. Izgradnjom brane i formiranjem akumulacije „Stuborovni” potapa se deonica postojeće nadzemne PTT linije Valjevo – automatska telefonska centrala (ATC) Poćuta, od profila brane do naselja Tubravić u dužini od oko 4 km, koja se mora izmestiti na novu trasu. Područje Prostornog plana je nedovoljno pokriveno signalom mobilne telefonije, za čije potrebe trenutno postoje četiri bazne stanice Telekoma, i to na lokacijama Kik, Poćuta, Brezovice i Tripkovići. Poštanski saobraćaj odvija se preko tri pošte (u Poćuti, Leliću i Stavama) s tri šalterska mesta, to jest jedno šaltersko mesto na 1266 stanovnika.

3.5. Zaštita životne sredine, prirode i spomenika kulture

Sa stanovišta zaštite životne sredine od posebnog značaja je očuvanje kvaliteta vode u vodotocima sliva reke Jablanice. Usled nerazvijene privredne strukture i niskih gustina nastanjenosti na području Prostornog plana prisutni su mali potrošači prirodnih resursa (vode, električne energije i drugih energenata) i rasuti mali izvori zagađivanja životne sredine.

Na osnovu procene kvaliteta životne sredine u pogledu zagađenosti segmenata životne sredine (vazduha, zemljišta, voda i nivoa buke) na području je dominantno neizmenjen i očuvan njen kvalitet. Mala ugroženost životne sredine povremeno se javlja u delovima naselja (neprečišćene otpadne vode domaćinstava u Rovnima, Kunicama, Stubo, Sovaču, Tubraviću i Sušicama i neprečišćene otpadne vode mini farmi u Sovaču). Veće ekološko opterećenje javlja se duž lokalnih puteva u zoni gradnje brane, a povremeno i u pojasu duž (regionalnog) puta II reda R-111 (širine 20-70 m s obe strane puta, zbog aerozagađenja i povećane buke).

Priroda je relativno malo izmenjena nekim od invazivnih i po predeo agresivnih antropogenih intervencija (izgradnja saobraćajnih i drugih objekata), izuzev u zoni izgradnje brane „Stuborovni”. Otkriveno je i speleomorfološki istraženo oko 60 speleoloških objekata. Karakteristična je pojava estavela u koritu reke Sušice, koje funkcionišu kao izvori i ponori. Morfogeološku zanimljivost predstavljaju prirodne kamene kugle u zaseoku Bele Vode. Slivno područje ima visok procenat zemljišta pod prirodnim ekosistemima. Fond flore viših biljaka broji preko 700 taksona, dok je životinjski svet relativno visokog stepena raznovrsnosti i brojnosti. Na području Prostornog plana nema zaštićenih prirodnih dobara, izuzev biljnih i životinjskih vrsta proglašenih za prirodne retkosti i zaštićene okoline tri nepokretna kulturna dobra. U postupku zaštite nalazi se jedan spomenik prirode.

Na području Prostornog plana nalaze se dva utvrđena spomenika kulture (od kojih jedan od velikog značaja – Manastir Pustinja) i jedna porstorno kulturno-istorijska celina (Bebića Luka), kao i veći broj evidentiranih dobara koja uživaju prethodnu zaštitu (13 arheoloških lokaliteta i 13 objekata narodnog graditeljstva). Crkva Gračanica, utvrđena za značajno kulturno dobro, nalazi se u zoni potapanja akumulacije „Stuborovni” iz koje se mora izmestiti na novu lokaciju.

4. Potencijali i ograničenja

4.1. Potencijali

Kvalitet vode Jablanice i Sušice uzvodno od profila brane „Rovni” je u vrlo dobrom stanju, jer se vodotoci nalaze u I i/ili I/II klasi kvaliteta, što ih čini pogodnim za realizaciju vodoakumulacije „Stuborovni”. Procenjuje se da bi se zatvaranjem ponora u tokovima Sušice, Povlenske i Poličke reke mogle povećati vode koje dotiču u akumulaciju za oko 200 l/s. Najznačajnije količine doticale bi u periodu velikih voda, što može da dovede samo do korekcije garantovanog protoka koga treba ispuštati iz akumulacije.

Poljoprivreda predstavlja delatnost od osnovnog značaja za održavanje društveno-ekonomskog života i za očuvanje predeonih, ekoloških, kulturnih i drugih vrednosti na planskom području. Osnovni potencijal razvoja poljoprivrede nalaze se u prirodnoj osnovi, koja se odlikuje visokim udelom (ukupno oko 70% površina) prirodnih i semiprirodnih sistema (šuma, livada i pašnjaka). Za restrukturizaciju poljoprivrede potencijal predstavljaju i nezagađena životna sredina i druge agroekološke pogodnosti za promovisanje i primenu metoda organske proizvodnje, bogata krmna osnova za stimulisanje pašnjačkog načina držanja stoke, tradicionalna usmerenost planinskih naselja na iskorišćavanje komparativnih pogodnosti za proizvodnju maline, kupine i nekih vrsta koštičavog voća izvanrednog kvaliteta. Ograničenja usled relativno slabog proizvodno-ekonomskog potencijala pretežnog dela oranica i velikog broja staračkih domaćinstava mogu biti i potencijali za lakše sprovođenje neophodnih antierozionih radova i za prevazilaženje veoma usitnjene agrarne strukture, ubrzavanjem transfera sa regresivnih na ekonomski i biološki vitalna domaćinstva.

Struktura državnih šuma može se oceniti srednje povoljnom s obzirom da preovlađuju visoke (uglavnom bukove) šume. Potencijal za uređenje šuma i šumskog zemljišta i unapređenje gazdovanja šumama predstavlja neiskorišćen proizvodni potencijal staništa.

Za razvoj i transformaciju mreže naselja pogodnost predstavljaju formirani centri Poćuta i Donje Leskovice, kao i znatno poboljšana saobraćajna dostupnost centra Poćute i dela gravitirajućih naselja izgradnjom severoistočne obilaznice buduće akumulacije. Izražene pejzažne vrednosti prostora, raspoloživi potencijali za razvoj turizma i uključivanje u turističku ponudu grada i Valjevskih planina i resursna osnova za razvoj ekonomskih aktivnosti mogu omogućiti očuvanje i razvoj pojedinih naselja i njihovih specifičnih funkcija stalnog ili sezonskog karaktera. Povoljan saobraćajni i položaj u odnosu na buduću akumulaciju, dosadašnji način izgradnje i raspoloživi prostor, pejzažne odlike, tradicija (nekadašnja varošica) i izgrađeni kapaciteti javnih službi u naselju Poćuta (katastarska opština Tubravić) predstavljaju potencijal za razvoj i urbano uređenje tog naselja.

Razmeštaj objekata javnih službi u osnovnom obrazovanju, zdravstvenoj zaštiti i fizičkoj kulturi usklađen je s mrežom naselja i formiranim centrima. Pogodnost predstavlja organizovan specijalizovan prevoz za učenike viših razreda osnovnog obrazovanja do matičnih osmogodišnjih škola, koji je subvencionisan iz opštinskog budžeta.

Područje Prostornog plana predstavlja turistički prostor u sklopu turističke regije Valjevskih planina. Po morfometrijskim oblicima, predeonim karakteristikama i vodnim resursima područje Prostornog plana poseduje izražen turistički i rekreativan potencijal. Umerena planinska klima sa značajnim pogodnostima u zimskom periodu (nadprosečna snežnost u odnosu na geografsku širinu) i biološki uslovi i resursi su među najznačajnijim prirodnim pogodnostima planskog područja za celogodišnju turističko-rekreativnu ponudu u prostoru. Prirodni uslovi i resursi područja predstavljaju izražen potencijal za odvijanje turističkih i rekreativnih aktivnosti u letnjoj sezoni (srednjeplaninski i niskoplaninski turizam i rekreacija, koji integrišu i druge vidove turizma – vodni, tranzitni, kulturološki, seoski, lovni i drugi) i znatan potencijal u zimskoj sezoni (povoljni tereni za nordijsko skijanje, rekreativno alpsko skijanje i snoubord, sa severnim ekspozicijama, visinskim razlikama alpskih staza do 400 m, trajanjem snega do četiri meseca, uz povoljne travne terene kontinualnih nagiba i sa malo šume). Glavni potencijal razvoja su vodoakumulacija „Stuborovni” i skijalište na Povlenu, uz postojeća seoska naselja. Potencijali domaće turističke tražnje za motivima Valjevskih planina zasnivaju se pretežno na emitivnom centru Beogradu, zatim i na Novom Sadu i drugim bližim gradovima Autonomne pokrajine Vojvodina.

Položaj koridora i relativno dobar kvalitet regionalnih puteva Valjevo-Bajina Bašta i Valjevo-Kosjerić predstavljaju osnovni potencijal za saobraćajno povezivanje planskog područja s okruženjem.

Potencijal za razvoj ekonomskih aktivnosti, posebno turizma, predstavlja neizmenjen i očuvan kvalitet životne sredine i prirode, kao i zaštićena i evidentirana nepokretna kulturna dobra.

4.2. Ograničenja

Varijacija godišnjih protoka Jablanice je izrazito velika, tako da razlike u srednjim godišnjim protocima variraju i do četiri puta, a male mesečne vode obezbeđenosti 95% spuštaju se na oko 50 l/s, a protoci u ekstremno malovodnim periodima na oko 20 l/s. Zbog toga se voda Kolubare može koristiti u vodoprivredne svrhe samo u uslovima regulisanja protoka u vodoakumulaciji „Stuborovni”.

Podzemne vode su skromnih kapaciteta, tako da se mogu koristiti samo za potrebe pojedinih manjih lokalnih vodovoda. Zbog toga se dugoročno rešenje snabdevanja vodom naselja u slivnom području mora zasnivati na objedinjavanju njihovog vodosnabdevanja u okviru većeg lokalnog sistema.

Za realizaciju i zaštitu vodoakumulacije „Stuborovni” posebno ograničenje predstavljaju erozioni procesi različitih intenziteta koji ugrožavaju slivno područje. Zbog toga su neophodni antierozivni radovi sliva koji će imati potpuni efekat ukoliko se obave pre punjenja akumulacije.

Pored nasleđenih makroekonomskih teškoća, osnovna ograničenja za razvoj poljoprivrede, korišćenje i uređenje poljoprivrednog zemljišta su: loši sanitarni uslovi držanja stoke, skladištenja stajskog đubriva i odvođenja otpadnih voda; nedovoljna ispitanost fizičkih, hemijskih, morfoloških i drugih osobina tla i neadekvatna primena mineralnih đubriva; visok stepen usitnjenosti zemljišnih poseda i parcela; sukcesivno smanjivanje stočnog fonda s nepovoljnim uticajem na očuvanje strukture pedološkog sloja; nedovoljna usklađenost strukture poljoprivredne proizvodnje s prirodnim pogodnostima za pašnjačko stočarenje, posebno za razvoj ovčarstva; nizak nivo opšteg i stručnog obrazovanja pretežnog dela poljoprivrednika; slaba opremljenost poljoprivrednih gazdinstava mašinama i uređajima, loša saobraćajna dostupnost većine malih sela i zaselaka.

Zatečeno stanje visokih državnih šuma u pogledu strukture i visine inventara ne može se oceniti povoljnim. Struktura privatnih šuma je nepovoljna. Iako se ukupna zapremina od 352 056 m3 može oceniti kao visok šumski inventar u ovom slivnom području, prosečna zapremina od 150 m3/ha ukazuje na nedovoljnu visinu inventara.

Najozbiljniji problem razvoja ovog područja je biološka depopulacija, usled smanjene plodnosti koja ne obezbeđuje nivo proste reprodukcije stanovništva. Procenat iskorišćenosti radnog kontigenta stanovništva kod većine naselja je preko 100%, jer se kao aktivno stanovništvo izjasnilo i stanovništvo izvan starosnih kategorija 15-64 godina za muško i 15-59 godina za žensko stanovništvo, što znači da nema rezervi za novu radnu snagu.

Problem u očuvanju mreže naselja predstavlja razbijena morfološka struktura, smanjenje stanovništva i veoma slaba dostupnost pojedinih sela i zaselaka, kao i nepovoljnije saobraćajne veze istočnog sa južnim i jugozapadnim delovima sliva po formiranju vodokumulacije „Stuborovni”. Drugi problem je odsustvo proizvodnih kapaciteta i neopsluženost područja uslugama komunalnih delatnosti, kao i nedovoljna dostupnost i neadekvatno organizovano pružanje usluga pojedinih javnih službi.

U razuđenoj mreži objekata osnovnog obrazovanja izražen je problem malog broja učenika i nizak kvalitet opremljenosti svih objekata sanitarnim čvorovima (izuzev objekta u Brezovici), a u četvororazrednim školama i problem grejanja, opreme i didaktičkih sredstava, tako da je smanjen kvalitet nastavnog procesa u odnosu na matične škole. Predškolsko vaspitanje i obrazovanje organizovano je samo pri matičnim osmogodišnjim školama, dok ostali oblici dečjeg vaspitanja i zaštite nisu prisutni na planskom području. Mala je dostupnost objektima srednjeg obrazovanja u Valjevu, usled vremenske neusklađenosti linija javnog (međumesnog i međugradskog) prevoza s odvijanjem nastave. Stanovništvo područja je opsluženo samo s jednim lekarem i dva tehničara u dva objekta primarne zdravstvene zaštite, što je niži nivo opsluženosti od proseka za središnju Srbiju. Objekti kulture su u lošem građevinskom stanju, van funkcije ili s promenjenom namenom.

Postojeća turistička i rekreativna ponuda na planskom području nedovoljno je afirmisana. Za uključivanje sela u turističku ponudu i razvoj seoskog turizma glavni problem je starosna struktura i mali kontigent radno sposobnog stanovništva, naročito žena, kao i nepovoljna obrazovna struktura i osposobljenost stanovništva za uključivanje u turističku ponudu.

Mreža lokalnih puteva je pretežno slabog kvaliteta i nekompletna u funkciji povezivanja naselja međusobno, sa centrima zajednice sela, regionalnim putevima i planiranim sadržajima turističke ponude u prostoru, što je naročito izraženo u smeru istok-zapad.

Elektro-instalacije i telekomunikaciona mreža, neodgovarajućeg kvaliteta i kvantiteta, predstavljaju ograničenje za planirani razvoj naselja i sadržaja turističke ponude na planskom području.

Za zaštitu i očuvanje kvaliteta vode u akumulaciji osnovni problem je nezadovoljavajuća komunalna opremljenost naselja i nizak nivo komunalne higijene, naročito u blizini i u užoj zoni zaštite. Neadekvatno je i prikupljanje i tretman otpadnih voda i čvrstog otpada i nerešeno pitanje izbora lokacija i uređenja groblja, posebno stočnih groblja. To može biti i značajno ograničenje za ostvarivanje planiranog razvoja turizma na području Prostornog plana.

Izgradnjom brane i formiranjem akumulacije „Stuborovni” doći će do trajne prenamene i gubitka najvećeg dela najkvalitetnijeg poljoprivrednog zemljišta, promena flore i faune, a može doći i do promene mikroklimatskih uslova u zoni širine do oko 2,5 km od obale jezera. Razvojem turističke ponude broj ljudi na planskom području će se povećati, pa se može računati na približno proporcionalno opterećenje životne sredine usled povećane potrošnje resursa (otpadne vode, čvrsti otpad) i u manjoj meri zagađivanja vazduha i buke, zbog većeg intenziteta saobraćaja.

II. CILjEVI ODRŽIVOG RAZVOJA I ZAŠTITE, KORIŠĆENjA I UREĐENjA PODRUČJA

1. Opšti i posebni ciljevi

Polazeći od posebne namene područja Prostornog plana, odredbi Regionalnog prostornog plana Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom i Vodoprivredne osnove Republike Srbije, a imajući u vidu i preporuke Evropske unije u oblasti politike voda utvrđuju se opšti ciljevi održivog razvoja i zaštite, korišćenja i uređenja prostora, i to:

obezbeđenje trajne zaštite i unapređenja kvaliteta površinskih i podzemnih voda za potrebe održivog, izbalansiranog i pravednog korišćenja vodnih resursa;

obezbeđenje prostora za izgradnju i funkcionisanje planirane vodoprivredne infrastrukture i objekata;

uspostavljanje zona zaštite akumulacije, pojasa i zona tehničke zaštite oko vodozahvatnih i pratećih objekata i utvrđivanje režima zaštite, korišćenja i uređenja tih prostora;

stvaranje uslova za pravovremeno preseljenje stanovništva, izmeštanje sakralnih, komunalnih, infrastrukturnih i drugih objekata iz zone potapanja i neposredne zone zaštite izvorišta;

utvrđivanje elemenata za integralno upravljanje i zaštitu voda, na osnovu pravedne i izbalansirane politike usklađivanja nacionalnih/regionalnih interesa za korišćenje vodnih resursa s interesima lokalnih zajednica;

usmeravanje demografskih procesa u pravcu ublažavanja depopulacionih trendova i povećanja udela mlađih kontigenata stanovništva diverzifikacijom ekonomskih aktivnosti, stvaranjem uslova za zapošljavanje i radno angažovanje i povećanjem kvaliteta življenja;

stvaranje uslova za realizaciju kompenzacija lokalnom stanovništvu, usled značajnih ekoloških restrikcija, kroz razvoj kapitalne infrastrukture i objekata, aktivnosti i funkcija javnog značaja kao i stimulaciju postojećih i razvoj novih delatnosti (prvenstveno turizma i alternativne seoske ekonomije) kompatibilnih sa funkcijama i zaštitom vodoakumulacije;

stvaranje uslova za zadovoljavanje zdravstveno-rekreativnih, sportskih i kulturoloških potreba urbanog stanovništva iz okruženja;

zaštita i unapređenje kvaliteta životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i vrednosti;

uspostavljanje efikasnije kontrole zaštite, korišćenja i izgradnje prostora.

Zadaci na ostvarivanju opštih ciljeva utvrđuju se posebnim i operacionalizuju ciljevima po pojedinim tematskim oblastima. Posebni ciljevi za ostvarivanje posebne namene područja i opštih ciljeva zaštite, razvoja, korišćenja i uređenja prostora odnose se na:

uređenje i gazdovanje poljoprivrednim i šumskim zemljištem prema režimima i uslovima zaštite izvorišta;

zaustavljanje procesa degradacije pedološkog sloja preduzimanjem kompleksnih mera zaštite od erozije, s osloncem na uspostavljanje ekološki optimalnih odnosa između poljoprivrednih i šumskih površina, zatravljivanje oranica koje nisu pogodne za ekonomičnu ratarsku proizvodnju i/ili podizanje voćnih zasada, usklađivanje agrotehničkih mera s prirodnim pogodnostima i ograničenjima, melioracije pašnjaka i livada i sprovođenje tehničkih radova na saniranju degradiranih zemljišta;

sprečavanje negativnih uticaja poljoprivredne proizvodnje na kvalitet voda i zemljišta uspostavljanjem odgovarajućeg režima korišćenja i obrade poljoprivrednog zemljišta po zonama antierozivne i sanitarne zaštite, redukcijom štetnog uticaja postojećih stočarskih objekata na kvalitet zemljišta, voda i vazduha;

potpunije i racionalnije iskorišćavanje lokalnih pogodnosti za proizvodnju tržišno atraktivnih planinskih poljoprivredno-prehrambenih artikala, primarno za zadovoljavanje lokalne turističke tražnje, kao i za iskorišćavanje komparativnih i komplementarnih pogodnosti na širem, domaćem i izvoznom tržištu hrane;

utvrđivanje osnova održivog razvoja sa aspekta zaštite prirode, korišćenja prirodnih resursa, demografske obnove i unapređenja postojećih i razvoja novih delatnosti prilagođenih ograničenjima različitih režima korišćenja i uređenja planskog područja;

utvrđivanje i realizacija posebnih programa kojima će se kompenzirati ograničenja i stimulisati uspostavljanje režima i sprovođenje mera zaštite izvorišta, životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i vrednosti, kao i razvoj turizma i alternativne seoske ekonomije;

poboljšanje nivoa komunalne opremljenosti centara zajednice sela, naselja u blizini i u užoj zoni zaštite izvorišta i naselja sa turističkim funkcijama, razvojem i revitalizacijom vodoprivredne infrastrukture i komunalne opreme do nivoa kvaliteta koji obezbeđuje zaštitu izvorišta, životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara i vrednosti i omogućava poboljšanje uslova življenja;

rekonstrukcija, izgradnja i kvalitetno održavanje saobraćajne, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbeđuje racionalnija organizacija prostora, integralan razvoj i uređenje područja;

valorizacija turističko-rekreativnih potencijala organizovanjem sadržajno zaokružene i regionalno integrisane turističke ponude područja, usklađene s režimima i merama zaštite kvaliteta vode, prirodnih i kulturnih vrednosti i zasnovane na zadovoljavanju celogodišnje, prvenstveno izletničke tražnje urbanog stanovništva iz okruženja za specijalizovanim sportsko-rekreativnim, zdravstveno-rekreativnim, ekološkim i kulturološkim aktivnostima i sadržajima;

očuvanje biološke raznovrsnosti (specijskog, ekosistemskog i genetičkog diverziteta), geonasleđa (geoloških, geomorfoloških, hidrografskih, pedoloških, arheoloških i dendroloških mesta i fenomena) i predela;

zaštita, prezentacija i održivo korišćenje nepokretnik kulturnih dobara i uređenje njihove zaštićene okoline;

utvrđivanje mera zaštite od elementarnih i drugih nepogoda i zaštite od interesa za odbranu sa posebnim osvrtom na akumulaciju;

definisanje institucionalno – organizacionih i upravno – kontrolnih nadležnosti i obaveza za sprovođenja prostorno-planskih rešenja i kontrolu zaštite, izgradnje i korišćenja prostora.

Ciljevi održivog razvoja i zaštite, korišćenja i uređenja područja po tematskim oblastima

Za operacionalizaciju opštih i posebnih ciljeva održivog razvoja i zaštite, korišćenja i uređenja područja posebene namene utvrđuju se ciljevi po pojedinim tematskim oblastima, i to:

zaštita prirodnih resursa, prirode i vrednosti koja obuhvata:

zaštitu i očuvanje voda u slivu akumulacije „Stuborovni” u I i/ili I/II klasi kvaliteta;

realizaciju svih planiranih funkcija vodoakumulacije „Stuborovni” i planiranih radova na antierozionoj zaštiti sliva i zaštiti akumulacije od eutrofikacije;

izradu i sprovođenje posebnih programa za primenu metoda organske, odnosno biološke ili ekološke proizvodnje hrane, obezbeđenjem institucionalne i materijalne podrške uvođenju strogih sanitarno-higijenskih standarda i kontrole uslova držanja stoke i skladištenja stajnjaka, integralne zaštite i kompleksnog, odnosno ograničenog prihranjivanja biljaka, uvođenja savremenih metoda prerade i čuvanja stočne hrane i drugi;

sprečavanje neplanskog zauzimanja poljoprivrednog zemljišta u nepoljoprivredne namene i preduzimanje mera za očuvanje ili sukcesivno povećanje njegove prirodne plodnosti, očuvanjem nasleđene mreže naselja i nastanjenosti, obezbeđenjem mera regionalne agrarne politike za ukrupnjavanje poljoprivrednih gazdinstava i formiranje manjeg broja savremeno opremljenih planinskih farmi po uzoru na zemlje sa višim stepenom razvoja planinskih područja;

unapređenje stanja šuma uvećanjem obraslosti i negom visokih šuma bukve, intenzivnim merama nege u kulturama i veštački podignutim sastojinama četinara, intenzivnim merama nege/proredama u visokim mladim i srednjodobnim sastojinama i izdanačkim šumama, forsiranjem prirodnim i veštačkim putem obnovljivih autohtonih vrsta na boljim staništima, indirektnom konverzijom zrelih izdanačkih šuma na boljim staništima u visoki uzgojni oblik, direktnom konverzijom izdanačkih šuma na lošijim staništima istom ili drugom vrstom drveća i sprovođenjem mera zaštite šuma;

povećanje stepena šumovitosti pošumljavanjem autohtonim vrstama drveća slivnog područja u okviru bioloških antierozivnih radova i vanslivnog područja na šumskom zemljištu VI, VII i VIII bonitetne klase;

zaštitu, gajenje i racionalno korišćenje divljači, postizanje optimalne brojnosti populacije i što vrednijih trofeja osnovnih gajenih vrsta, uz aktivnu zaštitu nelovne divlje faune kao dela šumskog ekosistema;

definisanje ograničenja u pogledu organizacije lovnih i ribolovnih područja;

očuvanje prirodnih vrednosti i raznovrsnosti uspostavljanjem režima i sprovođenjem mera zaštite u skladu sa stepenom zaštite koji se ustanovi za planirani park prirode Valjevske planine;

iztraživanje i zaštita nepokretnih kulturnih dobara u zoni potapanja kroz dokumentaciju, konzervacijom i muzeološkom prezentacijom arheoloških nalaza i preseljenjem značajnog kulturnog dobra Crkve Gračanica;

integralnu zaštita vazduha, voda i zemljišta sprečavanjem incidentnih zagađenja i uvođenja ekološki neefikasnih proizvodnih tehnologija i postrojenja, kontrolisanim i sanitarno bezbednim prikupljanjem i prečišćavanjem otpadnih voda i prikupljanjem i evakuacijom čvrstog otpada, kao i razvojem sistema monitoringa kvaliteta životne sredine.

stanovništvo, naselja, javne službe i ekonomske aktivnosti koji obuhvataju:

zaštitu egzistencijalnih interesa lokalnog stanovništva obezbeđenjem dopunskih i alternativnih izvora prihoda stanovništva u turizmu, uslugama i drugim ekonomskim aktivnostima i povećanje dostupnosti i uređenosti prostora;

povećanje nivoa prirodnog obnavljanja i udela mlađih kontigenata stanovništva, smanjenje emigracionih kretanja, poboljšanje ekonomske strukture stanovništva i povećanje prostorne pokretljivosti stanovništva;

očuvanje mreže naselja razvojem funkcija centara zajednice naselja i turističkih naselja, unapređenjem nivoa njihove uređenosti i opremljenosti javnim službama i komunalnom infrastrukturom i očuvanjem naselja sa pretežno sezonski nastanjenim stanovništvom;

povećanje dostupnosti i kvaliteta usluga javnih službi, fleksibilnijom organizacijom, razvojem mobilnih službi i specijalizovanih programa dečje, zdravstvene i socijalne zaštite i kulture, racionalizacijom mreže i poboljšanjem obrazovnog procesa i kvaliteta opremljenosti objekata osnovnog obrazovanja;

disperzija malih i srednjih preduzeća i mikrobiznisa u centrima zajednice naselja i turističkim naseljima, u skladu sa raspoloživim resursima i ograničenjima zbog režima zaštite izvorišta;

povećanje fizičkog obima ukupne i tržišne proizvodnje jagnjećeg, junećeg i konjskog mesa, kravljeg i ovčijeg mleka i njihovih prerađevina, autohtonih vrsta koštičavog i bobičavog voća, lekovitog i aromatičnog bilja, šumskih plodova, ribe i drugo;

disperziju smeštajnih kapaciteta u naseljima, povećanjem njihove saobraćajne dostupnosti, infrastrukturne opremljenosti i modernizacijom, komunalnim opremanjem i komercijalizacijom postojećih i potencijalnih kapaciteta u seoskim domaćinstvima, vikend kućama i planinarskim domovima, i koncentracijom smeštajnih kapaciteta u podbranskoj zoni;

definisanje okvirnih kapaciteta, strukture i razmeštaja objekata i aktivnosti turističke ponude;

3. turizam koji obuhvata:

razvoj turizma i rekreacije sa raznovrsnim sportsko-rekreativnim i zabavnim aktivnostima na vodi, posebno u podbranskom delu, obalama vodoakumulacije i njenih većih pritoka, alpskog i nordijskog skijališta i izletišta Povlen, seoskog, ekološkog, lovnog i tranzitnog turizma;

razvoj originalne turističke ponude u prostoru bazirane na zaštiti i kulturološkom korišćenju prirode, prirodnih vrednosti, nepokretnih kulturnih dobara i etno-tradicije, kroz autentični smeštaj i komercijalno klubsko organizovanje pojedinačnih sportsko-rekreativnih sadržaja turističke ponude, proizvodnju i plasman tradicionalne i ekološki kvalitetne hrane, folklor, tradicionalne zanate i slično;

stvaranje uslova za zadovoljavanje celogodišnje, prvenstveno izletničke tražnje urbanog stanovništva Beograda, Novog Sada i drugih bližih većih gradova za specijalizovanim sportsko – rekreativnim, zdravstveno – rekreativnim i kulturološkim aktivnostima i sadržajima ponude u prostoru;

aktiviranje razvoja komplementarnih aktivnosti i struktura (planinska sela, poljoprivreda, mala privreda, infrastruktura, javne službe i drugo), uz podržavanje zaštite prirode, prirodnih i kulturnih vrednosti;

modernizaciju, komunalno opremanje i komercijalizacija postojećih i potencijalnih smeštajnih kapaciteta, posebno u seoskim domaćinstvima, kao i vikend kućama;

4. infrastrukturni sistemi koji obuhvataju:

završetak izgradnje višenamenske akumulacije „Stuborovni”;

susptituciju svih infrastrukturnih objekata ugroženih izgradnjom vodoprivrednih objekata višenamenske akumulacije „Stuborovni”;

integrisanje prateće infrastrukture Regionalnog Kolubarskog sistema i višenamenske akumulacije „Stuborovni” sa lokalnim komunalnim i infrastrukturnim sistemima;

razvoj lokalnog sistema vodosnabdevanja i sanitacija seoskih i turističkih naselja u skladu sa režimima zaštite izvorišta;

poboljšanje kvaliteta lokalne i regionalne putne mreže kao i drugih tehničkih sistema u skladu sa uspostavljenim režimima zaštite izvorišta, prirodnih i kulturnih dobara;

definisanje okvirnih kapaciteta i pravaca razvoja infrastrukture u skladu sa planiranom strukturom i razmeštajem potencijalnih korisnika;

povećanje saobraćajne dostupnosti i povezanosti centara u mreži naselja i zona razvoja turizma, dogradnjom i izgradnjom pojedinih kraćih deonica lokalnih puteva, radi ostvarivanja poprečnih/longitudinalnih veza putnih pravaca, odnosno formiranja saobraćajnih prstenova na planskom području;

razvoj specijalizovanog prevoza za različite kategorije korisnika (lokalnog stanovništva i turista);

izgradnju specijalizovanih saobraćajnih sistema (lako šinsko vozilo, heliodrom, žičare i drugi) i rekreativne infrastrukture (skijaške staze i drugo) u funkciji razvoja turizma;

obezbeđenje dovoljnog, sigurnog, kvalitetnog i ekonomičnog snabdevanja električnom energijom svih potrošača, povećanje gustine telefonskih priključaka i ravnomernija pokrivenost prostora telekomunikacionom mrežom i signalom mobilne telefonije, kao i šalterima poštanske službe u centrima zajednice naselja.

III. PLANSKA REŠENjA SA PRAVILIMA KORIŠĆENjA, UREĐENjA I ZAŠTITE PROSTORA

1. Regionalni Kolubarski sistem vodosnabdevanja „Stuborovni”

Ključni objekat regionalnog Kolubarskog sistema za snabdevanje stanovništva vodom i najvažniji objekat za regulisanje voda u okviru Kolubarskog rečnog sistema, za obezbeđenje vode za tehnološke potrebe, posebno u okviru REIS „Kolubara”, kao i za zaštitu voda reke Kolubare, predstavlja višenamenska vodoakumulacija „Stuborovni” na Jablanici.

Konfiguracija regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja „Stuborovni” na području Prostornog plana

Osnovnu konfiguraciju regionalnog Kolubarskog sistema vodosbadevanja „Stuborovni” predstavljaju:

1) brana i vodoakumulacija „Stuborovni” – brana „Stuborovni” planirana je na profilu Jablanice zapadno od uzvišenja „Visoka” (kota 557 m n.v.) u KO Stubo i istočno od uzvišenja „Divlji breg” (kota 572 m n.v.) u KO Rovni (grad Valjevo), oko 10 km uzvodno od ušća sa Obnicom, odnosno Kolubare. Brana je planirana kao nasuta brana, građevinske visine 75 m, sa glinenim jezgrom, potpornim telom od kamenog nabačaja i injekcionom zavesom; sa kotom krune brane na 363,5 m n.v., dužinom u kruni od 420 m i širinom od 8 m, sa kotom normalnog uspora (KNU) od 360 m n.v. i kotom maksimalnog uspora (KMU) od 362.5 m n.v., sa valobranom duž čitave krune brane i na bokovima, sa šahtnim prelivom (na koti od 360 m n.v. i prečnikom prelivne ivice od 22 m) dimenzionisanim na desetohiljadugodišnju vodu (Q0,01% =665 m3/s) pri čijoj se evakuaciji nivo u jezeru podiže do kote 362 m n.v., odvodnim tunelom i izlaznom građevinom, sa pristupnim mostom i vodozahvatnom građevinom (tornjem) u jezeru koja objedinjuje selektivno zahvatanje i ispuštanje vode za snabdevanje stanovništva i naselja (1,14 m3/s), snabdevanje tehničkom vodom REIS „Kolubara” (0,48 m3/s -1,0 m3/s), garantovani minimum (0.13 m3/s) i kontrolu potpunog pražnjenja vodoakumulacije, sa temeljnim ispustom (cev ( 1200 mm) i optočnim tunelom dužine oko 380 m, komandnom zgradom na platou između pristupnog mosta i krune branež, valobranom duž čitave krune brane i na bokovima, i sa predbranom građevinske visine oko 21 m, kotom krune 310 m n.v., dužinom u kruni od 155 m i širinom od 8 m.

Hidraulička i konstrukcijska stabilnost i bezbednost brane proverena je i za takozvanu maksimalnu verovatnu vodu QMPF = 1143 m3/s, koja predstavlja teorijski gornju granicu do koje bi se u najnepovoljnijim uslovima formiranja padavina mogao javiti poplavni talas, koji sa teorijskih oko 1140 m3/s retenzira na oko 470 m3/s. To znači da su sva naselja u dolini Kolubare mnogo bezbednija, jer vodoakumulacija zbog izuzetno efikasnog ublažavanja poplavnih talasa potpuno otklanja opasnost od poplava na čitavom toku Kolubare.

