Uredba o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene Sliva akumulacije „Bovan“

Na osnovu člana 19. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 47/03 i 34/06),

Vlada, na predlog Republičke agencije za prostorno planiranje, donosi

O UTVRĐIVANjU PROSTORNOG PLANA PODRUČJA POSEBNE NAMENE

SLIVA AKUMULACIJE „BOVAN”

Član 1.

Utvrđuje se Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije „Bovan” (u daljem tekstu: Prostorni plan), koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.

Član 2.

Prostornim planom utvrđuju se osnove organizacije, korišćenja, uređenja i zaštite područja sliva akumulacije „Bovan” na delovima teritorije opštine Sokobanja, Aleksinac, Knjaževac i Boljevac.

Član 3.

Prostorni plan, sastoji se iz tekstualnog dela i grafičkih prikaza.

Tekstualni deo Prostornog plana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

Grafički prikazi (referalne karte), namena prostora; mreža naselja i funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema; zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam, izrađene su u razmeri 1: 50.000.

Grafičke prikaze iz stava 3. ovog člana, izrađene u 13 primeraka, overava svojim potpisom ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 4.

Prostorni plan se sprovoditi izradom i donošenjem sektorskih/granskih planova i programa, urbanističkih planova, kao i programa uređenja građevinskog zamljišta.

Član 5.

Ugovor o implementaciji Prostornog plana zaključiće Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja, Ministarstvo za infrastrukturu, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, Ministarstvo rudarstva i energetike, Ministarstvo trgovine i usluga, Ministarstvo kulture, Ministarstvo za nauke i tehnloški razvoj, Republička direkcija za vode, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, JVP „Srbijavode”, JP „Srbijašume”, JP „Elektroprivreda Srbije”, JP „Putevi Srbije”, PT „Telekom Srbija” a.d., Fond za izgradnju regionalnog vodovoda sa akumulacije „Bovan” za opštine Aleksinac, Ražanj, Sokobanja i Paraćin, Udruženje banjskih i klimatskih mesta Srbije i Republička agencija za prostorno planiranje, sa opštinama Sokobanja, Aleksinac, Ražanj, Paraćin, Knjaževac i Boljevac, grad Kruševac, kao i drugim učesnicima u realizaciji planskih rešenja.

Član 6.

Grafički prikazi iz člana 3. stav 3. ove uredbe, čuvaju se trajno u Vladi (jedan komplet), Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja (tri kompleta), Ministarstvu za infrastrukturu (jedan komplet), Ministarstvu za poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (jedan komplet), opštini Sokobanja (jedan komplet), opštini Aleksinac (jedan komplet), opštini Knjaževac (jedan komplet), opštini Boljevac (jedan komplet) i Republičkoj agenciji za prostorno planiranje (tri kompleta).

Analitičko-dokumentaciona osnova na kojoj se zasniva Prostorni plan čuva se u Republičkoj agenciji za prostorno planiranje.

Član 7.

Pravo na neposredan uvid u grafičke prikaze iz člana 3. stav 3. ove uredbe imaju pravna i fizička lica, pod uslovima i na način koji bliže propisuje ministar nadležan za poslove prostornog planiranja.

Član 8.

Urbanistički planovi i projekti uskladiće se sa odredbama ove uredbe na način utvrđen Prostornim planom.

Planovi i programi razvoja koji se donose po posebnim propisima, propisi i drugi opšti akti uskladiće se sa odredbama ove uredbe u roku od godinu dana od dana njenog stupanja na snagu.

Urbanistički planovi i projekti, planovi i programi razvoja doneti do dana stupanja na snagu ove uredbe, primenjuju se u delovima koji nisu u suprotnosti sa ovom uredbom.

Član 9.

Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.

05 broj 350- /2009

U Beogradu, ___________2009. godine

VLADA

PRVI POTPREDSEDNIK –ZAMENIK PREDSEDNIKAIvica Dačić, s.r.

PROSTORNI PLAN

PODRUČJA POSEBNE NAMENE AKUMULACIJE „BOVAN”

Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije „Bovan” (u daljem tekstu: Prostorni plan) radi se za period od 2009-2030. godine.

Pravni osnov za izradu Prostornog plana sadržan je u Zakonu o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 47/03 i 34/06) i drugim tematski važnim zakonima, pre svega Zakonu o vodama („Službeni glasnik RS”, br. 46/91, 53/93, 54/93, 67/93, 48/94, 54/96 i 101/05), Zakonu o zaštiti životne sredine („Službeni glasnik RS”, broj 135/04), delovima prethodnih Zakona o zaštiti životne sredine koji su ostali na snazi („Službeni glasnik RS”, br. 66/91, 83/92, 53/95) i Zakonu o banjama („Službeni glasnik RS”, broj 80/92), a potom i u podzakonskim aktima, pre svega Pravilniku o sadržini i izradi planskih dokumenata („Službeni glasnik RS”, broj 60/03). Izrada Prostornog plana započeta je izradom Programa i donošenjem Odluke o izradi Prostornog plana područja posebne namene sliva akumulacije „Bovan” („Službeni glasnik RS”, broj 41/03) (u daljem tekstu: Odluka o izradi).

Planski osnov za izradu Prostornog plana predstavljaju Prostorni plan Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 13/96) (u daljem tekstu: PPRS) i Vodoprivredna osnova Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 11/02) (u daljem tekstu: Vodoprivredna osnova RS). Osnov za pripremanje predloga Prostornog plana čine: Strategija razvoja (u daljem tekstu: Strategija), kao I faza izrade Prostornog plana verifikovana (u skladu sa odredbama člana 29. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji (u daljem tekstu: Zakon) i člana 35. stav 2. Pravilnika o sadržini i izradi planskih dokumenata (u daljem tekstu: Pravilnik)) od strane Republičke agencije za prostorno planiranje; sektorske studije i ekspertize (Studija vodoprivrednih problema sliva reke Moravice na teritoriji opštine Sokobanja; Medicinski i ekološki aspekti biomonitoringa akumulacije Bovan; Sokobanja – osnove i koncept održivog razvoja turizma, i drugi); uslovi i mišljenja nadležnih institucija.

Prostorni plan čine:

– Tekstualni deo:

I Polazne osnove

I I Ciljevi Prostornog plana

I I I Pravila korišćenja, uređenja i zaštite planskog područja

I V Implementacija

– Grafički deo (referalne karte):

RK 1. Namena prostora 1:50.000

RK 2. Mreža naselja i funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema 1:50.000

RK 3. Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam 1:50000

I POLAZNE OSNOVE

1.1. Granice

1.1.1. Područje Prostornog plana

1.1.1.1 Obuhvat

Područje Prostornog plana obuhvata površinu od 63.329ha 72a 91m2 (koju čine cele katastarske opštine (u daljem tekstu: KO). U administrativno – teritorijalnom pogledu granicom područja Prostornog plana obuhvaćeni su delovi četiri opštine (do evropskog NUTS 5 standarda):

1) deo opštine Sokobanja sa celim KO: Beli potok, Blendija, Bogdinac, Vrbovac, Vrmdža, Dugo polje, Žučkovac, Jošanica, Milušinac, Mužinac, Nikolinac, Poružnica, Resnik, Rujevica, Sesalac, Sokobanja, Trgovište, Trubarevac, Cerovica, Čitluk i Šarbanovac (R= 47.801ha 57a 29m2);

2) deo opštine Aleksinac sa celim KO: Mozgovo i Bovan (R = 7.101ha 75a 80m2);

3) deo opštine Knjaževac sa celim KO: Banjski Orešac, Vlaško polje i Skrobnica (R = 5.543ha 72a 74m2);

4) deo opštine Boljevac – cela KO Rujište (R = 2.882ha 67a 08m2).

Područje Prostornog plana, po kriterijumu zaštite voda, obuhvata slivno područje akumulacije „Bovan” (šira zona zaštite, 53.725ha 74a 95m2) i područje van sliva (van zona zaštite akumulacije – u okviru zaokruženih katastarskih opština, 9.603ha 97a 96m2). Slivno područje obuhvata zonu neposredne zaštite izvorišta vodosnabdevanja, užu zonu zaštite i širu zonu zaštite postojeće i planiranih akumulacija.

1.1.1.2. Granice područja Prostornog plana

Granica Prostornog plana određena je prema granicama administrativnih ili katastarskih opština. (Referalne karte RK 1- 3.)

Granica područja Prostornog plana počinje na tromeđi opština Ražanj, Boljevac i Sokobanja. Iz ove tačke u smeru kretanja kazaljke na satu skreće na istok severnom granicom Opštine Sokobanja, ide na jugoistok severnom granicom KO Rujište, i dalje severnom i istočnom granicom KO Vlaško polje skreće na zapad i ide južnom granicom iste katastarske opštine. Ovde se granica lomi na jug ide istočnom granicom KO Milušinac. Zatim skreće na jugoistok ide severnom i istočnom granicom KO Banjski Orešac, u sledećem prelomu na jug, jugoistočnom granicom KO Cerovica, zatim istočnom i južnom granicom KO Skrobnica. Ovde se granica lomi na jugozapad nastavlja jugozapadnom granicom KO Skrobnica, južnom granicom KO Čitluk, KO Dugo polje, KO Blendija, KO Sokobanja i južnom granicom opštine Sokobanja, dalje istim pravcem južnom granicom KO Bovan i KO Mozgovo. Zatim se granica lomi na sever i u sledećem prelomu na severoistoku istočnom granicom opštine Ražanj do početne tačke opisa.

1.1.2. Granice zona zaštite izvorišta

Zone zaštite i njihove granice određene su prema članu 45. Zakona o vodama, a u skladu sa poznatim hidrogeološkim i geomorfološkim svojstvima zemljišta.

Granice zone neposredne zaštite planiranih akumulacija namenjenih vodosnabdevanju definišu se u tekstu Prostornog plana, a podbranski deo i grafički.

Granice uže zone zaštite planiranih akumulacija namenjenih vodosnabdevanju propisuju se u tekstu (poglavlje 3.3.1.1: „Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda”) i prikazuju grafički.