Iz vodoakumulacije „Stuborovni” obezbeđuju se samo nedostajuće količine vode najvišeg kvaliteta, nakon optimalne eksploatacije lokalnih izvorišta. Ispuštanje garantovanog (biološkog) minimuma od 0,13 m3/s, obavezno je u svim periodima kada se ne ispuštaju drugi protoci za potrebe REIS Kolubara. Ukoliko je ispuštanje za REIS veće od garantovanog minimuma, ispušta se taj veći protok, što ima povoljan uticaj na nizvodne ekosisteme. U toku izgradnje brane garantovani minimum obezbeđuje se putem optočnog tunela, a u toku punjenja vodoakumulacije putem temeljnog ispusta.

Ukupna zapremina vodoakumulacije „Stuborovni” iznosi 51 500 000 m3 od čega je korisna zapremina 49 500 000 m3 izmeđi KNU od 360 m n.v. i kote minimalnog radnog nivoa od 310 m n.v. (koja obezbeđuje gravitacioni tok do postrojenja za prečišćavanje vode „Pećina” iznad Valjeva), a zapremina za prijem nanosa 2000000 m3. Vodoakumulacija „Stuborovni” obezbeđuje ne samo godišnje, već i višegodišnje regulisanje protoka (prebacivanje dela protoka iz vodnih u sušne godine), što toj vodoakumulaciji daje izuzetno mesto u vodoprivrednom sistemu Republike Srbije, imajući u vidu dosta izražen fenomen uzastopnog nagomilavanja sušnih i vodnih godina. Voda koja se namenski ispušta iz vodoakumulacije „Stuborovni” prerađivaće se u maloj hidroelektrani (MHE) nizvodno od brane. Očekivani obim proizvodnje električne energije iznosi oko 5,1 GWh/godišnje.

Površina vodoakumulacije „Stuborovni” pri KNU iznosi oko 2,4 km2 i prostire se na oko 4,5 km rečnog toka Jablanice i oko 3 km rečnog toka Sušice, sa najvećom širinom jezera oko 800 m i najvećom dubinom oko 72 m. Kota nivoa u vodoakumulaciji pri evakuaciji takozvane desetohiljadugodišnje vode iznosi 362 m n.v., a površina vodenog ogledala oko 3 km2;

2) cevovod sirove vode – iz vodoakumulacije „Stuborovni” magistralnim cevovodom obezbediće se dovod sirove vode do PPV „Pećina”. Za realizacije ovog sistema predviđen je cevovod dužine oko 11 km (( 1000 mm). Prostornim planom je obuhvaćena deonica magistralnog cevovoda dužine oko 2 km, od brane (vodozahvatne kule u jezeru), nizvodno obalom Jablanice, do granice katastarske opštine Balinović.

1.2. Konfiguracija sistema vodosnabdevanja „Stuborovni” u fazi povezivanja sa drugim regionalnim sistemima

Ukoliko se u budućnosti pokaže da su potrebe za vodom veće, strateško opredeljenje je povezivanje regionalnog Kolubarskog sistema za snabdevanje stanovništva vodom sa slivom Drine. Osnovna ideja je da se u sliv Kolubare, upravo preko vodoakumulacije „Stuborovni”, prevede deo voda iz sliva Drine, kako bi se podmirili nedostajući bilansi voda na kolubarskom pravcu.

Planirano je da se vododelnica između sliva Drine i sliva Kolubare probije baznim tunelom. To bi se moglo ostvariti tunelskim dovodima kojima bi se prevodila voda i to:

najpre iz reka Trešnjice i Ljuboviđe, desnih pritoka Drine, odnosno iz planirane vodoakumulacije „Ravna Gora” na reci Trešnjici (na oko 600 m n.v., u blizini puta R-111 ispod vrhova Povlena) iz koje bi se upuštala voda u planiranu vodoakumulaciju „Zeleni Vir” na reci Ljuboviđi (na oko 500 m n.v., u blizini Soko Grada ispod vrhova Medvednika), ukupna dužina tunelskog dovoda od vodoakumulacije „Zeleni Vir” do izvorišnog dela reke Jablanice kod mesta Rebelj, iznosi oko 7 km, od čega je na području Prostornog plana oko 3 km, prevedena voda, sa količinom većom nego iz sopstvenog sliva, dalje bi prirodnim putem dospela u vodoakumulaciju „Stuborovni”;

dugoročno, neposredno iz Drine, što će biti bliže definisano koncepcijom rešenja sistema Srednje Drine.

Takođe, radi dopremanja nedostajućih količina vode najvišeg kvaliteta, predviđena je mogućnost povezivanja više regionalnih sistema, odnosno prevođenja voda najvišeg kvaliteta iz slivova Uvca i Rzava.

Konfiguracija objekata regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja „Stuborovni” izvan područja Prostornog plana

Objekte koji nisu obuhvaćeni Prostornim planom, a koji predstavljaju funkcionalni deo regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja „Stuborovni” predstavljaju:

1) postrojenje za prečišćavanje vode „Pećina” u Valjevu – PPV „Pećina” planirano je sa vršnim kapacitetom 1.800 l/s, koji će se realizovati u tri faze razvoja od po 600 l/s. U prvoj fazi razvoja PPV „Pećina” koja je realizovana na brdu Pećina iznad Valjeva (na koti 245 m n.v.) obezbeđen je prosečni godišnji kapacitet prerade od 840 l/s (i to 240 l/s iz starog i 600 l/s iz novog PPV), koja se obezbeđuje iz lokalnih izvorišta i to karstnog izvora „Paklje” (bruto kapaciteta od oko 120 do 400 l/s), toka reke Gradac (tirolski vodozahvat na lokaciji Degurić bruto kapaciteta od oko 400 l/s) i Jablanice (napušteni tirolski vodozahvat bruto kapaciteta od oko 90 l/s na koji se može računati u prelaznom periodu, do potpunog završetka brane i vodoakumulacije „Stuborovni”) i manjih karstnih izvora (bruto kapaciteta od 15-20 l/s kao dopune postojećem sistemu). U drugoj i trećoj fazi razvoja PPV „Pećina”, dogradnjom objekata na istoj lokaciji, kapacitet se povećava za oko 1200 l/s, koji se obezbeđuju iz vodoakumulacije „Stuborovni” i lokalnih izvorišta (osim reke Jablanice) budući da obezbeđuju vodu visokog kvaliteta;

2) cevovod izvorske vode – deo regionalnog sistema koji je realizovan je dovodni cevovod izvorske vode od izvorišta „Paklje” do PPV „Pećine” dužine oko 9 km. Kapacitet cevovoda izvorske vode obezbeđuje procenjeni obim vodosnabdevanja iz izvorišta „Paklje”;

3) magistralni cevovod za prenos vode čine magistralni cevovod za prenos sirove vode od vodoakumulacije „Stuborovni” duž doline Jablanice do PPV „Pećina”, dužine oko 11 km koji nije realizovan i magistralni cevovod za prenos čiste vode (( 1100 mm) od PPV „Pećina” do rezervoara u zoni svih naselja priključenih na regionalni sistem, u okviru kog je realizovana deonica magistralnog cevovoda (u sklopu rekonstrukcije Valjevskog vodovoda) od PPV „Pećine” do rezervoara „Gajine” u selu Bujačiću (na koti 228 m n.v.) dužine oko 3 km, a nisu realizovane deonice magistralnog cevovoda (duž doline Kolubare) rezervoar „Gajine”- Valjevo – Lajkovac i Lajkovac – Lazarevac. Sa magistralnog cevovoda predviđene su račve/kraci prema Mionici (kod Divaca), Ubu (kod Slovca) kao i Divčibarama (od rezervoara „Gajine”, u daljoj perspektivi).

Dinamika realizacije objekata regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja

Realizacija objekata regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja planirana je fazno sa dva subsistema:

1. prva faza razvoja – subsistem „Stuborovni” obuhvata:

1) realizovani objekti su:

– predbrana (visine 21 m, sa kotom krune 310 m n.v.) i deo brane (sa čijim se nasipanjem stiglo do kote 304 m n.v., odnosno do visine od oko 15 m, od projektovanih 75 m);

– objekti brane (šahtni preliv i odvodni tunel, optočni tunel i temeljni ispust, vodozahvatni toranj i pristupni most, odvodni kanal, pristupni putevi i drugi manji objekti);

– PPV „Pećina” 840 l/s (240 l/s iz starog i 600 l/s iz novog PPV);

– magistralni cevovod čiste vode (oko 3 km);

2) planirani objekti (do 2010. godine) su:

– završetak tela brane i stavljanje u funkciju vodoakumulacije „Stuborovni”;

– pribranska MHE (900 kVA);

– cevovod sirove vode dužine oko 11 km, od brane do PPV „Pećina”;

– magistralni cevovod Kolubarskog regionalnog sistema do rezervoara u Lazarevcu i sa odvajcima prema Mionici i Ubu;

2. druga faza razvoja – subsistem „Struganik” sa planiranim objektima (do 2020. godine) – brana i vodoakumulacija „Struganik” na Ribnici sa odgovarajućim cevovodom sirove vode do PPV, koje bi se priključilo na planirani magistralni cevovod Kolubarskog regionalnog sistema, čime će se omogućiti proširenje sistema na naselja na području opštine Ljig.

3. treća faza razvoja – povezivanje sa drugim regionalnim sistemima (perspektivno rešenje) – objekti za prevođenje voda najvišeg kvaliteta iz sliva Drine, odnosno slivova Uvca i Rzava.

Završetkom prve faze realizacije subsistema „Stuborovni”, uspostavlja se osnovno plansko rešenje regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja, koje će obezbediti:

1) snabdevanje vodom najvišeg kvaliteta – Vodoakumulacija „Stuborovni” omogućiće isporuku oko 1140 l/s sirove vode regionalnom Kolubarskom sistemu vodosnabdevanja, čime on postaje jedan od značajnijih sistema vodosnabdevanja u Republici Srbiji, sa prosečnom godišnjom preradom, odnosno isporukom oko 1800 l/s čiste vode. Obezbeđenost snabdevanja vodom je izuzetno visoka (97%), po čemu ovaj sistem postaje jedan od najpouzdanijih regionalnih vodovodnih sistema ne samo u Republici Srbiji, već i u svetu.

Prva faza razvoja regionalnog Kolubarskog sistema (do 2010. godine) omogućiće dugoročno (do 2050. godine) snabdevanje vodom stanovništva u konzumnoj zoni nizvodnih naselja priključenih na ovaj sistem, sa planiranim kapacitetom datim u Tabeli 3.

Tabela 3: Planirani kapacitet prve faze (2010. godine) Regionalnog Kolubarskog sistema

vodosbadevanja u vršnim uslovima rada

korisnik Ukupno(l/s) Valjevo Osečina Ub Lajkovac Mionica Ljig Rezerva (Lazarevac) kapacitet (l/s) 1030 / 95 120 95 II faza 460 1800

Sistem omogućava snabdevanje i seoskih naselja u zoni obuhvata krakova regionalnog sistema. Priključivanje seoskih vodovoda na regionalni sistem (uključujući i grupne sisteme Kukalj i Rovni na području Prostornog plana) može se vršiti po ispunjavanju sledećih uslova:

– svođenje gubitaka u mreži na manje od 20%;

– uspostavljanje pouzdanog i kontinuiranog mernog sistema potrošnje i gubitaka vode sa kontrolom ključnih tačaka u mreži odnosno granama sistema.

Prodajna cena vode, mora da pokrije troškove proste reprodukcije sistema, troškove zaštite izvorišta, kao i deo troškova proširene reprodukcije (oko 30%) koji se odnosi na dalji razvoj sistema;

2) snabdevanje tehnološkom vodom REIS Kolubara i upravljanje režimom malih voda na Kolubari – Vodoakumulacija „Stuborovni” omogućiće regulisanje voda u okviru Kolubarskog rečnog sistema i obezbeđenje isporuke vode (97%) za tehnološke potrebe čiji je dominantni korisnik REIS „Kolubara”, odnosno TE „Kolubara B” (snage 2(350 MW, u izgradnji).

Vode za tehnološke potrebe se namenski ispuštaju iz vodoakumulacije „Stuborovni” i transportuju rečnim koritom Jablanice i Kolubare. Vode se zahvataju iz toka Kolubare u zoni REIS (sa planiranim kapacitetom datim u Tabeli 4) i uvode u termoenergetski sistem, iz koga se najvećim delom ne vraćaju u Kolubaru. Garantovani minimum nizvodno od vodozahvata ne sme da bude manji od Qmin,mes,95%, i iznosi oko 1,8 m3/s, što zahteva da se uzvodno od zahvata obezbedi protok ne veći od 2,72 m3/s, a u uslovima povećane potrošnje 3,20 m3/s. Bez vodoakumulacije „Stuborovni” garantovani minimum nizvodno od zahvata za potrebe REIS „Kolubara” iznosio bi oko 0,4 m3/s (odnosno oko pet puta manje od biološkog minimuma), što bi dovelo do razaranja vodenih ekosistema na nizvodnom toku Kolubare.

Tabela 4: Planirani zahvat vode za potrebe REIS „Kolubara”

korisnik zahvatanje voda u m3/s protok Kolubare m3/s kontinualno(normalni uslovi korišćenja) maksimalno(periodi povećane potrošnje) uzvodno od zahvata nizvodno od zahvata TE Kolubara B 0,556 1,04 TE Kolubara A 0,36 0,36 Ukupno 0,92 1,40 2.72-3.20 1,8

Operativno upravljanje režimima malih voda ostvariće se ispuštanjem iz vodoakumulacije „Stuborovni”:

garantovanog minimuma od 0,13 m3/s;

protoka za potrebe REIS do oko 1,0 m3/s.

Namenski ispušteni protoci iz vodokumulacije „Stuborovni” značajno će popraviti ekološke prilike na Jablanici i čitavom nizvodnom toku Kolubare, posebno u zoni Valjeva (gde će i u malovodnim periodima biti ispunjeno čitavo minor korito regulisanog toka Kolubare, što će dati posebnu i ekološku i ambijentalnu vrednost toj akvatoriji u urbanom tkivu grada). U kriznim ekološkim situacijama havarijskog zagađenja Kolubare na nizvodnom pravcu, namenska ispuštanja iz vodoakumulacije „Stuborovni” se mogu povećati, što će se rešavati elastičnim upravljanjem tokom eksploatacije sistem;

3) hidroenergetsko korišćenje vodoakumulacije – Vodokumulacija „Stuborovni” se za hidroenergetiku koristi posredno. Pribranska MHE, sa tri agregata, prerađuje vodu koja se upućuje za potrebe regionalnog Kolubarskog sistema vodosnabdevanja (1140 l/s), Kolubarskog rečnog sistema za obezbeđenje vode za tehnološke potrebe (480-1000 l/s) i za garantovani minimum (130 l/s). Režim rada MHE je prilagođena koncepciji sistema tako da se voda za tehnološke potrebe i garantovani minimum ispušta neposredno u korito Jablanice, dok se voda za PPV „Pećine”, nakon dovođenja do kompezacionog basena, uvodi u cevovod sirove vode. U slučaju da, zbog niskih kota u vodoakumulaciji ((320 mnm), ne može da radi ni jedan agregat (energetski pad je manji od minimalno dopustivog sa gledišta performansi turbina), garantovani minimum se ispušta kroz odvojak, koji prolazi kroz mašinsku zgradu, tako da se 130 l/s ispušta neposredno, bez energetske prerade, čime se postiže puna sigurnost sistema u pogledu ispuštanja biološkog minimuma.

Mašinska zgrada (dimenzija 25 m x 5,7 m sa kotom oko 300,65 m n.v.), u kojoj su smešteni agregati, locirana je na levoj obali Jablanice, nizvodno od brane i zahvatnog cevovoda, sa pristupnim službenim putem širine 3m. MHE funkcioniše na principu tri fleksibilne energetske grupe, koje se mogu prilagođavati promenama količina vode koje treba ispuštati, Predviđeno je direktno priključenje MHE (ukupne snage 900 kVA) na distributivni sistem (u kombinovanom režimu rada „pralelno i ostrvski”), što će području Prostornog plana obezbediti pouzdanost u snabdevanju električnom energijom i u kritičnim razdobljima (npr. havarijske situacije u elektro energetskom sistemu). Elektrana će raditi u automatskom pogonu, bez posade. i obezbeđivaće prosečnu godišnju proizvodnju električne energije od oko 5,1 GWh;

4) ublažavanje talasa velikih voda i zaštita od poplava – Vodoakumulacija „Stuborovni” nema posebno rezervisan prostor za odbranu od poplava, ali ima vrlo veliku relativnu zapreminu, koja omogućava efikasno ublažavanje poplavnih talasa i svrstava je u vodoakumulacije sa višegodišnjim regulisanjem protoka, što je od posebnog značaja na delu toka Jablanice nizvodno od brane i na čitavom toku Kolubare (posebno u gradu Valjevu i zoni površinskih kopova REIS) sve do ušća u Savu. Zahvaljujući odabranoj dispoziciji prelivnih organa, predviđenom valobranu i odgovarajućim upravljanjem, vodoakumulacija „Stuborovni” je i u najnepovoljnijim uslovima kada poplavni talas nailazi na ispunjenu akumulaciju, bezbedna za: maksimalno verovatnu vodu (QMPF); desetohiljadugodišnje velike vode (povodanj verovatnoće javljanja 0,01% – Q0,01%, sa 665 m3/s smanjuje na samo 372 m3/s); petstogodišnje velike vode (povodanj verovatnoće 0,2% – Q0,2%); dvestogodišnje velike vode (povodanj verovatnoće 0,5% – Q0,5%), što zadovoljava najstrožije kriterijume zaštite većih gradova propisanih Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije; omogućava radikalno ublažavanje stogodišnjih (povodanj verovatnoće 1% – Q1%) i pedesetogodišnje velike vode (povodanj verovatnoće 2% – Q2%) koje su do sada pravile najveće štete. Tokom eksploatacije, u slučajevima kada poplavni talasi naiđu na delimično ispražnjenu vodoakumulaciju, nalaze se pod punom upravljačkom kontrolom i ispuštaju se kroz ispuste, najčešće bez prelivanja preko preliva. Na području sliva vodoakumulacije „Stuborovni” nema opasnosti od poplava, jer su naselja dovoljno uzdignuta u odnosu na Jablanicu, Sušicu i manje pritoke. Postoji mogućnost javljanja lokalnih problema manjih bujica, koji se mogu sanirati bez većih zahvata u prostoru;

5) zaštita kvaliteta voda – zaštita i održavanje kvaliteta voda na slivu vodoakumulacije „Stuborovni” sprovodiće se:

– održivim korišćenjem lokalnih izvorišta do količina koje ne ugrožavaju ekološke uslove u okruženju, što znači da se iz karstnih izvora i otvorenih vodotoka može zahvatati samo deo vode, kako bi se obezbedila protočnost vodotoka nizvodno od vodozahvata koja nije manja od male mesečne vode obezbeđenosti 80% odnosno od garantovanog minimuma, korišćenje aluvijalnih izvorišta podzemnih voda može obavljati do granica kada formiranje depresionog levka ne ugrožava ekološke i druge uslove;

– održavanjem kvaliteta voda vodotoka sliva i vodoakumulacije u propisanim I i I/II klasama kvaliteta, što obuhvata uspostavljanje zone zaštite, sprovođenje mera sanitacije naselja, radi sprečavanja unošenja efluenata i nutrijenata u vodotoke i jezero, zabranu ispuštanja svih otpadnih voda neposredno u povremene ili stalne vodotoke, kao i u podzemlje, primenom samoupojnih bunara, izgradnju kolektora, postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) i vodonepropusnih septičkih jama za objekte, naselja i zone planirane gradnje, zabranu građenja proizvodnih pogona koji kao otpadne materije imaju nutrijente, i/ili druge zagađujuće materije, striktnu kontrolu upotreba pesticida i drugih sredstava za zaštitu bilja. sa gledišta zaštite voda i zemljišta, uz stimulisanje proizvođača koji se opredele za proizvodnju tzv. biološki visoko vredne hrane, bez upotrebe pesticida;

– zaštitom vodoakumulacije „Stuborovni” od procesa eutrofikacije koja obuhvata zadržavanje u oligotrofnom, eventualno, na prelasku iz oligotrofnog u mezotrofno stanje, čime se obezbeđuje najviši kvalitet vode, zabranu kaveznog uzgoja riba, poribljavanje na osnovu odgovarajućih ihtioloških studija i projekta poribljavanja, uz poštovanje pravila da se, osim ribarskih komercijalnih funkcija, sagledaju i sve ekološke i zaštitne funkcije akumulacije;

– monitoringom kvaliteta vode po punjenju vodoakumulacije, s matematičkim modelom dinamičkih promena parametara kvaliteta akumulacije tokom vremena;

– monitoringom količina i kvaliteta vode na izlazu iz PPOV, kao ključne mere efektivnosti i valjanosti eksploatacije, što će predstavljati i uslov za izdavanje upotrebnih dozvola.

2. Režimi zaštite, korišćenja i uređenja prostora

Prostornim planom se:

1) rezerviše prostor za vodoprivredne objekte regionalnog Kolubarskog sistema vodosbadevanja „Stuborovni”, i to:

– branu i vodoakumulaciju „Stuborovni”, površine 3,35 km2, na području katastarskih opština Tubravić (1,2 km2), Stubo (0,81 km2), Rovni (0,62 km2), Kunice (0,30 km2), Sovač (0,21 km2), Sušica (0,11 km2) i Rebelj (0,05 km2);

– koridor magistralnog cevovoda sirove vode dužine oko 2 km (od ukupno oko11 km) i širine 10 m, na području katastarskih opština Rovni (dužine oko1 km i površine oko 0,01 km2) i Balinović (dužine oko 1 km i površine oko 0,01 km2);

2) uspostavljaju zone zaštite izvorišta regionalnog Kolubarskog sistema vodosbadevanja, tj vodoakumulacije „Stuborovni”.

Za rezervisan prostor i zone zaštite izvorišta utvrđuju se diferencirani režimi zaštite, korišćenja i uređenja.

Prostor rezervisan za vodoprivredne objekate i vodoakumulaciju „Stuborovni”

Na prostoru rezervisanom za izgradnju vodoprivrednih objekata i vodoakumulaciju „Stuborovni”, površine 3,35 km2, uspostavlja se režim strogo ograničene i kontrolisane izgradnje.

Do završetka izgradnje vodoprivrednih objekata i vodoakumulacije „Stuborovni” i privođenja prostora planiranoj nameni, odnosno pribavljanja zamljišta u javno vlasništvo, zabranjuje se izgradnja novih objekata. Bez posebnih ograničenja može se gazdovati šumskim i poljoprivrenim zemljištem, pod uslovom da se kod obradivih površina promene u obimu i načinu korišćenja ograničavaju na redovni plodored, a kod šumskog zemljišta na postojeći obim i strukturu šume.

Od ukupne površine ovog prostora oko 65% otpada na poljoprivredno, oko 28% na šumsko zemljište, a oko 7% na ostalo zemljište. Do 2008. godine se planira promena namene korišćenja:

1) svih pripadajućih 213,8 ha poljoprivrednih površina, koje su raspoređene po atarima naselja Tubravić (93 ha), Stubo (54 ha), Rovni (28 ha), Kunice (17 ha), Sovač (9 ha), Sušica (8 ha) i Rebelj (4 ha), usled čega će doći do smanjenja površina njiva za 91,5 ha, voćnjaka – 23,2 ha, livada – 64,2 ha i pašnjaka – 34,9 ha;

2) oko 65 ha šumskih površina.

U oblasti sanitarne zaštite u cilju zaštite kvaliteta voda potrebno je, pre punjenja akumulacije, izvršiti radove na uređenju zone potapanja, i to:

– obradu dna akumulacije, koja obuhvata uklanjanje vegetacionog pokrivača i površinskog sloja zemlje-humusa;

– dislokaciju objekata i sanaciju terena uz dezinfekciju površina;

– uređenje terena po završetku radova u zoni neposredne zaštite.

Zona neposredne zaštite

Na prostoru neposredne zaštite vodoakumulacije „Stuborovni” (u akvatoriji oko vodozahvatnog tornja i šahtnog preliva, nizvodno od krune brane i duž uzvodnog oboda krune brane) i zoni potapanja uspostavlja se režim strogog sanitarnog nadzora sa zabranom izgradnje, korišćenja prostora i odvijanja aktivnosti koje nisu u funkciji vodoprivrede.

Područje uže zone zaštite

Na području uže zone zaštite vodoakumulacije „Stuborovni” (8,24 km2) uspostavlja se režim stalnog sanitarnog nadzora, sa zabranom izgradnje i kontrolisanim korišćenjem prostora.

Izuzetno, dozvoljava se proširenje ili izgradnja novog stambenog objekta kao zamena postojećeg ili za rešavanje stambenih potreba članova postojećeg domaćinstva, kao i rekonstrukcija ekonomskih objekata uz obavezu kontrolisanog eliminisanja čvrstog otpada i obezbeđenja sanitarno bezbednog prikupljanja i prečišćavanja otpadnih voda. Za potrebe turističko-rekreativnog korišćenja vodoakumulacije dozvoljava se uređenje izletničkih i ribolovnih staza i planirano uređenje priobalja (plaže, otvoreni sportski tereni, pontoni, sidrišta i slično) sa sanitarno obezbeđenim objektima za dnevni boravak posetilaca i pratećom infrastrukturom (ložišta, zakloni od kiše i slično). Pored navedenih izuzetaka, na prostoru uže zone zaštite zabranjuje se gradnja svih investicionih objekata, osim objekata u funkciji zaštite i korišćenja vodoakumulacije. U užoj zoni zaštite zabranjena je eksploatacija kamena, šljunka, kao i svi drugi rudarski radovi.

Do donošenja integralnog programa uređenja poljoprivrednog zemljišta zadržava se postojeća struktura poljoprivrednih površina, uz poštovanje principa obrade i setve prema nagibu i tipu zemljišta. Upotreba sredstava za zaštitu bilja i mineralnih đubriva mora biti usaglašena, po vrsti i količini, sa agropedološkim uslovima i mogućnostima zaštite voda. Ograničava se obim ekonomske eksploatacije šuma, određivanjem ovih šuma za zaštitne šume kao prioritetnom funkcijom. Gazdovanje šumama uskladiće se sa interesima vodoprivrede, prvenstveno u pogledu zaštite od erozije i potencijalnih klizišta u toku eksploatacije vodoakumulacije.

Zabranjuje se formiranje deponija komunalnog otpada, proširenje i formiranje novih grobalja, zakopavanje uginule stoke, prevoz, skladištenje i ispuštanje opasnih i štetnih materija, kao vršenje drugih radnji koje mogu ugroziti vodoakumulaciju. Postojeća lokalna groblja se zatvaraju (bez izmeštanja grobnica). Prioritet ima obezbeđenje uslova za primenu odgovarajućih mera zaštite od oticanja stajnjaka, osoke, fekalija i drugih organskih zagađenja preko površinskih i otpadnih voda. Po uspostavljanju uže zone zaštite, potrebno je izvršiti sanitaciju postojećih stambenih i ekonomskih objekata, objekata za odmor i rekreaciju, kao i sanitarno uređenje terena (uklanjanje deponija, odlagališta stočnog otpada, osoke i slično), kao i izgradnju sanitarnih objekata i povezivanje ekonomskih objekata sa higijenskim deponijama na način da se spreči ispiranje u vodotoke što obezbeđuje investitor vodoprivrednog objekta. Čvrsti otpaci, kao i sadržaji iz nepropusnih septičkih jama i suvih nužnika, moraju se redovno tretirati i iznositi sa područja sliva na za to propisane lokacije.

Razvoj saobraćajne infrastrukture ograničava se na kategoriju lokalnih javnih, poljskih i šumskih puteva. Duž javnih puteva obezbeđuje se infrastruktura za prikupljanje atmosferskih voda, sa separatorima naftnih derivata. Putevi koji se izvode za potrebe vodoprivrede (kao što je službena saobraćajnica „Stubo-Poćuta-Brezovica-lokacija crkve Bakića Brdo” predviđena „Glavnim projektom Brane i akumulacije Rovni”, Sveska „Glavni projekat inspekcijskih saobraćajnica u zoni akumulacije”) kontrolisano će se koristiti i za potrebe lokalnog saobraćaja. Izgradnja prenosne i distributivne elektroenergetske i telekomunikacione mreže, lokalnih vodovoda i slično, nije ograničena.

Granice uže zone zaštite moraju biti vidno označene stubovima sa natpisnim pločama i to u razvnim linijama u razmaku od 500-1000 m, a u delu postojećih naselja u razmaku od najmanje 100 m i svim tačkama preseka sa javnim putevima, nadzemnim i podzemnim infrastrukturnim vodovima, vodotocima i kanalima.

Područje šire zone zaštite

Na području šire zone zaštite vodoakumulacije „Stuborovni” (104,58 km2) uspostavlja se režim selektivnog sanitarnog nadzora, sa kontrolisanom izgradnjom i korišćenjem prostora.

Korišćenje i uređenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta biće zasnovano na rešenjima i predispozicijama osnova zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog i šumskog zemljišta.

U naseljima i zonama sa stambenim, turističkim i ekonomskim objektima, kod kojih se na bilo koji način mogu ugroziti izdanske, površinske vode i vodoakumulacija, mora se obezbediti sanitarno bezbedno prikupljanje i prečišćavanje ili odvoćenje otpadnih voda van sliva vodoakumulacije, što uslovljava realizaciju kanalizacionih sistema i odgovarajućih PPOV, odnosno, tamo gde to nije racionalno ni izvodljivo, izgradnju i uređnje nepropusnih septičkih jama, uz organizovanje službe koja će se starati o njihovom pražnjenju i odvoženju van sliva. Takođe potrebno je sprovesti kompletnu higijenizaciju naselja sa izgradnjom higijenskih deponija, higijenskih klozeta, kao i asanaciju postojećih mini farmi, tako da ispunjavaju sve sanitarno-tehniče uslove koji obezbeđuju potpunu sigurnost od zagađivanja voda i tla.

Za potrebe turističko-rekreativnog korišćenja sliva vodoakumulacije dozvoljava se realizacija:

skijališta „Povlen” čije uređenje zahteva izgradnju skijaške (žičare, ski-staze) i druge prateće infrastrukturne i sanitarno obezbeđenih objekata za predah skijaša (ski restorani, zakloni i slično);

izletničkih, ribolovnih, planinarskih i biciklističkih staza, čije uređenje zahteva markiranje staza, izgradnju manjih objekata za predah turista (odmorišta, vidikovci, nadstrešnice za sklanjanje od nevremena) koji se rade kao rustični objekti;

zone izgradnje iznad zaseoka Dobrići (između regionalnog puta R-111 i Stubičke reke) u funkciji seoskog turizma i alternativne seoske ekonomije, pod uslovom sanitarno bezbednog prikupljanja i odvođenja otpadnih voda van sliva vodoakumulacije.

Rudarski objekti i radovi mogu se izvoditi uslovno, samo ako je u njihovom projektovanju i izvođenju obezbeđeno kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda, kao i njihova recirkulacija u proizvodnom procesu, odnosno odvodnjavanje prečišćenih voda izvan zona zaštite, prema posebnim tehničim propisima.

Razvojem i uređenjem regionalne saobrađajne infrastrukture obezbediće se uslovi za nesmetano odvijanje tranzitnog putničkog i robnog prometa, uz kontrolisan prevoz opasnih i štetnih materija, kao i drugih materija u količinama koje mogu trajno i u značajnom obimu ugroziti izvorište vodosnabdevanja. Duž regionalnioh puteva obezbediće se infrastrukture (vodonepropusne rigole i slično) i uređaji za prikupljanje, odvođenje i sanitarno prihvatljiv tretman zagađenih atmosferskih voda, kao i privremen prijem otpadnih materija u slučaju akcidenta u redovnom saobraćaju.

Razvoj i uređenje lokalne saobraćajne i tehničke infrastrukture realizovaće se bez posebnih zahteva u pogledu zaštite vodoakumulacije.

Područje izvan šire zone zaštite

Područje Prostornog plana izvan šire zone zaštite vodoakumulacije „Stuborovni” (54.41 km2) obuhvata prostor:

nizvodno od brane, na kom je izgrađena deonica obilaznice (R-111) vodoakumulacije i pristupni putevi vodoprivrednim objektima i predviđena izgradnja cevovoda sirove vode i drugih infrastrukturnih objekata, kompleksa akva-sitija i apartmanskog naselja;

vanslivne površine obuhvaćenih katastarskih opština, na čijem je delu predviđena zona nastanjivanja i izgradnje infrastrukturnih objekata u funkciji turizma i alternativne seoske ekonomije i druge aktivnosti.

Do izvođenja planirane infrastrukture, odnosno pribavljanja zemljišta u javno vlasništvo i zona izgradnje i nastanjivanja, zadržava se postojeće stanje u pogledu namene površina i načina njihovog korišćenja

3. Zaštita i korišćenje prirodnih resursa

3.1. Režimi korišćenja

Prostornim planom se radi efikasnog sprečavanja mehaničkog zasipanja, biološkog i hemijskog zagađivanja i drugih štetnih uticaja okruženja na vodoakumualciju „Stuborovni”, utvrđuju pravila korišćenja i uređenja poljoprivrednog, šumskog i vodnog zemljišta, i to:

1) zona neposredne zaštite se uspostavlja u akvatoriji, oko vodozahvatnog objekta (tornja) i šahtnog preliva, nizvodno od krune brane i duž uzvodnog oboda krune brane, a obezbeđuje ograđivanjem (u vodi bovama i na obali ogradom) i zabranom neovlašćenog pristupa;

2) uža zona zaštite – zemljište u užoj zoni zaštite koristiće se u skladu sa rešenjima odgovarajućih programa kompleksnog uređenja poljoprivrednog zemljišta, odnosno rešenjima opštih i posebnih osnova i programa gazdovanja šumama sa prioritetnom namenom zaštitnih šuma. Do donošenja navedenih pravila zadržava se postojeća struktura zemljišta koja obuhvata:

– oko 380 ha poljoprivrednih površina raspoređenih u atarima naselja Stubo (167 ha), Tubravić (67 ha), Sovač (46 ha), Rebelj (33 ha), Brezovice (32 ha), Sušica (19 ha), Rovni (9 ha) i Vujinovača (7 ha);

– oko 386 ha šumskih površina gde će se način obrade zemljišta prilagoditi nagibu terena, dubini humusnog horizonta i sadržaju skeletoidnih čestica. Na njivama nagiba iznad 5%, a u slučaju plićeg profila već iznad 3% treba primenjivati konturnu obradu, dok na voćnjacima nagiba iznad 8%, treba pri podizanju vršiti terasiranje. Kod livada i pašnjaka se mora voditi računa o njihovoj nosivosti, odnosno o usklađivanju broja stoke i vremena napasanja s prinosima zelene mase po jedinici površine. Dozvoljeno je umereno torenje pašnjaka i primena dobro prevrelog stajnjaka na njivama, svake četvrte godine u količini do 30 t/ha, pod uslovom rasturanja i zaoravanja odmah nakon donošenja. Zabranjena je primena osoke i azotnih đubriva, tako da se potrebe biljaka za azotom moraju zadovoljiti uvođenjem leguminoza (leptirnjača) u plodored, odnosno u postrne useve i međuuseve. Dozvoljena je umerena primena kalijumnih i fosfornih đubriva, u skladu s principima organske/ekološke poljoprivrede. Zabranjena je primena pesticida, tako da se zaštita bilja od bolesti i štetočina, kao i uništavanje korova, moraju ograničiti na biološke i mehaničke mere, uz mestimično kontrolisano korišćenje preparata i elementarnih hemijskih jedinjenja koja su dozvoljena u organskoj poljoprivredi (sumpor, plavi kamen, natrijum bikarbonat, parafinsko ulje i slično). Korišćenje neprevrelog stajnjaka, osoke, fekalija i drugih organskih zagađivača je zabranjeno.

Na obradivom zemljištu neposredno oko vodoakumulacije u pojasu širine do 50 m neophodno je formiranje zaštitnog pojasa travnih površina odnosno ilo-filterskih pojaseva, koji predstavljaju efikasnu biološku meru zaštite od erozije i izolacioni pojas od štetnih uticaja okruženja. Pojas travnih površina treba redovno kositi i negovati, radi podsticanja razvoja korenovog sistema, a na površinama s ređim biljnim pokrivačem, preporučuje se podsejavanje plemenitim travama s dodatkom leguminoza, kao i mestimično đubrenje kompostom u količini 20 t/ha. Zabranjena je ispaša stoke, primena mineralnih đubriva, pesticida, osoke i stajnjaka. Dozvoljeno je ograničeno i strogo kontrolisano sakupljanje pokošene trave, odnosno sena;

3) šira zona zaštite – zemljište u ovom režimu zaštite koristiće se uz poštovanje opštih pravila zaštite od erozije i racionalnog gazdovanja. U široj zoni zaštite nalazi se oko 5,725 ha poljoprivrednih i oko 4437 ha šumskih površina. Planira se pošumljavanje 1371 ha najslabijih poljoprivrednih zemljišta, što će se odraziti na smanjenje udela poljoprivrednih u ukupnim površinama sa 56% na 43%, što će imati pozitivan uticaj na povećanje biokapaciteta ukupnog prostora i poboljšanje ekonomskih uslova, odnosno rentabilnosti poljoprivredne proizvodnje. Šira zona zaštite je predisponirana za širenje metoda organske/ekološke proizvodnje hrane, pod uslovom obezbeđenja odgovarajuće institucionalne, stručno-savetodavne i marketinške podrške. Dozvoljeno je dozirano kompleksno prihranjivanje biljaka, u skladu s rezultatima hemijskih i fizičkih analiza zemljišta, kao i strogo kontrolisana primena pesticida u režimu integralne zaštite bilja. Posebnu pažnju treba pokloniti izboru odgovarajućih kultura, odnosno načinu obrade zemljišta prema pedološkim uslovima, nagibu i ekspoziciji, a zatim kalcifikaciji kiselih zemljišta, uspostavljanju antierozivnog plodoreda, poboljšanju kvaliteta sortnog sastava travnih ekosistema radi povećanja njihove produktivnosti, a stoga i zaštitne moći i slično. U široj zoni zaštite su planirani radovi na sanitaciji stajskog smeštaja i seoskih dvorišta i kuća. Uporedo sa pošumljavanjem preporučuje se i zatravljivanje oranica 7. i 8. katastarske klase što je od posebne važnosti za očuvanje/uspostavljanje mozaičke strukture predela, koja je poželjna sa stanovišta pune valorizacije uslova za razvoj turizma, kao osnovne komplementarne delatnosti seoskog stanovništva, u odnosu na poljoprivredu.

U široj zoni zaštite planirani su radovi na realizaciji skijališta „Povlen” koje će se u najvećoj mogućoj meri locirati na pašnjačkim prostorima i šumskim čistinama. Kod trasiranja ski-staza i ski-žičara za deonice gde je neophodno prosecanje šume biće urađene prethodne analize gubitaka šumske površine i drvne mase i usvojiće se varijanta koja je optimalna u odnosu na zaštitu prirode i ekonomiju šumarstva;

4) zona bez posebnog režima zaštite – zemljište u zoni van posebnog režima zaštite obuhvata oko 3435 ha poljoprivrednih i oko 1827 ha šumskih površina. Planira se podizanje 1148 ha šuma, usled čega će se udeo poljoprivrednih u ukupnim površinama smanjiti sa 56% na 43%. Sa stanovišta održivog korišćenja poljoprivrednog zemljišta i drugih prirodnih resursa, razvoj poljoprivredne proizvodnje treba usmeravati prema pravilima koja su utvrđena za zonu šire zaštite. Osnovni značaj imaće unapređenje stočarske proizvodnje osnivanjem većih farmi goveda, ovaca, koza i konja, uz mestimično oslanjanje na pašnu osnovu iz uže i šire zone zaštite.

Ključni preduslov za uvođenje navedenih pravila u poljoprivrednu praksu ima temeljno ispitivanje hemijskih, fizičkih, morfoloških i pedogenetskih osobina zemljišta područja Prostornog plana.

3.2. Zaštita i korišćenje poljoprivrednog zemljišta i razvoj poljoprivrede

3.2.1. Projekcije promena poljoprivrednih površina

Planirani hidrotehnički radovi i potrebe za pošumljavanjem na području Prostornog plana, koje su utvrđene u RPPKO, odraziće se u periodu do 2020. godine na smanjenje ukupnih poljoprivrednih površina za oko 2733 ha, od čega je 213,8 ha namenjeno formiranju područja akumulacije, 1371 ha pošumljavanju u slivu i 1148 ha pošumljavanju van sliva (Tabela 5).

Polazeći od ovih odrednica i potreba za zatravljivanjem plitkih i erodibilnih oranica koje su, takođe, utvrđene u RPPKO, na području Prostornog plana se do 2020. godine planiraju značajne kvantitativne i kvalitativne promene u korišćenju poljoprivrednog zemljišta (Tabela 6). U pitanju su promene usmerene kako na povećanje udela šumskih i travnih ekosistema u ukupnoj površini, tako i na poboljšanje proizvodno-ekonomskog potencijala oranica i voćnjaka.

Pri tome su posebno uvažene prirodne pogodnosti za ekološki bezbednu proizvodnju voća. Planira se obnova starih voćnjaka i podizanje oko 34 ha novih, što u zbirnom bilansu s voćnjacima zauzetim formiranjem akumulacije i zone neposredne zaštite, daje povećanje ukupnih površina voćnjaka za 10,8 ha, uz istovremeno povećanje njihovog učešća u strukturi korišćenja poljoprivrednog zemljišta sa 11,7% na 16,4%.

Ograničenja prirodne osnove, s jedne, i potrebe zaštite vodoakumulacije, s druge strane, nalažu da se u periodu do 2020. godine iz poljoprivredne proizvodnje isključi, u prvom redu oko 1500 ha oranica, uglavnom 7. i 8. katastarske klase, a zatim oko 1.060 ha pašnjaka, koji su pretežnim delom bonitetno predisponirani za šumske kulture. Ukupno smanjenje površina livada za oko 180 ha odražava dvosmerne promene, odnosno smanjenje za potrebe pošumljavanja (pretežnim delom u KO Brezovice) i formiranje akumulacije (ukupno 64,2 ha), s jedne, i podizanje sejanih livada na erodibilnim oranicama, s druge strane.

U celini gledano, u periodu do 2020. godine planira se smanjenje udela intenzivih kultura (njive i voćnjaci) sa 27% na 18,3%, odnosno povećanje udela šumskih i travnih ekosistema sa 69,6% na 76,6%, od ukupne površine Prostornog plana. Uporedo s tim se planira produktivnije, potpunije i racionalnije korišćenje smanjenih poljoprivrednih površina i povećanje udela voćnjaka, livada i obradivog zemljišta u ukupnim poljoprivrednim površinama (Tabela 7).

Tabela 5. Raspored poljoprivrednog zemljišta po zonama zaštite i KO 2006 – 2020. godina – u ha

R. Br. KO/godina Zone zaštite svega područje PP od toga po kulturama neposre-dna Uža šira van zona zaštite ukupno Njive Voćnjaci Popis 1991. Procena 2002. Brezovica 8.74 0.66 9.40 Vujinovača 1.74 1.21 2.95 D. Leskovice 1.55 5.35 6.90 Kunice 0.1 – 0.1 Rebelj 0.53 0.76 1.29 Sovač 0.45 – 0.45 Stubo 0.45 0.5 0.95 Taor – 3.0 3.0 Sitarice 0.15 – 0.15 Suvodanje – – – Ukupno: 13.71 11.48 25.19

U ostvarivanju planiranog unapređenja stanja postojećih šuma i povećanja površina pod šuma primenjivaće se sledeće mere gazdovanja šumama:

prirodna obnova, očuvanje i zaštita postojećih površina pod šumama od 6 744 ha, od kojih 4 917 ha na slivnom području;

intenzivne mere nege (čišćenjem i proredama) u kulturama i veštački podignutim sastojinama četinara na površini od 1 370 ha (u državnim šumama);

forsiranje prirodnim i veštačkim putem obnovljenih autohtonih vrsta drveća u kulturama četinara na boljim staništima na 562 ha (u državnim šumama);

intenzivne mere nege/proredama u visokim mladim i srednjedobnim sastojinama i izdanačkim šumama na 3 858 ha;

indirektna konverzija zrelih izdanačkih šuma na boljim staništima u visoki uzgojni oblik na 225 ha;

direktna konverzija izdanačkih šuma na lošijim staništima na 500 ha;

zaštita i negovanje sastojina visokog uzgojnog oblika (pre svega šume bukve) uvećanjem obraslosti i negom visokih šuma bukve (šuma oplodne seče dugog podmladnog razdoblja na 1 495 ha u državnim šumama), svođenjem na minimum površina prebirnih sastojina bukve, izbegavanjem negovanja velikih površina jednodobnih sastojina, zabranom i isključivanjem čiste seče na površinama većim od 1, odnosno 3 ha, osnovnim uzgojnim oblikom koju čine grupimično raznodobne bukove šume, nejednolične strukture sa veličinom različitih kategorija (grupa stabala) od 0,5 do 3 ha, s obzirom na vodozaštitnu namenu dužinom ophodnje od 150 godina za bukvu na boljim i srednjim staništima i od 180 godina na strmim i plitkim zemljištima, sa podmladnim razdobljem od 60 godina i uvođenjem intenzivnijeg gazdovanja, kako bi se stalnim i trajnim uzgojnim zahvatima u svim fazama starosti i razvoja osigurala što potpunija stabilnost i trajnost (u smislu postojanosti) ovih šuma;

zaštita i negovanje šumskih kultura, prvenstveno belog bora, crnog bora i smrče, na površini od oko 561 ha, i to: zahvati osvetljavanja (uklanjanje korova i okopavanje kultura) na 191 ha površina podignutih za poslednje tri godine i zahvati prorede u kulturama koje su već sklopljene i dostigle odgovarajuće dimenzije prečnika i visina na površini od 370 ha (dva puta u narednom desetogodištu), radi zaštite šuma neophodno je uspostaviti šumski red u vreme seča proreda, forsirati pojedinačna stabla lišćarskih vrsta koja su se od prorede zatekla na ovim lokalitetima, svesti rizik biološke nestabilnosti na najmanju moguću meru odustajanjem od daljeg masovnijeg unošenja četinara u sliv, postepeno zameniti vrste u sastojinama bora na staništima drugih vrsta drveća, dok četinare treba unositi samo kao pionirsku vrstu na potpuno degradiranim staništima;

rekonstrukcija visokih razređenih sastojina bukve nastalih prebirnim gazdovanjem, koje su posle izvršenih seča ostale neuredne prebirne šume, najčešće prekinutog sklopa, ili sastojine koje su podmlađivane, a nisu obnovljene, i to: u slučaju još uvek dovoljne visine inventara po jedinici površine (250-300 m2/ha) kombinovanim načinom (prirodno, veštački) može se izvršiti popunjavanje sastojina gde, pored bukve, mogu da se koriste i vrste plemenitih lišćara, pre svega javor, a u najvišim položajima na manjim površinama (do 0,5 ha) može se unositi jela, u slučaju potpunog razbijanja sklopa u uslovima gde je inventar spušten ispod kritičnog minimuma temeljnice, neophodno je izvršiti potpuno uklanjanje starih sastojina uz veštačko pošumljavanje oslobođenih površina napred navedenim vrstama, osnovni problem u izvođenju ovih radova je utvrđivanje opšteg potrošnog, a time i podmladnog razdoblja koje, s obzirom na zatečeno stanje, ne treba da bude duže od 30 godina, u sastojinama koje su prirodno podmlađene sa zaostalim semenjacima, neophodno je u najskorijem periodu (deset godina) ukloniti stabla matične sastojine, pri čemu sušenje šuma (bukve i kitnjaka) predstavlja faktor rizika i smanjuje mogućnost pouzdanog planiranja navedenih radova;

nega očuvanih izdanačkih šuma bukve, kitnjaka i cera koja, polazeći od njihovog starosnog doba i razvojne faze, podrazumeva skoro isključivo proredne zahvate u ovim šumama, s dugoročnim ciljem (za horizont od 40 godina) prevođenja u visoki uzgojni oblik, uz stvaranje biološki stabilnijih polidominantnih sastojina, intenzitet zahvata ne sme prelaziti 15% po zapremini zbog osnovne namene ovih šuma, dok planom prevođenja nižih u visoke šume treba obuhvatiti cca 50% površine ili oko 900 ha obzirom na posedovne odnose i uslove u kojima se šume nalaze;

melioracija izdanačkih šuma obuhvata uglavnom krajnje degradirane šume, bilo da se radi o staništu ili sastojini, pri čemu se mora izvršiti potpuna zamena sastojine veštačkim unošenjem iste vrste ili četinarskih vrsta na krajnje degradiranom staništu, u slučaju kad je zatečena sastojina toliko degradirana da je potpuno razbijen sklop, ne mora se ni vršiti njeno prethodno uklanjanje;

melioracija šikara i šibljaka obuhvata uklanjanje ovih „sastojina” i veštačko pošumljavanje staništa odgovarajućom vrstom na oko 50% površina od oko 400 ha, dok se ostale površine zadržavaju kao prirodna tvorevina nastala pozitivnom sukcesijom u ekstremima strmog stenovitog staništa;

sanitarna seča izdvojenih „zaštitnih protiverozivnih šuma” sa ciljem preventivne zaštite ovih šuma.

Ostvarivanjem sektorskih ciljeva i planiranih aktivnosti na unapređenju stanja šuma i pošumljavanju postićiće se: poboljšanje životne sredine u celini; zaštita slivnog područja izvorišta smanjenjem negativnih procesa površinske erozije; zaštita biodiverziteta i prirodnog bogatstva u šumskim ekosistemima; povoljniji odnos i dvostruko uvećanje učešća visokih šuma u ukupnom drvnom fondu; uvećanje sklopljenosti, obraslosti uz povoljnije učešće autohtonih, odabranih vrsta, a time i uvećanje biološke stabilnosti šumskih ekosistema; očuvanje zdravstvenog stanja sastojina i uvećanje kvalitativne strukture šuma; uvećanje funkcionalnih efekata šuma (zaštitnih, rekreativnih, proizvodnih i drugih); godišnje korišćenje oko3 520 m3 drveta, kao i ostalih šumskih proizvoda (gljiva, šumskih plodova i lekovitog bilja).

3.3.2. Antieroziona zaštita vodoakumulacije

Antierozivna zaštita sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, odnosno očuvanje njene zapremine od zasipanja, ostvariće se primenom bioloških i biotehničkih mera uređenja na lokalitetima koje ugrožava:

ekscesivna erozija na površini od oko 0,63 km2, pretežno u slivu Jablanice;

jaka erozija na površini od oko 5 km2, većim delom u slivu Jablanice, a manjim delom u slivu Sušice;

erozija srednjeg intenziteta na površini od oko 3680 ha sliva, od čega je na 13,71 km2 predviđeno pošumljavanje.

Potpuni efekti antierozivnih radova će se ostvariti ukoliko se obave pre punjenja vodoakumulacije.

Antierozivna zaštita vodoakumulacije „Stuborovni” obuhvataće i primenu:

bioloških mera uređenja, pre svega na površinama u okviru planiranog skijališta „Povlen” koje obuhvataju biološke mere uređenja, pre svega na površinama u okviru planiranog skijališta „Povlen” i to:

očuvanje parterne vegetacije, uz obavezno zatravljivanje proseka na deonicama gde je potrebno delimično prosecanje šume;

kompenzaciju prosečene šume pošumljavanjem slobodnih površina koje nisu u funkciji skijališta;

izbegavanje zemljanih radova, a u slučaju neophodnih intervencija primenu sanacionih antierozivnih radova i biološke rekultivacije terena;

biotehničkih mera (izrada pletara i zidića protiv spiranja) i tehničkih objekata (izrada gabionskih pregrada i pragova u cilju stabilizacije terena i vučenog nanosa), pre svega u gornjem delu sliva reke Jablanice.

Prostornim planom obuvaćene su površine koje pripadaju lovištu Magleš, a nalaze se van područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni” na području KO Donje Leskovice. Lovište je otvorenog tipa, visoko produktivno i namenjeno uzgoju, zaštiti i korišćenju plemenite krupne i sitne divljači (divlje svinje, srne, zeca, fazana i jarebice). Prema postojećim lovnim osnovama (planovima gazdovanja lovištima) konkretno stanište je bonitirano i predstavljeno u tabeli 10.

Tabela 10. – Bonitet staništa lovišta Magleš

Vrsta divljači OpštinaValjevo Optimalna brojnost komada Srna Zec Fazan Jarebica D. svinja 1.050 6.000 5.560 5.000 500 bonitet I I I I I I I I /I I I I I

Gazdovanje lovištem obuhvatiće aktivnosti na organizovanju lovnog turizma i edukaciji lovnih stručnjaka i lovaca sa ciljem zaštite i uzgoja divljači.

Trajno zaštićene vrste su vidre, hermelini, lasice, sove, sokolovi, orlovi, jastrebovi (osim kokošara), čaplje (osim sive), rode i eje. Van režima zaštite su lisice, divlje mačke, tvorovi, šakali, sive vrana i svrake.

Zaštita i korišćenje vodnog zemljišta

Uređenje i regulacija vodotoka sprovodiće se:

usklađivanjem tehničkih i bioloških radova na regulaciji vodotokova i zaštite od velikih voda, bujica i erozije priobalja sa planskim rešenjima subsistema „Stuborovni”;

posebnim, ambijentalno usklađenim, uređenjem priobalja i korita vodotoka u naseljima, turističkim mestima i punktovima (akva siti, ribolovne i izletničke staze i slično);

uređenjem vodotokova u zoni zaštite prirodnih i kulturnih dobara primenom naturalne regulacije i u skladu sa uslovima i merama zaštite dobara;

sanacijom lokalnih pojava odrona i klizišta, čišćenjem korita od nanosa, otpada i slično;

uklanjanjem/sanacijom postojeđih objekata na vodotokovima (vodenice, jazovi, prelazi i slično) koji ne ispunjavaju vodoprivredne uslove ili narušavaju vodni režim;

uspostavljanjem i uređenjem profila za merenje proticaja i kvaliteta voda na Jablanici, Sušici i većim pritokama;

regulacija vodotoka Jablanice nizvodno od brane u cilju obezbeđenja uslova za turističko rekreativno korišćenje u okviru akvatičkog kompleksa;

uspostavljanjem zaštitnog pojasa širine 10 m duž obala neregulisanih korita vodotoka, u kojima je zabranjena legalizacija postojećih i izgradnja novih objekata, koji ne ispunjavaju vodoprivredne uslove ili narušavaju vodni režim.

4. Stanovništvo, naselja, javne službe i privreda

4.1. Projekcija razvoja i razmeštaja stanovništva

Dugoročne projekcije broja stanovništva bazirane su na analizi trendova, s jedne strane i očekivanih razvojnih rezultata prema rešenjima Prostornog plana, s druge strane. Projekcije broja stanovnika date su u Tabeli 11.

Tabela 11: Projekcije broja stanovnika

Naselje  Broj stanovnika Projekcija broja stanovnika prema ispoljenim trendovima Projekcija broja stanovnika koja uključuje planske pretpostavke 1991 2002 Varijanta 1 Varijanta 2 2010 2020 Balinović 19 37 40 65 Brezovice 80 108 120 207 Vujinovača 35 40 54 122 D. Leskovice 105 133 150 227 Kunice 11 14 16 35 Mijači 32 42 50 78 Rebelj 16 17 34 62 Rovni 33 38 46 60 Sitarice 25 48 47 62 Sovač 14 21 33 61 Stubo 53 46 72 131 Sušica 55 57 80 120 Taor 74 78 100 152 Tubravić 114 85 110 149 UKUPNO 664 763 952 1531

U starosnoj strukturi stanovništva, predviđa se najveće učešće populacije u starosnoj dobi preko 60 godina, ali i značajno poboljšanje starosne strukture u korist mlađih kontigenata stanovništva (naročito do 40 godina starosti). Učešće mlađih kontigenata stanovništva i dalje će biti ispod proseka „ostalih” naselja središnje Srbije, s obzirom na intenzitet procesa starenja stanovništva i činjenice da se stanovništvo u naseljima na području Prostornog plana 2002. godine nalazilo u stadijumu najdublje demografske starosti (prosečna starost preko 43 godine).

4.2. Razvoj i organizacija mreže naselja i javnih službi

4.2.1. Razvoj i organizacija mreže naselja

Ulogu centara u mreži naselja imaće naselja sa povoljnijim saobraćajno-geografskim položajem, višim nivoom opremljenosti javnim službama i većom koncentracijom privrednih i neprivrednih delatnosti i stanovništva, koja će podsticati i usmeravati ravnomerniji i usklađeniji razvoj planskog područja.

Dominantnu ulogu i najrazvijenije funkcije na području grada ima regionalni i opštinski centar – Valjevo. Naselja s područja Prostornog plana gravitiraju i nalaze se, u dnevnoj izohroni Valjeva, izuzev Donjeg Taora koji gravitira opštinskom centru Kosjerić.

Ravnomerniji i usklađeniji razvoj područja obezbeđivaće organizacija mreže naselja zasnovana na zajednicama naselja sa centrima zajednica naselja i lokalnim centrima – naseljima sa specifičnim funkcijama i razvijenijim selima s pojedinim funkcijama. Razvoj mreže naselja i organizaciju zajednica naselja omogućiće očuvanje postojećih sela i zaselaka, uključujući i ona u kojima će se smanjivati broj stalno nastanjenih i povećavati udeo sezonski/periodično nastanjenih stanovnika. Očuvanje tih sela će se ostvarivati poboljšanjem saobraćajne i komunikacijske dostupnosti i mećusobne povezanosti naselja u zajednicama naselja i s centrima u mreži naselja, razvojem proizvodnih programa i turističkih sadržaja i aktivnosti i unapređenjem nivoa opremljenosti centara zajednice naselja i naselja sa specifičnim funkcijama komunalnom infrastrukturom, javnim službama i uslugama.

Funkciju centara u mreži naselja na planskom području imaće centri zajednice naselja – Poćuta/Tubravić, Donje Leskovice i Stave/Bobova (van planskog područja) i naselje sa specifičnim funkcijama – Poćuta (vodosnabdevanje, ribolov, aktivnosti na vodi, usluge, očuvan ekosistem) kao najznačajnije višefunkcionalno mesto, pojedine funkcije će razvijati seoska naselja sa turističkom funkcijom – Bebića Luka (Vujinovača), Rovni, Kunice-Sovač, Poćuta-Lukarići, Brezovice, Selaci, Jakovljevići-Maksimovići-Lazarevići, Dobrići-Mojići, Mravinjci-Belo Brdo-Gornji Taor i Donji Taor.

Centri zajednice naselja u svom gravitacionom području obuhvataju centar zajednice naselja Poćuta/Tubravić – naselja Vujinovača, Brezovice, Kunice, Mijači, Rovni, Rebelj, Stubo i Sovač., centar zajednice naselja Donje Leskovice – naselje Sušica i centar zajednice naselja Stave/Bobova – naselje Sitarice, dok će naselje Balinović, koje se nalazi u (široj) gravitacionoj zoni Valjeva, za pojedine funkcije gravitirati centru zajednice sela Poćuta.

Jačanje funkcija centara zajednice naselja ostvarivaće se razvojem uslužnih aktivnosti u Poćuti i proizvodnih (prehrambeno-prerađivački kapaciteti) i uslužnih aktivnosti u Donjim Leskovicama, kao i razvojem usluga javnih službi namenjenih pojedinim ciljnim grupama (dečja zaštita, osnovno vaspitanje i obrazovanje, zdravstvena i socijalna zaštita starih i drugo), lokalnom stanovništvu (mesna kancelarija s detaširanim opštinskim službama, katastar nepokretnosti i slično) i turistima (sport i rekreacija, kultura i slično).

Iniciranje i razvoj turističkih funkcija pojedinih sela i zaselaka podrazumeva razvoj različitih sportsko-rekreativnih aktivnosti, usluga i „receptivno-informativno-klubskih sadržaja”.

Pojedina seoska naselja će imati tendenciju smanjenja ili stagnacije broja stalno nastanjenih stanovnika. Očuvanje tih naselja povećanjem udela sezonski/periodično nastanjenih stanovnika biće uslovljeno razvojem turizma, šumarstva i intenzivne, tržišno orijentisane poljoprivredne proizvodnje na području Prostornog plana. Ekonomsko jačanje seoskih domaćinstava, uz obezbeđenje dobrih saobraćajnih i komunikacijskih veza, omogućiće zadovoljavanje njihovih potreba u centru zajednice naselja i u opštinskom centru.

U pogledu izgradnje i modernizacije putne mreže i opremanja komunalnom infrastrukturom prioritet imaju sledeća naselja:

naselja u blizini ili u užoj zoni zaštite izvorišta;

centri zajednice naselja;

seosko-turistička naselja.

Težište u programima integralnog ruralnog razvoja i kompenzacionim programima za ograničenja u razvoju zbog režima zaštite izvorišta imaće programi prilagođeni pojedinim ciljnim grupama. To se posebno odnosi na programe usmerene ka mlađem, radno sposobnom i fertilnom delu populacije, kao i na ostale programe koji mogu da budu dovoljno ekonomski atraktivni i socijalno i kulturno produktivni da zadrže stanovnike na selu i da podstaknu migracije iz prigradskih naselja i opštinskog centra, nudeći povoljnije uslove za privređivanje i bolji kvalitet življenja. Programima razvoja malih i srednjih preduzeća i mikrobiznisa, posebno u turizmu, podsticaće se zapošljavanje dela radno sposobnog stanovništva, u prvom redu mladih žena.

Posebnim programima neformalnog obrazovanja (obrazovanja odraslih, permanentnog obrazovanja, dopisnog obrazovanja i drugo), omogućiće se i podsticati profesionalno osposobljavanje i zapošljavanje radno sposobnog seoskog stanovništva. Saobraćajno posmatrano na većem delu planskog područja moguće je živeti na selu i raditi u gradu, jer se većina sela nalazi u dnevnoj (tridesetominutnoj) izohroni Valjeva.

4.2.2. Razvoj i organizacija javnih službi

Razvoj i organizacija javnih službi na području Prostornog plana ostvarivaće se:

ujednačavanjem dostupnosti javnih službi svim korisnicima, povećanjem kvaliteta usluga i fizičke dostupnosti objekata javnih službi u centrima u mreži naselja, diverzifikacijom i fleksibilnijom organizacijom usluga i mreže objekata javnih službi u javnom i privatnom sektoru;

pružanjem usluga predškolskih ustanova, radi prevazilaženja postojećih socijalnih i ekonomskih nejednakosti i ostvarivanja jednakih uslova za zaštitu, vaspitanje i razvoj dece, nezavisno od ekonomskih mogućnosti porodice;

racionalizacijom mreže objekata osnovnog obrazovanja i poboljšanjem obrazovnog procesa, uz proširivanje obuhvata specijalizovanog i subvencioniranog prevoza na sve učenike osnovnog i srednjeg obrazovanja;

obezbeđenjem socijalne zaštite svim korisnicima radi postizanja socijalne sigurnosti i različitih oblika socijalne i zdravstvene zaštite starih lica;

povezivanjem razvoja kulture i fizičke kulture s ostalim funkcijama naselja, formiranjem kombinovanih sadržaja (obrazovno-kulturnih, obrazovno-sportskih, kulturno-rekreativnih i slično);

približavanjem pojedinih usluga javne uprave korisnicima na planskom području (mesne kancelarije, katastar nepokretnosti i drugo).

Razvoj javnih službi usklađivaće se sa funkcijama naselja i zasnivati na novim programima, fleksibilnijoj organizaciji i modalitetima pružanja usluga prilagođenih različitim kategorijama i ciljnim grupama korisnika na planskom području.

Radi obezbeđenja veće dostupnosti i ravnopravnijeg korišćenja usluga dečje zaštite, vaspitanja i obrazovanja za decu uzrasta do šest godina, neophodno je uvođenje specijalizovanih programa i mobilnih ekipa dečjih ustanova u opštinskom centru, koje će koristiti postojeće (npr. isturena odeljenja četvororazrednih škola) ili namenski izgrađene višefunkcionalne javne i privatne objekte. Veće radno angažovanje mladih roditelja zahtevaće povećanje kapaciteta predškolskih ustanova, što će omogućiti postojeća organizacija predškolskih grupa ili formiranje predškolskih razreda pri osnovnim školama i/ili u zakupljenim privatnim objektima, uz odgovarajuću zdravstvenu, higijensku i pedagošku superviziju. Od posebne važnosti je da pravo na subvencionisanu cenu u predškolskim ustanovama ostvaruju i deca u privatnim ustanovama, kako bi se ostvarila zakonska jednakost dece, budući da se radi o subvencijama iz javnih fondova. To se naročito odnosi na privatne ustanove organizovane u naseljima u kojima ne postoji javna ustanova.

Organizacija objekata osnovnog obrazovanja će se zasnivati na matičnim osmogodišnjim školama u centrima zajednice naselja – Poćuti, Donjim Leskovicama i Stavi i povećanju njihove opremljenosti, sanitarne uređenosti (uvođenjem savremenih mokrih čvorova) i dostupnosti. Racionalizacija mreže i programi rekonstrukcije i obnove objekata četvrorazrednih škola zasnivaće se na demografskim promenama, kvalitetu i opremljenosti objekata, kvalitetu nastavnika i postignuća učenika i proceni mogućnosti za poboljšanje kvaliteta nastavnog procesa, uz aktivnu participaciju roditelja i učenika u donošenju odluka. Polazeći od tih kriterijuma, opredeljenje je da u prvom srednjoročnom periodu primene Prostornog plana mrežu objekata četvrorazrednih škola čine škole u naseljima Brezovica, Stubo, Sušice, Gornji i Donji Taor. Izuzev u Brezovici, objekti u ostalim naseljima će se sanirati, modernizovati i opremiti neophodnim učilima i didaktičkim sredstvima, dok se višak prostora može koristiti za potrebe organizovanja predškolskog vaspitanja i obrazovanja ili drugih javnih službi, u prvom redu za programe kulture i primarne zdravstvene zaštite. Učenici četvororazrednih škola u Sovaču i Vujinovači bi se, po dogovoru, preusmerili u matičnu osmorazrednu školu u Poćuti, odnosno u novu četvororazrednu školu u Brezovici, uz korišćenje postojećeg specijalizovanog autobuskog prevoza.

Za usluge srednjeg obrazovanja korisnici s planskog područja biće i dalje upućeni na mrežu objekata u opštinskom centru, uz obezbeđenje podjednake dostupnosti za sve učenike srednjih škola u gradu.

Primarna zdravstvena zaštita će se organizovati u postojećim objektima zdravstvenih ambulanti u Poćuti, Gornjoj Leskovici i Stavi (obe van planskog područja) i periodično u Taoru. Svi objekti će se sanirati i opremiti, a posebno će se organizovati mobilne ekipe za pružanje usluga primarne zaštite na terenu na poziv korisnika i preventivne zaštite i edukacije stanovništva po posebnim programima. Apotekarske i stomatološke usluge će se obavljati u javnom ili privatnom sektoru, stalno ili periodično, s organizovanjem apotekarskih usluga i na terenu.

Predstojeća reorganizacija zdravstva podrazumeva i svojinsku transformaciju, tj. aktivno uključivanje privatne lekarske službe. S obzirom na razlike u pogledu dostupnosti medicinskih usluga seoskog u odnosu na urbano stanovništvo, razvijaće se novi modaliteti organizacije zdravstvene službe u seoskim naseljima. Jedna od opcija je podsticanje privatnog sektora u seoskim naseljima u kojima ne postoji organizovano pružanje usluga zdravstvene zaštite. Podsticaji privatnog sektora mogu se ostvariti merama poreske politike i korišćenja javnih fondova namenjenih primarnoj zdravstvenoj zaštiti pod jednakim uslovima kao za javni sektor.

Ostvarivaće se neophodno povezivanje institucija primarne zdravstvene zaštite (dom zdravlja) s institucijama socijalne zaštite (centar za socijalni rad) i razvoj multidisciplinarnog timskog rada, radi zadovoljavanja potreba za različitim oblicima zaštite starih, naročito u seoskim naseljima sa povećanim udelom staračkih domaćinstava. Lokalna uprava, u saradnji sa privatnim sektorom, može da ponudi različite modalitete smeštaja, zaštite i brige penzionerima i starim licima, koje bi bile ekonomski isplative i održive, kao što su zajednice stanovanja starih ljudi, modifikovani tipovi domova za stare, forme doživotnog izdržavanja uz kontrolu i superviziju nadležnih službi i specijalizovanih organizacija, mobilne ekipe koje bi radile na neprofitnoj osnovi i slično.