Za postojeću akumulaciju „Bovan”, do sada nisu uspostavljane zone zaštite ni de iure ni de facto. Ovim Prostornim planom, za akumulaciju „Bovan” predviđaju se tri zone zaštite sa utvrđenim granicama:

1) granica zone neposredne zaštite akumulacije „Bovan” utvrđuje se duž nizvodne nožice tela brane na rastojanju 100 m od nožice nasipa počev od korita reke Moravice, kreće se uzvodno duž desnoobalnog pojasa jezera na rastojanju 50 m od obalne linije pri koti normalnog uspora od 252,5 m.n.v., skreće na severoistok, prelazi preko jezera na njegovu levu obalu na rastojanju 120 m uzvodno od krune brane, ide zapadnom padinom brda „Kitica” (kota 344 m), uzvodno od brane do skretanja na jugoistok i ide paralelno sa istočnim delom tela brane na rastojanju 50 m od nožice nasipa sve do preseka sa koritom reke Moravice;

2) granica uže zone zaštite akumulacije „Bovan” počinje na mestu preseka sa granicom neposredne zone zaštite, nizvodno od brane kreće se severnom padinom uzvišenja „Kitica” (kota 447 m) u pravcu jugozapada skreće na severo-zapad i ulazi Bovansku klisuru, ide njome duž severne padine uzvišenje „Kitica”, skreće na severoistok, ide jugoistočnom i severoistočnom padinom uzvišenja „ Golema čuka” (kota 383 m), prelazi preko korita Brške reke i ide duž desne obale jezera koristeći jugozapadnu, jugoistočnu i istočnu padinu brda „Brški deo” (kota 618 m), prolazi ispod uzvišenja „Čukar” (kota 446 m) do prelaska sa desne na levu obalu Mratinske reke. Po prelasku Mratinske reke, granica se kreće dalje kroz Bovansku klisuru, prelazeći duž jugozapadnih, južnih i jugoistočnih obronaka brda „Beljevine” (kota 565 m), napušta Bovansku klisuru i ulazi u Sokobanjsku kotlinu, prelazi na levu obalu Moravice, ide preko lokaliteta „Jošje”, skreće na jug, preseca regionalni put R-121 (Aleksinac – Sokobanja), lomi se u pravcu zapada i ulazi u Bovansku klisuru. Po ulasku u Bovansku klisuru, granica dalje ide duž severoistočne i severozapadne padine uzvišenja Kožuder (kota 505 m), prelazi Lukovački potok, ide duž severoistočne padine brda „Strikovac”, ispod uzvišenja Kamen (kota 422 m), duž severnih padina istoimenog brda, skreće na jugozapad, proteže se duž severozapadne i zapadne strane uzvišenja brda „Strikovac” (kota 467 m), skreće na jugozapad, seče regionalni put R-121 (Aleksinac -Sokobanja), prelazi preko uzvišenja brda „Kitice” (kota 344 m) i ide do preseka za granicom neposredne zone zaštite;

3) granica šire zone zaštite akumulacije „Bovan” istovremeno je i granica sliva akumulacije „Bovan” i ide granicom razvođa.

Granica šire zone zaštite počinje od najvišeg vrha Rtnja „Šiljak” (kota 156 m), ide jugoistočnom Ledničkom stranom do „Donjeg Vrha” (kota 1.083 m) K.O. Mužinac, zatim strmim odsekom „Babe” do „Skoka” (K.O. Šarbanovac) gde skreće na istok, seče regionalni put R-120 (Zaječar – Boljevac) i lokalni put do vrha „Lanac” (kota 883 m).

Ovde granica skreće na jugoistok nastavlja preko uzvišenja „Macin kamen” (kota 828 m) do uzvišenja „Baba Stanin vrh” (kota 760 m), istim pravcem lokalitetom „Cerje” (KO Rujište) prelazi Javorski potok do uzvišenja „Vlaški del” (kota 713 m) južnom stranom obronka Javor do uzvišenja „Mečiji vrh” (kota 1010 m), zapadnom stranom sela Vlaško polje do lokalnog uzvišenja sa kotom 880 m skreće na jugozapad, severoistočnom i jugoistočnom stranom padine Slemen do uzvišenja sa kotom 1099 m (KO Vlaško Polje), skreće na jug duž sedla u pravcu uzvišenja „Visoki trap” (kota .886 m), gde skreće na jugozapad u pravcu grebena „Šiljak” (k.ota 1070 m), K.O Milušinac, zatim skreće na jugoistok prema uzvišenju „Kula” (kota 931 m) sedlom „Bele” prema uzvišenjima sa kotom 740 m i 787 m, grebenom „Šuplji kamen”.

Ovde se granica lomi na jugozapad preseca lokalni put do uzvišenja „Konjarnik” (kota 788 m) skreće na jug preko kraško-erozivnog područja do vrha Tumba sa kotom 912m (KO Banjski Orešac), skreće na jugoistok i u sledećem prelomu na jugozapad do uzvišenja „Kondžil” (kota 688 m) lomi se na severozapad preseca regionalni put R-121 (Sokobanja – Knjaževac), preko zaravnjenog platoa „Bezdan” (kota 689 m), zatim skreće na jugozapad, preseca lokalni put i dalje nastavlja na jugoistok preko uzvišenja sa kotom 790 m do uzvišenja „Planinica” (kota 850 m), ovde se granica lomi na jugozapad ide duž istočne jugoistočne strane lokaliteta „Pločnik” ispod uzvišenja „Srednji vrh” (kota 898 m) i u sledećem prelomu na severozapad preko lokaliteta „Livađe” i „Bogovo gumno” do uzvišenja „Sibinov grob” (kota 962 m) i dalje istočnom, severoistočnom i severozapadnom stranom lokaliteta „Novoselska aluga” do uzvišenja „Okonica” (kota 974 m) KO Skrobnica.

Granica nastavlja istim pravcem razvođem planine Device preko uzvišenja sa kotom 984m lokaliteta Kulina (kota 1089m) u pravcu uzvišenja: „Čaška” (kota 1136 m), „Čapljinac” (kota 1187 m), „Visoki vrh” (kota 1172 m) i „Blendirski vrh” (kota 1063 m), preseca regionalni put R-120 (Niš – Sokobanja) i ide na jugozapad lokalitetom Vlasine do venca „Ravan” (kota 1116 m) dalje do kote 1135 m do vrha „Leskovik” (kota 1174 m), skreće na severozapad stranom Šiljegarišta do kote 1016 m. Zatim granica skreće na zapad do (kota 713 m) u pravcu uzvišenja „Čardak” (kota 799 m), gde skreće na severozapad, jugozapadnom stranom Kršine preko kota 689 m, kota 622 m do kote 563 m i dalje stranom Strikovac preko kota 550 m do kote 461 m, skreće na jugozapad Bovanskom klisurom, seče regioalni put R-121 (Aleksinac – Sokobanja) do kote 344 m i do preseka sa granicom neposredne zone zaštite, skreće na jug do uzvišenja „Kitice”, (kota 344 m), zatim skreće na severozapad do uzvišenja „Golema Čuka” (kota 383 m) i dalje istim pravcem stranom Cerovačke kose preko kota 461 m i kote 529 m, stranom Dugi deo preko kote 632m do planine Bukovik gde se granica lomi na severoistok do uzvišenja sa kotom 810m upravcu uzvišenja „Baraka” (kota 603 m), nastavlja istim pravcem preko planine Rožanj ispod „V.vrha” (kota 780 m) i lokaliteta Beljevski vrh i Popove bore, skreće na istok prelazi preko vrhova Velika Vučja glava (kota 839 m) i Mala Vučja glava (kota 809 m).

Granica nastavlja preko lokaliteta Skok (kota 791 m), skreće na jug, prelazi preko lokaliteta Sredak, lomi se na istok preko lokaliteta Vasiljevac, (kota 720 m) skreće na sever prolazi istočnom padinom Vasiljevac do vrha „Lozanski skok” (kota 735 m), lomi se na istok do lokaliteta Debela kruška skreće na sever prelazi lokalitet „Kusak” (kota 1309 m), lomi se na severoistok i kreće se preko vrha „Preslo” (kota 1406 m) do vrha „Šiljak” (kota 1565 m), odakle smo krenuli sa opisom.

Tabela 1: Obuhvat prostora zonama zaštite

Opština KO Akumulacija* Uža (sa neposrednom) zona zaštite(ha) Šira zona zaštite akumulacije Bovan (slivno područje Bovna)(ha) Van zona zaštite(ha) Ukupno(4+5+6)(ha) 1 2 3 4 5 6 7 Aleksinac Mozgovo Mali Bovan 91,5035 1.497,7394 2.981,2240 4.605,4579 Bovan 34,9910 Bovan 263,6679 230,0982 2.002,5340 2.496,3001 Sokobanja Poružnica 51,2010 1.588,4795 1.639,6805 Resnik 55,6180 2.680,6605 2.736,2785 Trubarevac 573,5968 1.631,0369 2.249,9815 Trubarevac 45,3478 Vrbovac 18,8592 2.282,4284 2.301,2876 Blendija Blendija 53,2173 1.589,5902 1.642,8075 Bogdinac 482,1236 482,1236 Beli Potok 407,0197 407,0197 Dugo Polje 3.720,6302 3.720,6302 Vrmdža Vrmdža 99,6166 3.229,3645 480,8934 3.809,8745 Žučkovac 0,1868 882,1743 899,5527 Žučkovac 17,1916 Jošanica 133,5851 4.103,4149 1.683,3101 5.920,3101 Milušinac 2.030,1914 2.030,1914 Mužinac 2.250,9078 2.250,9078 Nikolinac Nikolinac 94,1535 1.962,9283 2.057,0818 Šarbanovac 7,3263 3.573,0705 3.580,3968 Rujevica 1.395,7674 282,2712 1.678,0386 Sokobanja 3.473,8153 3.473,8153 Trgovište 564,6454 564,6454 Cerovica Levovik 60,0630 600,8083 660,8713 Čitluk 10,0973 3.279,8171 3.289,9144 Sesalac Rujište 1 45,1631 2.261,9353 99,0651 2.406,1635 Boljevac Rujište 189,1678 2.463,3749 2.882,6708 Rujište 2 230,1281 Knjaževac Banjski Orešac 865,5576 865,5576 Vlaško polje 1.359,1528 1.359,1528 Skrobnica 17,6841 3.301,3331 3.319,0172 Ukupno 2.074,6817 53.725,7495 7.529,2979 63.329,7291

* Strateško opredeljenje: Javnu površinu čine površine svih akumulacija sa zonom neposredne zaštite.

Napomena: Brojčane vrednosti su sračunate na osnovu prikaza na topografskim kartama, pa su moguća odstupanja.

Ukoliko dođe do neusaglašenosti tekstualnog opisa granica i njihovog grafičkog prikaza, merodavan je grafički prikaz na referalnim kartama.

(Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”)

Tabela 2: Uža zona zaštite akumulacije „Bovan”

Opština Akumulacija Uža (sa neposrednom) zona zaštite (ha) Zona neposredne zaštite(ha) 1 2 3 4 Aleksinac Bovan** 979,0747 13,0641

** Postojeća javna površina iznosi 392,8939 ha. Strateško opredeljenje je da ta površina i dalje ostane javna.

1.2. Položaj i regionalni aspekti razvoja

područja posebne namene

Teritorija obuhvaćena Prostornim planom je sastavni deo istočne Srbije, a po svom makropoložaju se najvećim delom nalazi u sklopu Karpatsko – balkanskog planinskog sistema. Obuhvata sokobanjsku kotlinu i padine Rtnja, Bukovika, Ozrena i Device, koje je okružuju.