Podjednakog značaja je i organizovanje mobilne veterinarske i savetodavne poljoprivredne službe u javnom i/ili privatnom sektoru, radi preventivne zaštite stoke, poljoprivrednih kultura i edukacije stanovništva na planskom području.

Najznačajnije ustanove kulture će i u budućnosti biti koncentrisane u gradu. Postojeći objekti u centrima zajednice naselja Poćuta i Donje Leskovice i naseljima Stubo i Taor će obnoviti funkciju domova kulture i omladine, uz obezbeđenje neophodne sanacije i opremanja. U seosko-turističkim naseljima će se, u skladu s razvojem turističkih aktivnosti i sadržaja, izgraditi ili adaptirati višefunkcionalni objekti s različitim sadržajima i programima. Te objekte bi trebalo osposobiti za pružanje bibliotečkih usluga, rad klubova (kompjuterski, muzički, video) i slično. S obzirom na razlike u pogledu dostupnosti usluga kulture stanovništvu, razvijaće se novi modaliteti organizacije u sklopu ustanova kulture u Valjevu, kao što su mobilne biblioteke, klubovi i drugo.

Fizička kultura i rekreacija će se odvijati na terenima za male sportove u sklopu školskih objekata, na fudbalskim terenima (u Brezovici), u malim višenamenskim salama u centrima zajednice naselja i u sklopu turističke ponude sportsko-rekreativnih sadržaja.

Razvoj i organizacija usluga lokalne uprave zasnivaće se na decentralizaciji rada gradskih službi po mesnim kancelarijama, čime će se obezbediti njihova dostupnost stanovništvu s planskog područja. Pružanje svih vrsta informacija, savetodavnih usluga, pribavljanje različitih dokumenata i drugih usluga stanovništvu biće organizovano u mesnim kancelarijama. Različitim vrstama nadzora – građevinskog, geodetskog, komunalnog, poljoprivrednog, sanitarnog i vodoprivrednog, biće omogućeno da se u mesnim kancelarijama povremeno pružaju savetodavne i inspekcijske usluge stanovništvu. Postojeća mreža mesnih kancelarija će se zadržati i modernizovati, a sa razvojem funkcija pojedinih naselja i proširivati.

4.3. Razvoj privrede

Razvoj privrednih delatnosti i struktura na području Prostornog plana ostvarivaće se:

potpunijim korišćenjem raspoloživih potencijala za razvoj poljoprivrede i turizma sa komplementarnim delatnostima;

unapređenjem postojećih i razvojem novih ekološki prihvatljivih delatnosti, njihovim ravnomernijim i selektivnim razmeštajem u skladu s režimima i merama zaštite izvorišta i životne sredine;

podsticanjem razvoja poljoprivrede (obnove stočnog fonda, razvoja stočarstva farmerskog tipa, voćarstva i drugo) i proizvoda ekološke poljoprivrede sa zaštitnom markom standarda kvaliteta i geografskog porekla;

razvojem dopunske, odnosno alternativne seoske ekonomije s mikro/malim proizvodnim pogonima, u skladu s tržišnim uslovima;

edukacijom stanovništva u oblasti zaštite voda, alternativne seoske ekonomije i turističke delatnosti (kultura stanovanja, negovanja pejsaža i okućnice, kulinarstvo, marketing, komunikacija, kulturni ambijent i slično).

Razvoj privrednih struktura na području Prostornog plana zasnivaće se na profitabilnosti, tehničko-tehnološkoj intenzivnosti, favorizaciji znanja, efikasnosti korišćenja prirodnih resursa i prostorno-ekološkoj prihvatljivosti.

Osnovni kriterijumi za usmeravanje razmeštaja proizvodnih kapaciteta su:

aktiviranje lokaliteta i usaglašavanje lokacionih zahteva privrednih programa s ekološko-prostornim kapacitetom i režimima zaštite zona zaštite izvorišta vodosnabdevanja;

infrastrukturno kompletiranje potencijalnih lokacija;

teritorijalno usklađivanje razvoja privrednih/proizvodnih aktivnosti u okviru seoske ekonomije, radi korišćenja izgrađenih fondova, smanjenja eksploatacionih i troškova putovanja zaposlenih;

zabrana lociranja ekološki rizičnih tehnologija s aspekta zaštite izvorišta vodosnabdevanja.

Potrebe novih proizvodnih kapaciteta i malih i srednjih preduzeća (u daljem tekstu: MSP) za lokacijama biće realizovane na sledeći način:

obezbeđenjem zasebnih infrastrukturno opremljenih lokacija površine 1-2 ha za smeštaj pogona u centrima zajednice naselja i drugim naseljima u široj zoni zaštite izvorišta u kojima je ispoljen interes za razvoj MSP;

izgradnjom mikro pogona u okviru postojećeg stambenog tkiva seoskih naselja, uz poštovanje pravila izgradnje i uređenja prostora i uslova zaštite životne sredine;

aktiviranjem i poboljšanjem infrastrukturne opremljenosti postojećih lokacija i napuštenih objekata (npr sušara, otkupnih stanica, proizvodnih hala, skladišta i drugo).

Smeštaj proizvodnih i uslužnih kapaciteta MSP trebalo bi naročito usmeravati na postojeće i nove lokacije, i to dominantno za:

1) proizvodne kapacitete u centre zajednice sela – Donje Leskovice-veza sa regionalnim putem ka Kosjeriću i Stave-veza sa regionalnim putem ka Osečini, van područja Prostornog plana;

2) uslužni sektor u centre zajednice sela – Poćuta-veza sa regionalnim putem ka Bajinoj Bašti i Donje Leskovice i seosko-turistička naselja na području Prostornog plana.

Koncepcija alternativne ekonomije seoskog domaćinstva zasniva se na sledećim kriterijumima:

izbor programa i organizacije omogućava da se dopunskim angažovanjem ostvari dodatni prihod i ne ometa osnovnu delatnost domaćinstva;

program proizvodnje iz alternativne ekonomije u određenoj fazi razvoja može da se usvoji kao bazno opredeljenje domaćinstva;

kvalitet organizacione i logističke podrške koji obezbeđuje organizator za realizaciju programa (inicijalni kapital za kreditiranje proizvodnje i otkup, plasman na tržištu).

Osnovni akteri u realizaciji koncepcije alternativne ekonomije seoskog domaćinstva na području Prostornog plana biće:

seoska domaćinstva kao male samostalne proizvodno-poslovne jedinice/pogoni za proizvodnju, locirani u naseljima i zaseocima na planskom području;

prerađivačke jedinice (finalna prerada, pakovanje i skladištenje) locirane na pogodnim lokacijama van uže zone zaštite izvorišta;

organizaciona jedinica kao nosilac integracije i zajedničkih funkcija (edukacija domaćinstava, komercijala, tehnologija, kontrola kvaliteta, plasman eko-proizvoda, marketing, organizacija posla i drugo) locirana u centru zajednice naselja Poćuta-Tubravić.

Kooperacija i koordinacija aktera u realizaciji koncepcije alternativne seoske ekonomije zasnivaće se na sledećim principima:

svako domaćinstvo je samostalni ekonomski entitet koji snosi sve rizike poslovanja na tržištu;

finalni proizvodi sa kojima se domaćinstva pojavljuju na tržištu imaju zajedničke tehnološke (jedinstven tehnološki proces i kvalitet proizvoda u potpunosti kontrolisan od organizacione jedinice) i tržišnom karakteristike (zajednički nastup na tržištu preko organizacione jedinice);

sistem predstavlja specifičnu formu integrisanja malih ekonomskih jedinica (domaćinstava/preduzeća) u tržišno relevantnog i konkurentnog subjekta.

Prioriteti razvoja alternativne seoske ekonomije u široj zoni zaštite izvorišta i van područja sliva, odnosno u ruralno-proizvodnoj zoni su:

poljoprivredna proizvodnja – voćarstvo (šljiva, dunja, jabuka, kupina, bobičasto voće, jagodičasto voće, malina), ratarstvo (pšenica, kukuruz, ječam, krompir, lekovito bilje), stočarstvo (tov junadi, govedarstvo, svinjarstvo, ovčarstvo, peradarstvo, kozarstvo, pčelarstvo) i uzgoj krznašica (nutrija, lisica i kunića);

prerada poljoprivrednih i šumskih proizvoda – sušare za voće, povrće, gljive i meso, pogoni za proizvodnju sira, preradu mesa, pripremu sekundarnog mesa za farme krznašica i pogoni za obradu drveta (proizvodnja suvenira, kaca, bačvi, drvenog pribora za čuvanje poljoprivrednih proizvoda, proizvodnja rustičnog etno-nameštaja, proizvodnja drvenih alata i drugo);

komplementarne delatnosti alternativnoj ekonomiji seoskog domaćinstva – turizam, ugostiteljstvo, trgovina i saobraćaj.

5. Infrastrukturni sistemi

5.1. Saobraćajna infrastruktura

5.1.1. Putna infrastruktura

Putnu infrastrukturu formiraće postojeći i planirani putevi koji su u funkciji posebne namene i integralnog razvoja i uređenja područja Prostornog plana.

Koncepcija razvoja putne infrastrukture je da se podigne kvantitet i kvalitet putne mreže, odnosno da se:

poveća saobraćajna dostupnost području Prostornog plana podizanjem kvaliteta saobraćaja na pristupnim putevima I reda (magistralnim) i putevima II reda (regionalnim), pre svega modernizacijom, rehabilitacijom i pojačanim održavanjem deonica regionalnih puteva R-111 Valjevo-Debelo brdo (granica opštine Bajina Bašta) i R-213 Valjevo-Mravinjci (granica opštine Kosjerić);

razvije lokalna putna mreža u funkciji:

pristupnih puteva za vezu brane i objekata brane sa regionalnim putem R-111;

adekvatnog povezivanja/priključenja naselja na novu trasu regionalnog puta R-111, odnosno saobraćaj regionalnih pravaca;

povećanja saobraćajne dostupnosti i povezanosti naselja međusobno, sa centrom zajednice sela Tubravić i Donje Leskovice, odnosno gradskim centrom Valjevo;

povećanja saobraćajne dostupnosti kontrolisanim korišćenjem puteva koji se izvode za potrebe vodoprivrede (prioritetno službene „lokalne” saobraćajnice „Stubo-Poćuta-Brezovica-lokacija crkve Bakića Brdo”);

povezivanja važnijih punktova turističke ponude u prostoru;

postizanja maksimalnog stepena asfaltiranosti;

poveća prohodnost/bezbednost regionalnih i lokalnih puteva pri prolasku kroz naselja, formiranjem uličnog profila puta.

Prioritet razvoja putne mreže na području Prostornog plana predstavlja realizacija i povezivanje deonica postojećih i planiranih regionalnih i lokalnih, službenih, kategorisanih i nekategorisanih puteva, i to:

deonica/obilaznica regionalnog puta R-111 (planska oznaka P-1), na pravcu Rovni/podbranski deo (A)-Tubravić (B), u funkciji izmeštanja deonice R-111 iz zone potapanja i uže zone zaštite vodoakumulacije i najkraćeg povezivanja podbranskog dela i centru zajednice naselja Tubravić, dužine oko 11 km;

deonica puta (planska oznaka P-2), na pravcu Rovni/podbranski deo (A)-Stubo (V), u funkciji najbližeg povezivanja podbranskog dela i sela Stubo dužine oko 1 km i planiranim lokalnim putem, ukupne dužine dužine oko 3.4 km, od čega oko 1,7 km planiranim lokalnim putem (veza sa L1021);

Tubravić (B) – Stubo (V), u funkciji povezivanja centra zajednice naselja Tubravić i sela Sušica i Stubo preko sledećih deonica puteva:

na pravcu Tubravić (B)-Brezovica (G) (planska oznaka P-3), postojećim asfaltnim lokalnim putem (L1019);

na pravcu Brezovica (G)-Selaci u KO Sušica (D) (planska oznaka P-4), postojećim seoskim putem, dužine oko 1 km, i planiranim lokalnim putem, dužine oko 1 km, sa novim mostom preko Sušice (veza L1019-L1022);

na pravcu Selaci (D) preko zaseoka Stojanovići i Vasiljevići-Sušica (Đ) (planska oznaka P-5), postojećim asfaltnim lokalnim putem (L1022);

na pravcu Sušica (Đ)-Stubo (V) (planska oznaka P-6), postojećim nekategorisanim putem od asfalta i makadama, dužine oko 5 km ;

deonica puta (planska oznaka P-7), na pravcu Đuranovac R-213 u KO Donje Leskovice (E)-Selaci u KO Sušica (D), postojećim nekategorisanim šumskim putem, dužine oko 3 km, u funkciji najbržeg povezivanja Mravinjaca, Sušice i Stuba;

deonica puta (planska oznaka P-8), na pravcu presek grebenskog puta Valjevskih planina i R-213 u KO Taor preko Makovišta, Skrapeža, ispod Bedema, Velikog Povlena i Trešnjice (Ž)-Debelo brdo R-111 u KO Vujinovača (Z), postojećim nekategorisanim putem, dužine oko 8 km, u funkciji povezivanja regionalnih puteva R-111 i R-213, vikend naselja Mravinjci i Debelo Brdo i skijališta Povlen;

deonica puta (planska oznaka P-9), na pravcu Debelo Brdo R-111 u KO Vujinovača (Z)-odvajanje za Planinarski dom Medvednik (I), postojećom nekategorisanom deonicom grebenskog puta Valjevskih planina, dužine oko 13 km;

deonica puta (planska oznaka P-10), na pravcu odvajanje od grebenskog puta (I) – planinarski dom Medvednik/Vasina Voda u KO Rebelj (J), postojećim nekategorisanim putem, dužine oko 0.6 km (veza sa L1020);

deonica puta (planska oznaka P-11), na pravcu planinarski dom Medvednik (J)-zaseok Kneževići u KO Rebelj (K)-Mijači (L), postojećim nekategorisanim putem, dužine oko 3 km i lokalnim putem, dužine oko 3,3 km (L1020);

deonica puta (planska oznaka P-12), na pravcu Bebića Luka preko zaseoka Arsići i Vujići u KO Vujinovača (Lj)-R-111 (M), postojećim lokalnim putem, dužine oko 3.2 km, u funkciji povezivanja Bebića Luke sa R-111 (L1018);

deonica puta (planska oznaka P-13), na pravcu zaseok Dobrići u KO Brezovice (N)-planirano polazište skijališta Povlen (Nj), postojećim nekategorisanim putem, dužine oko 1,5 km;

deonica puta (planska oznaka P-14), na pravcu Dobrići u KO Brezovice (N)- veza sa R-111 (M) postojećim nekategorisanim putem, dužine oko 1 km;

deonica puta (planska oznaka P-15) planirano polazište skijališta Povlen (Nj)-veza sa R-111 (O), planiranim putem, dužino oko 0.5 km, u funkciji alternativnog povezivanja skijališta sa kružnim putem i R-111;

deonica službenog (lokalnog) puta, na pravcu „Stubo-Poćuta-Brezovica-lokacija crkve Bakića Brdo” dužine oko 8,3 km, u funkciji inspekcijske saobraćajnice u zoni vodoakumulacije, alternativnog povezivanja naselja i povećanja saobraćajne dostupnosti.

Planirani razvoj putne mreže obezbeđuje mogućnost uspostavljanja javnog saobraćaja koji će se odvijati po malom, srednjem i velikom prstenu, u funkciji turizma i potreba lokalnog stanovništva i aktivnosti (Tabela 13), kao i službenog saobraćaja u funkciji vodoakumulacije i kontrolisanog lokalnog saobraćaja.

Realizacija saobraćajnih prstenova odvijaće se kroz tri faze, i to u:

fazi postojeće izgrađenosti putne mreže (2008. godine):

na relaciji podbranski deo (A)-Tubravić (B)- Brezovica (G)-Dobrići (N)-R-111 (M)-Debelo Brdo (Z)-Tubravić (B)-Podbranski deo (A) sa alternativom direktnog pravca podbranski deo (A)-Tubravić (B)-Debelo Brdo (Z);

formiranjem „malog saobraćajnog prstena” (u okviru Brezovičko-Tubravićke visoravni), Tubravić (B)- Brezovica (G)-Dobrići (N)-R-111 (M)-Tubravić (B), ukupne dužine oko 16,5 km;

u fazi optimalne izgrađenosti putne mreže (do 2010. godine):

na relaciji podbranski deo (A)-Tubravić (B) – R-111 (O) – polazište skijališta (Nj) – Dobrići (N)- Brezovica (G)- Selaci (D) – Sušica (Đ) – Stubo (V) – podbranski deo (A),

formiranjem „srednjeg saobraćajnog prstena” (koji se u severnom delu poklapa sa velikim prstenom, a u južnom delu doseže do ulaza u ski-stadion Povlen), ukupne dužine oko 38,1 km, sa pristupom lokalitetima Debelo Brdo (Z) i Mravinjci (S) direktno sa srednjeg saobraćajnog prstena” najkraćim pravcima;

u fazi konačne izgrađenosti putne mreže (do 2020. godine):

na relaciji podbranski deo (A)-Tubravić (B)-Debelo Brdo (Z)- Mravinjci (S)- Đuranovac R-213 (E) – Matića Ravan – Selaci (D) – Sušica (Đ) – Stubo (V) – podbranski deo (A);

formiranjem „velikog saobraćajnog prstena” (približno po obodu slivnog područja), ukupne dužine oko 69, km, sa posebnim pravcem na relaciji Debelo Brdo (Z) – planinarski dom Medvednik (I)-Kneževići (K) – Mijači (L), delovima unutrašnje veze koja se namenski koristi za programske ture i ustanovljenjem lokalnih veza na relaciji ulaz u skijalište (Nj) – Tubravić (B) – Brezovica (G) – Selaci (D) na unutrašnjem saobraćajnom prstenu.

U okviru planiranog sistema saobraćaja predviđaju se odgovarajuća autobuska stajališta na kontaktu građevinskih područja naselja, turističkih lokaliteta i koridora mreže puteva, što je preduslov za integrisanu turističku ponudu područja.

Tabela 13: Bilans trasa saobraćajnih prstenova na području Prostornog plana (u km)

saobraćajni prsten deonica puta regionalni lokalni grebenski postojeći planirani ukupno/područje PP km 1 mali Tubravić (B)-Brezovica (G) – 4.76 – – Brezovica (G)-Dobrići (N) – 3.65 – – Dobrići (N)-R111 (M) – – 1-rekonstr. – R-111 (M)-Tubravić (B) 7.09 – – – ukupno 1 16.5 7.09 8.41 1 – 2 srednji podbranski deo (A)-Tubravić (B) 11 – – – Tubravić (B)-R111 (O) 8.63 – – – R-111 (O)-polaz. ski. (Nj) – – 0.5-izgradnja – polaz. ski. (Nj)-Dobrići (N) – – 1.5-izgradnja – Dobrići (N)-Brezovica (G) – 3.65 – – Brezovica (G)-Selaci (D) – – 2-izgradnja – Selaci (D)-Sušica (Đ) – 2.43 – – Sušica (Đ)-Stubo (V) – – 5-rekonstr. – Stubo (V)-podbranski deo (A) – 1.7 1.7 – ukupno 2 38.08 19.63 7.75 10.7 – 3 veliki podbranski deo (A)-Tubravić (B) 11 – – – Tubravić (B)-Debelo Brdo (Z) 12.23 – – – Debelo Brdo (Z)-Mravinjci (S) – – – 8.9/1.3 Mravinjci (S)-Đuranovac R213 (E) 6.13 – – – Đuranovac R213 (E)-Selaci (D)- – – 3-izgradnja – Selaci (D)-Sušica (Đ) – 2.43 – – Sušica (Đ)-Stubo (V) – – 5 – Stubo (V)-podbranski deo (A) – 3.37 – – posebni pravci D. Brdo (Z)-odvajanje od greb. puta (I) – – – 10.9/7 odvajanje od greb. puta (I)- pl. dom Medvednik (J) – – 0.6- – pl. dom Medvednik (J)-Kneževići (K) – – 3 – Kneževići (K)- Mijači (L) – 3.3 – – ukupno 3 69,86 29.36 9.1 11.6 19.8/8.3

Realizacija službenog (lokalnog) puta (do 2010. godine) odvijaće se u skladu sa „Glavnim projektom inspekcijskih saobraćajnica u zoni akumulacije” (Energoprojekt 1991. godina) i Prostornim planom na pravcu „Stubo-Poćuta-Brezovica-lokacija crkve Bakića Brdo”.

Na svim putevima u užoj zoni zaštite vodoakumulacije uspostavlja se trajna zabrana prevoza opasnih i štetnih materija i izgradnja pratećih putnih objekata koji mogu ugroziti izvorište. Zagađene atmosferske vode sa kolovoznih površina se pre uvođenja u recipijente, prepuštaju kroz separator naftnih derivata.

5.1.2. Ostala saobraćajna infrastruktura

Prostornim planom se u funkciji razvoja turističke ponude i zaštite područja predviđa:

izgradnja trase za lako šinsko vozilo (planska oznaka P-16), na pravcu Mravinjci (R)-Debelo Brdo (P), kroz Dijavice, postojećim nekategorisanim šumskim putem, dužine oko 7 km, u funkciji službenog puta za potrebe turizma, šumarstva i skijališta „Povlen”, predviđenog za celogodišnje korišćenje;

izgradnja heliodroma u blizini turističkog naselja Debelo Brdo (van područja sliva vodoakumulacije), na spoju planinskih kompleksa Poven i Jablanik, uz regionalni put R-111;

razvoj multimodalnog saobraćaja kombinovanjem i povezivanjem funkcija daljinskog drumskog, vazdušnog, šinskog i/ili lokalnog kabinsko-gondolskog saobraćaja;

razvoj rekreativne infrastrukture odnosno vertikalnog transporta žičarama, u funkciji:

alpskog skijališta ski-stadiona „Povlen” i to preko 22 ski-žičare ukupne dužine oko 20 km;

saobraćajnog povezivanja planiranih turističkih lokacija na nižim nadmorskim visinama sa visinskom zonom i skijalištem i to glavne/pristupne (četvorosedne ili kabinske-gondolske) žičare, na pravcu Stubička reka-Povlen, u dužini oko 2450 m, sa visinskom razlikom od 571 m, predviđene za celogodišnje korišćenje, što će doprineti boljoj turističkoj ponudi u prostoru i smanjenju učešća motornih vozila.

5.2. Hidrotehnička infrastruktura

Na području Prostornog plana razvijaće se dva lokalna sistema, i to:

– sistem za obezbeđenje vode najvišeg kvaliteta za snabdevanje vodom seoskih i turističkih naselja;

– sistem za zaštitu voda i obezbeđenje vode za tehniče potrebe.

5.2.1. Lokalno vodosnabdevanje

Planirana potrošnja vode najvišeg kvaliteta na planskom području iznosi oko 29 l/s, i izračunata je na osnovu standarda po vrstama korisnika za sela 250 litara po korisniku dnevno (l/k/d), turiste u privatnom i apartmanskom smeštaju 200 l/k/d, turističke punktove 100 l/k/d, izletnike 25 l/k/d i 55 litara dnevno po uslovnom grlu stoke.

Prema raspoloživim resursima, rasporedu korisnika voda i prognoziranim potrebama za vodom naselja i turističkih lokaliteta na području Prostornog plana, sistem za obezbeđenje voda najvišeg kvaliteta, neće biti jedinstven već formiran od više grupnih ili pojedinačnih lokalnih sistema, koji će biti međusobno povezani ili će prestavljati parcijalna rešenja vodosnabdevanja. Osnovna koncepcija lokalnog sistema vodosnabdevanja zasnivaće se na:

grupnom sistemu „Kukalj”, koji koristi vode iz tri kaptaže na lokacijama Jasen i Pavlova Kosa (na zapadnom delu Povlena) kapaciteta oko 7 l/s, bez prečišćavanja (sem hlorisanja) kojim se snabdeva osam sela, od kojih Donje Leskovice, Stubo i Sušicu na području Plana, u istočnoj zoni sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, s tim da se za ovaj sistem se predviđa:

u prvoj fazi, rekonstrukcija i poboljšanje radnih performansi (po projektu koji je urađen u sklopu realizacije vodoakumulacije „Stuborovni”), kojom će se obebediti veća pouzdanost sistema, povećati kapaciteti primarnih cevovoda, prateće opreme (vazdušnih ventila i drugo) i rezervoarskih prostora, uz smanjenje gubitaka u mreži ispod 20%;

u drugoj fazi, povezivanje sa lokalnim podsistemom „Rovni” i proširenje funkcija na sela u centralnom i zapadnom delu sliva vodoakumulacije (stvaranjem prstenaste strukture lokalnog cevovoda);

2) planiranom vodovodu „Rovni”, koji koristi vode iz vodoakumulacije „Stuborovni” koje bi se prečišćavale u PPV „Rovni”, lociranim nizvodno od brane, kapaciteta 45 l/s (3(15 l/s). Lokalnim sistemom „Rovni” se na trajan i pouzdan način rešava pitanje vodosnabdevanja najvećeg broja naselja u severnom i centralnom delu sliva akumulacije „Stuborovni” (Rovni, Kunice, Mijači, Poćuta, Tubravić, Rebelj, Brezovica sa okolnim zaseocima). U okviru ovog sistema, koji će biti pod stalnom kontrolom i u higijenskom i u upravljačkom smislu, predviđene su dve grane sa dve primarne crpne stanice (CS) i to:

istočna grana sistema sa CS „Stuborovni II”, kapaciteta (2+1)(15 l/s i cevovodom (200 mm, koji se kod rezervoara „Visoko” (na uzvišenju u zoni zaseoka Bakali, na koti 552 m n.v.) spaja sa korigovanom trasom sistema „Kukalj”;

zapadna grana sistema sa CS „Stuborovni I”, kapaciteta (2+1)(15 l/s i cevovodom (200 mm, čija trasa vodi prema rezervoaru „Kunice” (u zoni istoimenog sela, na koti 456 m n.v.) i rezervoaru „Poćuta” (u zoni istoimenog sela). U okviru zapadne grane sistema Rovni predviđene su dve pomoćne CS, CS „Poćuta”, kapaciteta (2+1)(10 l/s (kod rezervoara „Poćuta”) koja potiskuje vodu prema rezervoarima „Rebelj” (u zoni istoimenog sela, na koti 530 m n.v.) i „Tubravić” (u zoni istoimenog sela, na koti 530 m n.v.) i CS „Tubravić” kapaciteta (2+1)(5 l/s (kod rezervoara „Tubravić”), iz koje se voda prepumpava u rezervoar „Vis” (severno od sela Brezovice, na koti 630 m n.v.), odakle se vodi dalje na istok, gde se (u zoni sela Sušica) povezuje sa korigovanom i primarnom trasom sistema „Kukalj”.

Pouzdanost lokalnog vodovodnog sistema „Rovni” se mora primeriti kriterijumima funkcionisanja gradskih vodovodih sistema, uz predviđanje svih potrebnih službi za uredno održavanje sistema. Za naselja koja nisu obuhvaćena ovim sistemom i sistemom „Kukalj”, snabdevanje vodom vršiće se iz lokalnih izvorišta, s obezbeđenošću ne manjom od 95%.

postojećim lokalnim vodozahvatima iz izvora i vrela u prvoj fazi i novokaptirane izvore u drugoj fazi, sa odgovarajućim cevovodnim mrežama kojima će se voda od izvorišta dopremati do potrošača van objedinjenog sistema lokalnog vodosnabdevanja i to u naseljima Balinović, Sitarice i Taor (van sliva vodoakumulacije) i manjim zaseocima naselja Brezovice i Vujinovače, (koji se nalaze bliže grebenu Valjevskih planina). Vodosnabdevanje turističkih naselja Dobrići – Mojići (KO Brezovice), Debelo Brdo (KO Vujinovača) i Mravinjci – Gornji Taor (KO Taor) rešavaće se posebnim vodozahvatima u okviru raspoloživih kapaciteta lokalnih izvora većim delom van sliva vodoakumulacije (sliv Skrapeža i Trešnjice), uz istraživanje mogućnosti povezivanja sa lokalnim sistemima na području sliva.

Na svim objektima lokalnih sistema vodosnabdevanja sprovodiće se redovni sanitarni nadzor i po potrebi obezbediti hlorisanje vode. Realizacija lokalnih vodovodnih sistema neće postavljati veće zahteve u pogledu zauzimanja prostora, jer se radi o ukopanim cevovodima, najčešće duž lokalnih puteva i malim gabaritima objekata rezervoara i prekidnih komora.

Tabela 14: Prognozirane potrebe za vodosnabdevanje i izvorišta

naselja potrebe u vodi (l/s) način vodosnabdevanja ukupno u slivu van sliva do 2010. godine dugoročno Balinović 0.88 – 0.88 postojeći i novokaptirani izvori sa hlorisanjem Vujinovača 3.19 0.88 2.31 Sitarice 0.62 – 0.62 Taor 4.88 – 4.88 D. Leskovice 2.64 – 2.64 lokalni sistem „Kukalj” Stubo 1.43 1.43 – lokalni sistem „Kukalj” i planirani „Rovni” Sušica 1.36 1.36 – Brezovice 3.83 3.83 postojeći i novokaptirani izvori i planirani lokalni sistem „Rovni” Kunice 0.50 0.50 – postojeći izvori i planirani lokalni sistem „Rovni” Mijači 0.69 0.69 – Rebelj 0.56 0.56 – Rovni 5.57 0.57 5.0 Sovač 0.70 0.70 – Tubravić 2.18 2.18 – Ukupno l/s 29.03 12.7 16.33

5.2.2. Zaštita voda i obezbeđenje vode za tehničke potrebe

5.2.2.1 Odvođenje atmosferskih i komunalnih otpadnih voda

Prema rasporedu postojećih i planiranih sadržaja i naselja na području Prostornog plana i konfiguraciji terena, rešenje evakuacije i prečišćavanja otpadnih vode, vršiće se putem individualnih vodonepropusnih objekata i grupnih kanalizacionih sistema sa odgovarajućim PPOV s mehaničkim i biološkim tretmanom, posebno u centru zajednice naselja Tubravić i Donje Leskovice i zonama turističkog razvoja.

Kod disperzovanih i nepristupačnih naselja sa većim brojem zaseoka i manjih grupacija domaćinstava, odvođenje otpadnih voda vršiće se:

na području sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, putem individualnih vodonepropusnih objekata (sengrupa), odakle će se redovno evakuisati (cisternama), van sliva do PPOV ispod podbranskog kompleksa. Uredno pražnjenje septičkih jama biće podržano odgovarajućim komunalnim servisom i informacionim sistemom, i vršiće se na osnovu njihovog monitoringa, nezavisno od dojave korisnika;

van područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, selektivnom primenom primarnog mehaničkog prečišćavanja putem vodonepropusnih septičkih jama sa običnim taložnicama kojima se postiže stepen prečišćavanja 25-75 % i sekundarnog biološkog prečišćavanja gde se, zajedno sa prethodnim objektom, postiže stepen prečišćavanja 90-95%, uz eventualno hlorisanje pre upuštanja u recipijent, koji će imati najmanje II a klasu kvaliteta vode.

Predviđena je realizacija sledećih kanalizacionih sistema:

sistem kompleksa „akvasiti Stuborovni” sa odgovarajućim PPOV u podbranskom delu, sa predviđenim uređajem za prijem otpadnih voda koje se cisternama zahvataju iz septičkih jama, u naseljima i sadržajima na području sliva i dovoze u PPOV (u perspektivi ovaj sistem će se vezati za subregionalni kanalizacioni sistem koji će ići od PPOV dolinom Jablanice ka Valjevu);

sistem centra zajednice naselja Tubravić sa odgovarajućim PPOV, koji će se u perspektivi priključiti na separatni gravitacioni sistem Tubravić-PPOV u podbranskom delu. Za dispoziciju otpadnih voda centra zajednice naselja Tubravić postoje dve alternativne trase kolektora, i to:

– alternativa A, od Tubravića koridorom R-111 do preko mosta na Jablanici, a potom levom severnom obalom vodoakumulacije, u gravitacionoj zoni naselja Rebelj, Mijači, Sovač, Kunice, Rovni, do planiranog PPOV u podbranskom delu;

– alternativa B, od Tubravića, desnom obalom vodoakumalacije u gravitacionoj zoni naselja Sušica i Stubo, do planiranog PPOV u podbranskom delu;

sistem centra zajednice naselja Donje Leskovice sa odgovarajućim PPOV (van sliva vodoakumulacije);

separatni gravitacioni sistem turističkog naselja:

– Debelo Brdo sa PPOV iz kog će se prečišćene vode ispuštati van područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, odnosno u sliv reke Trešnjice, uz mogućnost perspektivnog priključenja na neki subregionalni kanalizacioni sistem;

– Mravinjci sa PPOV iz kojeg će se prečišćene vode ispuštati van područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, odnosno u sliv reke Skrapež, uz mogućnost perspektivnog priključenja na neki subregionalni kanalizacioni sistem;

– Dobrići-Mojići koji će se u perspektivi priključiti na separatni gravitacioni sistem Tubravić-PPOV u podbranskom delu (do realizacije konačnog rešenja odvođenje otpadnih voda iz sadržaja ovog turističkog naselja vršiće se putem individualnih vodonepropusnih objekata, koji će se redovno evakuisati cisternama do PPOV ispod podbranskog kompleksa „akvasiti Stuborovni”).

Lokalni sistemi kanalisanja otpadnih voda sa PPOV, moraju funkcionisati tako da održavaju kvalitet voda vodotoka u propisanim klasama kvaliteta, odnosno da upuštaju prečišćene vode u recipijente koji će imati najmanje II klasu vode.

Projektom sanitarne zaštite brane i vodoakumulacije „Stuborovni” predviđeni su sledeći radovi:

na prostoru akumulacije i brane za 62 domaćinstva uklanjanje svih objekata, sa sanitarnom neutralizacijom poljskih nužnika, septičkih jama, odlagališta kućnog i stočnog otpada i drugog zagađenog zemljišta;

u užoj zoni zaštite za 356 domaćinstava: izgradnja tipskih higijenskih nužnika sa vodonepropusnom jamom, uz prethodno sanitarno neutralisanje postojećih objekata i za sva domaćinstva sa stočnim fondom izgradnja tipskih, vodonepropusnih bazena i jama za osoku, uz prethodno sanitarno čišćenje postojećih odlagališta;

u široj zoni zaštite za oko 664 domaćinstva sanitarna neutralizacija nehigijenskih poljskih nužnika i septičkih jama, za sva domaćinstva sa stočmim fondom izgradnja, tipskih, vodonepropusnih bazena i jama za osoku, uz prethodno sanitarno čišćenje postojećih stajskih odlagališta i đubrišta, za oko 664 domaćinstva: izgradnja, tipskih, higijenskih nužnika, sa vodonepropusnom jamom i za oko 25 domaćinstava izgradnja sanitarnih, vodonepropusnih, septičkih jama.