Magistralna putna i železnička infrastruktura koja prolazi dolinama Morave i Timoka ne dodiruje područje Prostornog plana, ali je, preko regionalnog puta R-121, omogućena relativno kratka i povoljna veza sa ovim saobraćajnim pravcima. Iako je van intenzivnih tokova prometa robe i putnika, saobraćajni položaj planskog područja može se oceniti relativno povoljnim, ako se ima u vidu privredna orijentacija na poljoprivredu i turizam kao vodeće grane.

Demografski potencijal područja Prostornog plana predstavlja 0,39% ukupnog stanovništva centralne Srbije, odnosno 15,41% ukupne populacije Zaječarskog okruga. Učešće u ostvarivanju narodnog dohotka je 0,32% dohotka centralne Srbije, 13,57% dohotka Zaječarskog okruga. Ovaj uporedni podatak pokazuje zaostajanje u nivou dohotka po stanovniku (oko 75% proseka centralne Srbije).

U pogledu regionalne pozicije, plansko područje je naročito visoko rangirano prema nivou razvijenosti turizma. Osnovni indikatori razvijenosti ove delatnosti (broj ležaja, broj turista, broj noćenja, vrednost ostvarenog prometa) pokazuju da se, već više decenija unazad, na ovom području nalazi oko 3% ukupnih turističkih kapaciteta centralne Srbije, odnosno oko 3/4 kapaciteta Zaječarskog okruga. Sokobanja, kao centar turističkih aktivnosti planskog područja, nalazi se među prvim turističkim mestima u Srbiji, prema broju turista i broju noćenja. U kategoriji banjskih mesta Sokobanja je na drugom mestu, iza Vrnjačke Banje, a znatno ispred ostalih poznatih banja.

Regionalni značaj planskog područja, u okviru centralne Srbije i Zaječarskog okruga, ojačaće u planskom periodu po osnovu potpunije valorizacije i eksploatacije privrednih potencijala, posebno turističkih, što uključuje i sistem akumulacije „Bovan” (vodosnabdevanje).

Obaveze, uslovi i smernice iz planskih dokumenata

višeg reda

Kao strateški razvojni dokument za period do 2011. godine, PPRS utvrdio i za predmetni prostor dugoročne osnove organizacije, uređenja i korišćenja prostora.

Areal izvorišta površinskih voda pokriva skoro celo područje Prostornog plana. Akumulacija „Bovan” kao jedina izgrađena na ovom području, omogućila je snabdevanje stanovništva vodom u okviru regionalnog Donje-južnomoravskog sistema i Moravičkog podsistema. Moravički podsistem snabdeva vodom stanovništvo Aleksinca, Sokobanje i Ražnja. PPRS predviđa i korišćenje lokalnih izvorišta podzemnih i površinskih voda. Dugoročni ciljevi su da se najveći broj reka i deonica na njima održi u visokim klasama kvaliteta, odnosno da se u njih vrati (što za aktualni sliv znači kvalitet I, IIa i IIb klase), i blagovremeno antierozivno uređivanje slivova.

Po prostorno-regionalnoj diferencijaciji životne sredine predmetna teritorije pripada Nišavsko-leskovačkoj zoni, u kojoj je predviđena izgradnja obilaznica oko Aleksinca i Sokobanje. Područje prostornog plana je dobrim delom ostalo nedegradirano (od agrotehničkih mera, intezivnog zagađenja iz auto i železničkog saobraćaja, i drugih). Oko Sokobanje je područje sa postojećim, značajnim ekosistemima veličine 500-1000 ha. Na planskom području se nalazi i zaštićena zona utvrđena aktom o zaštiti, a u njegovom severnom delu (Rtanj, Jošanica) je deo područja ukupne veličine 500-1000 ha planirano za zaštitu zbog značajnih prirodnih vrednosti.

Organizacija prostora za turizam zasnovana je na konceptu regionalizacije turističkih prostora, izdvajanju tranzitnih turističkih pravaca i naselja sa dominantnom turističkom funkcijom. Preko šireg posmatranog područja (uz područje GP-a) prolazi drumski tranzitni međunarodni turistički pravac I stepena (E75). U okviru koridora H (E-75) rezerviše se i prostor za plovno-turistički sistem Morava-Vardar od Kolara do Preševa. Veza Paraćina i Zaječara magistralnom saobraćajnicom definisana je kao međunarodni turistički pravac III stepena. Od Aleksinca prema Sokobanji i dalje prema Knjaževcu, vodi regionalni put od značaja za turizam. Dobar deo područja pripada Istočnoj turističkoj zoni I stepena. Na teritoriji je i termomineralni sistem Sokobanja, koja je u kategoriji međunarodnih i nacionalnih banja I stepena.

Područje je slabo naseljeno: gustina naseljenosti na teritoriji opštine Aleksinac je 50-74 stanovnika na km2, a na ostalom delu planskog područja je manja od 50 stanovnika na km2.

U mreži centara, Sokobanja je tretirana kao gradski centar sa razvijenom strukturom delatnosti i usluga. Okružen je većim centrima i izložen njihovim kompleksnim uticajima (opštinski centar: Knjaževac, regionalni centri: Zaječar, Kruševac, konurbano područje Jagodin-Paraćin-Ćuprija, makroregionalni centar: Niš). Područje Prostornog plana zahvata delove administrativnih opština Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac i pripada manjim delom Nišavskom, a većim delom Zaječarskom okrugu.

Jedini industrijski centar na posmatranom području – Sokobanja, je u kategoriji malog industrijskog centra, van osovina potencijalnog razvoja industrije ali u blizini velikih industrijskih centara (Kruševac i Niš) i centara sa industrijskim potencijalima (Zaječar, Jagodina-Ćuprija-Paraćin).

Pod uticajem pomenutih regionalnih i makroregionalnog centra, predviđa se dalji proces deagrarizacije, tj. urbanizacija uz jačanje opštinskih centara.

Javne službe se organizuju na sledeći način:

– nužno mora da se organizuje i obezbedi prostor za centar za socijalni rad, osnovno obrazovanje (I-VIII razreda; od I-IV razreda organizovan prevoz učenika za distance preko 1500 m, od V-VIII za 2500 m), dom zdravlja, apoteke, biblioteku, dom kulture, dom omladine i pionira, narodni univerzitet, informatičku delatnost i komunikacije, otvorene uređene prostore za različite vrste sportskih aktivnosti (trim staze, obale reka i jezera i druge, kao i one sa uređenim sanitarnim prostorijama i režimom korišćenja), pokrivene objekte fizičke kulture sa sanitarnim i ostalim pratećim prostorijama;

– moguće je (ako postoji interes i ekonomska osnova za organizovanje sadržaja), bilo u okviru javnog i/ili privatnog sektora vlasništva, da se organizuje delatnost i obezbedi prostor za domove za smeštaj dece bez roditeljskog staranja, domove za lica sa funkcionalnim i mentalnim smetnjama, centre (kompleksi) za stare, srednje obrazovanje sa komplementarnim sadržajem, više i visoko obrazovanje sa komplementarnim sadržajem, centre za rehabilitaciju i specijalizovana lečenja, muzej, arhive, galerije i izložbene prostore, scensko-muzičke delatnosti i manje sportsko-rekreativne centre multinamenskog karaktera.

Pojasevi intezivnog razvoja I (moravska osovina) i III značaja dodiruju teritoriju Prostornog plana sa zapada i severa.

U narednom periodu imaće prioritet saobraćajni pravci svrstani u sistem TEM, puteva i drugih evropskih puteva (PAN evropska i AIMSE mreža auto-puteva). Auto-putski koridor granica Mađarske-Subotica-Novi Sad-Beograd-Niš-Skoplje-Atina (E-75) omeđava posmatrano područje za zapadne strane. Severni deo šireg područja (van područja GP-a) dolinom Crnog Timoka seče magistralna saobraćajnica koja spaja rečne doline Belog Timoka i Južne Morave. PPRS je predvideo program razvoja železnice, po kome trasa planirane jednokolosečne pruge (od Zaječara, dobrim delom dolinom Crnog Timoka do Krivog Vira i dalje do Pojata) kao i postojeće dvokolosečne pruge (od Niša preko Aleksinca do Beograda) prolaze nedaleko od planskog područja.

Kroz posmatrano područje prolazi koridor TT veza Jastrebac-Zaječar i planirani optički kabl dolinom Moravice iz Aleksinca prema Sokobanji i dalje prema Zaječaru i Boru.

1.4. Skraćeni prikaz analize stanja

1.4.1. Prirodni resursi

Vodni resurs područja čine podzemne i površinske vode (deo sliva reke Moravice) i akumulacija „Bovan”. Prostor akumulacije „Bovan” pripada srednjem toku Moravice. Akumulacija do kote preliva 258.50 m.n.v., prima devet desnih i pet levih direktnih pritoka i padina. Sliv akumulacije „Bovan” prostire se na površiniod 547 km2. Površina užeg slivnog područja akumulacije, od brane pa do vrha akumulacije, iznosi 88,10 km2.

Akumulacija „Bovan” je formirana izgradnjom nasute brane. Bruto zapremina akumulacije na koti maksimalnog uspora od 261,50 m.n.v., iznosi 58,75 x 106 m3, a dužina jezera 8 km.

Na planskom području zemljište je različite geološke građe i osobina. Levu stranu gornjeg toka sliva Moravice, karakterišu slojevi koji su jako ispucali i veoma vodopropusni. Površinski delovi su bezvodni. Desnu stranu gornjeg toka karakteriše poroznost i vodopropustljivost. Doline karakteriše vodopropustljivost. Srednji i donji tok čine ispucali i vodonepropusni slojevi, zbog čega je površinsko raspadanje znatno i duboko. Skloni su kliženju i intezivnoj eroziji. U ovoj zoni izgrađena je brana „Bovan”.

Izrazita je potreba za zaštitom od erozije i bujica: najbrojniji su vodotokovi III kategorije razornosti sa osrednjom jačinom erozionih procesa – 35 pritoka, zatim II kategorije sa jakom erozijiom – 18 pritoka, a samo jedna pritoka je I kategorije sa ekscesivnom erozijom. Zaštitni, antierozioni radovi izvedeni su u toku izgradnje brane „Bovan” na užem slivnom području akumulacije do kote uspora, na reci Mratinji i na Brškoj reci i delimično iznad kote uspora, na ostalom delu sliva Moravice. Bujičarsko-građevinski radovi izvedeni su jedino na užem gravitacionom području akumulacije, u koritima reke Mratinje i Brške reke. Najznačajnije 54 bujične pritoke iznad kote uspora proizvode i usled velike energije reljefa i regresivne erozije rečnih korita ubrzano transportuju najveće količine nanosa, što je prikazano u tabeli:

Tabela 3: Produkcija nanosa i dospevanje na profil kote uspora akumulacije „Bovan” *

Broj pritoka i padina Površina sliva F/km2 Godišnja produkcija nanosa NJgod/m3 Količina nanosa koja dospeva na profil braneGgod/m3 UKUPNO 54 545,60 945,590 528,070

* Podaci su preuzeti iz „Studije vodoprivrednih problema sliva reke Moravice na teritiriji SO Sokobanje”, VRO „Velika Morava”, Beograd 1991. godine

Prvobitna uloga akumulacionog prostora bila je namenjena smanjenju poplavnog talasa, sprečavanju pronosa i produkcije nanosa, navodnjavanju polja nizvodno od brane i energetici. Akumulacija je naknadno proglašena izvorištem drugog ranga, namenjenim za vodosnabdevanje Aleksinca, naselja u opštini Aleksinac, Ražnja i naselja u opštini Ražanj, Sokobanje i naselja u opštini Sokobanja. Vodni sistem je dimenzionisan da obezbedi potrebne količine vode i za još sedam naselja u opštini Aleksinac, četiri u Opštini Ražanj, dva u opštini Paraćin i jedno naselje u opštini Kruševac. Osim vodosnabdevanja, akumulacija „Bovan” se trenutno koristi i za ublažavnje poplavnog talasa, oplemenjivanje malih voda, zadržavanje nanosa, navodnjavanje i energetiku. Ribolov se odvija neplanski, bez kontrole i organizacije stručnih službi.