Troškovi sanitacije postojećih domaćinstava, odnosno, objekata namenjenih za stalni i povremeni boravak predstavljaju deo investicionih vrednosti objekata vodoakumulacije „Stuborovni”.

Atmosferske vode sa građevinskih područja uvodiće se kišnom kanalizacijom i otvorenim kanalima u lokalne recipijente. Atmosferske vode sa regionalnih puteva, javnih parkirališta i lokalnih puteva (u užoj zoni zaštite), pre upuštanja u recipijent, moraju imati predtretman za odvajanje naftnih derivata.

5.2.2.2. Sistem za obezbeđenje voda za tehničke potrebe

Sistem za obezbeđenje vode za tehničke potrebe koristiće:

1) vodoakumulaciju „Stuborovni” i to za potrebe snabdevanja vodom podbranskog akvatičkog kompleksa, za šta će se koristiti namenski ispušteni protoci za tehnološke i ekološke potrebe;

2) vodotoke, tirolske vodozahvate i mikrovodoozahvate (ispod Đukića visa, Zavčare i Kukalja sa pregradom oko 7 m visine) sa posebnom hidrantskom mrežom i drugim sistemima za transport tehničke vode, namenjene za: protivpožarnu zaštitu, pravljenje snega na skijalištu „Povlen” u zimskom periodu i zalivanje zalivađenih površina skijališta u letnjem periodu, hidroenergetske potrebe, navodnjavanje poljoprivrednih površina i pranje javnih površina.

Način izgradnje objekata sistema za obezbeđenje voda za tehničke potrebe iz vodotoka, tirolskih vodozahvata i mikrovodoozahvate utvrdiće se:

1) uslovima nadležnog preduzeća za gazdovanje vodoakumulacijom i zavoda nadležnih za zaštitu prirodnih i kulturnih dobara;

2) ugovorom između korisnika voda i preduzeća nadležnog za gazdovanje vodoakumulacijom ili slivnim područjem (posebno se odnosi na količine i postupak zahvatanja voda, visina nadoknade i troškove izgradnje vodozahvata);

3) projektnom dokumentacijom i kroz izradu odgovarajućih urbanističkih planova, pri čemu se za zone mikrovodozahvata primenjuju režimi zaštite i pravila izgradnje i uređenja prostora utvrđeni u poglavlju 2. Režimi zaštite, korišćenja i uređenja prostora ove glave.

5.3. Elektroenergetska infrastruktura

Razvoj energetske infrastrukture zasnivaće se na uspostavljanju efikasnog sistema upravljanja i korišćenja energetskih objekata i mreže kao i korišćenju alternativnih izvora energije. Elektroenergetsku mrežu formiraće postojeći i planirani napojni i distributivni vodovi, koji su u funkciji posebne namene, odnosno pouzdanog napajanja električnom energijom i posle izgradnje brane i formiranjem vodoakumulacije „Stuborovni” i integralnog razvoja i uređenja područja Prostornog plana.

5.3.1. Dalekovodi i trafo stanice

Tranzitni DV 220 kV „TS Bajina Bašta-Valjevo-TS Obrenovac A” (DV 213/1) i „TS Bajina Bašta-TS Valjevo 3” (DV 227/1) nisu u koliziji sa posebnom namenom prostora. U koridoru ovih dalekovoda, pored redovnog održavanja i nadzora, predviđena je izgradnja još jednog DV na relaciji „TS Bajina Bašta- TS Valjevo 3”.

Prostornim planom se zadržava postojeđa, osnovna, konfiguracija napojne i distributivne visokonaponske elektroenergetske mreže. Potrošači na ovom delu teritorije grada Valjeva napajaju se iz TS „Valjevo 2”, 35/10 kV (koja se nalazi van područja plana) preko 10 kV mreže (dvadeset deonica) ukupne dužine oko 44 km i 23 TS 10/04 kV i to: „Balinović” (KO Balinović); „Sitarice” (KO Bobova); „Mojići”, „Brezovice 1” i „Xelati” (KO Brezovice); „Bebići”, „Vujići” i „Lukarići” (KO Vujinovača); „Panići”, „Donje Leskovice”, „Lazarevići”, „Mravinjci” i „Tripkovići” (KO D. Leskovice); „Kneževići” (KO Rebelj); „Brana”, Jablanica 1” i „Jablanica 2” (KO Rovni); „Sovač” (KO Sovač); „Mihajlovići” (KO Stubo); „Rebići 1”, „Novakovići 1” i „Novakovići 2” (KO Sušice); i „Poćuta” (KO Tubravić). Postojeći vazdušni DV 10 kV kojima se napajaju naselja na području Prostornog plana, kao i postojeće TS 10/04 kV se zadržavaju. Predviđa se rekonstrukcija elektroenergetskih objekata prioritetno u centru zajednice naselja Tubravić i Donje Leskovice, zonama turističkog razvoja i ostalim naseljima.

Razvoj elektroenergetske mreže u funkciji posebne namene područja, predviđa realizaciju:

sedam TS 10 kV i to: Debelo Brdo i Novakovača (KO Vujinovača); Kunice (KO Kunice); Rovni (KO Rovni); Selaci i Rebići 2 (KO Sušice); Tubravić (KO Tubravić);

osam trasa DV 10 kV, ukupne dužine oko 23 km i to:

– dve u funkciji izmeštanja dela elektroenergetskih instalacija na području akumulacije i brane „Stuborovni”, odnosno iz zone potapanja, izgradnjom deonica TS 10/0,4 kV „Brana”-TS 10/0,4 kV „Poćuta” (odnosno do račve na DV 800 m ispred TS Poćuta), u dužini od oko 4,7 km, koja se pruža desnom obalom Jablanice, odnosno vodoakumulacije „Stuborovni” (trasa DV postavljena na 48 tipskih armirano-betonskih stubova visine 12 m, dva puta prelazi vodoakumulaciju i ukršta se više puta sa lokalnim i seoskim putevima, dok su kuće i ostalim seoski objekti izbegnuti gde je to bilo moguće) i TS 10/0,4 kV „Poćuta” kod sušare u Poćutama (odnosno od račve na DV ispred Poćute)-TS 10/0,4 kV „Sovač”, u dužini oko 1,3 km, koja se pruža sa desne ka levoj obali Jablanice odnosno vodoakumulacije „Stuborovni” (trasa DV je postavljena na 18 tipskih armirano-betonskih stubova visine 12 m, jednom prelazi reku Jablanicu odnosno tangira vodoakumulaciju sa zapadne strane, neposredno u blizini ušća Jablanice);

– šest u funkciji pouzdanijeg snabdevanja električnom energijom seoskih naselja, izgradnjom deonica od račve na DV TS „Brana”-TS „Poćuta” do račve na DV TS „Novakovići 2”-„Brezovice 1”, u dužini oko 5,1 km, od račve na DV TS „Brana”-TS „Poćuta” ka planiranoj TS „Tubravić 2” odnosno do TS „Poćuta”, u dužini oko 1,8 km, od TS „Jablanica 1” do planirane TS „Rovni”, u dužini oko 1,5 km, od TS „Vujići” do planirane TS „Novakovača” i planirane TS „Debelo Brdo”, u dužini oko 4,3 km, od račve na DV TS „Novakovići 2”-„Brezovice 1” do planirane TS Rebići 2, u dužini oko 1,5 km, od TS Novakovići 2 do planirane TS Selaci, u dužini oko 2.5 km i povezivanje ostalog dela elektroenergetske mreže sa planiranim DV i TS;

3) više deonica elektroenergetskih instalacija u funkciji izmeštanja niskonaponske mreže 0,4 kV koja se uklanja zajedno sa mrežom DV 10 kV iz zone potapanja.

Za obezbeđenje pouzdanog napajanja električnom energijom konzumnog područja Prostornog plana, kao i planiranog razvoja turističkih kapaciteta i skijališta „Povlen”, predviđa se mogućnost izgradnje nove TS 35/20/10 kV „Mravinjci” i izgradnja novog DV 35 kV na pravcu Valjevo-Mravinjci, u koridoru postojećih dalekovoda 220 kV (213/1 i 227/1), sa povezivanjem na TS 35/10 Valjevo (izvan područja Prostornog plana). Izgradnja će uslediti kada se iz 10 kV mreže ne bude mogao obezbediti dovoljan nivo napajanja za realizaciju turističko-rekreativne infrastrukture.

DV i TS 20 kV u perspektivi će predstavljati osnovu dalekovodne mreže i radiće se po pravilu kablovski. Glavne nove kablovske deonice 20 kV sa TS 20/0,4 kV instaliraće se za potrebe lokaliteta turističkih naselja Mravinjci, Debelo Brdo i Dobrići – Mojići, seoskih naselja na rubu snežne zone i podsistema alpskih skijaških žičara. Sa izuzetkom postojećih DV 10 kV, koji se zadržavaju kao vazdušni, planirani DV niže naponske kategorije od TS 20/0.4 i 10/04 kV do potrošača biće većim delom kablirana.

U planskom periodu izgradnja/dogradnja elektrodistributivne mreže izvodiće se prema uslovima nadležnog elektrodistributivnog preduzeća, u skladu sa zakonskom regulativom iz ove oblasti i uz poštovanje utvrđenih pravila pravila zaštite životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara.

Izgradnja drugih objekata i izvođenje svih vrsta građevinskih radova ispod i u blizini DV uslovljena je prethodnim pribavljanjem uslova od strane nadležnog elektrodistributivnog preduzeća, odnosno nadležne službe Javnog preduzeća „Elektroprivreda Srbije”.

5.3.1.1. Instalisana snaga elektroenergije

Za obračun vršne potrošnje električne energije usvojeni su parametri po vrstama korisnika i lokalitetima, i to: 2,5 KW po stacionarnom korisniku za turističke lokalitete; 2,5 KW po stanovniku odnosno 1 KW po ležaju za pansione i vikend kuće i 0,1 KW po izletniku. Ukupna instalisana snaga električne energije obračunata po navedenim normativima iznosi za granični kapacitet područja Prostornog plana oko 13,35 MW, i to za: lokalitete „podbranski kompleks” 5 MW, „Dobrići-Mojići” 2 MW; „Debelo Brdo” 2,5 MW; „Mravinjci – Gornji Taor” 3,7 MW; oko 0,15 MW za dnevne izletnike; za ostala seoska naselja ukupno oko 11,2 MW. (9,8 MW za lokalno stanovništvo, 1,4 MW za stacionarne korisnike).

Za obračun vršne potrošnje električne energije za potrebe žičara usvojen je parametar od 60 KW na 100 metara visinske razlike instalacije. Ukupna instalisana snaga električne energije za potrebe žičara, obračunata po navedenom normativu iznosi za 22 žičare ukupne visinske razlike oko 4500 m oko 2,7 MW. Za sve žičare predviđeni su i rezervni dizel agregati.

5.3.2. Proizvodnja energije iz alternativnih obnovljivih izvora

Prostornim planom se predviđa korišćenje alternativnih obnovljivih izvora energije (OIE) u prvom redu hidroenergije izgradnjom malih hidroelektrana (MHE) kao i ostalih vidova energije (solarne, eolske, biomasa, biogas i drugo).

Predviđa se izgradanja osam MHE ukupne snage oko 3,4 MW. Izgradnja MHE prema utvrđenim hidropotencijalima, povećaće sigurnost u napajanju električnom energijom naselja, alternativne seoske ekonomije i turističko-rekreativne infrastrukture (rada žičara, plovidbe na jezeru, kao i sadržaji akva-sitija) na području Prostornog plana.

Tabela 15. Planirane male hidroelektrane

Naziv Vodotok Lokacija K.O. brojpretpl. komu-tac. šaltera radnika 1. Poćuta 2 2 Balinović, Brezovica, Kunice, Rebelj, Rovni, Sovač, Stubo i Tubravić 2. D. Leskovice 2 2 Donje Leskovice, Gornje Leskovice i Sušica 3. Gornji Taor 1 1 Donji i Gornji Taor 4. Vujinovača 1 1 Vujinovača i Rebelj 5. Bobova-Stave 2 2 Bobova-Stave, Sitarice, Suvodanje, Vragočanica, Stanina Reka i Majinović

6. Razvoj turizma, organizacija i uređenje turističkog prostora

6.1. Vidovi turizma

Turistička ponuda na području Prostornog lana zasnivaće se na:

planinskom turizmu, sa raznovrsnom celogodišnjom ponudom, u letnjoj sezoni, planinarske i izletničke ture, jahanje, planinski biciklizam, letenje zmajem i paraglajderom, džiping, bas-safari i drugo, a u zimskoj sezoni, alpsko, turno i nordijsko skijanje, snou-bord, skijering, ski-safari, sankanje, klizanje i drugo (prvenstveno za škole skijanja i početnike), integrisano sa seoskim, lovnim, ekološkim i nekim drugim specijalizovanim vidovima turizma;

turizmu na vodama – pretežno na podbranskom „akva-sitiju” i delom na vodoakumulaciji „Stuborovni” i na većim vodotocima slivnog područja, sa pretežno letnjom ponudom (plivanje, ronjenje, veslanje, jedrenje, skijanje na vodi sa električnim žičarama, sportski ribolov, atrakcije i zabava na vodi), integrisano sa seoskim, lovnim i drugim vidovima turizma;

lovnom, ekološkom, etnološkom i drugim vidovima turizma na ostalim prirodnim površinama područja Prostornog plana;

seoskom turizmu sa celogodišnjom ponudom, uključujući proizvodnju eko-hrane, etno-zanatskih proizvoda i drugo, integrisan sa eko i etno turizmom, lovnim i ribolovnim turizmom, posebno u blizini kompleksa turističke ponude u prostoru i uz dobru saobraćajnu povezanost sa njima;

tranzitnom turizmu, prvenstveno na trasi postojećeg regionalnog puta R-111 Sremska Mitrovica – Šabac – Valjevo – Užice i planiranog grebenskog puta duž Valjevskih planina od Rajca do Sokolskih planina (tranzitni informativni i odmorišni punktovi sa etno-sadržajima trgovine, ugostiteljstva i drugo), u vezi sa turizmom na vodama, planinskim, lovnim, ribolovnim, seoskim i eko turizmom.

Sem tranzitnog turizma, svi navedeni vidovi turizma u prvim etapama razvoja odvijaće se većim delom kao izletnički, a manjim delom kao stacionarni, s tim što u daljim fazama treba težiti ka povećanju učešća stacionarnog turizma.

6.2. Turističke zone i kompleksi područja

Navedeni vidovi turizma na području Prostornog plana biće prostorno diferencirani po prostornim podcelinama – zonama i kompleksima turističkog rejona, sa integralnom turističkom ponudom u prostoru i u turističkim naseljima. Po odredbama RPP Kolubarskog okruga, područje sliva vodoakumulacije Rovni predstavlja jugoistočni deo Povlensko-sokolskog turističkog rejona (PSR), odnosno približno se poklapa sa kompleksom PSR1 (jednom od tri podceline rejona), koji obuhvata vodoakumulaciju „Stuborovni” sa podbranskim „akva-sitijem” i ski-stadion Povlen, sa Jablanikom i Taorom u okviru teritorije grada Valjeva.

Turistički prostor područja Prostornog plana sačinjavaće zone sa kompleksima turističke ponude, i to:

1) planinska zona Povlen – Jablanik – Taor, kao najviša planinska i ekološka zona područja Prostornog plana, namenjena zimskoj i letnjoj ponudi u prostoru planinskog turizma, lovnog, ekološkog i delom tranzitnog turizma u kojoj su kompleksi turističke ponude:

– smučarski, planinarsko-izletnički, eko i naseljski kompleks Povlen, namenjen za ski-stadion alpskog, turnog i nordijskog skijanja u zimskom periodu i za planinarsko-izletnički i eko-poligon u letnjem periodu i lociran na severnim padinama Povlena (u izvorišnim tokovima Stubičke reke, Povlenske reke, Cetinje i Rekavice, sve u slivu Sušice, sa rezervatima prirode Zlostup i Rekavica ispod Povlena, zaseokom Mitrovići, delom regionalnog puta R-213 i delom planiranog regionalnog grebenskog puta sa drumskim tranzitnim turističkim punktovima, vikend naseljima Debelo Brdo i Mravinjci/Bele Vode, kao i sa zonom novog naseljavanja – duž grebenskog puta od Debelog Brda do Mravinjaca, van područja sliva);

– planinarsko-izletnički, lovni i eko-kompleks Jablanik, namenjen pretežno letnjoj ponudi ali i zimskoj ponudi u prostoru (nordijsko skijanje, skijering i drugo) i lociran na severnim padinama Jablanika (u izvorišnim tokovima Rečice, Jablanice, Velike i Male reke, u slivu Jablanice, sa lovištem Jablanik, delom regionalnog puta R-111 i delom planiranog regionalnog grebenskog puta, sa drumskim tranzitnim turističkim punktovima);

– planinarsko-izletničkim, lovnim, eko i etno kompleksom Taor, namenjen pretežno letnjoj ponudi u prostoru i lociran van sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, obuhvatajući najveći deo istoimene KO, odnosno Gornji Taor sa zaseocima naselja Mravinjci i Donji Taor sa zaseocima Jevtovići, Brđani i Kuzmani (u izvorišnim tokovima reke Velika Zabava u slivu Suvaje, odnosno reke Gradac, sa spomenikom prirode ostenjaka, ribnjakom, lovištem Taor, delom regionalnog puta R-213 i delom planiranog grebenskog regionalnog puta, sa drumskim tranzitnim turističkim punktovima). Poseban potencijal predstavlja otvaranje (zatvorenih) Taorskih vrela, radi daljeg prirodnog stvaranja naslaga sige (čiju dalju eksploataciju treba ograničiti i strogo kontrolisati) i obnavljanja starih vodenica u funkciji turizma;

2) zona glavnih pritoka vodoakumulacije, kao ekološka zona, namenjena pretežno letnjoj ponudi u prostoru izletničkog, ekološkog, etno i lovnog turizma, a delom i spomeničkom turizmu. Kompleksi turističke ponude su:

– Jablanica, koji obuhvata srednji tok reke Jablanice i preklapa se sa ruralnom zonom područja na priobalju i u naseljima Mijači, Rebelj i Bebića Luka, kao i na lokaciji manastira Pustinja (delovi KO Vujinovača i KO Rebelj);

– Sušica, koji obuhvata srednji tok reke Sušice sa kanjonom Poličke reke i Sušice od ušća Rekavice do Dugog polja (predloženim za proglašenje kao park prirode) i preklapa se sa ruralnom zonom u naseljima Brezovice, Selaci i Sušice, a sa planinskom zonom u naseljima Dobrići i Mojići (delovi KO Sušica i KO Brezovice);

3) ruralna zona, kao zona seoskih naselja. namenjena seoskom turizmu, u tesnoj vezi sa ponudom planinskog turizma, turizma na vodama, izletničkog, etno, lovnog, ekološkog, kulturološkog i tranzitnog turizma. Kompleksi turističke ponude su:

– Brezovičko-Tubravićska visoravan, kao najznačajniji kompleks ove zone lociran u okviru KO Brezovice i KO Tubravić, sa zaseocima naselja Brezovice, Tubravić i Vujinovača, slivom Gračanice – pritoke Sušice i regionalnim putem R-111;

– donji tok Jablanice, lociran iznad vodoakumulacije, koji zahvata delove KO Rebelj, celu KO Sovač, celu KO Kunice, celu KO Rovni i delove KO Sitarice i KO Bobova, sa zaseocima postojećih naselja, deo obilaznice regionalnog puta R-111 i drumske tranzitne turističke punktove;

– Sušički kras, koji zahvata deo KO Donje Leskovice i cele KO Sušica i KO Stubo, sa pripadajućim naseljima i delom regionalnog puta R-213;

4) zona vodoakumulacije Rovni, kao najizrazitija ekološka zona na području Prostornog plana, gde su, u zavisnosti od režima zaštite, kao dominantne predviđene aktivnosti turizma na vodi, u tesnoj vezi sa ponudom izletničkog (sportskog i rekreativog), lovnog, ekološkog i tranzitnog turizma. Kompleksi turističke ponude su:

– podbranski „akva-siti”, sa novim apartmansko-pansionskim naseljem, lociran u podbranskom delu vodoakumulacije „Stuborovni”, obuhvata izgrađene i slobodne površine uz odliv vodoakumulacije tokom Jablanice i uz regionalni put R-111, u kontaktu sa selom Rovni;

– vodoakumulacija „Stuborovni”, sa vodenim ogledalom i zaštićenim priobaljem, zahvata i delove naselja Kunice, Mijači, Rovni, Tubravić i Stubo, kao i deo novog obilaznog regionalnog puta R-111 oko vodoakumulacije, sa drumskim tranzitnim turističkim punktovima.

6.3. Program i organizacija turističke ponude

6.3.1. Ponuda u prostoru

Turistička ponuda u prostoru na području Prostornog plana predviđena je sa sledećim aktivnostima i sadržajima po ustanovljenim kompleksima turističkih zona:

zimski sportovi i rekreacija – zimska ponuda obuhvatiće: ski-stadion Povlen sa alpskim, turnim i nordijskim skijalištem u kompleksu Povlena, nordijsko skijalište u kompleksu Jablanika i Taora (u okviru cele planinske turističke zone), sankališta uz naselja Debelo Brdo i Mravinjci/Bele Vode, kao i klizalište (uz druge sportove na ledu) u podbranskom kompleksu „akva-sitija” (zona vodoakumulacije). Alpsko skijalište ski-stadiona Povlen predviđeno je kao glavni sadržaj zimske ponude. Planirano je na severnim padinama ove planine u visinskom pojasu između 800 i 1.345 m n.v., na površini od oko 9,2 km2, od toga oko 7,2 km2 u slivnom području vodoakumulacije Rovni i oko 2,0 km2 van sliva vodoakumulacije (6,6 km2 na teritoriji KO Brezovice, 2,1 km2 na teritoriji KO Taor i oko 0,5 km2 na teritoriji KO Vujinovača). Računajući sa optimalnim trajanjem snega do tri meseca, uz racionalan broj žičara – šest sedežnica i 16 ski-liftova ukupne dužine od oko 20 km, u koridorima ukupne površine od oko 18,3 ha (uz širine koridora od 12 m za sedežnice i 8 m za ski-liftove), sa prosecanjem oko 11,3 ha šume i ukupnog kapaciteta od oko 24.000 uspona na čas), uz pretpostavku prosečno tri uspona na čas, procenjen je granični kapacitet od oko 8.000 jednovremenih skijaša. Planirane alpske ski-staze (glavne i vezne) ukupne dužine od oko 37,4 km, prosečne širine od 50 m i površine od oko 206,2 ha (uz oko 113,9 ha proseke kroz šumu) mogu da prihvate oko 10.300 skijaša (na glavnim stazama oko 9.000 skijaša), čime je kapacitet staza usklađen sa kapacitetom žičara, uz komfornu rezervu. Predviđeni ulazi u alpsko skijalište ski-stadiona su sa regionalnog puta R-111 kod Debelog Brda (prvenstveno za izletnike iz podbranskog kompleksa, kao i za izletnike iz pravca Valjeva i Bajine Bašte), planiranog grebenskog puta između Debelog Brda i Mravinjaca (Tandrkuša i Gužvara), regionalnog puta R-213 kod Mravinjaca i Belih voda (prvenstveno za izletnike iz pravca Valjeva i Beograda), kao i iz Stubičke reke iznad zaseoka Dobrići i ispod Crnog ostenjaka (planiranim lokalnim putem od zaseoka Dobrići). Uz postojeći planinarski dom na Mravinjcima i ugostiteljski objekat na Debelom brdu (potrebna rekonstrukcija), na svim ulazima u skijalište, kao i na markantnim čvorištima skijališta, potrebno je izgraditi odgovarajući broj restorana i ski-bifea (po pravilu od izmeštenih originalnih etno-objekata). Iako se delom oslanja na smeštaj u naseljima Debelo Brdo i Mravinjci/Bele Vode, skijalište će pretežno imati karakter ski-stadiona, čiji su korisnici većim delom dnevni izletnici smešteni u lokalitetima na području Prostornog plana (podbranski kompleks i turistička sela) i u njegovom bližem i daljem okruženju. Sportsko-rekreativna ponuda biće organizovana u sklopu ski-klubova (alpskog, snou-bord i nordijskog).

Tabela 18: Planirani tehnički elementi žičara i alpskih staza ski stadiona Povlen

rb Naziv ŽIČARE Tip L, m1 ∆h,m1 Kor./čas Nadmorska visina S1,L, m1 apartmani pansioni privatni smeštaj vikend kuće pl. dom podbranski kompleks 2 000 1 000 1 000 – – – seosko-turistička naselja 4 700 800 1 200 2 200 500 – 1) sela 1 400 400 1000 – – 2) turistička naselja 3 300 800 800 1.200 500 – planinarski domovi 200 – – – – 200 ukupno broj ležaja 6 900 1 800 2 200 2 200 500 200 u % 100 26,1 31,9 31,9 7,2 2,9

7. Zaštita životne sredine, prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara i zaštita od elementarnih nepogoda i obezbeđenje interesa za odbranu zemlje

7.1. Zaštita životne sredine

Planskim rešenjima i merama zaštite kvaliteta životne sredine područje Prostornog plana će se očuvati u kategoriji sedmog stepena kvaliteta životne sredine s neizmenjenom-očuvanom prirodnom sredinom, prema kategorizaciji kvaliteta životne sredine utvrđenoj PPRS i Regionalnim prostornim planom područja Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom. Na području Prostornog plana mogu se javiti i lokaliteti šestog stepena kategorije kvaliteta životne sredine i to povremeno u koridoru uticaja frekventnijeg (regionalnog) puta II reda R-111, kao i duž lokalnih puteva u zoni brane i vodoakumulacije „Stuborovni” u toku njihove realizacije.

7.1.1. Procena uticaja vodokumulacije na životnu sredinu

Tokom gradnje i eksploatacije vodoakumulacije „Stuborovni” doći će do izvesnih promena u životnoj sredini i to:

na području potapanja doći će do promene namena površina, rušenja postojećih objekata, promena konfiguracije terena i uništavanja flore i faune;

u zoni gradilišta brane (pozajmištima materijala, gradilišnim putevima i drugo) doći će do povišenog nivoa buke, vibracija, aerozagađenja, eventualne kontaminacije zemljišta usled incidentnih curenja naftnih derivata, pojave otpadnih voda i čvrstog otpada na obejktima gradilišta;

po formiranju i u toku eksploatacije akumulacije može doći do promene:

mikroklimatskih uslova (temperature i vlažnosti vazduha), koji su najizraženiji i lokalizuju se u priobalnom pojasu oko jezera, pri čemu se, prema procenama, značajno smanjuju na udaljenosti do 800 m, odnosno potpuno neutrališu na udaljenosti do 2,5 km od jezera;

u pribranskom delu, usled procesa zasipanja (starenja vodoakumulacije) koji ima uticaj na kvalitet sedimenata i vode i korisnu zapreminu vodoakumulacije „Stuborovni”.

7.1.2. Mere zaštite životne sredine u fazi izgradnje subsistema „Stuborovni”

zabranjuje se izvođenje radova van površina utvrđenih projektom građenja i organizacije gradilišta, a na eventualno oštećenom zemljištu obavezno se sprovodi rekultivacija (dovođenje u prethodno stanje);

na prostoru obuhvaćenog akumulacionim jezerom i površinama predviđenim za izvođenje zemljanih i građevinskih radova obezbediće se selektivno skidanje, deponovanje i zaštita pedološkog sloja zemljišta debljine do 0,5 m, radi upotrebe u postupcima rekultivacije i biološke zaštite, projektom organizacije građenja moraju se pravovremeno predvideti lokacije za deponovanje humusa;

na gradilištima će se manipulacija naftom i naftnim derivatima obavljati uz maksimalne mere zaštite tla i vode, ambalaža za ulje i druge derivate nafte odnosiće se na kontrolisane deponije van sliva, a ukoliko dođe do izlivanja naftnih derivata zagađene površine moraju se odmah sanirati iskopom zagađenog tla (sa odnošenjem na deponiju van sliva) i zamenom čistim materijalom sličnih karakteristika;

po završetku radova obavezno se sprovodi sanitacija septičkih jama objekata za smeštaj osoblja na gradilištu;

na svim pozajmištima materijala potrebno je izvesti radove u cilju sprečavanja obrušavanja, pojave klizišta i pogoršanja kvaliteta zemljišta i voda sa aspekta suspendovanih materijala, materijal iskopan u toku izgradnje mora biti pažljivo deponovan i zaštićen od razvejavanja, spiranja i odnošenja;

po završetku radova, prostor koji je korišćen za privremena odlagališta, skladištenje materijala, gradilišne puteve i platoe za parkiranje i popravku mašina, kao i sva druga oštećenja zemljišta moraju se sanirati (nivelacija, humuziranje i zatravnjivanje) prema posebnom projektu.

Mere zaštite životne sredine u toku eksploatacije subsistema „Stuborovni”

održavanje i zaštita postojećeg šumskog fonda, pošumljavanje proređenih i obešumljenih površina po pravilu autohtonom dendroflorom;

uređenje obala radi antierozione zaštite i zaštite od klizišta i to:

požbunjavanje i pošumljavanje priobalja akumulacija i vodotokova odgovarajućim autohtonim vrstama;

melioracija postojećih i uspostavljanje novih travnih površina na staništima sa razvijenom erozijom;

formiranje „živih” retenzionih pojasa sadnjom odgovarajućih žbunastih vrsta duž bujičnih i erozijom ugroženih vodotokova;

primena bioloških i tehničkih radova na preventivnoj stabilizaciji i sanaciji klizišta, sipara i drugih pojava nestabilnosti terena;

uređenje korita bujičnih vodotokova pošumljavanjem i vezivanjem zemljišta odgovarajućim vrstama dendroflore i izgradnjom deponijsko-konsolidacionih objekata različitog kapaciteta i zapremine (pregrade, pragovi, pletari i slično);

zaštita vegetacije u užoj i široj zoni zaštite izvorišta zabranom i strogom kontrolom obavljanja aktivnosti (nekontrolisano krčenje šume i slično) koje mogu podstaći erozivne procese ili narušiti vodni režim;

kontrolisano ispiranje akumulacija ili ispuštanje donjih slojeva vode u kojima dolazi do nagomilavanja mulja;

obezbeđenje garantovanog (biološkog) minimuma od 0,13 m3/s, sa visokim kvalitetom vode i 100% vremenske i količinske obezbeđenosti;

upravljanje nivoom vodozahvata iz akumulacije, u cilju obezbeđenja približno izjednačenog nivoa termoklime vodotoka pre uliva u akumulaciju i garantovanog minimuma;

redovno kontrolisanje sprovođenja mera sanitarne zaštite, evidentiranje potencijalnih izvora zagađenja izvorišta i organizaciona i tehnička priprema za slučaj akcidentnog zagađenja.

Praćenje kvaliteta vode obezbediće se:

redovnim, dnevnim praćenjem kvaliteta sirove vode na ulazu u vodozahvatni objekat (kulu);

mesečnim praćenjem kvalitativnih parametara vode na ulazu i izlazu iz akumulacije i na tri profila u jezeru na različitim dubinama i na dnu jezera;

mesečnim ispitivanjem bioloških odlika fitoplantona, zooplanktona i faune dna akumulacije, a po potrebi i na pritokama;

sezonskim ispitivanjem biotičkih i abiotičkih odlika jezerskog mulja;

sezonskim ispitivanjem ihtiofaune.

Praćenje promena stanja životne sredine obezbediće se:

postavljanjem meteorološke i bio-monitoring stanice u blizini vodoakumulacije;

kontrolom i praćenjem svih ostalih biotičkih i abiotičkih parametara značajnih za procenu i predviđanje stanja životne sredine, i to:

revitalizovanih i rekultivisanih zemljišta;

postojećeg šumskog fonda, pošumljenih i zatravljenih šumskih zemljišta;

promena florističko-vegetacionog sklopa u užoj zoni zaštite akumulacije i duž nizvodnog dela Jablanice;

kontrolom uticaja postojećih i planiranih aktivnosti na području vodoakumulacije (poribljavanje, sportski ribolov, akvaturizam i drugo) i sliva (saobraćaj, turizam i drugo) na kvalitet životne sredine;

kontrolom komunalnih objekata, posebno postrojenja i objekata za prikupljanje i prečišćavanje otpadnih komunalnih i zagađenih atmosferskih voda, kao i održavanja komunalne higijene;

kontrolom i kvantifikovanjem erozione produkcije i pronosa nanosa, odnosno količine nanosa koji dospeva do vodoakumulacije „Stuborovni”;

kontrolom i praćenjem biotičkih i abiotičkih promena u vodnom sistemu Kolubare nizvodno od vodoakumulacije „Stuborovni” i, u zavisnosti od situacije, prilagođavanjem rada vodozahvatnih i energetskih postrojenja.

Mere zaštite u fazi realizacije i eksploatacije brane i akumulacije „Stuborovni”, kao i praćenje stanja životne sredine, bliže se utvrđuju strateškom procenom uticaja objekata i radova na životnu sredinu, kao i planom o proglašenju erozionih područja i planom odbrane od bujičnih poplava.

Zaštita prirodnih vrednosti

Na području Prostornog plana nema zaštićenih prirodnih dobara sa ustanovljenim prostornim obuhvatom.

Biljne i životinjske vrste koje su proglašene za prirodne retkosti i za koje je konstatovano da naseljavaju područje Prostornog plana, predstavljaju, takođe, zaštićena prirodna dobra, s tim što njihov zaštićeni status važi na celoj teritoriji Republike Srbije.

Status zaštićenog prirodnog dobra utvrdiće se za sledeće prirodne vrednosti na području Prostornog plana, i to:

spomenik prirode za „Taorsko vrelo” i kategorizacija za značajno prirodno dobro;

„Park prirode za područje Valjevskih planina” od Medvednika do Rajca, utvrđen PPRS za zonu od posebnog značaja s ekološkog, turističkog i vodoprivrednog stanovišta, koje obuhvata celo slivno područje vodoakumulacije „Stuborovni” i u okviru koga će se bliže definisati zone zaštite prirodnih vrednosti sa režimima I, II i III stepena.

Prostornim planom su identifikovane prostorne celine koje raspolažu osobenim prirodnim i kulturno-istorijskim vrednostima i na kojima se utvrđuje režim II stepena zaštite, i to:

1) Jablanik, koji obuhvata veliku, morfološki tipski izraženu lepezastu izvorišnu čelenku Jablanice na severoistočnoj strani ove planine, bogatu vodotocima i izvorima, sa dosta dobro očuvanim šumama i impresivnim pastoralnim pejsažnim obeležjima i malim brojem seoskih domaćinstava, uključujući i Bebića Luku – kompleks objekata narodnog graditeljstva zaštićenog kao kulturno-istorijska celina;

2) Povlen, koji obuhvata trogrbo, morfološki individualisano i visinski dominirajuće teme (Veliki, Srednji i Mali Povlen) ove planine, atraktivnog predeonog lika, sastavljenog od kombinacije krševitih krečnjačkih litica Velikog Povlena, zaobljenih kontura Srednjeg i Malog Povlena i mozaika pitomih i bujnih livada, planinskih pašnjaka i listopadnih, sezonski izuzetno kolorisanih šuma;

3) Sušica, koja obuhvata klisurasto-kanjonske doline Sušice i njenih sastavnica Povlenske i Poličke reke – kao reprezente morfoloških i hidroloških pojava i procesa u krenjačkim terenima i staništa značajnih biljnih zajednica i utočišta retkih predstavnika flore i faune, dva krečnjačka platoa pod imenom Ravna gora i deo kraške površi sa desne strane Sušice, izbušen i izbrazdan vrtačama i suvodolinama, sa pojedinačnim ili grupama seoskih domaćinstava, kao odličan primer pokrivenog, zelenog krasa sa specifičnim morfološkim, hidrološkim, pejsažnim, privrednim i naseobinsko-graditeljskim odlikama;

4) Jelje-Velika Zabava, koje obuhvata desnu dolinsku stranu izvorišnog dela Velike Zabave, pritoke-sastavnice Gradca, između grebena-razvođa Goveđa glava-Čiker i korita navedenog vodotoka, diseciranu gustom mrežom bočnih dolina, sa najbolje očuvanim šumskim kompleksom, jedinim nalazištem jele i bogatim utočištem mečje leske na planskom području, prošaranu – u svom jugoistočnom delu i pored vodotoka, livadama i kolibama vezanim za aktivnosti sezonskog pašarenja;

5) Taorsko vrelo, koje obuhvata prostor oko istoimenog prirodnog dobra.

Tabela 20: Predlog prostornih celina pod režimom II stepena zaštite

Naziv prostornih celina površina (km2) Jablanik 17.4 Povlen 2.74 Sušica 20.97 Jelje-Velika Zabava 7.76 Taorsko vrelo 0.52 Ukupno 49.73 km2

7.2.1. Režimi zaštite prirode

Na području Prostornog plana se preliminarno rezervišu prostori na kojima se primenjuju režimi zaštite prirode II i III stepena utvrđeni zakonom.

U kategoriji prirodnih vrednosti izdvaja se pet zasebnih prostornih celina pod režimom zaštite II stepena, ukupne površine od oko 50 km2. Osim navedenih prostornih celina, kao i u njihovim granicama, u postupku pripreme dokumentacije za proglašenje „Parka prirode Valjevske planine”, prostorno će se identifikovati manje površine i objekti značajnih prirodnih vrednosti, na kojima će se ustanoviti i primenjivati režim zaštite I (eventualno i II) stepena i to:

dobro razvijeni i u fitocenološkom pogledu reprezentativni i značajni delovi šumskih sastojina u cilju očuvanja ekosistemske raznovrsnosti područja;

mesta, odnosno delovi šumskih i livadsko-pašnjačkih površina sa retkim i endemičnim drvenastim i zeljastim biljkama u cilju očuvanja specijske fitoraznovrsnosti;

delovi staništa retkih životinjskih vrsta – mesta gnežđenja ptica, pećine s kolonijama slepih miševa i značajnom troglobiontskom faunom, salmonidni delovi vodotoka, livade sa retkim vrstama insektivora i drugih sisara i drugo;

značajna geološka mesta, geomorfološki i hidrološki fenomeni;

reprezentativna, stara, retka i, u kulturno-istorijskom pogledu, značajna stabla drveća.

Primena režima zaštite I stepena, definiše se Prostornim planom, do donošenja uredbe o zaštiti parka prirode, samo kao mogućnost i obaveza preventivnog delovanja ukoliko se u postupku izrade programa, planova i projekata ili izvođenja radova, na korišćenju prirodnih resursa, izgradnji objekata i uređenju prostora utvrde (prethodno navedene) značajne prirodne vrednosti čije očuvanje se obezbećuje kroz strogi režim zaštite. U zoni sa režimom zaštite I stepena zabranjeno je korišćenje prirodnih bogatstava i svi drugi oblici korišćenja i aktivnosti osim naučnih istraživanja i ograničene edukacije. Izuzetno, u slučaju požara ili prenamnožavanja štetnih insekata, mogu se preduzeti odgovarajuće zaštitne ili sanacione radnje, na osnovu merodavnih dokumenata i posebnih protokola donetih i utvrđenih u skladu sa zakonom.

Zona sa režimom zaštite II stepena podrazumeva ograničeno i kontrolisano korišćenje prirodnih bogatstava, dok se aktivnosti u prostoru mogu vršiti u meri koja omogućava unapređenje stanja i prezentaciju prirodnog dobra bez posledica po njegove primarne vrednosti. Na prostorima sa režimom zaštite II stepena uvodi se ograničenje korišćenja šuma, kao i na prostorima neposredne i uže zone zaštite izvorišta vodosnabdevanja (s tim što se te mere ocenjuju kao društveno prihvatljiv ekonomski gubitak za delatnost šumarstva, ukoliko se radi o šumama u državnom posedu, dok se kod sprovođenja tih ograničenja u šumama u privatnom posedu nameće niz problema organizacione i materijalno-finansijske prirode). Aktivnosti lova treba strogo kontrolisati, tako da se osim lovostaja, po osnovu Zakona o lovstvu, predvidi mogućnost uvođenja jednogodišnjih, negde dužih ili trajnih zabrana (lovostaja). Ribolov se planira i organizuje kao sportski, sa sličnom mogućnošću trajne, godišnje ili višegodišnje zabrane ovih aktivnosti. Za poribljavanje je potrebno planirati isključivo autohtone vrste ovog područja, reintrodukciju vrsta za koje je dokazano da su nekada naseljavale te vodotoke, posebno njihove salmonidne sektore (potočna pastrmka i drugo). Obradivog poljoprivrednog zemljišta na prostorima u režimu drugog stepena zaštite po pravilu je veoma malo i, ukoliko se ne radi o striktnim zahtevima vezanim za zaštitu kvaliteta vode, ne zabranjuje se – već samo preporučuje pažljiva obrada i ograničena, kontrolisana primena hemijskih sredstava. Na prirodnim livadama i pašnjacima, u ovim režimu zaštite, ne uvode se ograničenja u vezi broja grla stoke i načina pašarenja (s obzirom da se ne očekuje prekomerno povećanje stočnog fonda čija se ishrana zasniva većim delom na ispaši). Isključuje se izgradnja, osim planske i kontrolisane gradnje skijaške infrastrukture i uređenja prostora za namene alpskog i nordijskog skijanja, izgradnje i rekonstrukcije puteva i komunalne infrastrukture radi povezivanja, opremanja i revitalizacije seoskih i turističkih naselja (van II zone). Stambena izgradnja se svodi na poljoprivredna domaćinstva i postojeće građevinske parcele. Korišćenje mineralnih sirovina je u režimu zabrane, izuzev manjih, privremenih pozajmišta kamena ili drugih materijala.

Zona sa režimom zaštite III stepena, površine oko 105 km2, je slobodnija i podrazumeva selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih bogatstava i kontrolisane intervencije i aktivnosti u prostoru koje su usklađene sa funkcijama zaštićenog prirodnog dobra, a vezane za nasleđene tradicionalne oblike obavljanja delatnosti i stanovanja, uključujući i turističku izgradnju. U ovoj zoni osnovni zahtev zaštite je održanje visokog kvaliteta životne sredine, biološke i predeone raznovrsnosti i na tome zasnovano gazdovanje resursima. To je poljoprivredno-šumska i naseobinska zona, koja osim planskog uređenja i komunalnog opremanja postojećih naselja, podrazumeva pažljiv izbor lokacija i plansku izgradnju turističkih kapaciteta i infrastrukture, razvoj stočarstva i drugih grana poljoprivrede, lov i sportski rekreaciono-turistički ribolov (u skladu sa odgovarajuđim programima, lovnim i ribolovnim osnovama, izrađenim i licenciranim prema propisanoj proceduri, ali bez unošenja novih alohtonih lovnih vrsta) i druge vidove održivog razvoja, uz vodeći princip zaštite prirode i životne sredine, dugoročnu dobrobit lokalne zajednice i revitalizaciju lokalnog stanovništva i naselja. Predviđa se ograničeno korišćenje mineralnih sirovina, tako da se osim majdana kamena, za koje treba obezbediti efikasnu primenu mera zaštite životne sredine, drugi oblici ekploatacije rudnog blaga ne predviđaju, posebno površinski kopovi, izuzev ako se ne radi o mineralnim sirovinama od strateškog interesa.

Zaštita nepokretnih kulturnih dobara

Na području Prostornog plana nalaze se nepokretna kulturna dobara, kao i druga dobra, koja uživaju zaštitu, i to:

13 arheoloških nalazišta i lokaliteta (četiri preistorijska, pet rimskih i četiri srednjevekovna lokaliteta);

Manastir Pustinja, nepokretno kulturno dobro od velikog značaja;

Crkva Gračanica, značajno kulturno dobro;

Zaseok Bebića Luka u Vujinovači, nepokretno kulturno dobro;

13 objekata narodne arhitekture.

7.3.1.1. Mere zaštite arheoloških lokaliteta

Utvrđeno je i evidentirano 13 arheoloških lokaliteta, koji su klasifikovani prema hronološkoj opredeljenosti na:

Anatema Balinović, naselje finalnog neolita;

Ječmište-Rovni, rani neolit;

Savinac, selo Tubravić, naselje bronzanog doba;

Ilovača, selo Kunice, grad Valjevo, naselje bronzanog doba;

Kik, Sitarice, ostaci rimske građevine – refugijum;

Rimski rudnik, selo Rebelj, ostaci okana rimskog rudnika;

Kulina, selo Rebelj, ostaci rimske fortifikacije;

Crkvina, selo Rovni, ostaci Villa Rustica;

Vito, Brezovice, rimsko utvrđenje;

Maxarsko groblje -Vignjište, selo Tubravić, kovačnica XV-XVI vek;

Jerinin grad – Kik, selo Donji Taor, ranovizantijsko utvrđenje;

Dijavica – Mravinjci, selo Gornji Taor – kugla sa runama;

Podganjača, selo Sovač, srednjovekovno naselje.

Mere zaštite arheoloških lokaliteta su:

prioritet ima sprovođenje zaštitnih arheoloških iskopavanja na lokalitetima i nalazištima koja su direktno ili indirektno ugrožena izgradnjom akumulacije „Stuborovni” u cilju spašavanja nepokretnih i pokretnih arheoloških nalaza, i to lokaliteti Savinac u Tubraviću, Ilovača u Kunicama, Maxarsko groblje – Vignjište u Tubraviću i Podganjača u Sovaču;

trajno konzerviranje i priprema za muzelošku prezentaciju pronađenih pokretnih nalaza;

kontinuirana istraživanja i restauratersko-konzervatorski radovi na nepokretnim objektima na lokalitetima koji mogu imati posebne kulturne i turističke vrednosti – lokaliteti Kik u Sitaricama, Kulina u Rebelju, Vito u Brezovici i drugi.

Ostale mere zaštite arheoloških lokaliteta su:

arheološki lokaliteti se ne smeju uništavati i na njima je zabranjeno vršiti neovlašćena prekopavanja, iskopavanja i duboka zaoravanja (preko 30 cm);

u slučaju trajnog uništavanja ili narušavanja arheološkog lokaliteta zbog investicionih radova, sprovodi se zaštitno iskopavanje o trošku investitora;

u neposrednoj blizini arheoloških lokaliteta investicioni radovi sprovode se uz povećane mere opreza, prisustvo i kontrolu nadležnih službi zaštite;

ukoliko bi se tokom radova naišlo na arheološke predmete izvođač radova je dužan da bez odlaganja prekine radove i obavesti nadležni zavod za zaštitu spomenika kulture i da preduzme mere da se nalaz ne uništi i ne ošteti, te da se sačuva na mestu i u položaju u kome je otkriven;

zabranjuje se privremeno ili trajno deponovanje smeća na i u blizini arheoloških lokaliteta, vađenje i odvoženje kamena, zemlje i građevinskog materijala sa arheoloških lokaliteta;

obezbeđenje komunikacijske dostupnosti arheoloških nalazišta, koja nisu u zoni potapanja, izgradnjom pristupnih puteva i/ili modernizacijom lokalnih puteva i postavljanjem informacionih tabli;

infrastrukturno opremanje i uređenje prostora arheoloških lokaliteta sprovodiće se prema posebnim uslovima i stručnim mišljenjima koje donosi nadležna služba zaštite.

Manastir Pustinja sa crkvom posvećenoj Bogorodičinom vavedenju (XVI vek), utvrđen za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja, nalazi se u selu Vujinovača u kanjonskoj klisuri reke Jablanice.

Prioritetne mere zaštite Manastira Pustinja od eventualnih nepovoljnih, mikroklimatskih uticaja akumulacije „Stuborovni” su:

termohigrometrijska snimanja u samoj crkvi Manastira Pustinje, njenoj porti i neposrednoj okolini, pre punjenja jezera;

redovna snimanja stanja živopisa na okolnosti vlaženja zidova i pojave soli na freskama;

ugrađivanje stalne automatske higrotermometrijske stanice za kontinualno praćenje oscilacija promena temperature i vlažnosti u crkvi i porti.

Osnovne mere zaštite, čuvanja, održavanja i korišćenja prostora Manastira Pustinja su da se:

mere tehničke zaštite i drugi radovi na spomeniku kulture mogu izvoditi pod uslovima, u postupku i na način utvrđen Zakonom o kulturnim dobrima;

zabranjuje raskopavanje, rušenje, prepravljanje, preziđivanje i vršenje bilo kakvih radova koji mogu narušiti svojstvo spomenika kulture, dok se rekonstrukcija i održavanje postojećih objekata može vršiti na lokacijama i pod uslovima nadležnog zavoda za zaštitu spomenika kulture;

zabranjuje izgradnja industrijskih, rudarskih i energetskih objekata, stočarskih i živinarskih farmi, infrastrukturnih i drugih objekata koji svojim gabaritom, oblikom i namenom mogu ugroziti kulturno dobro po bilo kom osnovu, odnosno degradirati i narušiti estetiku i ostale prirodne elemente njegove zaštićene okoline;

zabranjuje izgradnja novih individualnih, stambenih, pomoćnih i turističkih objekata na celom zaštićenom području;

zabranjuje intervenisanje na obalama i regulacija reka, osim u interesu zaštite kulturnog dobra uz uslove Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo i Republičkog zavoda za zaštitu prirode;

ne dozvoljava vađenje kamena, šljunka i drugog materijala iz korita reke i ispuštanje otpadnih voda direktno u vodotok;

zabranjuje deponovanje svih vrsta otpadaka i smeća na zaštićenom području, kao i ispuštanje otpadnih voda;

zabranjuje prevođenje dalekovoda od 35 kv pa naviše;

zabranjuje sađenje četinarskih i onih lišćarskih vrsta koje se ne nalaze u okolnim šumama i voćnjacima;

zabranjuje se čista seča i ogoljavanje površina pod šumom, a sve intervencije u vezi podizanja ili uklanjanja šumskih zasada i pojedinačnih stabala mogu se vršiti samo uz mišljenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture Valjevo i Republičkog zavoda za zaštitu prirode.

Crkva u Gračanici, hram sv. Arhangela Mihaila (XVI vek), utvrđena je za značajno kulturno dobro sa zaštićenom okolinom kulturnog dobra površine od 42,3 ara. Nalazi se u selu Tubravić, nedaleko od mesta Poćuta i obuhvaćena je zonom potapanja akumulacije „Stuborovni”.

Prioritetne mere zaštite Crkve u Gračanici su:

izmeštanje crkve Gračanica na predloženu novu lokaciju na Bakića Brdo u neposrednoj blizini akumulacije i lokalnog puta Tubravić-Brezovice (prema dogovoru Šabačko-valjevske eparhije, crkvenog odbora i javnog preduzeća nadležnog za izgradnju brane);

kompletna i kompleksna arheološka istraživanja sadašnje lokacije crkve sa detaljnim istraživanjem nekropole oko crkve, arhitektonska istraživanja građevine crkve, izrada tehničke dokumentacije i detaljna ispitivanja ostataka živopisa, radi pripremanja pronađenih partija za izmeštanje;

konzervacija i restauracija starog ikonostasa i priprema za prezentaciju;

dislokacija najznačajnijih nadgrobnih spomenika sa stare nekropole oko crkve na novu lokaciju;

izrada tehničke dokumentacije za izmeštanje crkve na novu lokaciju, s potrebnim uslovima i saglasnostima za izmeštanje, urbanističkom analizom nove lokacije, projektom izmeštanja i novim merama zaštite i čuvanja objekta na izabranoj lokaciji.

Mere zaštite Zaseoka Bebića Luka (zaselak sela Vujinovača) kao prostorno kulturno-istorijske celine, jedine sačuvane graditeljske celine narodne arhitekture u severozapadnoj Srbiji su da se utvrdi kategorizacija ove jedinstvene celine za dobro od velikog značaja za Republiku Srbiju, kao i mere zaštite na osnovu posebne studije revitalizacije i prezentacije dobra, s tim da se daje mogućnost proširenja prostorno kulturno-istorijske celine Bebića Luka prenošenjem pojedinih objekata narodnog graditeljstva iz drugih delova planskog područja.

Osnovne mere zaštite, održavanja i korišćenja prostorne kulturno-istorijske celine Bebića Luke i njene zaštićene okoline su:

izrada posebne studije revitalizacije i prezentacije prostorne kulturno-istorijske celine u celini i za pojedinačne objekte, studijom o prezentaciji potrebno je posebno obraditi imovinskopravnu problematiku, socijalni i ekonomski momenat nastanjivanja Bebića Luke, stvaranje novih fukcija održive ekonomije (specijalna proizvodnja hrane, eko-turizam i slično), tehničke mogućnosti podizanja standarda življenja (elektrifikacija, telefonija, vodovod i kanalizaciona infrastruktura i slično), redefiniciju ruralne matrice prostora, uslove za izvođenje pojedinačne tehničke zaštite objekta i uslove za pojedinačnu prezentaciju svakog objekta;

za prostor celine Bebića Luka i zaštićenu okolinu potrebno je izraditi poseban regulacioni plan ili urbanistički projekat kojim bi se definisao razvojni i urbanistički aspekt ove graditeljske celine;

prezentiranim objektima potrebno je dati održive funkcije, koje mogu da ekonomski valorizuju objekat i njegovu zaštitu u budućnosti;

u prezentaciji potrebno je posebno voditi računa o očuvanju originalnog aritektonskog izgleda objekta, ukupnog horizontalnog i vertikalnog gabarita, originalne vrste materijala i konstruktivnih elemenata gradnje, autentičnih nagiba krovova, kao i rasporeda unutrašnjih prostora;

adaptacije objekta za potrebe obavljanja novih održivih funkcija potrebno je vršiti prema strogim uslovima poštovanja tradicionalnih i autentičnih elemenata gradnje podgorskih kuća „Osaćanki”;

adaptirane i prezentirane objekte treba postavljati prema posebnim uslovima za revitalizaciju graditeljske celine Bebića Luka;

izgradnju objekata infrastrukture i komunalne opreme potrebno je vršiti pod uslovima koji će se utvrditi odgovarajućom studijom i projektnom dokumentacijom;

u tretmanu zaštićene okoline celine Bebića Luka potrebno je pridržavati se zabrana za deponovanje smeća i ispuštnje otpadnih voda, prevođenje vodova viskog napona većeg od 35 kv, seče šume i eksploatacije materijala iz korita reke ili nekog drugog mesta u prostoru zaštićene okoline i zabrane korišćenja poljoprivrednog zemljišta kojim se dovodi do njegove degradacije i promene autentičnog ambijenta;

ozelenjavanje i kultivaciju prostora potrebno je vršiti autohtonim vrstama sa ovog područja.

Mere zaštite narodne arhitekture su kontinuirana istraživanja, preduzimanje mera tehničke zaštite i utvrđivanjenje sledećih objekata za kulturna dobra, i to:

Trodelna polubrvnara Arsena Arsenić, selo Tubravić – Xaveri;

Dvodelna polubrvnara Živka Ignjatović, selo Tubravić – Xaveri;

Trodelna polubrvnara Bogdana Markovića, selo Tubravić – Xaveri;

Dvodelna kuća Nićifora Stanimirovića, selo Mijači;

Petodelna kuća Tomića, selo Sovač;

Trodelna kuća Nenada Radić, selo Brezovice, Brlog;

Trodelna kuća Nikole i Nedeljka Đuričić, selo Brezovice, Brlog;

Trodelna kuća Milana Radojčić, selo Brezovice;

Dvodelna kuća Marjana Mojić, selo Brezovice, Mojići;

Pušnica Milovana Tošić, selo Brezovice, Mojići;

Trodelna kuća Mitrović Dušana, selo Brezovice;

Kuća Stojana Novaković, selo Balinović;

Kuća Velibora Pantelić, selo Rebelj.

Zaštita od akcidenata, elementarnih nepogoda i obezbeđenje interesa za odbranu zemlje

Područje Prostornog plana izloženo je, u prvom redu, opasnosti od zemljotresa (jačine 60 i 70 MKS), atmosferskih nepogoda, odronjavanja i klizanja zemljišta, požara i drugo. Po realizaciji brane i antierozionog uređenja sliva opasnost od bujičnih poplava svešće se na minimum.

Osnovno strateško opredeljenje za zaštitu od zemljotresa je da se ne može obezbediti potpuna zaštita, koja bi bila ekonomski prihvatljiva. Utvrđuje se koncept prihvatljivog seizmičkog rizika zasnovan na dva osnovna zahteva za planiranje i projektovanje objekata i opreme otpornih na zemljotres, i to:

u svakom eventualnom zemljotresu treba da bude što manje gubitaka ljudskih života i povređenih, kao i što manje materijalne štete;

troškovi sanacije štete nastale usled zemljotresa ne bi trebalo da premaše povećane troškove projektovanja, izgradnje i finansijskih ulaganja, kojima bi se mogla sprečiti oštećenja ili rušenja, izazivanje povreda i gubici ljudskih života.

U skladu sa posebnom namenom područja Prostornog plana zaštita od akcidenata i elementarnih nepogoda i obezbeđenje uslova i mera za zaštitu nizvodnih područja i od interesa za odbranu, ostvaruju se:

definisanjem mera i postupaka za moguće akcidente posebnim programom upravljanja vodoakumulacijom, koji priprema javno preduzeće nadležno za gazdovanje vodoakumulacijom u saradnji sa nadležnom službom ministarstva odbrane i organima lokalne samouprave, na način predviđen propisanom metodologijom za procenu opasnosti od hemijskog udesa i od zagađivanja životne sredine, merama pripreme i merama za otklanjanje posledica udesa;

smanjenjem rizika od vodoakumulacije, i to:

redovnim i vanrednim oskultacionog osmatranjem i sistematskom kontrolom vodozahvatnih objekata i brane, pre punjenja (tzv. nulto merenje svih repernih tačaka) i u toku eksploatacije vodoakumulacije, uz podršku savremenih informacionih sistema;

obezbeđenjem sistema za osmatranje, obaveštavanje, uzbunjivanje i evakuaciju stanovništva u slučaju rušenja ili prelivanja brane ili najava mogućeg narušavanja statičke stabilnosti brane (Glavni i Idejni projekat, sveska XII/3, Sistem OiO, Energoprojekt, Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema Rovni, 1990. godina);

određivanjem zona različitih nivoa rizika od elementarnih nepogoda i tehničkih katastrofa, sa posebnim uslovima i zahtevima za planiranje i izgradnju;

markiranjem na terenu kota nivoa mogućeg poplavnog talasa;

izradom analize uticaja u slučaju rušenja brane „Stuborovni” za područje nizvodno od brane, van obuhvata Prostornog plana, sa posebnim analizama mogućih seizmodeformacija terena, procenom prihvatljivog rizika i zaštite od interesa za odbranu,

izrada karte prihvatljivog seizmičkog rizika za potrebe prostornog i urbanističkog planiranja i izrade tehničke dokumentacije;

registrovanje objekata koji ne zadovoljavaju tehničke normative za građenje u seizmičkim područjima i izrada odgovarajućih programa podsticaja i praćenja njihove sanacije ili postupne zamene;

sprovođenjem uslova i zahteva za prilagođavanje potrebama odbrane u posebnom prilogu tehničke dokumentacije sa uslovima i merama zaštite od elementarnih nepogoda i ratnih razaranja;

obezbeđenjem uslova i zahteva za prilagođavanje potrebama odbrane kroz planska rešenja Prostornog plana i Izveštajem o strateškoj proceni uticaja Prostornog plana na životnu sredinu.

8. Osnovna namena prostora sa bilansom planiranih površina

Bilans osnovne namene prostora područja Prostornog plana od 170,58 km2, 2006. godine ima sledeću strukturu zemljišta: poljoprivredno 97,53 km2; šumsko 67,44 km2; ostalo zemljište 5,61 km2. Promene u bilansu osnovne namene prostora planskim rešenjima su usmerene ka optimizaciji namene zemljišta i prirodnih uslova, uz nužno zauzimanje prostora za potrebe realizacije objekata subsistema vodosnabdevanja „Stuborovni”, izgradnju infrastrukture, obezbeđenje dugoročnih stambeno-komunalnih i ekonomskih potreba lokalne zajednice.

Planirane promene u bilansu namene prostora najviše će se odraziti na poljoprivredno zemljište koje će se smanjiti za 27,32 km2 (28%) i iznosiće oko 70,2 km2 ili 41% područja Prostornog plana (u 2006. godini oko 57,2%). Za potrebe vodoakumulacije „Stuborovni” potopiće se oko 2,13 km2 poljoprivrednog zemljišta, dok će ostale površine biti pošumljene u cilju zaštite slivnog područja vodoakumulacije i izvorišta, na zemljištu pete do osme bonitetne klase, u široj zaštitnoj zoni, kao i van sliva. Šumske površine povećaće se za oko 25,19 km2 (37%) i iznosiće oko 91,4 km2 ili 54% područja Prostornog plana (u 2006. godini oko 39,5%). Do smanjenja šumskih površina (ukupno za 0,65 km2) doći će samo u zoni neposredne zaštite usled izgradnje vodoakumulacije i podbranskih objekata.

Planirana vodoakumulacija „Stuborovni” (čija je realizacija planski određena do 2010. godine) zahvata oko 2,7 km2, odnosno 1,58% od ukupne površine Prostornog plana. Pored akumulacionog prostora, za potrebe izgradnje brane i uređenja lokacija za izgradnju podbranskih objekata, prateće infrastrukture i uspostavljanje režima neposredne zaštite, za ovaj vodoprivredni objekat planski je određen prostor od ukupno 3,35 km2. U kategoriju građevinskog zemljišta, pored postojećih površina, uključeni su i prostori predviđeni za formiranje akumulacije „Stuborovni”, izgradnju brane i pratećih objekata, izgradnju i uređenje prostora za stanovanje, javne objekte i površine, turizam i infrastrukturu. Građevinsko zemljište povećaće se sa oko 5,61 km2 na oko 8,4 km2, odnosno 4,92% od ukupne površine Prostornog plana. Građevinska područja naselja/zaseoka određena su kao orijentacione prostorne celine, koje obuhvataju građevinsko zemljište i okućnice sa obradivim zemljištem. Planirana gradnja biće većim delom u okviru definisanih granica građevinskog područja naselja, ukupne površine oko 3,7 km2, dok će se razvoj putne mreže vršiti pretežno modernizacijom postojećih lokalnih, šumskih i nekategorisanih puteva, ukupne površine oko 1,4 km2. Bilans površina pod rečnim tokovima iznosi oko 0,5 km2.