Ocena stanja akumulacije je: latentna ugroženost kvaliteta voda za piće nekontrolisanim upuštanjem otpadnih voda, i ugrožavanje drugih osobina voda i korisne zapremine jezera znatnom količinom deponovanog nanosa, koji se sukcesivno uvećava.

Resurs poljoprivrednog zemljišta čini zemljište pretežno IV, V i VI katastarske klase. Na nižim delovima područja su ratarske površine i voćnjaci. Zemljište je uglavnom veće dubine (površine sa plićim slojem su već ili potencijalno erozivne). Na srednjim visinama su livade i pašnjaci i zastupljeno je stočarstvo. Zemljište je pliće i ima manje voda.

Poljoprivredno zemljište obuhvata 58,16% teritorije, a u njegovoj strukturi su najzastupljenije oranice i bašte sa 46,86%, pašnjaci sa 29,89% i livade sa 18,32%, a nešto slabije voćnjaci sa 3,72% i vinogradi sa 1,21%.U proseku, jedno poljoprivreno domaćinstvo poseduje 3,16 ha obradivog zemljišta i dva uslovna grla stoke (po broju grla može se konstatovati blagi trend opadanja).

Ocena stanja je da poljoprivreda ima dominantno mesto u strukturi privrede planskog područja kao i prostorne uslove za dalji tretman kao primarnog pravca razvoja.

Na planskom području šume i šumsko zemljište obuhvataju ukupno oko 23.298,56 ha (36,79% ukupne površine), od čega su skoro tri četvrtine državne šume.

Kod državnih šuma, visoke sastojine u ukupno obrasloj površini učestvuju sa oko 29%, izdanačke sastojine sa oko 28%, veštački podignute sastojine i kulture sa 19,5%, šikare sa 7,5% i šibljaci sa oko 16%. U ukupnoj površini visokih i izdanačkih sastojina, bukva učestvuje sa više od 70%. Ostalo su hrastove, cerove i grabove šume, ima bagremovih zasada i manjih površina sa četinarskim zasadima. Evidentirani su areali lekovitog bilja i lekoviti učinak grabovih šuma, ma da se njihovo organizovano korišćenje graniči sa istrebljivanjem i zahteva kontrolu i ograničenja.

Za šume u privatnoj svojini ne postoje programi gazdovanja ili opšta osnova. Procenjena drvna masa je 66 m3/ha u opštini Sokobanja i 100 m3/ha u opštini Aleksinac, a 97% su šume izdanačkog porekla. Na oko 85% površina su čiste sastojine hrasta i cera sa stablimično primešanim drugim vrstama, a na oko 15% površine su izdanačke sastojine bukve.

Na planskom području je deo lovišta „Obla glava – Ozren – Devica” i deo lovišta „Bukovik”. Lovišta se prostiru na područjima više opština, nisu ograđena i nemaju organizovana uzgajališta. Ima mnogo vrsta divljači i ptica.

Ocenjuje se da je stanje državnih šuma zadovoljavajuće, drvna masa visokih sastojina iznosi 95% od optimalno procenjene zapremine za visoke bukove šume u Srbiji, a izdanačke sastojine ostvaruju 62% od optimalno procenjene zapremine za visoke šume, što ih svrstava u grupu kvalitetnih šuma. U privatnom sektoru, perspektivu razvoja pruža visok procenat izdanačkih šuma.

Od mineralnih sirovina konstatovana su nalazišta nemetaličnih sirovina – građevinskog materijala (ilovača, žuti trošni dolomit, kamen, bigar) i nalazišta energetskih sirovina – mrkog uglja (eksploataciono i potencijalno eksploataciono polje rudnika „Soko” – lokalitet „Čitluk” u opštini Sokobanja – koji je u funkciji i deo potencijalnog eksploatacionog polja Aleksinačkih rudnika – koji trenutno nisu u funkciji).

Ocenjuje se da se eksploatacija mora vršiti u boljim organizacionim uslovima ali i dalje u uslovima održivog razvoja, tj zaštite prostora.

Naknadnim istraživanjem, na lokalitetu „Gradište” konstantovani su nalazi zlata i srebra (na maloj površini čiji su delovi na planskom području), a na lokalitetu „Slivovac” konstantovan je krečnjak.

Lekoviti faktor područja Prostornog plana čine:

– hipertermalne mineralne vode i hipotermalne mineralne vode Sokobanje i Banje Jošanice (22o – 50o S); lekovito blato (peloid) Banje Jošanice; gas radon u Sokobanji; čist vazduh, pre svega Ozrena zatim Sokobanje i Banje Jošanice;

– povoljni klimatološki efekti na području Prostornog plana. Klima je pod snažnim uticajem kontinentalnih vazdušnih strujanja i lokalnih karakteristika reljefa: srednja godišnja temperatura vazduha je 10,9oS, relativna vlažnost 78%, godišnja oblačnost 48%, osunčanje preko 50%, a srednje godišnje količine padavina 654 mm. Specifične karakteristike reljefa šireg područja Prostornog plana, utiču na smanjeno učešće jakih vetrova, dok sneg pada prosečno 26 dan, a zadržava se oko 60 dana.

Ispoljena je prostorno-funkcionalna komplementarnost balneoloških i klimatoloških vrednosti koje čine osnov razvoja zdravstvenog turizma.

U ekološkoj opštini Sokobanja funkcionišu dve banje, obe imaju organizovane službe za specijalizovano zdravstvo i prateće stacionarne kapacitete. Na Ozrenu se lekoviti resursi koriste u okviru specijalnih bolnica za lečenje plućnih i očnih bolesti i tuberkulozu kao i prevenciju lečenje i rehabilitaciju nespecifičnih plućnih bolesti. Istražuju se rezerve termomineralnih voda na planskom području (u Milušincu i drugim).

Ocenjuje se da je izvorni bonitet lekovitih faktora u značajnoj meri očuvan.

1.4.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra, prostori od interesa

za odbranu zemlje i zaštitu od elementarnih nepogoda

U kontekstu zaštite životne sredine, (a na osnovu: Srednjoročnog plana unapređenja ribarstva za period 2003-2007. godine, Posebne šumsko-privredne osnove, Lovne osnove, Uredbe o stavljanju pod kontrolu korišćenja divlje flore i faune i Konkursa za kontigente divljih biljnih i životinjskih vrsta koje se mogu sakupljati u tekućoj godini, kao i nalaza Rudarsko-geološkog fakulteta o zalihama rudnika Soko), ocenjuje se da je korišćenje raspoloživih prirodnih resursa u granicama održivosti. Način dosadašnjeg korišćenja resursa je rizičan kad su u pitanju vode (antropogeni faktor – zagađivanje i prirodni – povremeno presušivanje).

Stvoreni resursi (infrasruktura i suprastruktura) služe održavanju akumulacije i razvoju turizma. Tehnički infrastrukturni sistemi su kompletirani samo kod Sokobanje. Infrastrukturne mreže ostalih naselja nisu zadovoljavajućeg kvaliteta ni kapaciteta. Najakutniji problem je nepostojanje kanalizacije. Negativne uticaje na životnu sredinu imaju neadekvatno izabrane i sanitarno neopremljene lokacije za komunalne namene (nesanitarna deponija komunalnog otpada Sokobanje u blizini Moravice-degradirano područje antropogenog porekla, i neka seoska groblja).

Ocena stanja stvorenih resursa je da pretežno nisu a moraju biti usaglašavani sa potrebama očuvanja životne sredine po obimu, kvalitetu ili načinu korišćenja.

Proglašenjem i upisom u registar, zaštićena su sledeća prirodna dobra:

– Klisura reke Moravice (oko 180 ha) – prirodno dobro od velikog značaja II kategorije (Uredba o zaštiti predela izuzetnih odlika „Lepterija – Sokograd”, 1969. godine: predeo izuzetnih odlika i izvanredne pejzažne raznolikosti sa atraktivnim geomorfološkim oblicima i pojavama, bogatom i raznovrsnom florom i faunom i srednjevekovnim utvrđenjem Sokograd koje je kulturno dobro od velikog značaja).

– Vodopad Velika Ripaljka na rečici Gradašnici u Sokobanji i vodopad Mala Ripaljka, nekoliko stotina metara uzvodno od Velike Ripaljke (Rešenje Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti NR Srbije, broj 224/49 od aprila 1949. godine: zaštita geomorfoloških, hidroloških i ukupnih ambijentalnih vrednosti).

– Deo prirodnog područja planine Ozren (oko 828 ha) na mestu zvanom „Ozrenske livade” KO Sokobanja – predeo naročite prirodne lepote (Rešenje o stavljanju pod zaštitu države, Sekretarijata uprave Skupštine opštine Sokobanja iz 1973. godine a po predlogu Republičkog zavoda za zaštitu prirode iz Beograda: zaštita livada i šuma, vidikovaca, pećina, ponora i vrela).

– Van područja Prostornog plana, ali neposredno uz granicu (pa stoga od uticaja), rezervat „Rtanj” (15 ha) – prostor sa režimom strogog rezervata u kome se ne može vršiti nikakvo iskorišćavanje šume niti ma kojih drugih prirodnih izvora, a stavljena je pod zaštitu države mešovita sastojina jele i bukve sa nešto gorskog javora mleča (Rešenje Zavoda za zaštitu prirode i naučno proučavanje prirodnih retkosti NR Srbije, broj 01-468 od 16.09.1959.godine).

Zaštićena dobra se ocenjuju očuvanim, osim vodopada koji u sušnim periodima ostaju bez vode a tada se njihov prostor neadekvatno koristi. Na području „Ozrenske livade” su montažni vikend objekti i prikolice, čije su privremene dozvole istekle.

Kod nepokretnih kulturnih dobara (u daljem tekstu: NKD),

sve zaštićene prostorne celine se nalaze u Sokobanji i u sastavu su urbane celine (Stare Čaršije), sva zaštićena kulturna dobra su na teritoriji opštine Sokobanja, sva kulturna dobra koja uživaju prethodnu zaštitu su na teritoriji opštine Sokobanja.

– Na teritoriji opštine Sokobanja ima i značajnijih evidentiranih objekata i evidentiranih arheoloških lokaliteta iz raznih perioda, etnoloških spomenika, crkvi i crkvišta.

Na planom obuhvaćenom delu teritorije opštine Aleksinac, ima evidentiranih kulturnih dobara (srednjevekovno utvrđenje „Bovan”, vodenice i pojate).

– Na planom obuhvaćenim delovima teritorija opštine Knjaževac i opštine Boljevac, nema identifikovanih značajnijih ostataka ranijih epoha.

Ocenjuje se da zaštićena nepokretna kulturna dobra dobijaju dohodovnu dimenziju pod odgovarajućim uslovima zaštite, ali da je neophodno obaviti istraživanje i rekognosciranje celog planskog područja.

Za odbranu zemlje od strateškog su značaja regionalne saobraćajnice i izvorišta.

U pogledu elementarnih nepogoda, na području Prostornog plana konstatovane su mikrolokacije stalno izložene eroziji ili povremeno podložne odronjavanju ili kliženju, što predstavlja latentan problem i potencira atmosferske nepogode i bujičke potoke kao moguće izazivače incidenata većih razmera. Degradirana i potencijalno degradirana područja stvorena su savremenim procesima kliženja (na ulazu u opštinu Sokobanja – desno od puta R-121; klizište Banjica; klizište Levovik. Geomehanička istraživanja su vršena sporadično pa potpunih podataka za područje nema) i evidentiranim erozivnim procesima.

Opasnost od zemljotresa je na nivou procenjene jačine u zoni VIº i VIIº MCS. Zbog većih kontinualnih površina pod šumom i obradivim zemljištem, područje je izloženo i opasnosti od požara.

Dosadašnje i predviđene promene u klimi mogu uzrokovati povremena presušivanja ili poniranja novih deonica pritoka Moravice, što se može odraziti na kvalitet vode za piće.

Mogućnost za prihvatanje dela poplavnog talasa, njegove transformacije u akumulaciji i redukcije duž nizvodnog toka Moravice, uz javljanje znatno blažeg poplavnog talasa od onog u prirodnom režimu, stvorena je izgradnjom brane i akumulacije „Bovan”, koja kontroliše 90% ukupne slivne površine Moravice. Kontrolisano ispuštanje ostatka velikih voda vrši se: preko prelivne građevine (optočni tunel, šahtni preliv, odvodni tunel i slapište), smeštene ne levoj obali Moravice (sa kotom krune preliva na 258,5 m.n.v. Pri koti maksimalnog uspora nivoa vode u akumulaciji, preko preliva se evakuiše 840 m3/s što odgovara ublaženom poplavnom talasu desethiljadugodišnje vode čiji ekstremni proticaj iznosi Q0.01% = 950 m3/s) ili pomoću višecevnog evakuatora (toranjska zatvaračnica, betonski odvodni tunel Ø2200 mm. sa dva čelična cevovoda Ø600 mm pod donjom kalotom i izlazna zatvaračnica sa slapištem za umirenje izlivnog mlaza i račvom za priključak elektrane), smeštenog na desnoj obali reke, preko koga se evakuišu vode pri nivoima vode u jezeru nižim od 258,5 m.n.v.

Prema navodima „Elaborata o obaveštavanju i uzbunjivanju stanovništva na području ugroženom od iznenadnog rušenja brane „Bovan” na reci Moravici, sveska 1: Opšti deo sa hidrauličkim proračunom”, Energoprojekt-Beograd, 1979. godine, visina talasa nastala rušenjem brane bila bi (za varijantu da rušenju brane prethodi ekstremni proticaj Moravice od Q0.01% = 840,0 m3/s i jezero puno do kote maksimalnog uspora od 261,50 m.n.v.) najveća neposredno nizvodno od brane, na približnoj dužini od 3,5 km (klisurasta dolina pokrivena vegetacijom sa značajnim brojem krivina), i iznosila bi od 25.0 m neposredno kod brane do 16,3 m na 3,5 km nizvodno.

Na potezu Moravice od brane do ušća u Južnu Moravu ugroženo je pet naselja. Selo Bovan leži neposredno nizvodno od brane na rastojanju od 500 m na levoj obali Moravice pa je stoga direktno na udaru poplavnog talasa, a posledice rušenja brane mogu biti katastrofalne. Naselje Subotinac bilo bi zahvaćeno poplavnim talasom samo u svom perifernom delu, jer leži nizvodno od km 3+500 – km 9+000 gde bi širenje doline dovelo do naglog sniženja visine poplavnog talasa. Za naselja Kraljevo i Vakup posledice rušenja brane bi bile katastrofalne, jer su locirana uz rečni tok gde je visina talasa u odnosu na početno stanje između 7,27 m i 10,67 m, a vreme pojave čela talasa kratko. Aleksinac bi takođe bio izložen katastrofalnim posledicama, jer visina talasa i vreme pojave čela talasa ne bi pretrpeli značajne promene u odnosu na prethodne, jer su sva tri naselja međusobno vrlo blizu.

Turizam

Plansko područje, zbog Sokobanje, Rtnja i Ozrena, pripada turističkoj zoni I stepena, međunarodnog i nacionalnog ranga. Najrazvijeniji i dohodovno najznačajniji je lečilišni turizam, što je posledica zdrave sredine i lekovitog faktora (status ekološke opštine Sokobanja; lečilišno-turistički identitet, zvanični banjski status i reputacija druge po značaju banje u Srbiji, naselja Sokobanja; promocija ponude i dobijanje zvaničnog statusa, Jošanice; reputacija Ozrena kao vazdušne banje). Turistička destinacija je i akumulacija „Bovan” (vikend turizam i sportsko-rekreativne aktivnosti vikendaša i usmerenih izletnika. Seoska naselja nemaju potpuni etnografski identitet, ali imaju specifičnosti značajne za razvoj seoskog turizma.

Za vikend turizam planski su formirana vikend naselja uz Sokobanju, a spontano pored i u okolini akumulacije „Bovan”. Atraktivno za boravak, naselje na obali jezera predstavlja opasnost za sanitarnu ispravnost vode u jezeru.

Postojeći smeštajni kapaciteti na području Prostornog plana koncentrisani su u Sokobanji (13.755 ležajeva- 80% u privatnom smeštaju, čime su obuhvaćeni i kapaciteti na Ozrenu) i Banji Jošanici (oko 600 kreveta u domaćoj radinosti). Na području Prostornog plana, sa mogućim smeštajem u seoskim i vikend objektima, ima ukupno raspoloživih oko 15.000 ležajeva. Smeštajne kapacitete prate odgovarajući ugostiteljski kapaciteti u okviru hotela ili samostalnih objekata u Sokobanji i Jošanici. Izgrađeni sportsko-rekreativni sadržaji su uglavnom koncentrisani u Sokobanji i u solidnom su stanju. Koriste mlađem stanovništvu a na republičkom nivou ciljno za tradicionalne „škole u prirodi” i pripreme sportista.

Na području Prostornog plana veliki je broj izletničko-rekreativnih punktova različitih karakteristika: osim navedenih zaštićenih prirodnih vrednosti, na Rtnju su Vrmdžansko jezero, Vrmdžanski grad, pećina Ledenica i drugi. Broju poseta doprinose i kulturno-istorijske znamenistosti.

Ocena stanja je da postoji hitna potreba prostornog usmeravanja turističkog razvoja, ulaganja u obnavljanje i dopunu turističke infrastrukture, programe razvoja i edukaciju kadrova.

Stanovništvo

Osnovna karakteristika demografskog razvitka na planskom području je depopulacija kojom su obuhvaćena sva naselja osim Sokobanje. Osim smanjenja broja stanovnika izražen je proces demografskog starenja i poremećaj starosne strukture stanovništva. U 2002. godini na planskom području živi 21.193 stanovnika, od čega u Sokobanji 8.407, a na ostalom području 12.786.

Posleratni proces veličinskog prestruktuiranja naselja nije rezultirao preteranim usitnjavanjem naselja niti demografskim gašenjem. Ocenjuje se da je znatno veći problem demografsko starenje stanovništva čije će se nepovoljne posledice (demografske, ekonomske, socijalne) ispoljiti u planskom periodu. Sudeći na osnovu starosne strukture stanovništva utvrđene popisom 2002. godine, jedan broj naselja nema demografske budućnosti (Cerovica, Banjski Orešac, Vlaško Polje, Skrobnica), a demografska budućnost velikog broja seoskih naselja je neizvesna, ukoliko se razvitak stanovništva bude odvijao spontano. Stoga su neophodne odgovarajuće mere od strane lokalnih samouprava (opštine ) u smislu poboljšanja radnih i uopšte životnih uslova, koje će stimulisati ostanak stanovništva u seoskim naseljima. Posebno je, u ovom smislu, od značaja sprovođenje planskih rešenja utvrđenih ovim Prostornim planom.

Mreže i funkcije naselja

Prostornim planom obuhvaćeno je 28 naselja, od kojih se 22 nalaze na teritoriji opštine Sokobanja, dva pripadaju opštini Aleksinac, tri opštini Knjaževac i jedno opštini Boljevac.

Mreža naselja na području Prostornog plana je, u hijerarhijskom pogledu, nedovoljno diferencirana, što je posledica nedostatka ili nedovoljnog uticaja planskih rešenja u pogledu usmeravanja razvoja mreže naselja. Sredstva opredeljena za razvoj su uglavnom kanalisana prema opštinskim sedištima (Sokobanja), dok je izostalo formiranje sekundarnih centara (sa izuzetkom Banje Jošanice koja pokazuje izvestan stepen centraliteta) i zajednica sela preko kojih se racionalnije, ravnomernije i potpunije aktiviraju razvojni potencijali.

Struktura naselja prema demografskoj veličini u 2002. godini je sledeća: 16 naselja ima manje od 500 stanovnika, deset naselja ima 501-1000 stanovnika, a dva naselja imaju preko 1000 stanovnika.

U dosadašnjem razvoju jasno su diferencirane funkcionalne specifičnosti pojedinih naselja:

1) naselja u kojima dominiraju neagrarne aktivnosti (Sokobanja i Jošanica sa turističko – ugostiteljskom delatnošću kao specijalizacijom i Čitluk sa rudarstvom, među kojima postoje velike razlike u pogledu uloge i jačine uticaja na društveno – ekonomski preobražaj šireg prostora);

2) naselja koja svoj razvoj baziraju prvenstveno na osnovi poljoprivredne proizvodnje (sva ostala naselja, u kojima su slabo zastupljene neagrarne delatnosti, ali je značajan procenat aktivnog stanovništva, zaposlen u preduzećima i ustanovama koje se nalaze u sedištima opština).