osnovna namena prostora Stanje 2006. godina Promena osnovne namene prostora vodoakumulacija ostale promene planirana namena km2 % km2 km2 ukupno polj. Plansko rešenje: realizacija prve faze subsistema: Prioritetne aktivnosti: – pribavljanje zemljišta u javno vlasništvo i priprema prostora za formiranje vodoakumulacije „Stuborovni”;- završetak izgradnje brane i stavljanje u funkciju vodoakumulacije „Stuborovni”;- izgradnja cevovoda sirove vode dužine oko 11km, od brane do PPV „Pećina” u Valjevu i realizacija novog PPV „Pećina” za dodatnih 600l/s;- izrada tehničke dokumentacije na nivou glavnog projekta za magistralni cevovod za prenos čiste vode od Valjeva (rezervoara „Gajine”) do rezervoara u Lazarevcu i za predviđanje razvodnog cevovoda od magistralnog cevovoda prema Mionoci , Ubu i Divčibarama;- realizacija magistralnog cevovoda od Valjeva do rezervoara u Lazarevcu sa odvajcima prema Mionici, Ubu i Divčibarama;- izgradnja pribranske MHE;- ispuštanje iz vodoakumulacije „Stuborovni” garantovanog minimuma i protoka za potrebe REIS Kolubara; – priprema i izrada projektne dokumentacije i obezbeđenje saglasnosti i dozvola za hidrotehničke sisteme vezane za završetak izgradnje vodoakumulacije „Stuborovni” i Kolubarski regionalni sistem za snabdevanje vodom stanovništva. 2. Zaštita životne sredine i izvorišta vodosnabdevanja Plansko rešenje 1: zaštita životne sredine i vodoakumulacije od zagađivanja: Prioritetne aktivnosti: -sanitacija terena i objekata i priprema zone potapanja i zone neposredne zaštite vodoakumulacije; – uspostavljanje i obeležavanje uže zone zaštite vodoakumulacije; – sanitarno uređenje objekata i sanitacija zagađenog zemljišta u užoj zoni zaštite vodoakumulacije, na teritoriji katastarskih opština Stubo, Rovni, Kunice, Sovač, Rebelj/Mijači i Tubravić. Plansko rešenje 2: antierozivna zaštita sliva vodoakumulacije: Prioritetne aktivnosti: – uređenje i regulacija bujičnih vodotoka u slivu Jablanice u skladu s tehničkom dokumentacijom na nivou glavnog projekta;- pošumljavanje 13,71km2 površina sliva vodoakumulacije sa erozijom srednjeg intenziteta;- primena bioloških i biotehničkih mera uređenja na lokalitetima koje ugrožava ekscesivna erozija, na površini od oko 0,63 km2 pretežno u slivu Jablanice, jaka erozija na površini od oko 5 km2 većim delom u slivu Jablanice, a manjim delom u slivu Sušice i srednja erozija na površini od oko 36,km2 pretežno u gornjem delu sliva reke Jablanice;- primena mera antierozivne zaštite obala i zaštite od pojave klizišta u priobalnom pojasu Jablanice (desna dolinska strana) i vodoakumulacije;- uređenje površina u okviru planiranog ski-stadiona „Povlen” koje obuhvataju delimično prosecanje šuma, zatravljivanje proseka i kompenzaciju prosečene šume pošumljavanjem; – revitalizacija i rekultivacija pozajmišta, odlagališta i površina oštećenih radovima na izgradnji brane, pristupnog puta i prateće infrastrukture. Plansko rešenje 3: očuvanje kvaliteta životne sredine i upravljanje kvalitetom vode u slivu izvorišta i nizvodnom delu toka Jablanice i Kolubare: Prioritetna aktivnost – izrada plana zaštite i upravljanja kvalitetom voda u skladu sa ovim Prostornim planom; – ispuštanje garantovanog ekološkog minimuma od 0,13 m3/s, u svim periodima kada se ne ispuštaju drugi protoci za potrebe REIS Kolubara. 3. Korišćenje i zaštita poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma Plansko rešenje 1: unapređenje stanja poljoprivrednog zemljišta: Prioritetne aktivnosti: – agropedološka analiza obradivog zemljišta i definisanje agrotehničkih uslova gazdovanja zemljištem u užoj zoni zaštite vodoakumulacije;- preduzimanje antierozivne zaštite na osnovu integralnih programa uređenja poljoprivrednog zemljišta;- sanitarno bezbedno skladištenje, rukovanje i korišćenje otpada iz stočarske i ratarske proizvodnje i seoskih domaćinstava; – podizanje novih i obnova starih voćnjaka i dela amortizovanih zasada jagodastog i bobičavog voća i lekovitog bilja, sa težištem na primeni autohtonih sorti otpornih na bolesti i štetočine i metoda organske proizvodnje, bez korišćenja pesticida i mineralnih đubriva. Plansko rešenje 2: produktivnije, potpunije i racionalnije korišćenje smanjenih poljoprivrednih površina i povećanje udela voćnjaka, livada i obradivog zemljišta u ukupnim poljoprivrednim površinama Prioritetna aktivnost: smanjenje udela intenzivih kultura (njive i voćnjaci) sa 27% na 18,3%, odnosno povećanje udela šumskih i travnih ekosistema sa 69,6% na 76,6%, od ukupne površine Prostornog plana Plansko rešenje 3: povećanje kvaliteta prirodnih travnih površina i osnivanje livada na delu erodibilnih oranica 7. i 8. katastarske klase Prioritetna aktivnost: melioracija livada i pašnjaka na osnovu kompleksnih programa uređenja pašnjaka i pašnih osnova. Plansko rešenje 4: povećanje stepena šumovitosti uzgoj lovne divljači na obuhvaćenim lovištima: Prioritetna aktivnost: – pošumljavanje zemljišta slabijeg proizvodnog potencijala (u javnom i privatnom vlasništvu) prema dinamici utvrđenoj opštim i posebnim osnovama i programima gazdovanja šumama, uz prethodnu saglasnost vlasnika/korisnika zemljišta;- rezervisanje kompezacionih površina šuma i šumskog zemljišta za razvoj turističko-rekreativne infrastrukture u odnosu na površine potrebne za uređenje i izgradnju ski-stadiona „Povlen”; – realizacija komercijalnog lovišta „Magleš”. 4. Putna infrastruktura i dostupnost područja Plansko rešenje 1: izgradnja i modernizacija lokalnih i službenih puteva u zoni akumulacije i poboljšanje saobrađajne pristupačnosti područja i povezanosti sadržaja turističke ponude u prostoru sa turističkim naseljima i mestima: Prioritetne aktivnosti: – izgradnja deonice lokalnog puta na pravcu Brezovica-Selaci (planska oznaka P-4) dužine oko 2 km, sa mostom preko Sušice dužine oko 50m (veza između L1019 i L1022);- izgradnja deonice lokalnog puta na pravcu Rovni/podbranski deo-Stubo (planska oznaka P-2) dužine oko 1.7 km (veza između R-111 i L1021);- izgradnja deonice lokalnog puta na pravcu Sušica-Stubo (planska oznaka P-6), dužine oko 5km (veza između L1022 i 1021); – izgradnja deonice lokalnog puta na pravcu Dobrići-polazište skijališta Povlen (planska oznaka P-13), dužine oko 1,5 km;- izgradnja deonice lokalnog putana pravcu Dobrići-veza sa R-111 (planska oznaka P-14), dužine oko 1 km;- izgradnja deonice lokalnog puta na pravcu polazište skijališta Povlen-veza sa R-111(planska oznaka P-15), dužine oko 0,5 km;- izgradnja veznih deonica od R-111 u Balinoviću i Rovnima do L-1011, dužine oko 2.1km i od R-213 do L1022 u Sušici;, dužine oko 1.2 km; – izrada tehničke dokumentacije za izgradnju deonice grebenskog puta Valjevskih planina na pravcu Makovište-Debelo Brdo (planska oznaka P-8) (veza između R-213 i R-111);- izgradnja deonice službenog (lokalnog) puta na pravcu „Stubo-Poćuta-Brezovica-lokacija crkve Bakića Brdo” (koja se većim delom nalazi u užoj zoni zaštite vodoakumulacije), dužine oko 8,3 km. Plansko rešenje 2: uspostavljanje javnog saobraćaja u funkciji turizma i potreba lokalnog stanovništva i aktivnosti: Prioritetne aktivnosti – realizacija „srednjeg saobraćajnog prstena” ukupne dužine oko 38,1 km, sa pristupom lokalitetima Debelo Brdo i Mravinjci najkraćim pravcima; – realizacija autobuskih stajališta na kontaktu građevinskih područja naselja, turističkih lokaliteta i koridora mreže puteva; 5. Privredne aktivnosti Plansko rešenje 1: unapređenje ekonomskih, tehničko-tehnoloških i organizacionih uslova poljoprivredne proizvodnje: Prioritetne aktivnosti: – razvoj stočarske proizvodnje umerene koncentracije usklađene s pašnim osnovama i uspostavljenim režimima zaštite prostora;- reafirmacija tradicionalnog pašnjačko-kolibarskog i pašnjačko-stajskog načina držanja stoke (u ovčarnicima, mešovitim govedarskim farmama, farmama koza i konja odgovarajućeg kapaciteta) i proizvodnje jagnjećeg, junećeg, konjskog i kozjeg mesa i kravljeg, ovčijeg i kozjeg mleka;- organizovanje savetodavne poljoprivredne službe, osavremenjavanje rada veterinarske službe i obezbeđenje uslova za permanentno stručno obrazovanje zemljoradnika;- uspostavljanje sistema kontrole kvaliteta poljoprivredno-prehrambenih proizvoda i obezbeđenje institucionalnih pretpostavki za promovisanje organske proizvodnje i plasman proizvoda, uz preduzimanje aktivnosti za dobijanje oznake definisanog geografskog porekla, zaštićenog područja „Stuborovni”; – izrada i sprovođenje programa za primenu metoda organske/ekološke proizvodnje hrane, strogo kontrolisanog/integralnog prihranjivanja i zaštite bilja, adekvatne ishrane i nege stoke, antierozivne obrade zemljišta i slično. Plansko rešenje 2: obezbeđenje dopunskih ili alternativnih izvora prihoda stanovništva: Prioritetne aktivnosti: – unapređenje postojećih i razvoj novih ekološki prihvatljivih privrednih delatnosti, njihovim ravnomernijim i selektivnim razmeštajem u skladu s uspostavljenim režimima zaštite izvorišta i životne sredine i tržišnim uslovima;- razvoj dopunske, odnosno alternativne ekonomije seoskog domaćinstva sa mikro/malim proizvodnim pogonima/jedinicama iz oblasti proizvodnje i prerade poljoprivrednih i šumskih proizvoda, odnosno turizma i ugostiteljstva;- povećanje zaposlenosti seoskog stanovništva na pružanju turističkih usluga, podizanju, nezi i planskoj eksploataciji šuma, u lovstvu, kontrolisanom sakupljanju i preradi šumskih plodova i lekovitog bilja; – edukacija stanovništva u oblasti zaštite voda, alternativne seoske ekonomije i turističke delatnosti. Plansko rešenje 3: kompletiranje i intenziviranje korišćenja postojeće turističke ponude i aktiviranje novih turističkih potencijala: Prioritetne aktivnosti: – izrada i sprovođenje programa integralnog razvoja turizma i rekreacije za ski-stadion Povlen sa turističkim naseljima Dobrići-Mojići, Debelo Brdo i Mravinjci-Bele Vode;- izrada i sprovođenje programa integralnog razvoja turizma i rekreacije za akva-siti „Stuborovni” sa turističkim naseljem u podbranskom delu sa 500 stacionarnih turista u prvoj fazi;- realizacija prvog dela ski-stadiona „Povlen” ukupnog kapaciteta od 2000 jednovremenih skijaša (od toga 700 stacionarnih u turističkim naseljima uz ski-stadion i 1300 dnevnih izletnika) i to u zoni: turističkog naselja Debelo Brdo sa 600 jednovremenih skijaša, dva ski-lifta (ukupne dužine 1200m, visinske razlike oko 260m) i alpskim ski-stazama dužine oko 2.500m, kao i sa neophodnom pratećom infrastrukturom; turističkog naselja Mravinjci/Bele Vode sa 1200 jednovremenih skijaša, tri ski lifta (ukupne dužine 2680m, visinske razlike oko 560m) i sa alskim ski-stazama dužine od oko 5000 m, kao i sa neophodnom pratećom infrastrukturom; ski-stadiona sa 200 jednovremenih skijaša u okviru turno/nordijske ski staze; – uređenje grebenske planinarsko-izletničke staze na relaciji Debelo Brdo-Gornji Taor i dolinskih planinarsko-izletničkih staza na relacijama Poćuta – Debelo Brdo (uz reku Jablanicu) i Stubo – Mravinjci (uz reku Sušicu), kao i ribolovne staze na Jablanici;- priprema turističkih naselja uz ski-stadion „Povlen” za turističku ponudu;- adaptacija/rekonstrukcija i izgradnja kuća, unapređenje javnih sadržaja i komunalno opremanje naselja za ukupno 1000 komercijalnih ležaja (od toga 700 za stacionarne skijaše, a 300 za neskijaše) i to u Debelom Brdu 300 komercijalnih ležaja; u naselju Mravinjci/Bele Vode-Gornji Taor 500 komercijalnih ležaja, u naselju Dobrići – Mojići 100 komercijalnih ležaja;- rekonstrukcijom/izgradnjom planinarskih domova u Mravinjcima i Debelom Brdu sa ukupno 100 ležaja; – opremanje komunalnom infrastrukturom i javnim službama u ostalim planiranim seosko-turističkim naseljima. 6. Komunalni sistemi i objekti Plansko rešenje 1: poboljšanje vodosnabdevanja stanovništva u slivu vodoakumulacije: Prioritetne aktivnosti: – rekonsturkcija i poboljšanje radnih performansi lokalnog vodovodnog sistema „Kukalj” za potrebe naselja Donje Leskovice, Stubo i Sušicu u istočnoj zoni sliva vodoakumulacije „Stuborovni”;- realizacije lokalnog vodovodnog sistema „Rovni” za potrebe naselja Rovni, Kunice, Mijači, Poćuta, Tubravić, Rebelj, Brezovica sa okolnim zaseocima u severnom i centralnom delu sliva vodoakumulacije „Stuborovni”;- povezivanje lokalnih vodovodnih sistema „Kukalj” i „Rovni”; – revitalizacija i sanitarno uređenje izvorišta lokalnih sistema vodosnabdevanja. Plansko rešenje 2: prikupljanje i sanitarno bezbedno odvođenje otpadnih voda: Prioritetne aktivnosti: – prikupljanje i sanitarno bezbedno odvođenje atmosferskih voda sa lokalnih puteva u užoj zoni zaštite akumulacije i regionalnih puteva u široj zoni zaštite izvorišta;- sanitacija postojećih i izgradnja novih sanitarnih septičkih jama za domaćinstva u neposrednoj blizini i u užoj zoni zaštite vodoakumulacije u naseljima Stubo, Rovni, Kunice, Sovač, Rebelj/Mijači i Tubravić;- sanitacija postojećih i izgradnja novih vodonepropusnih bazena i jama za osoku i čvrsti stajski otpad u neposrednoj blizini i u užoj zoni zaštite akumulacije u naseljima Stubo, Rovni, Kunice, Sovač, Rebelj/Mijači i Tubravić; – sanitacija postojećih i izgradnja novih sanitarnih septičkih jama za domaćinstva i vodonepropusnih bazena i jama za osoku i čvrsti stajski otpad u široj zoni zaštite u naseljima Vujinovača, Sovač, Mijači/ Rebelj, Sušica, D. Leskovice i Brezovica. Plansko rešenje 3: sanitarno bezbedno sakupljanje, transport i deponovanje komunalnog otpada: Prioritetne aktivnosti: – sanitacija postojećih lokalnih seoskih smetlišta i formiranje sanitarno uređenih seoskih odlagališta komunalnog otpada van uže zone zaštite akumulacije „Stuborovni” i prostora sa uspostavljenim režimima zaštite;- organizovanje sakupljačkih stanica za prihvatanje kabastog kućnog otpada van šire zone zaštite akumulacije „Stuborovni” sa transportom ka opštinskoj komunalnoj deponiji, odnosno transfer stanici regionalne komunalne deponije; – organizovanje komunalne službe u turističkim mestima. Plansko rešenje 4: sanitarno bezbedno sahranjivanje: Prioritetne aktivnosti: – obezbeđenje komunalno uređenih lokacija za nova groblja van uže zone zaštite akumulacije; – obezbeđenje komunalno uređene lokacije za stočna groblja van šire zone zaštite (sliva) vodoakumulacije; Plansko rešenje 5: izmeštanja dela elektroenergetskih instalacija na području akumulacije i brane „Stuborovni”: Prioritetne aktivnosti: – izmeštanje deonice DV TS 10/0, 4 kv „Brana”-TS 10/0,4 kv „Poćuta” u dužini od oko 4,7 km; – izgradnja deonice DV TS 10/0,4 kv „Poćuta”-TS 10/0,4 kv „Sovač”, u dužini oko 1,3 km. Plansko rešenje 6: proširenje mreže napojnih i distributivnih elektroenergetskih objekata : Prioritetne aktivnosti: – izgradnja sedam TS i šest deonica DV 10kv ukupne dužine oko 16km;- proizvodnja energije iz alternativnih obnovljivih izvora. Plansko rešenje 7: proširenje mreže telekomunikacione infrastrukture: Prioritetne aktivnosti: – izgradnja deonica optičkih kablova (u dužini od oko 24km) i to Valjevo-Poćuta u dužini od oko 18 km (od čega na području Prostornog plana oko 5,5 odnosno 10,5 km) i Donje Leskovice-privod na magistralni optički kabl Beograd-Crna Gora u dužini od oko 6 km (od čega na području Prostornog plana oko 1 km); – izgradnja telekomunikacionih objekata (digitalnih ATC u Poćuti, Donjim Leskovicama i podbranskom delu, oko 900 novih priključaka u komutaciji, oko 500 pretplatničkih kablova u mesnoj mreži i oko 500 priključaka u ruralnom radio telefonskom sistemu) u cilju dostizanja gustine telefona od oko 25 telefona na 100 stanovnika; – izgradnja 10 baznih stanica mobilne telefonije čime se obezbeđuju uslovi za njeno korišćenje na celom području Prostornog plana. Plansko rešenje 8: realizacija telekomunikacione mreža u funkciji posebne namene vodoakumulacije „Stuborovni” Prioritetne aktivnosti: izgradnja telekomunikacione mreže od vodomernih stanica Sušica i Jablanica, do komandne zgrade brane. 7. Javne službe Plansko rešenje 1: racionalizacija mreže, rekonstrukcija objekata, poboljšanje nivoa opremljenosti i kvaliteta usluga obrazovanja i vaspitanja, kulture i fizičke kulture, primarne zdravstvene i socijalne zaštite Prioritetnaaktivnost: modernizacija i opremanje matičnih osnovnih škola i zdravstvenih ambulanti. Plansko rešenje 2: povećanje dostupnosti i efikasnosti usluga javnih službi: Prioritetne aktivnosti: – razvoj novih integrisanih usluga zdravstvene i socijalne pomoći staračkim domaćinstvima;- modernizacija rada i pružanja usluga mesnih kancelarija;- proširenje obuhvata specijalizovanog prevoza na sve učenike osnovnog i srednjeg obrazovanja;- modernizacija rada mobilnih i stacionarnih službi veterinarske zaštite;- obezbeđenje uslova za kvalitetan prijem TV i radio signala u svim naseljima;- obezbeđenje uslova za redovno i kvalitetno održavanje lokalnih puteva; – osavremenjavanje postojeće pošte u Poćuti i otvaranje poštanske jedinice u Donjim Leskovicama. 8. Zaštita prirodnih dobara Plansko rešenje 1: formiranje vodoakumulacije u stabilni vodni ekosistem: Prioritetne aktivnosti: – istraživanje kvalitativnog sastava i kvantitativne strukture ihtiofaune, bentosa, planktona i vodene vegetacije pre i u toku formiranja vodoakumulacije; – praćenje promena dinamike osnovnih pokazatelja kvaliteta vode i kontrolisano poribljavanje vodoakumulacije i pritoka. Plansko rešenje 2: zaštita, prezentacija i kontrolisano korišćenje prirodnih dobara: Prioritetne aktivnosti: – utvrđivanje statusa prirodnog dobra, kategorizacije i režima zaštite prostora „Taorskih vrela”; – utvrđivanje prethodne zaštite i uspostavljanje režima zaštite za predeone celine sa osobenim prirodnim i kulturno-istorijskim vrednostima Jablanik, Povlen, Sušica i Jelje-Velika Zabava. 9. Zaštita kulturnih dobara Plansko rešenje: zaštita i prezentacija nepokretnih kulturnih dobara i njihove zaštićene okoline: Prioritetne aktivnosti: – izmeštanje crkve Gračanica na lokaciju Bakića Brdo, s kompletnim arheološkim istraživanjem sadašnje lokacije crkve i nekropole oko crkve, arhitektonskim istraživanjem građevine crkve i detaljnim istraživanjem ostataka živopisa radi pripremanja za izmeštanje, kao i izradom tehničke dokumentacije za izmeštanje crkve na novu lokaciju;- sprovođenje zaštitnih arheoloških iskopavanja na lokalitetima Savinac, Ilovača, Maxarsko groblje-Vignjište i Podganjača, konzervacija i priprema za muzeološku prezentaciju pronađenih pokretnih nalaza;- prekategorizacija prostorne kulturno-istorijske celine Bebića Luke, izrada studije revitalizacije i prezentacije s potrebnom tehničkom dokumentacijom, izvođenje radova na rekonstrukciji i izgradnji i komunalnom opremanju objekata. 10. Zaštita od elementarnih nepogoda i uslovi odbrane Plansko rešenje: zaštita nizvodnog područja i stanovništva od poplavnog talasa pri rušenju brane „Stuborovni”: Prioritetne aktivnosti: realizacija mera i aktivnosti na zaštiti nizvodnog područja i stanovništva prema Analizi uticaja poplavnog talasa pri rušenju brane „Stuborovni”, odnosno Uslovima i zahtevima utvrđenih od strane nadležne službe Ministarstva odbrane.

2. Učesnici u implementaciji Prostornog plana

Ključni učesnici u ostvarivanju Prostornog plana, u skladu sa svojim nadležnostima i delokrugom rada, su republički resorni organi, javna preduzeća i posebne organizacije, grad Valjevo i opštine koje su korisnici vodoprivrednog podsistema vodosnabdevanja „Stuborovni”.

Ključni učesnici na republičkom nivou upravljanja su ministarstva nadležna za poslove poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva i izgradnju objekata, kao i javna preduzeća nadležna za poslove vodoprivrede, šumarstva i elektroprivrede. U ostvarivanju Prostornog plana odgovarajuće učešće uzeće i ministarstva nadležna za poslove zaštite životne sredine i prostornog planiranja, turizma, zdravlja, socijalne politike, prosvete i privrede, Republička agencija za prostorno planiranje, Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume”, Javno preduzeće „Putevi Srbije”, zavodi nadležni za zaštitu prirode i spomenika kulture i drugi učesnici.

Ključni učesnik na lokalnom nivou je Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, kao i grad Valjevo, Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni” i opštine Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac. U ostvarivanju Prostornog plana odgovarajuće učešće uzeće i mesne zajednice, opštinska javna komunalna preduzeća, Direkcija za urbanizam i građevinsko zemljište, puteve i izgradnju Valjeva i druge direkcije i ustanove s područja grada Valjeva.

Pored navedenih učesnika neophodno je animirati i organizovati učešće drugih aktera u ostvarivanju Prostornog plana, u prvom redu vlasnike nepokretnosti, privredna preduzeća, asocijacije proizvođača, nevladine organizacije i druge aktere.

3. Mere i instrumenti za implementaciju Prostornog plana

Efikasnost implementacije Prostornog plana uslovljena je obezbeđenjem koordinacije predviđenih aktivnosti i različitih aktera/učesnika. Polazi se od iskustava zemalja Evropske unije da se uspešna koordinacija može obezbediti primenom multisektorskog pristupa – kombinacije mera i instrumenata različitih politika prema tematskim oblastima i problemima koja se planom rešavaju, kao i uspostavljanjem institucionalno-organizacionih aranžmana i partnerstva na različitim relacijama (javni – privatni sektor, javne – nezavisne institucije/organizacije, nivo upravljanja – javnost i drugo).

Osnovne mere i instrumenti različitih politika za implementaciju planskih rešenja Prostornog plana za period do 2010. godine bazirani su na postojećem sistemu upravljanja u Republici Srbiji, u određenoj meri se sugerišu mere i instrumenti koje će, prema očekivanjima, u ovom periodu biti definisane i primenjivane tokom faza pristupanja Evropskoj uniji.

Mere i instrumenti za implementaciju Prostornog plana su otvoreni za usklađivanje s promenama sistema upravljanja i planiranja u Republici Srbiji u toku ostvarivanja Prostornog plana.

3.1. Mere i instrumenti različitih politika

3.1.1. Mere i instrumenti opšte-ekonomske politike

Mere i instrumenti opšte ekonomske politike za sva planinska područja u Republici Srbiji, naročito za slivove izvorišta vodosnabdevanja na planinskom području, su:

povoljni dugoročni krediti i poreski podsticaji za privatan sektor i vlasnike nepokretnosti za ulaganja u sprovođenje mera zaštite i uređenja poljoprivrednog zemljišta i šuma u skladu sa režimima zaštite izvorišta, integralnim programima uređenja poljoprivrednog zemljišta i pašnjaka i programima gazdovanja šumama, mera zaštite i prezentacije prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara;

povoljni dugoročni krediti za privatni sektor i vlasnike nepokretnosti za ulaganja u prikupljanje i prečišćavanje otpadnih voda, prikupljanje i deponovanje komunalnog otpada, korišćenja novih i obnovljivih izvora energije i drugih mera zaštite životne sredine i izvorišta;

povoljni dugoročni krediti i poreski podsticaji za razvojno opredeljene poljoprivredne proizvođače, kao i dodatne stimulacije za mlade i proizvođače koji preuzimaju napuštena i staračka gazdinstva i/ili uvode metode organske proizvodnje;

povoljni krediti i poreski podsticaji za modernizaciju i izgradnju objekata za otkup mleka, otkup i primarnu preradu voća, šumskih plodova, lekovitog i aromatičnog bilja, za pružanje usluga veterinarske i savetodavne poljoprivredne službe i tehničkih servisa u privatnom sektoru;

formiranje fonda za osiguranje kredita za poljoprivredu, koji će omogućiti korišćenje dugoročnih bankarskih kredita pod povoljnim uslovima za nabavku poljoprivredne mehanizacije, opreme i repromaterijala, obnove stočnog fonda, izgradnje i opremanja stočnih farmi, obnovu i podizanje višegodišnjih zasada;

osiguranje (garancijski fond) i davanje povoljnih dugoročnih kredita i poreskih podsticaja za privatizaciju i razvoj malih i srednjih preduzeća, sa najvećim stepenom osiguranja i najnižim kamatnim stopama za otvaranje novih radnih mesta i početnike koji prvi put započinju proizvodnju ili za pružanje deficitarnih usluga;

formiranje fonda za regionalni razvoj i razvoj nedovoljno razvijenih područja, koji će subvencionisati i podsticati otvaranja novih radnih mesta i zapošljavanje mlađeg i ženskog dela populacije;

povoljni dugoročni krediti, subvencije i poreski podsticaji za izgradnju i modernizaciju sadržaja turističke ponude i opreme (za ulaganja u pribavljanje i uređenje građevinskog zemljišta, komunalno opremanje, izgradnju i rekonstrukciju objekata seoskih domaćinstava za turistički smeštaj, izgradnju turističke opreme i organizovanje javnih službi);

povoljni dugoročni krediti, subvencije i poreski podsticaji privatnom sektoru za pružanje usluga javnih službi.

Naznačene mere i instrumente opšte-ekonomske politike trebalo bi da ustanove ministarstva nadležna za finansije, privredu i poljoprivredu.

3.1.2. Mere i instrumenti drugih politika

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja vodoprivrede i zaštite životne sredine su:

obezbeđenje finansijskih sredstava za završetak brane „Stuborovni”;

usklađivanje prodajne cene vode i svih vodoprivrednih usluga sa zahtevom iz Strategije razvoja vodoprivrede Srbije da pokrije sve troškove proste reprodukcije sistema i troškove zaštite izvorišta vodosnabdevanja, kao i deo troškova proširene reprodukcije;

udruživanje sredstava javnih prihoda Republike Srbije, grada Valjevo i opština Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac u oblasti vodoprivrede i zaštite životne sredine;

izvršavanje antierozionih radova na saniranju ekcesivne i jake erozije, kao i definisanje dinamike realizacije svih mera za saniranje erozije srednjeg intenziteta kao uslova za izdavanje upotrebne dozvole za rad vodoakumulacije;

uspostavljanje monitoringa kvaliteta vode u akumulaciji, sa matematičkim modelom dinamičkih promena parametara kvaliteta, po formiranju jezera;

realizacija sistema za praćenje relevantnih oskultacionih veličina i repernih tačaka brane radi ostvarivanja pune bezbednosti nizvodnih područja;

očuvanje vodotokova u slivu akumulacije „Stuborovni” u I/II klasi kvaliteta voda;

zahvatanje vode iz vodotoka u skladu sa odgovarajućim vodoprivrednim uslovima i saglasnostima, uz obavezu ispuštanja garantovanog minimuma;

namenski ispuštena voda iz vodoakumulacije „Stuborovni” za potrebe REIS „Kolubara”, ne sme se zahvatati za potrebe poljoprivrede ili nekih drugih korisnika, jer isti nisu obuhvaćeni vodnim bilansima akumulacije;

priključenje lokalnih seoskih vodovoda na sistem „Stuborovni” moguć je uz uslov smanjenja gubitaka u mreži na manje od 20% i uspostavljanja pouzdanog sistema kontrole ključnih tačaka, potrošnje vode i gubitaka u pojedinim granama sistema;

realizacija lokalne regulacije vodotoka, uslovljene primenom tzv. naturalne regulacije, koja neće ugroziti posebne prirodne vrednosti na regulisanim deonicama;

odvođenje otpadnih voda iz svih sadržaja slivnog područja kolektorima ili cisternama (iz vodonepropusnih sengrupa) do PPOV ispod podbranskog kompleksa, čija je upotrebna dozvola uslovljena obavezom kontinuiranog merenja količine i kvaliteta vode na izlazu iz PPOV, kao ključne mere efektivnosti takvih postojenja i valjanosti njihove eksploatacije;

zabrana kaveznog uzgoja riba u vodoakumulaciji „Stuborovni” u cilju zaštite od eutrofikacije;

zabrana korišćenja čamaca na motorni pogon na vodoakumulaciji „Stuborovni”.

Ove mere i instrumente trebalo bi da utvrde i prate njihovu primenu ministarstva nadležna za vodoprivredu, zaštitu životne sredine i prostorno planiranje i energetiku. Njihova primena je u delokrugu rada Republičke direkcije za vode, Javnog vodoprivrednog preduzeća „Srbijavode”, Vodoprivrednog centra „Sava”, Javnog preduzeća za gazdovanje šumama „Srbijašume”, Javnog preduzeća za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni”, kao i opštinskih javnih komunalnih preduzeća za vodovod i kanalizaciju grada Valjevo i opština Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac (korisnici prve faze razvoja vodoprivrednog subsistema „Stuborovni”).

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja poljoprivrede i sela su:

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava i javnih prihoda grada Valjevo u oblasti poljoprivrede i razvoja ruralnog područja s privatnim sektorom, radi obezbeđenja podsticajnih sredstava za pripremu i realizaciju programa integralnog ruralnog razvoja, programa zaštite i uređenja poljoprivrednog zemljišta i atara, programa uređenja pašnjaka i pašnih osnova, programa organske proizvodnje i drugih razvojnih programa (govedarstva, ovčarstva, kozarstva, jagodastog i bobičastog voća i slično), kao i za podršku ekonomski i biološki vitalnim poljoprivrednim gazdinstvima za preuzimanje zemljišta, stoke i tehničkih sredstava sa regresivnih gazdinstava, dugoročni zakup i druge oblike nesvojinskih prava korišćenja zemljišta, primenu antierozivne obrade poljoprivrednog zemljišta, osnivanje i melioraciju livada i pašnjaka, pošumljavanje zemljišta slabijeg proizvodnog potencijala, očuvanje lokalnih sorti i pasmina, organsku proizvodnju hrane, formiranje prepoznatljivih robnih marki s geografskim poreklom i za udruživanje u intersne asocijacije/zadruge;

finansiranje iz agrarnog budžeta pedoloških istraživanja, razvoja i modernizacije veterinarske i savetodavne poljoprivredne službe i obezbeđenje finansijske podrške gazdinstvima spremnim za prihvatanje odgovarajućih tehnoloških rešenja i ekoloških standarda;

konkurisanje za dugoročno korišćenje sredstava iz različitih javnih i privatnih, domaćih i stranih izvora i fondova (npr. predpristupnih programa Evropske unije) za stručno obrazovanje poljoprivrednih proizvođača, podizanje kvaliteta poljoprivrednih proizvoda, ulaganja u podizanje novih, odnosno revitalizaciju dotrajalih zasada u voćarstvu, plasmana poljoprivrednih proizvoda definisanog/zaštićenog imena porekla, pomoć pri izradi i realizaciji programa integralnog ruralnog razvoja i drugo.

Ove mere i instrumente trebalo bi da utvrde i primenjuju ministarstva nadležna za poljoprivredu, šumarstvo, životnu sredinu i prostorno planiranje, fondovi, banke ili agencije nadležne za razvoj, odnosno regionalni razvoj (npr. Regionalna agencija za ruralni razvoj) u saradnji sa gradom Valjevo.

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja šumarstva i lovstva su:

udruživanje sredstava javnih preduzeća i javnih prihoda grada Valjevo u oblasti šumarstva i vodoprivrede s privatnim sektorom za finansiranje:

unapređenja stanja postojećih šuma i povećanja stepena šumovitosti (Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume”- ŠG „Loznica”- ŠU „Valjevo” i privatni šumovlasnici sa područja Prostornog plana);

pošumljavanja i održavanja šuma zaštitnog karaktera u slivu vodoakumulacije „Stuborovni” (Republička direkcija za vode, Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode” gradska uprava i privatni šumovlasnici sa područja Prostornog plana);

zaštite i očuvanja prirodnih dobara i biodiverziteta (Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja, staraoci prirodnih dobara, vlasnici nepokretnosti i nevladine organizacije);

opremanja turističko-rekreativnom infrastrukturom, održavanja šume u funkcionalno optimalnom stanju i obezbeđenje kompezacionih površina šuma i šumskog zemljišta (Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, gradska uprava i zainteresovani poslovni subjekti/investitori turističko-rekreativne infrastrukture);

ustanovljavanje jedinstvenog i jednakog statusa svih šuma i aktuelizacija katastra nepokretnosti i inventara šuma u državnom i privatnom vlasništvu;

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnog ministarstva i sredstava korisnika lovišta, za potrebe ulaganja u zaštitu, proizvodnju i uzgoj divljači.

Ove mere i instrumente trebalo bi da utvrde i primenjuju Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”, Vodoprivredni centar „Sava”, Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni”, Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume” i grad Valjevo, u saradnji sa vlasnicima nepokretnosti/zemljišta i korisnicima lovišta.

Realizaciju kompezacionih površina za pošumljavanje i realizaciju proseka šuma za ski-stadion „Povlen” utvrđivaće Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume” – ŠG „Loznica”- ŠU „Valjevo” sa investitorom na teret investicionih ulaganja u izgradnju te turističko-rekreativne infrastrukture.

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja infrastrukturnih sistema i komunalnih objekata su:

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava, javnih prihoda opština u oblasti vodoprivrede i Javnog preduzeća „Elektroprivreda Srbije” – korisnika vodoprivrednog subsistema „Stuborovni” za izmeštanje i substituciju puteva, lokalnih vodovoda, razvoj sanitarno bezbednog tretmana otpadnih voda i sanitaciju seoskih smetlišta;

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava, Javnog preduzeća „Putevi Srbije” i javnih prihoda opština za regionalne i lokalne puteve, uz korišćenje kreditnih sredstava Međunarodne asocijacije za razvoj „IDA” za „Projekte izgradnje i rehabilitacije magistralne i regionalne saobrađajne mreže u Republici Srbiji” kroz program pomoći Svetske banke (FY04) kojim je predviđen pilot projekat redovnog održavanja regionalnih puteva na teritoriji opština Kolubarskog okruga;

udruživanje sredstava javnih prihoda grada Valjevo i privatnog sektora, uz konkurisanje grada za korišćenje sredstava predpristupnih programa Evropske unije za razvoj lokalne komunalne infrastrukture;

udruživanje sredstava javnih prihoda grada Valjevo i privatnog sektora, uz konkurisanje grada za korišćenje sredstava predpristupnih programa Evropske unije, sredstava Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) i Svetske banke za investicione programe i drugih kreditnih i sredstava iz donacija za sanitarno bezbedno deponovanje komunalnog otpada.

Ove mere i instrumente trebalo bi da utvrde i primenjuju ministarstvo nadležno za vodoprivredu, Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”, Vodoprivredni centar „Sava”, Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni”, Republička direkcija za puteve, Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, grad Valjevo i gradska javna komunalna preduzeća i direkcije, u saradnji s privatnim sektorom.

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja javnih službi su:

1) udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava i javnih prihoda grada Valjevo u oblasti javnih službi sa privatnim sektorom, uz konkurisanje za korišćenje sredstava predpristupnih programa Evropske unije i sredstava Svetske banke za programe socijalne i zdravstvene zaštite;

2) koordinacija opštinskih uprava i postojećih i budućih direkcija/agencija za razvoj na poslovima upravljanja razvoja, uređenja i izgradnje centara i organizacijom mreže naselja i javnih službi:

Ove mere trebalo bi da utvrde i primenjuju ministarstva nadležna za prosvetu, zdravlje, socijalnu politiku i kulturu i grad Valjevo, u saradnji sa privatnim sektorom i nevladinim organizacijama.

Osnovne mere i instrumenti politike razvoja turizma su:

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnog ministarstva i javnih prihoda grada Valjevo u oblasti turizma sa privatnim sektorom;

investiciona podrška prioritenim programima razvoja, organizacije i uređenja prostora od značaja za razvoj turizma iz sredstava Nacionalnog investicionog plana, kao i posebnih sredstava iz Programa za razvoj infrastrukture u turizmu, uz uslov da se većina prihoda od resursa reinvestira na samom području;

afirmisanje institucije zemljišne politike kao ključnog regulatora razvoja, budući da se preko politike građevinskog zemljišta može upravljati izgradnjom i obezbediti značajna sredstva za razvoj (iz prometa, uređenja i korišćenja zemljišta);

formiranje rejonskih agencija za razvoj turizma i lokalnih-privatnih agencija na nivou turističkih kompleksa/lokaliteta;

ugovoreno povezivanje/organizovanje svih subjekata razvoja u kreiranju turističkog proizvoda područja sliva vodoakumulacije „Stuborovni”;

ustanovljavanje sistema subordinacije višeg nivoa organizovanja nad jedinicama nižeg nivao organizovanja (Kolubarski okrug-turističkih rejona -kompleks/lokalitet).

Ove mere trebalo bi da utvrde i primenjuju Ministarstvo finansija, Ministarstvo ekonomije i rgionalnog razvoja i grad Valjevo, u saradnji sa Direkcijom za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, Direkcijom za urbanizam i građevinsko zemljište, puteve i izgradnju Valjeva i privatnim sektorom.