Ruralno područje

Područje plana je pretežno ruralno: na njemu se nalazi 27 sela, zbijenog tipa i sa nepovoljnom demografskom strukturom. Međusobna saobraćajna povezanost sela i povezanost sa centrima opština je povoljna (manja od 9 km). Turistički punktovi su lokalnim putevima vezani na tranzitne turističke pravce.

U pogledu nivoa privredne razvijenosti, merenog narodnim dohotkom po stanovniku, područje obuhvaćeno Prostornim planom je u poslednje tri decenije stalno ispod proseka Republike Srbije, sa zaostajanjem koje u proseku iznosi 28%-30%. Zapažen je proces deagrarizacije stanovništva.

Urbanizacija je intenzivnija u pogledu ekonomsko-socijalne transformacije stanovništva nego kod promene prostorno-fizičkih struktura. Stepen urbanizacije je ispod 50% što je ispod proseka Republike Srbije. Mreža objekata javnih službi je razuđena, u pogledu kapaciteta zadovoljava potrebe. Objekti su zbog neredovnih ulaganja u održavanje prilično zapušteni, a opremu treba obnoviti i inovirati.

Privredne delatnosti

Privreda područja Prostornog plana zasnovana je na lokalnim resursima koje čini poljoprivredno zemljište pretežno slabijih klasa, šumski kompleksi, termalni izvori, zdrava prirodna sredina i radna snaga sa dugogodišnjom tradicijom u pogledu privredne valorizacije navedenih prirodnih faktora.

Privredna kriza devedesetih godina 20 veka, poremetila je ritam privrednog rasta i izmenila odnose u strukturi vrednosti narodnog dohotka, tako da početkom 21. veka (2001.godine) raste značaj poljoprivrede u kojoj se ostvaruje 56,3% ukupne vrednosti narodnog dohotka, više nego u svim ostalim privrednim granama. Doprinos sekundarnih delatnosti (industrija, rudarastvo i građevinarstvo) je 21,5%, dok je udeo tercijarnih delatnosti 22,2%.

1.4.8. Javne službe

Kapaciteti javnih službi razvijani su i formirani velikim delom posle Drugog svetskog rata, naročito sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka, karakterističnih po privrednom prosperitetu i ukupnom ekonomsko – socijalnom preobražaju društva. U ovom periodu depopulacija nije bila izražena, pa je razvoj delatnosti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture i fizičke kulture bio u skladu sa potrebama stanovništva. Stoga se dostignuti nivo razvijenosti ovih službi, u pogledu kapaciteta i prostornog razmeštaja može oceniti zadovoljavajućim i prilagođenim potrebama stanovništva. Međutim, sadašnje stanje, u pogledu funkcionalnosti, nije na zadovoljavajućem nivou zbog deficita budžetskih sredstava iz kojih se finansira poslovanje ovih delatnosti, što je posledica privredne krize.

1.4.9. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

Saobraćajni položaj područja Prostornog plana u zoni uticaja značajnih infrastrukturnih koridora pre svega koridora 10 (sa najvažnijom saobraćajnicom u Srbiji E-75) i evropskih puteva E-761 (M.5) i E-763 (M.25), obezbeđuje laku dostupnost do šire evropske i republičke saobraćajne mreže. Područje tangiraju i železničke pruge Beograd – Niš i Prahovo – Niš. Udaljenost akumulacije od intezivnih saobraćajnih tokova predstavlja prednost u pogledu zadovoljenja osnovnih zahteva (uslovi vodosnabdevanja, zaštita životne sredine).

Plansko područje presecaju regionalni pravci Aleksinac-Sokobanja-Knjaževac (R-121), Boljevac-Sokobanja-Niš (R-120) i put R-121a. Regionalni put R-121 je najznačajnija saobraćajnica na planskom području, povezuje puteve M.1 (E-75) i M.25 (E-763) i predstavlja najkraću vezu do magistralne (evropske) putne mreže, što utiče na koncentraciju saobraćajnih tokova duž ovog pravca i na ukupno povećanje saobraćajnog opterećenja.

Pružanje puta R-121 samom obalom jezera „Bovan” nije povoljno jer havarije na putu mogu ugroziti vodosnabdevanje. Ovim putem se odvija i teretni saobraćaj (pre svega iz rudnika „Soko”) koji prolazi kroz najuži centar Sokobanje, što ugrožava bezbednost i životnu sredinu.

Vodoprivredna infrastruktura na području Prostornog plana može se oceniti kao nedovoljna, neravnomerno izgrađena, delimično dotrajala i zastarela. Samo naselje Sokobanja ima izgrađene javne sisteme za vodovod i kanalizaciju.

Sistem za vodosnabdevanje Sokobanje dobija vodu zahvatanjem podzemnih voda preko bušenih bunara na desnoj obali Moravice, na ulazu u Sokobanju, kaptiranjem vode tri karsna vrela i zahvatanjem vode iz toka Moravice Teritorija naselja podeljena ja na dve visinske zone. Izvorište Moravice je kaptirano i koristi se za vodosnabdevanje rudnika uglja „Soko”. Ostala naselja (vikend, seoska i Banja Jošanica) imaju lokalno i individualno organizovan i uređen način vodosnabdevanja.

Prikupljanje i transport otpadnih voda sa teritorije Sokobanje odvija se opštim tipom kanalizacije. Celokupni kanalizacioni sadržaj se odvodi na postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Posle tretmana, prečišćene vode se ispuštaju u Moravicu. Postrojenje se vremenom našlo unutar samog naselja a i kapacitet postrojenja je prevaziđen, čime je smanjen efekat prečišćavanja i ugrožen kvalitet vode u reci.Na području vikend i seoskih naselja, prikupljanje upotrebljenih voda vrši se u tehnički i sanitarno neuslovnim septičkim jamama, što je posebno rizično u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan”.

Reka Moravica je jednim delom regulisana. Neki od ostalih stalnih vodotokova, povremeno ostaju bez vode, a bujični vodotokovi se povremeno izlivaju, što će se izgradnjom novih akumulacija u najvećoj meri regulisati.

Elektroenergetska veza sa okruženjem postignuta je dalekovodom 400 kV „Niš – Kragujevac“, koji prolazi kroz područje Prostornog plana zapadno od akumulacije „Bovan”.

Na području Prostornog plana instalirane su dve trafostanice 35/10 kV: „Sokobanja” (snage 2 h 4 MW), i „Čitluk” (snage 1h 2,5 MW), čiji kapacitet (instalisana snaga trafoa) ne zadovoljava potrebe korisnika, a koje su povezane u elektroenergetski sistem.

Snabdevanje korisnika na području Prostornog plana vrši se preko distributivnih trafostanica 10/0,4 kV, povezanih 10 kV-nom mrežom na trafostanice „Sokobanja” i „Čitluk” (područje Sokobanje) i 35/10 kV „Rupe” locirane zapadno od planskog područja (područje Aleksinca). Distributivna mreža 10 kV je vazdušna, sem u najužem centru naselja Sokobanja.

Plansko područje pripada konzumnim područjima čvornih telefonskih centrala „Aleksinac” i „Sokobanja”, međusobno povezanih koaksijalnim i simetričnim kablovima određenog kapaciteta. Čvorna telefonska centrala „Aleksinac” povezana je na magistralni optički kabl Beograd-Niš a koaksijalnim i simetričnim kablom sa čvornom centralom „Subotinac”. Čvorna telefonska centrala „Sokobanja” je koaksijalnim i simetričnim kablovima povezana sa krajnjim telefonskim centralama „Boljevac”, „Jošanica” i „Čitluk”.

Lokalni kapaciteti čvornih centrala zadovoljavaju potrebe za telefonskim priključcima naselja koja opslužuju (Aleksinac i Sokobanja). Kapaciteti postojećih krajnjih centrala ne zadovoljavaju potrebe za telefonskim priključcima naselja sa svojih konzumnih područja. Kapaciteti nisu dovoljni ni za buduće potrebe akumulacija i turizma. Područje prostornog plana nije potpuno pokriveno signalima mobilne telefonije (063 i 064).

1.4.10. Prostorni razvoj

Prostorni razvoj planskog područja odvijao se kroz korišćenje prirodnih resursa i izgrađivanje 28 naselja. Među njima je jedan centar opštine a istovremeno i banja međunarodnog i nacionalnog značaja (Sokobanja), jedna banja pred proglašenjem (Jošanica), dva sela koja su u istoj katastarskoj opštini (Čitluk i Levovik) od kojih se jedno (Čitluk) razvija kao centar zajednice naselja, a kod tri grupacije (Rujevica – Vrbovac, Resnik – Poružnica, Vrmdža – Vlaško Selo) uočava se proces konurbacije. MZ Čitluk obuhvata dva fizički odvojena naselja: Vrelo i Čitluk (podignuta iznad potencijalne eksploatacione zone rudnika „Soko”, bez perspektive da se spoje), a MZ Vrmdža dva naselja: Vrmdža i Vlaško Selo, čije je fizičko spajanje izvesno.

Sokobanja ima formiran prostorno-urbani identitet, a kod Banje Jošanice on je u formiranju. U Sokobanji su smešteni kompleksi i objekti za odvijanje funkcija opštinskog centra i banjskog naselja, privredne i radne zone, sportski kompleksi, kao i sve zaštićene kulturno-prostorne celine.

Seoska naselja su tipa zbijenih sa, u proseku, starim građevinskim fondom.

Uz akumulaciju Bovan, pretežno bespravnom izgradnjom vikend objekata, neplanski su formirana vikend naselja (194 objekta u neposrednoj i užoj zoni zaštite). Vikend naselje na „Ozrenskim livadama” (43 objekta), formirano je sa privremenim dozvolama koje su istekle. Vikend naselja uz Sokobanju su formirana planski. Arhitektonska vrednost vikend objekata uglavnom nije značajna a materijalna je često znatna.

Sanitarni uslovi, osim u Sokobanji, nisu zadovoljavajući. Postojeća deponija komunalnog otpada je nije sanitarno uređena, nepovoljno je locirana i predstavlja opasnost za sanitarnu ispravnost vode reke Moravice. Kapacitet groblja u Sokobanji je skoro iskorišćen.

Mere, instrumenti i finansijska podrška, na kojima bi se bazirali upravljanje i kontrola zaštite i razvoja područja, nisu obezbeđivani. pravnom regulativom ni faktički. Nikada nisu rađeni kratkoročni i srednjoročni programi zaštite po resursima a duži niz godina ni po sektorima; nije ocenjivan uticaj realizacije prostornih planova opština na životnu sredinu i pojedine njene supstrate; nije uveden monitoring životne sredine; nije kompletiran informativni sistem.

1.5. Ograničenja i potencijali područja prostornog plana

1.5.1. Prirodni resursi

1) Ograničavajući faktori očuvanja vodnih resursa su:

– sve izraženija produkcija i pronos nanosa sa direktnim uticajem na zasipanje akumulacionog prostora akumulacije „Bovan”, izazvani napredovanjem procesa erozije zemljišta;

– plavljenje terena i ugrožavanje poljoprivrednog zemljišta i građevinskih objekata;

– bespravno izgrađena vikend naselja u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan”, sa tehnički i sanitarno neispravnom dispozicijom otpadnih voda; deonica regionalnog puta Aleksinac-Sokobanja u užoj zoni zaštite; druge neadekvatne namene priobalja;

– direktno zagađivanje podzemnih i površinskih voda načinom evakuacije otpadnih voda i dovođenje u pitanje kvaliteta vode u akumulaciji i kvaliteta poljoprivrednog zemljišta;

– divlje deponije otpadnih materija u priobalju većih vodotokova i deponija Sokobanje na levoj obali Moravice, sa negativnim uticajem na kvalitet voda u vodotokovima i podzemlju.

– značajan iznos potrebnih novčanih sredstava za sanitaciju naselja.

U pogledu vodnih resursa, razvojni potencijali su:

– značajne količine površinskih voda, prirodnih izvora i vrela;

– mogućnost energetskog korišćenja slivova;

– pogodnosti za ribolov vrsta (vodotokove ovog sliva nastanjuju veliki broj riba).

2) Ograničavajući faktori u oblasti korišćenja i zaštite resursa poljoprivednog zemljišta su:

– bonitetna vrednost ukupnog poljoprivrednog zemljišta pretežno je nižih kategorija;

– kod krečnjačkih površi na srednjim visinama (iznad 600 m) koje su pod livadama i pašnjacima, mogla bi se dovesti u pitanje stabilnost terena ukoliko bi se preveli u obradivo zemljište, ili bi se mogla izazvati erozija dopuštanjem jake ispaše, (zbog plitkog sloja zemlje);

– na nekim delovima poljoprivrednog zemljišta nastalog prevođenjem šumskog u poljoprivredno ili sa lošom strukturom obradivog sloja, evidentirana je erozija;

– prognozirano je smanjenje poljoprivrednog stanovništva i njegova nepovoljna starosna struktura, tj. u poljoprivredi će postojati deficit radne snage optimalne starosti 20-50 godina;

– postojeći zemljišni posedi su usitnjeni; opremljenost gazdinstava mehanizacijom je mala, mehanizacija je zastarela; sanitarni uslovi ne zadovoljavaju;

– smanjeno stočarstvo;

– oslabljene veterinarske službe i mali broj poljoprivrednih stručnjaka.

Perspektiva izgradnje novih akumulacija podstaknuće (navodnjavanjem, kao turistički motiv i drugi) značaj poljoprivrednih resursa kao razvojnih potencijala (posebno za razvoj turizma):

– niži tereni, sa manjim nagibima i maksimalno osunčani, imaju značajne potencijale za ratarstvo i povrtarstvo u pogledu veličine površina i mogućnosti njihovog boljeg iskorišćenja primenom savremenih agro-tehničkih mera;

– tereni srednjih visina imaju značajne potencijale za razvoj stočarstva (uz očuvanje prirodnih travnjaka i livada);

– ekološki uslovi ukupnog područja, povoljni su za proizvodnju zdrave hrane i biljnog i životinjskog porekla;

– prirodni areali lekovitog bilja na Rtnju i Ozrenu, uz kontrolisanu eksploataciju, mogu imati i značajnu dohodovnu dimenziju.

3) Kod šuma, ograničenja za brzo uspostavljanje vodozaštitne funkcije proizilaze iz činjenice da su promene u šumama su sporog pokreta, te se drvna masa se uvećava zavisno od prirodnih uslova a ne prema potrebama.

Šumski potencijal područja u zaštitnom i privrednom pogledu čine kulture četinara starosti do 20 godina, koje u ukupnoj površini veštački podignutih sastojina i kultura zauzimaju 80%, a koje će u planskom periodu preći granicu za početak premera i utvrđivanje drvne mase.

U pogledu lovišta, ograničenje proističu iz restrikcija koje nameću režimi u zonama zaštite. Potencijali su veličina potencijalnog lovišta i raznovrsnost divljači.

4) Ograničenja kod mineralnih sirovina su postojeća tehnologija eksploatisanja i oprema rudnika.

Potencijal mineralnih sirovina područja predstavljaju rezerve uglja rudnika „Soko”, koje omogućavaju eksploataciju u sledećih sto godina. Razvojnim potencijalom mogu se smatrati i vode: zatečeno stanje su izdate dozvole za izgradnju mini hidroelektrane na akumulaciji „Bovan”, a nove akumulacije će pružiti mogućnost za nove mini hidroelektrane sa definisanom namenom.

5) Ograničenja kod lekovitih faktora su:

– neobnovljivost resursa (npr. peloida);

– eventualno zagađenje termomineralnih voda, koje zbog neregulisanog problema kanalizacije, predstavlja latentni problem;

– urbanizacija Sokobanje i spontanost razvoja Banje Jošanice;

– nedovoljno kontrolisan način odlaganja sanitetskog otpada.

Razvojne potencijale predstavljaju:

– sadašnja očuvanost izvornog boniteta lekovitih faktora;

– raznovrsnost njihovih karakteristika, zbog kojih su pogodni i za lečenje i za odmor zdravih osoba i za boravak sportista u periodu priprema.

1.5.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra

Ograničavajući faktori u pogledu zaštite životne sredine su:

hitnost intervencija kod bespravne gradnje u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan” i zaštićenom predelu „Ozrenske livade” i obima potrebnih radova na sanitaciji naselja;

manjkavosti stvorenih resursa (infrastrukture) u pogledu kvaliteta i kvantiteta, koje prete da ugroze prirodne resurse;

nedostatak sistematskih istraživanja koja bi pomogla kod evidentiranja potencijalnih klizišta i erozivnih punktova;

nepostojanje monitoringa stanja životne sredine i katastra zagađivača.

Razvojne potencijale čine:

prilična očuvanost prirodnih resursa i

mogućnost održavanja potrošnje raspoloživih prirodnih resursa u granicama održivosti.

Potencijali za zaštitu proglašenjem za prirodno dobro su:

područje uz „Ozrenske livade” sa njihove istočne strane (oko 10 ha sa postojećih 30-tak različitih vrsta drveća od kojih su neke zaštićene – Pančićeva omorika i druge), pogodno za formiranje arboretuma (tj. prirodno dobro);

područje u nastavku rezervata „Rtanj” (na KO Vrmdža, Jošanica, Mužinac i Šarbanovac, u granicama koje će biti utvrđene po završetku istraživanja) za zaštitu životne sredine područja.

Ograničenja u pogledu zaštite i korišćenja kulturnih dobara proizilaze iz činjenice da nije celo područje istraženo i rekognoscirano.

NKD su razvojni potencijali zbog mogućnosti uključenja u savremene životne tokove i dobijanje dohodovne dimenzije (uz postojeću obrazovnu).

Turizam

Uočena su sledeća ograničenja za razvoj turizma:

ne drži se korak sa savremenim turističkim trendovima, što zahteva dodatnu edukaciju postojećeg kadra i kadrovsko kompletiranje, ali i vidove turizma i turističke aktivnosti primerene povećanim i promenjenim zahtevima klijentele;

rešavanje gorućeg pitanja kvalitetne vode za piće turističkih destinacija i odstranjivanje infrastrukturnih deficita, zahtevaju velika finansijska ulaganja;

prostor se u dobroj meri koristi stihijski (izgradnja vikend objekata i naselja); uočen je nedostatak većih sportskih objekata (sportske hale, otvorenog bazena).

Turistički potencijali područja Prostornog plana su:

prirodni i balneološki potencijali,

ambijentalni i lečilišni identitet Sokobanje,

postojeći smeštajni kapaciteti i prateći objekti,

stalna klijentela,

stanovništvo-radna snaga (dopunska delatnost poljoprivrednog stanovništva),

kulturno-istorijske znamenitosti, rekreativni, izletnički, lovni potencijali;

uz poštovanje propisanih ograničenja, planirane akumulacija su potencijalna područja za selektivno odabrane sportsko-rekreativne aktivnosti, pod režimom stroge kontrole.

izuzetna pozicija akumulacije „Bovan” i ukupnog područja (selektivno za turizam).

Osnovni prirodni potencijal na području Prostornog plana je izuzuetni prirodni ambijent Sokobanjske kotline sa Bovanskim jezerom (koje ukupnom prostoru daje posebnu atraktivnost) i planinskim vencima koji je okružuju po obodu.

1.5.4. Stanovništvo

Osnovna ograničenja razvitka stanovništva u planskom periodu mogu biti nizak nivo fertiliteta (odnosno nedovoljan obim rađanja) i poremećena starosna struktura, sa niskim udelom mladog stanovništva, velikom prosečnom starošću (50,8 godina) i visokim udelom starog stanovništva (32,2% starije od 60 godina).

1.5.5. Mreže i funkcije naselja

Osnovno ograničenje za razvoj naselja je njihova depopulacija i starenje stanovništva, što uzrokuje brojne negativne posledice i uticaje na promene demografskih struktura (obrazovna, ekonomska) i formiranje funkcionalnih kontingenata stanovništva.

Mogućnosti razvoja mreže i funkcija naselja u planskom periodu temelje se na prirodnim i stvorenim potencijalima koji su i u prethodnom periodu činili osnovu ekonomsko – socijalne egzistencije:

– kompleks prirodno – ekoloških uslova u kojem dominiraju faktori koji omogućavaju privredne aktivnosti (poljoprivredno i šumsko zemljište, vodni potencijal posebno termomineralne vode, povoljni klimatski i drugi uslovi prirodnog ambijenta);

– formirana mreža regionalne i lokalne putne infrastrukture;

– opremljenost naselja komunalnom infrastrukturom, objektima javnih službi i snabdevanja, koja ima slabosti ali se u uslovima privrednog prosperiteta može modernizovati, što bi, uz ostale uslove, doprinelo motivaciji za ostanak stanovništva i proširenje proizvodne strukture.

Ruralno područje

Ograničavajuće okolnosti su vezane za funkciju vodosnabdevanja postojeće i budućih akumulacija i restriktivno korišćenje prostora u skladu sa režimima koji se propisuju po zonama zaštite i nedostatak razvojnih programa.

Mogućnosti njegovog razvoja proizilaze iz orijentacije na poljoprivrednu proizvodnju i turizam kao primarne razvojne pravce. Potencijal za poljoprivrednu proizvodnju imaju sva sela. Kao područje sa prirodnim i stvorenim predispozicijama za razvoj seoskog turizma identifikovana su sela Nikolinac, Blendija, Vrmdža i Žučkovac. Novčane nadoknade za zemljište na kome će se formirati akumulacije, doprineće, uz ostale razvojne faktore, porastu životnog i radnog standarda.