Osnovne mere i instrumenti politike zaštite životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara su:

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava, javnih prihoda opština u oblasti vodoprivrede i Javnog preduzeća „Elektroprivreda Srbije” – korisnika vodoprivrednog subsistema „Stuborovni” za izmeštanje crkve Gračanica i sprovođenje zaštitnih arheoloških iskopavanja na lokalitetima Savinac, Ilovača, Maxarsko groblje-Vignjište i Podganjača;

udruživanje sredstava koja se izdvajaju iz budžeta Republike Srbije preko nadležnih ministarstava i javnih prihoda grada Valjevo u oblasti zaštite životne sredine, prirodnih i kulturnih dobara sa privatnim sektorom.

Ove mere trebalo bi da utvrde i primenjuju ministarstva nadležna za vodoprivredu, zaštitu životne sredine i kulturnih dobara, grad Valjevo, opštine Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac, Javno preduzeće „Elektroprivreda Srbije”, u saradnji sa Zavodom za zaštitu prirode Srbije, Zavodom za zaštitu spomenika kulture u Valjevu i privatnim sektorom.

Kompenzacije za ograničenja u razvoju

Sistem kompenzacija (uslova, obračuna, modaliteta i aranžmana) vlasnicima zemljišta i titularima svojine nad zemljištem za nastale štete, uskraćivanje i umanjenje dobiti usled ograničenja, kao i kompenzacionih programa (u oblasti razvoja poljoprivrede i sela, lokalnih infrastrukturnih sistema, komunalnih objekata, javnih službi, turizma i drugo) za ograničenja u razvoju lokalnih zajednica na području Prostornog plana, radi sprovođenja režima i mera zaštite u užoj i široj zoni zaštite izvorišta zajednički utvrđuju mesne zajednice sa područja Prostornog plana, grad Valjevo, opštine Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac, Javno preduzeće „Elektroprivreda Srbije” i Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni”, uz stručnu i organizacionu podršku Saveta za praćenje i koordinaciju sprovođenja Ugovora o implementaciji Prostornog plana i ministarstava nadležnih za životnu sredinu i prostorno planiranje, saobraćaj, energetiku, poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu i turizam, odgovarajućih direkcija, uprava i agencija, kao i nevladinih organizacija.

4. Razrada i sprovođenje Prostornog plana u drugim planovima i programima

Prostorni plan će se sprovoditi izradom i donošenjem sektorskih/granskih planova i programa, kao i razradom planskih rešenja urbanističkim planovima i programima uređenja građevinskog zemljišta u skladu sa zakonom.

Prostorni plan grada Valjevo usklađivaće se sa planskim rešenjima iz Prostornog plana i bliže će definisati planska rešenja u vezi sa privrednim razvojem, organizovanjem mreže centara naselja, uređenjem građevinskih područja naselja i objekata javnih službi u skladu sa zakonom.

4.1. Razrada Prostornog plana urbanističkim planovima i programima

Grad Valjevo doneće na osnovu Prostornog plana urbanističke planove, i to:

1) u periodu do završetka izgradnje brane „Stuborovni”, a najkasnije do 2010. godine:

odgovarajući urbanistički plan za „Poćutu-centralni deo naselja Tubravić”;

odgovarajući urbanistički plan za sportsko-rekreativni centar „Rovni”;

odgovarajući urbanistički plan ili posebno programsko rešenje za Ski-stadion „Povlen”;

odgovarajući urbanistički plan za novu lokaciju crkve „Gračanica” na Bakića brdu i prostornu kulturno-istorijsku celinu „Bebića Luku” uz istovremenu izradu i donošenje urbanističkih projekata;

2) u periodu posle 2010. godine:

odgovarajući urbanistički plan turističkog prostora Manastir Pustinja-Bebića Luka-Rebelj-Vujinovača;

odgovarajuće urbanističke planove za prioritetna turistička naselja Debelo Brdo (deo na području grada Valjevo), Mravinjci – Gornji Taor i Dobrići – Mojići;

odgovarajuće urbanističke planove za ostala predviđena seosko-turistička naselja.

Detaljani urbanistički plan područja akumulacije „Rovni”, donet tokom 1990. godine, u potpunosti je saglasan sa Prostornim planom.

Grad Valjevo doneće na osnovu Prostornog plana u periodu do 2010. godine srednjoročni i godišnje programe uređenja javnog i ostalog građevinskog zemljišta za centar zajednice naselja Poćuta i centar zajednice naselja Donje Leskovice, kao i za prioritetna turistička naselja i lokalitete.

Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja na osnovu Prostornog plana i zahteva grada Valjevo i nadležnih javnih preduzeća u periodu do 2010. godine izdavaće akte o urbanističkim uslovima za prioritetne puteve, objekte i mreže tehničke infrastrukture, turističko-rekreativnu infrastrukturu i drugo iz svoje nadležnosti, a shodno odredbama Zakona o planiranju i izgradnji.

4.2. Sprovođenje Prostornog plana u sektorskim/granskim planovima i programima

Sprovođenje i razradu planskih rešenja i pravila utvrđenih Prostornim planom u sektorskim/granskim planovima i programima u skladu sa zakonom obezbediće:

ministarstvo nadležno za vodoprivredu, u saradnji Javnim vodoprivrednim preduzećem „Srbijavode”, Vodoprivrednim centrom „Sava”, Javnim preduzećem za gazdovanje šumama „Srbijašume”, Javnim preduzećem za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni” i gradom Valjevo donošenjem plana o proglašenju erozionih podurčja (u skladu sa članom 38. Zakona o vodama), izradom projekta antierozivne zaštite za sliv vodoakumulacije, donošenjm plana odbrane od bujičnih poplava (u skladu sa članom 30. stav 2. Zakona o vodama), usklađivanjem godišnjih programa izgradnje, rekonstrukcije i održavanja vodoprivrednih objekata u Republici Srbiji, izradom odgovarajućih ihtioloških studija i projekta poribljavanja jezera Stuborovni, donošenjem srednjoročnih i godišnjih programa upravljanja vodoprivrednim subsistemom „Stuborovni” i programa monitoringa kvaliteta vode u slivu Jablanice, a u saradnji sa Ministarstvom životne sredine i prostornog planiranja donošenjem programa zaštite voda u slivu Jablanice;

Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja u saradnji sa gradom Valjevo realizacijom akcionih programa zaštite životne sredine za sliv Jošanice preko lokalnih Agendi 21;

grad Valjevo, u saradnji sa ministarstvom nadležnim za poljoprivredu, asocijacijama poljoprivrednih proizvođača i vlasnicima zemljišta, ispitivanjem agropedoloških osobina zemljišta donošenjem integralnih programa uređenja poljoprivrednog zemljišta, programa obnove pašnjačkog stočarenja, programa razvoja organske, odnosno ekološke proizvodnje hrane, programa razvoja stočarstva, programa podizanja i obnavljanja manjih plantažnih zasada jagodastog i koštičavog voća;

korisnici ribarskih područja donošenjem srednjoročnih i godišnjih programa unapređenja ribarstva;

Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume” revizijom opšte i posebnih osnova za gazdovanje šumama u saradnji sa vlasnicima zemljišta izradom programa gazdovanja šumama i pošumljavanjem zemljišta u privatnom vlasništvu, kojima bi se pouzdanije utvrdilo stanje ovih šuma, a planovima gazdovanja uvažili opšti vodozaštitni i posebni posednički interesi za svaki deo šume;

korisnici lovnog područja, odnosno lovišta donošenjem lovnih osnova za gazdovanje lovnim područjem i lovištem i godišnjih planova gazdovanja lovištima;

Javno preduzeće „Putevi Srbije”, u saradnji sa gradom Valjevo usklađivanjem srednjoročnih i godišnjih programa održavanja, zaštite i razvoja regionalnih puteva;

grad Valjevo, odnosno gradska direkcija nadležna za puteve, usklađivanjem srednjoročnih i godišnjih programa razvoja lokalnih puteva.

grad Valjevo donošenjem srednjoročnih i godišnjih programa razvoja vodovodne i kanalizacione infrastrukture, dvogodišnjih programa upravljanja otpadom i odluka o komunalnom redu u gradu;

Javno preduzeće „Elektroprivreda Srbije”, u saradnji sa Javnim preduzećem za distribuciju električne energije „Elektrosrbija”, Kraljevo – „Elektrodistribucija”, Valjevo usklađivanjem srednjoročnih planova, odnosno dvogodišnjih programa razvoja energetike, odnosno distribucije električne energije;

grad Valjevo, u saradnji sa nadležnim ministarstvima, mesnim zajednicama, privatnim sektorom i nevladinim organizacijama, utvrđivanjem gradske politike zdravstvene zaštite, socijalne zaštite i razvoja kulture i fizičke kulture i donošenjem akta o mreži objekata dečjih vrtića i osnovnih škola u grad;

Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja u saradnji sa gradom Valjevo, izradom i donošenjem programa (master planova) integralnog razvoja turizma i rekreacije sa predinvesticionim studijama za turističke prostore utvrđene Prostornim planom (ski-stadion „Povlen”, akva-siti „Stuborovni” i drugo);

Zavod za zaštitu prirode Srbije, u saradnji sa gradom Valjevo i privatnim sektorom, usklađivanjem srednjoročnih i godišnjih programa zaštite i uređenja prirodnih dobara;

Zavod za zaštitu spomenika kulture u Valjevu, u saradnji sa gradom Valjevo i privatnim sektorom, utvrđivanjem godišnjih programa istraživanja i zaštite (nepokretnih) kulturnih dobara.

5. Pravila uređenja i izgradnje prostora

Prostornim planom označena su:

1) građevinska područja naselja, koja obuhvataju izgrađene građevinske površine sa okućnicama, obradivim zemljištem i šumom, pogodne za proširenje stambenih zona, izgradnju objekata u funkciji „alternativne” seoske ekonomije, komunalnih objekata i sadržaja u oblasti sporta, rekreacije i turizma;

2) građevinska područja izvan naselja koja će se koristiti za potrebe turizma i područje ski-stadiona Povlen od posebnog interesa za razvoj turizma.

Pravila uređenja i izgradnje na području Prostornog plana određena su za:

zone zaštite sliva vodoakumulacije „Stuborovni”;

zone zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara;

centralne delove naselja na slivu vodoakumulacije „Stuborovni”, izuzev za centar zajednice naselja Tubravić za koji se pravila bliže utvrđuju odgovarajućim urbanističkim planom za „Poćutu-centralni deo naselja Tubravić”;

za druge delove atara naselja/građevinska područja koja nisu obuhvaćeni prostornim celinama iz tač. 1), 2) i 3) ovog stava;

zone turističkih naselja van sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, izuzev za podbranski deo za koji se pravila bliže utvrđuju odgovarajućim urbanističkim planom za sportsko-rekreativni centar „Rovni”.

Pravila izgradnje i uređenja prostora utvrđena Prostornim planom (u daljem tekstu: Pravila) obavezujuća su za izradu i donošenje urbanističkih planova i za izdavanje akta o urbanističkim uslovima i odobrenja za izgradnju. Uspostavljeni režimi zaštite i posebni uslovi uređenja i korišćenja prostora moraju biti sadržani u izvodu iz odgovarajućeg plana ili aktu o urbanističkim uslovima.

Pravila se primenjuju za izgradnju i uređenje celina iz stava 1. ovog odeljka do donošenja odgovarajućih urbanističkih planova. Pravila se zasnivaju na temeljnim principima održivog razvoja naselja, i to na:

ograničavanju širenja naselja, kroz intenzivnije korišćenje građevinskih područja i rekonstrukciju i zamenu postojećih objekata;

uspostavljanju multifunkcionalne strukture naselja, kroz uvođenje mešovitih namena (stanovanje sa uslugama i javnim službama), u skladu sa uspostavljenim režimim zaštite;

fleksibilnom korišćenju prostora i objekata (eventualnom promenom namena), u skladu sa uspostavljenim režimim zaštite;

podsticanju razvoja malih (porodičnih) proizvodno-poslovnih delatnosti i usluga u naseljima i zaseocima, u skladu sa uspostavljenim režimim zaštite;

obezbeđivanju komunalne opremljenosti i opsluženosti javnim službama;

očuvanju identiteta predela kroz negu ambijetalnih celina i prepoznatljivog lika naselja.

Prostornim planom opštine Valjevo („Službeni list Opštine Valjevo”, broj 14/07) bliže su utvrđeni:

1) zone i pojasevi sa posebnim režimima i pravilima izgradnje i uređenja prostora, i to:

zone zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara;

zaštitni pojasevi u infrastrukturnom koridoru;

zone i pojasevi zaštite od izvora zagađenja životne sredine;

započete i inicirane zone izgradnje;

zone i lokaliteti za MSP.

2) pravila izgradnje i uređenja nekategorisane putne mreže;

3) pravila izgradnje objekata i uređenja parcela.

5.1. Osnovna pravila izgradnje i uređenja prostornih celina i naselja

Prostornim planom se utvrđuju zone sa posebnim režimima i pravilima izgradnje i uređenja prostora, i to:

zone zaštite sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, koje će se tretirati u skladu sa odredbama iz glave III. Planska rešenja sa pravilima korišćenja, uređenja i zaštite prostora, poglavlje 2. Režimi zaštite, korišćenja i uređenja prostora;

zone zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara, koje će se tretirati u skladu sa odredbama iz glave III. Planska rešenja sa pravilima korišćenja, uređenja i zaštite prostora, poglavlje 3. Zaštita i korišćenje prirodnih resursa, pododeljak 7.2.1 Režimi zaštite prirode i odeljak 7.3. Zaštita nepokretnih kulturnih dobara;

centralni delovi naselja na području sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, u kojima će prioritet imati obezbeđenje sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja i to:

gradnjom komunalnih objekata za eliminisanje tečnih i čvrstih otpadnih materija u skladu sa uspostavljenim režimim zaštite;

sanitacijom đubrišta, bazena za osoku, poljskih klozeta i slično;

gašenjem/konzervacijom lokalnih grobalja koja se nalaze u užoj zoni zaštite vodoakumulacije, odnosno izmeštanjem sa prostora predviđenih za potapanje i izgradnju brane. Kod sanatacije prioritet imaju naselja i objekti domaćistava sa okućnicama u užoj zoni zaštite vodoakumulacije „Stuborovni”. Uređenje i izgradnja naselja i komunalnih objekata (naseljske ulice, autobuska stajališta, groblja i drugo) bliže će se definisati odgovarajućim urbanističkim planom ili posebnim programom. Do njihovog donošenja, Prostornim planom se utvrđuju sledeća pravila, i to: uspostavljanja pojasa regulacije duž javnih puteva i ulica sa širinom od oko 20 m za regionalni put, oko 15 m za opštinski/lokalni put, oko 10 m za nekategorisani put i sabirne ulice, od 8m za stambene ulice i od 6 m za ostale naseljske saobraćajnice; uređenja pojasa regulacije javnog puta i ulica u putnom zešljištu (u izgrađenom prostoru naselja uz kolovoz se izvodi autobusko stajalište najmanje širine 3 m, obostrani trotoari najmanje širine od po 1,5 m, a samo izuzetno jednostrani trotoar širine najmanje 2 m; van izgrađenog prostora naselja izvode se obostrane bankine širine po 1,5 m sa tvrdim zastorom, u zavisnosti od poprečnog pada kolovoza potrebno je predvideti infrastrukturu za regulisano odvođenje atmosferskih voda koje pre upuštanja u prirodne recipijente treba tretirati kroz separator naftnih derivata, kao i eventualni prijem slivnih voda iz stambenog dela dvorišta; uređenja postojećih građevinskih površina u naseljima (građevinske parcele i katastarske parcele ili njihovi delovi sa izgrađenim objektima kojima se predviđa adaptacija/rekonstrukcija postojećih kuća i pratećih objekata u funkciji domaćinstva – vajati, mlekare, koševi i drugo- sa okućnicom, kao i korišćenje temelja napuštenih objekata za podizanje novih); izgradnja novih objekata u okviru postojećeg domaćinstva u funkciji turizma i to „gostinske smeštajne jedinice” kao savremenog oblika vajata (optimalno 38 m2 za dve sobe sa po tri ležaja i zajedničkim kupatilom i po mogućnosti sa zasebnim ulazom) i „gostinske kuće” (optimalno 50-60 m2 za objekat sa dve sobe sa po tri ležaja, dnevnim boravkom i kupatilom); u tradicionalnom arhitektonskom stilu, gabaritima do 50% većim u odnosu na izvorne/tradicionalne objekte i spratnošću P+PK; gustina izgradnje od oko 20 do oko 40 st/ha;

– uređenja nove građevinske površine, za turističko naselje Dobrići – Mojići, kojima se predviđa gradnja u nizu sa homogenim urbanim strukturama (pansiona i apartmana), formiranjem internih saobraćajnicama i trga uz prethodno opremanje komunalnom infrastrukturom; tradicionalni/planinski arhitektonski stil sa preporučenom spratnošću P(donje)+P(gornje)+S+PK1+PK2; gustina izgradnje od oko 75 st/ha;

– fekalne vode obezbeđuju se vodonepropusnim septičkim jamama odgovarajućeg kapaciteta i odgovarajućim tretmanom pre upuštanja u recipijent;

– za otpadne vode ekonomskog dela domaćinstava potrebno je predvideti vodonepropusne bazene i jame za previranje stočnog otpada;

– formiranje novih seoskih grobalja je moguće isključivo van uže zone zaštite vodoakumulacije, odnosno zona zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i u skladu sa propisima relevantnih za ovu oblast, kapacitet grobalja određuje se za minimum 20 godina;

– formiranje stalnih i privremenih, sanitarno obezbeđenih seoskih deponija čvrstog komunalnog otpada na lokacijama isključivo van uže zone zaštite vodoakumulacije, zona zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, zona razvoja turizma, stalnih i povremenih vodotoka i lokalnih izvorišta i vrtača, u skladu sa propisima relevantnim za ovu oblast, neophodno je obezbeđenje periodičnog pražnjenja (jednom mesečno) sa transportom ka gradskoj komunalnoj deponiji, odnosno tranfer stanici regionalne komunalne deponije;

– skladištenje tečnog goriva (lož ulje i slično) i drugih naftnih derivata mora biti sanitarno obezbeđeno za slučaj nekontrolisanog isticanja ili prolivanja;

– privredne i druge aktivnosti koje mogu ugroziti izvorište, odnosno narušiti kvalitet životne sredine u celini, u obavezi da izrade odgovarajuću analizu uticaja na životnu sredinu i obezbede predviđene mere zaštite;

za druge delove atara naselja, građevinskih područja zaseoka i disperzovanih grupacija domaćinstava, rekonstrukcija i izgradnja stambenih i ekonomskih objekata je moguća, pod uslovom da ti objekti ispunjavaju propisane sanitarno-higijenske i druge komunalne uslove, kao i da nisu u suprotnosti sa uspostavljenim režimima zaštite, pri čemu se, preporučjuje korišćenje temelja napuštenih objekata i okućnice postojećih domaćinstava, nove površine za stanovanje mogu se formirati i van postojećih građevinskih područja naselja u slučaju preseljenja stanovništva sa područja predviđenog za formiranje akumulacije, izgradnju brane i prateće infrastrukture, otkupa građevinskog zemljišta, u slučajevima eksproprijacije za potrebe izgradnje drugih javnih objekata i infrastrukture i otklanjanja posledica elementarnih i drugih nepogoda. Uređenje i izgradnja ski-stadiona Povlen (trase ski staza, trase žičara, interna infrastruktura skijališta i drugo) bliže će se definisati odgovarajućim urbanističkim planom ili posebnim programskim rešenjem. Do njihovog donošenja, područje ski-stadiona Povlen će se tretirati u skladu sa odredbama iz glave III. Planska rešenja sa pravilima korišćenja, uređenja i zaštite prostora, poglavlje 2. Režimi zaštite, korišćenja i uređenja prostora, odeljak 2.4. Područje šire zone zaštite, poglavlje 3. Zaštita i korišćenje prirodnih resursa, poglavlje 6. Razvoj turizma, organizacija i uređenje turističkog prostora, odeljak 6.3. Program i organizacija turističke ponude i pododeljak 7.2.1 Režimi zaštite prirode;

za zone turističkih naselja Debelo Brdo i Mravinjci – Gornji Taor, van sliva vodoakumulacije „Stuborovni”, na kojima se do donošenja odgovarajućeg urbanističkog plana, utvrđuju pravila, i to:

gradnja u nizu sa homogenim urbanim strukturama (pansiona i apartmana), formiranjem internih saobrađajnicama i trga uz prethodno opremanje komunalnom infrastrukturom;

tradicionalni/planinski arhitektonski stil sa preporučenom spratnošću P(donje)+P(gornje)+S+PK1+PK2;

kontrolisana/ograničena gradnja novih i komercijalizacija postojećih vikend kuća za izdavanje (uz moguću adaptaciju i rekonstrukciju);

gustina izgradnje od oko 75 st/ha;

5.1.1. Pravila za područje zone potapanja vodoakumulacije

Za potrebu realizacije vodoakumulacije „Stuborovni”, na području zone potapanja:

izvršeno je raseljavanje i/ili je obezbeđena naknada/zamena materijalnih dobara za 62 domaćinstva;

sprovodi se rušenje stambeno-ekonomskih i pomoćnih objekata 62 domaćinstva;

sprovodi se trajna prenamena zemljišta zbog potapanja, izgradnje brane i pratećih objekata na oko 300 ha zemljišta.

6. Podrške implementaciji Prostornog plana

6.1. Podrška informacionog, monitoring i kontrolnog sistema

Upravljanje zaštitom, razvojem i uređenjem prostora u skladu sa planskim rešenjima i pravilima utvrđenim Prostornim planom podrazumeva razvoj informacionih i monitoring sistema i unapređenje kontrolnih sistema u različitim oblastima, koje će se u skladu sa zakonom obezbediti:

1) za razvoj informacionih i monitoring sistema, i to:

– Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”, Vodoprivredni centar „Sava”, u saradnji sa Javnim preduzećem za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni“ i gradskim javnim komunalnim preduzećima za vodovod i kanalizaciju izradom katastra zagađivača voda za sliv Jablanice i Kolubare, praćenjem zasipanja akumulacije, periodičnim ispitivanjem abiotičkih i biotičkih karakteristika akumulacije i nizvodnog toka Jošanice i Kolubare i izradom ekonomskih analiza korišćenja vode;

– ministarstvo nadležno za vodoprivredu, u saradnji sa Javnim vodoprivrednim preduzećem „Srbijavode”, Vodoprivredni centar „Sava” i Javnim preduzećem za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni” uspostavljanjem sistema monitoringa kvaliteta vode i sistema monitoringa upravljanja vodoprivrednim subsistemom „Stuborovni”, kao i pripremom za uključivanje vodoprivrednog subsistema „Stuborovni” u vodoprivredni informacioni sistem Republike Srbije u saradnji sa Republičkim hidrometeorološkim zavodom uspostavljanjem monitoringa meteoroloških parametara u zoni akumulacije;

– ministarstvo nadležno za vodoprivredu u pogledu nadzora i monitoringa vodoprivrednih objekata kontinualnim oskultacionim osmatranjem i sistematskom kontrolom vodozahvatnih objekata i brane;

– ministarstvo nadležno za poljoprivredu, u saradnji sa ministarstvom nadležnim za zaštitu životne sredine i gradom Valjevo izradom katastra zagađivača poljoprivrednog zemljišta za sliv Jablanice i uspostavljanjem monitoringa poljoprivrednog zemljišta;

– grad Valjevo, u saradnji sa Republičkim geodetskim zavodom, inoviranjem katastarskog premera i ažuriranjem podataka o površinama zemljišta po vlasnicima i kulturama;

– ministarstvo nadležno za šumarstvo, odnosno Uprava za šume, u saradnji sa Republičkim geodetskim zavodom uspostavljanjem inventara šuma (u javnom i privatnom vlasništvu), a u saradnji sa Javnim preduzećem za gazdovanje šumama „Srbijašume” uspostavljanjem informacionog i monitoring sistema o šumama;

– Zavod za zaštitu prirode Srbije i Zavod za zaštitu spomenika kulture u Valjevu ažuriranjem registara prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara;

– Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja u saradnji sa Direkcijom za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom i gradom Valjevo formiranjem informacionog sistema o resursima, aktivnostima, sadržajima i ostalim elementima turističke ponude, u sklopu kompletnog informacionog sistema područja na teritorijama grada Valjevo, Kolubarskog okruga i Valjevskih planina;

2) za unapređenje kontrolnih sistema, i to:

– ministarstvo nadležno za sanitarnu zaštitu pojačanim nadzorom nad sprovođenjem mera sanitarne zaštite izvorišta;

– ministarstva nadležna za vodoprivredu, sanitarnu zaštitu, zaštitu životne sredine i grad Valjeva pojačanim nadzorom nad radom objekata i postrojenja za prečišćavanje i distribuciju vode za piće i objekata i postrojenja za prikupljanje i prečišćavanje otpadnih komunalnih i zagađenih atmosferskih voda;

– grad Valjevo, u saradnji sa ministarstvom nadležnim za poljoprivredu, pojačanim nadzorom nad korišćenjem, zaštitom i uređenjem poljoprivrednog zemljišta, poribljavanjem vodotoka i akumulacije i ribarstva, primenom sredstava za zaštitu bilja i drugih hemijskih sredstava i pojačanim veterinarsko-sanitarnim nadzorom;

– ministarstvo nadležno za šumarstvo, odnosno Uprava za šume, i grad Valjevo pojačanim nadzorom nad gazdovanjem šumama i ostvarivanjem vodozaštitne funkcije šuma;

– ministarstvo nadležno za životnu sredinu i prostorno planiranje i grad Valjevo pojačanim nadzorom nad obavljanjem i kontrolom uticaja aktivnosti na prostoru akumulacije (poribljavanje, sportski ribolov, akvaturizam i slično) i sliva (saobraćaj, poljoprivreda, turizam i drugo) na kvalitet životne sredine;

– ministarstva nadležna za zaštitu životne sredine i kulturu, u saradnji sa nadležnim zavodima za zaštitu prirode i spomenika kulture, pojačanim nadzorom nad zaštitom prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara u toku izgradnje i eksploatacije vodoprivrednog subsistema „Stuborovni”;

– grad Valjevo pojačanim nadzorom nad korišćenjem i izgradnjom prostora rezervisanog za objekte vodoprivrednog subsistema „Stuborovni” do njegovog privođenja planiranoj nameni i prostora uže zone zaštite akumulacije;

– grad Valjevo pojačanim nadzorom nad stanjem komunalnih objekata, pružanjem komunalnih usluga i obavljanjem komunalnih delatnosti;

– Ministrastvo ekonomije i regionalnog razvoja i grad Valjevo pojačanim nadzorom nad korišćenjem i izgradnjom prostora rezervisanog za razvoj turizma do njegovog privođenja planiranoj nameni.

6.2. Preporuke za unapređenje institucionalno-organizacione podrške

Upravljanje zaštitom, razvojem i uređenjem prostora u skladu sa planskim rešenjima i pravilima utvrđenim Prostornim planom podrazumeva i niz institucionalno-organizacionih mera koje bi trebalo da preduzimaju Kolubarski okrug i grad Valjevo, kao i opštine Ub, Mionica, Lajkovac i Lazarevac i privatni sektor, u saradnji sa republičkim resornim organima, republičkim i regionalnim organizacijama, nevladinim organizacijama i asocijacijama građana, i to:

organizaciono i kadrovsko jačanje gradske inspekcijske službe radi kontrole korišćenja, izgradnje i uređenja prostora, kao i opštinskih uprava i/ili organizacija (na regionalnom nivou upravljanja) za upravljanje zaštitom životne sredine i razvoj partnerstva sa nevladinim organizacijama zainteresovanim za unapređenje životne sredine;

iniciranje koordiniranog upravljanja životnom sredinom na interlokalnom (asocijacije opština) i/ili regionalnom nivou upravljanja;

poboljšanje koordinacije opštinskih javnih preduzeća za komunalne delatnosti i gradske uprave Valjeva (urbanističke, katastra i drugo) u pogledu objedinjavanja aktivnosti na pribavljanju i uređenju građevinskog zemljišta, poboljšanju infrastrukturne opremljenosti i komunalne uređenosti područja;

razvoj i modernizaciju veterinarske i savetodavne poljoprivredne službe uz obezbeđenje stručnog savetodavstva i informativno-edukativne podrške za permanentno informisanje i obrazovanje poljoprivrednih proizvođača;

udruživanje poljoprivrednih proizvođača u interesne asocijacije ili zadruge radi specijalizacije, unapređenja, kontrole kvaliteta i marketinga poljoprivredne proizvodnje, kao i interesno povezivanje asocijacija poljoprivrednih proizvođača sa sferom prerade i prometa poljoprivredno-prehrambenih proizvoda;

uključivanje privatnog sektora u pružanje usluga javnih službi i korišćenje objekata u javnom vlasništvu;

organizovanje primarne zdravstvene i socijalne zaštite, predškolskog obrazovanja i vaspitanja, specijalizovanih programa osnovnog obrazovanja i kulture, posebno vodeći računa o specifičnostima ruralnog područja (struktura i razmeštaj stanovništva, komunikacije i slično) i prihvatljivom nivou kvaliteta življenja potrebnom za održanje lokalnie populacije;

institucionalno organizovanje subjekata razvoja turizma radi ustanovljenja i koordinacije integralnog razvoja turističke ponude područja u okviru:

– centralne Agencije za razvoj turizma Kolubarskog okruga koja bi: integrisala svoje organizacione jedinice (agencije turističkih rejona, a ove bi integrisale lokalne agencije po turističkim zonama, kompleksima i mestima); bila poseban sektor u okviru Direkcije za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga koji inicira i kordinira poslove razvoja ili posebna institucija sa kojom Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga sarađuje nakon iniciranja razvoja na poslovima praćenja i sprovođenja razvojnih programa;

– agencije za Povlensko-sokolski rejon na području Plana koja će: izvršiti identifikaciju svih subjekata razvoja i inicirati njihovo organizovanje u ugovornu asocijaciju; biti poseban sektor u okviru centralne Agencije ili kompletirano postojeće Javno preduzeće za korišćenje vodoprivrednog sistema „Rovni” uz angažovanje specijalizovanih organizacija i institucija; gazdovati turističkim resursima kompletne javne sportsko-rekreativne ponude u prostoru koji je rezervisan za posebnu, turističku namenu u skladu sa Zakonom o turizmu, deo svojih ovlašćenja nad državnim i društvenim zemljištem, vodama, energijom i drugim resursima, državni organi i državna javna preduzeća, kao i uprava grada Valjevo, u skladu sa zakonom, mogu preneti na rejonsku Agenciju; imati Savet za razvoj turizma, čiji sastav bi činili predstavnici svih zainteresovanih privrednih i neprivrednih organizacija, udruženja građana, seoske kooperative i NVO;

– lokalnih agencija na nivou turističkih kompleksa/lokaliteta, i to: u okviru Povlensko-sokolskog rejona na području Prostornog plana (Povlen-Stuborovni, Jablanik-Medvednik-Vujinovača-Rebelj i Taor); kao privatno-interesnih subjekata, sa zadatkom organizacije izgradnje, uređenja i korišćenja prostora turističkih zona i kompleksa, koji su im povereni na upravljanje po osnovu Zakona o turizmu (u tom smislu, ove agencije organizovaće formiranje poslovne unije ili drugog oblika poslovnog udruživanja za realizaciju turističke ponude zona ili kompleksa).

razvoj i modernizacija turističkih organizacija opština, radi organizacije informatičko-marketinške podrške razvoju turizma;

udruživanje i klubsko organizovanje turističkih aktivnosti sportsko-rekreativne ponude u prostoru i turističkim mestima.

Zajedničko pravilo za sva naselja na području Prostornog plana je mogućnost formiranja poljoprivredno-turističkih zadruga sela koje mogu organizovati poslove uređenja i opremanja prostora za rad i stanovanje i aktiviranje proizvodnih i uslužno-turističkih programa domaćinstava udruženih u seosku kooperativu.

Posebni delovi poljoprivredno-turističke zadruge sela su turistički klub sela i turistička organizacija sela. Turistički klub sela predstavlja recepcijsko-informativni objekat koji služi za prihvat i distribuciju gostiju po domaćinstvima i za obavljanje poslova turist biroa, objekat gorske službe spasavanja i mobilne lekarske službe, klubski prostor za okupljanje gostiju sela sa mogućnošću organizovanja drugarskih večeri među gostima ili određenih programa koje će organizovati meštani (radne prostore za seoske zanate, kulinarske aktivnosti i druge aktivnosti). Turistički klub sela je priključen na infrastrukturnu mrežu sela, nalazi se na središnjoj lokaciji u selu u blizini puta i autobuskog stajališta.

Upravljanje zaštitom, razvojem i uređenjem područja Prostornog plana bi trebalo da se zasniva na koordiniranom delovanju lokalnih samouprava, putem javnog institucionalno-organizacionog aranžmana za implementaciju kompenzacionih šema i programa.

Odgovarajući institucionalno-organizacioni aranžman za upravljanje razvojem, zaštitom i uređenjem prostora bi trebalo da formiraju opštine Kolubarskog okruga i opštine korisnici regionalnog subsistema vodosnabdevanja „Stuborovni” poveravanjem Direkciji za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom, dela poslova na implementaciji prioritetnih kapitalnih investicija od zajedničkog interesa i interesa za Republiku Srbiju. Direkcija za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom bi poverene poslove ostvarivala u koordinaciji sa republičkim resornim organima, preduzećima i posebnim organizacijama i u kooperaciji sa zainteresovanim nevladinim organizacijama i privatnim sektorom. Pored konceptualnih inovacija od značaja za Republiku Srbiju i Kolubarski okrug, među prioritetne aktivnosti Direkcije za izgradnju i razvoj Kolubarskog okruga pogođenog zemljotresom svrstavaju se i:

obezbeđenje uslova za uređivanje, korišćenje, izgradnju i zaštitu građevinskog zemljišta za javne i druge površine, od puteva i ostalih infrastrukturnih sistema do drugih javnih objekata na području Prostornog plana;

traženje i privlačenje najpovoljnijih izvora finansiranja (od bankarskih do privatnih sredstava);

organizaciju izrade potrebne planske i tehničke dokumentacije i potrebnih istraživanja, kao i projekata i programa koji mogu konkurisati za sredstva predpristupnih fondova Evropske unije.

Institucionalno-organizacioni aranžman za upravljanje razvojem, zaštitom i uređenjem prostora bi za područje Prostornog plana trebalo da se finansira iz javnih prihoda opština korisnika regionalnog subsistema vodosnabdevanja „Stuborovni” i/ili iz dela ekonomske cene pružanja vodoprivrednih usluga.