Privredne delatnosti

Najznačajnija ograničenja, privrednog razvoja u planskom periodu su:

neprilagođenost privrede tržišnim uslovima poslovanja odakle proističu brojni problemi u poslovanju (nedovoljno ili sasvim slabo korišćenje kapaciteta, tehnološka zaostalost, slabi finansijski rezultati), što otežava proces vlasničke transformacije i vodi stečaju nekih privrednih subjekata;

nezadovoljavajuće stanje infrastrukture;

otežano funkcionisanje javnih službi u većini naselja zbog deficita sredstava za ove namene u budžetima opština;

nepovoljna demografska kretanja.

Najvažniji potencijali na kojima se može temeljiti dugoročni razvoj privrede su:

poljoprivredno zemljište koje obuhvata značajan deo teritorije;

šumsko zemljište, sa velikim privrednim značajem (eksploatacija drvne mase, razvoj turizma) i zaštitnom funkcijom;

hidropotencijal koji čini reka Moravica sa pritokama i akumulacija „Bovan“, posebno balneološki potencijal, po kojem je poznata Sokobanja, a potencijalno značajna Jošanica;

mineralne sirovine, od kojih su najznačajnije rezerve mrkog uglja – (za eksploataciju u narednih 100 godina;

izgrađeni privredni objekti u oblasti industrije (metaloprerađivačka, hemijska, industrija građevinskog materijala, prehrambena, kožna obuća i galanterija i dr.), rudarstvo (Rudnik „Soko”), zatim preduzeća u oblasti trgovine, turizma i ugostiteljstva, građevinarstva, saobraćaja i komunalne privrede;

izgrađena infrastruktura;

razvijena mreža objekata javnih službi koja je u pogledu kapaciteta i razmeštaja prilagođena potrebama stanovništva;

demografski potencijal (oko 21.000 stanovnika, 2002. godine).

1.5.8. Javne službe

Kao ograničavajući faktori razvoja javnih službi posebno se ističu:

relativno nizak tehnički nivo lokalne putne mreže, što nepovoljno utiče na poželjnu efikasnost javnih službi;

pretežno nepovoljno stanje građevinskih objekata, naročito u seoskim naseljima, kao posledica neredovnog i nedovoljnog ulaganja u održavanje;

neadekvatna opremljenost ustanova savremenom opremom (obrazovanje, zdravstvo) u seoskim naseljima.

Osnovni potencijali na kojim se može temeljiti razvoj javnih službi su:

razuđena mreža objekata javnih službi, sa inicijalnom, mada nedovoljno naglašenom, koncentracijom u budućim centrima zajednica sela (Čitluk, Mužinac, Mozgovo);

dostupnost objekata korisnicima usluga, kao posledica razuđene mreže lokalnih puteva i organizovanog javnog i specijalizovanog prevoza;

dobra kadrovska opremljenost u vitalnim javnim službama (obrazovanje, zdravstvo, kultura), naročito u Sokobanji koja je na relativno maloj udaljenosti od svih naselja u planskom području.

1.5.9. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1) Osnovna ograničenja za bolje saobraćajno povezivanje unutar područja Prostornog plana kao i sa okruženjem, su:

– nepovoljna konfiguracija terena u planinskoj zoni i delovi skloni kliženju;

– na severnom i južnom obodu kotline izrazita su ograničenja za slobodno vođenje trasa saobraćajnica i povezivanje naselja sa jedne i druge strane planine.

– zahtevi za izgradnju puteva na odgovarajućoj udaljenosti u odnosu na utvrđene zone zaštite izvorišta vodosnabdevanja i turističke zone;

– zahtevi zaštite ostalih prirodnih resursa (lekovitog bilja i drugih) koji moraju biti zaštićeni od zagađenja koje stvara motorni saobraćaj.

Potencijali za razvoj saobraćaja koji proističu iz položaja područja, jesu:

– blizina evropskog saobraćajnog koridora H;

– položaj planiranih autoputeva na trasama magistralnih puteva M.5 i M.25 koji tangiraju područje, stvara mogućnost za uključivanje u širu saobraćajnu mrežu. Geomorfološke karakteristike područja pružaju izuzetne potencijale za ostvarivanje komunikacije i lociranje saobraćajnica u zoni dna sokobanjske kotline, posebno u smeru istok – zapad;

– regionalni put Aleksinac – Sokobanja – Knjaževac predstavlja već formiranu osovinu privrednog i saobraćajnog razvoja. Većina naselja u kotlini reke Moravice povezana je baš sa ovim putem;

– postojeći regionalni put prema Boljevcu i Nišu, kao veza sa centralnom i istočnom Srbijom i područjem grada Niša (sa kojim se razmenjuje veliki broj aktivnosti u oba smera). Regionalni put R-121a prema Ražnju i Pojatama pruža mogućnost povezivanja područja plana sa autoputem E-75 i budućim autoputem E-761 (Pojate – Kruševac – Kraljevo);

– postojeća mreža lokalnih puteva sa najvećom udaljenošću naselja od puta Aleksinac – Knjaževac do 9 km, kao i učešće puteva sa savremenim kolovozom od 87%, omogućavaju da se uz dogradnju i modernizaciju postojeće mreže dostigne učešće puteva sa savremenim kolovozom od 100%.

2) Uočena ograničenja za razvoj vodoprivredne infrastrukture su:

– visina finansijskih ulaganja u sanitaciju naselja, što je apsolutno prioritetno;

– velike količine vode izgubljena zbog seoskih kaptaža, nekoordinirano izvedenih 60-tih – 70-tih godina;

– ugroženost kvaliteta voda u vodotoku Moravice zbog nedovoljnog efekta prečišćavanja otpadnih voda na postrojenju za tretman otpadnih voda u Sokobanji.

Prirodni potencijali za razvoj vodoprivredne infrastrukture, pre svega vodosnabdevanja, su veliki, što rezultira njihovim korišćenjem za konzumno područje šire od planskog. Sliv nema energetski potencijal značajan za elektroprivredu Srbije, ali za lokalno korišćenje postoje dobri uslovi. Akumulacija „Bovan” sa vodom u zoni između kota 243,00 do 250,50 m.n.v, omogućuje proizvodnju električne energije do 10 GWh sa instalisanom snagom za vršnu proizvodnju.

3) Ograničavajući faktori za razvoj u delu elektroenergetike su :

– sigurnost napajanja iz pravca Aleksinca, Boljevca i Knjaževca nije na odgovarajućem nivou;

– proizvodnja električne energije na akumulaciji „Bovan”, iz razloga zaštite, može služiti samo za lokalno korišćenje.

4) Ograničavajuća je činjenica da konfiguracija terena ne omogućava da sa postojećim razmeštajem baznih radio stanica sva područja (naselja) budu pokrivena signalom mobilne telefonije. Razvojnim potencijalom se mogu smatrati bazne stanice mobilne telefonije obeju mreža (063 i 064) izgrađene na području Prostornog plana i na području opštine Aleksinac i opštine Sokobanja.

Prostorni razvoj

Ograničavajući faktori u oblasti prostornog razvoja su:

– prognozirano smanjenje i nepovoljna starosna struktura stanovništva;

– osrednja materijalna i građevinska vrednost nasleđene fizičke strukture seoskih naselja;

– osrednja investiciona moć lokalnog stanovništva;

– svojinska prestruktruiranja;

– nedostatak dobrih razvojnih programa;

– ograničenja koja nameće funkcija vodosnabdevanja i zaštita akumulacija.

Razvojne potencijale područja čini napušten stambeni fond u selima i mogućnost zaokruženja građevinskih područja u svim naseljima, bez zauzimanja dobrog poljoprivrednog zemljišta, bez krčenja šuma koje bi dovelo do pojave erozije ili ugrožavanja vodnog resursa.

II CILjEVI PROSTORNOG PLANA

2.1. Opšti i posebni ciljevi

Opšti cilj izrade Prostornog plana je:

– obezbeđenje prostornih uslova za rešenje problema vodosnabdevanja šireg područja i zaštite sliva akumulacije „Bovan” u uslovima održivog, multifunkcionalnog razvoja planskog područja.

Posebni ciljevi su:

1. održivi razvoj celog područja (hitnom zaštitom voda; planiranjem aktivnosti koje ga ne devastiraju i ne degradiraju; sanacijom degradiranih područja; stalnom kontrolom stanja i aktivnosti);

2. posebna i potpuna zaštita akumulacije „Bovan” kao izvorišta vodosnabdevanja (uspostavljanjem sistema novih akumulacija radi očuvanja kvantiteta i popravljanja kvaliteta vode akumulacije „Bovan”; uspostavljanjem zona zaštite; uklanjanjem sadržaja koji se ne smeju naći u užoj zoni zaštite; sanitacijom naselja);

3. zaštita prirodnih i kulturnih vrednosti (istraživanjem celog područja i sukcesivnim stavljanjem pod zaštitu prema zaključcima istraživanja);

4. razvoj turizma kao drugog osnovnog razvojnog pravca područja (vidovima turizma u skladu sa prirodnim i stvorenim predispozicijama, povećanjem stepena iskorišćenosti kapaciteta, povećanjem kapaciteta u skladu sa mogućnošću investiranja i potrebama konzumnog područja; proglašenjem Jošanice za banju; razvojem seoskog turizma);

5. razvoj poljoprivrede kao trećeg osnovnog pravca razvoja (korišćenjem zemljišta prema prirodnim odlikama i režimima u zonama zaštite; usmeravanjem na proizvodnju zdrave hrane, kontrolisanim korišćenjem hemijskih sredstava; stimulisanjem ukrupnjavanja poseda);

6. postepeno zaustavljanje demografskog pražnjenja (unapređivanjem poljoprivredne proizvodnje; omogućavanjem višeg standarda seoskog života; angažovanjem u turizmu kao dopunskoj delatnosti); uspostavljanje mreže naselja (koristeći značajnu organizovanost i opremljenost prostora kod javnih službi i uslužnih delatnosti);

7. kompletiranje infrastrukturnih mreža u funkciji uspostavljanja mreže naselja i boljeg funkcionog povezivanja planskog područja sa okruženjem (obezbeđenje dostupnosti sadržajima; hidrotehnička infrastruktura ima poseban značaj);

8. relativizacija suprotnih interesa (interesa lokalne zajednice da koristi bez ograničenja turističke motive kao i prirodne resurse: vodne, poljoprivredne, šumske, resurs sirovina i lekovitie faktore i interesa šire društvene sredine za vodosnabdevanjem, koje zahteva restriktivno korišćenje i ponašanje, – pre svega sistemom novčanih nadoknada);

9. uspostavljanje sistema kontrole i upravljanja područjem (uspostavljanjem monitoringa životne sredine; izradom katastra zagađivača; formiranjem institucije za upravljanjem područjem);

10. Podizanje novih površina pod šumom i zaštita šuma radi očuvanja zemljišta od erozije kako bi se očuvala izvorišta vode.

2.2. Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima

2.2.1. Prirodni resursi

1) Utvrđuju se posebni ciljevi razvoja vodoprivrede :

– razvoj sistema za snabdevanje vodom naselja u opštini Aleksinac, Ražanj, Sokobanja, kao i naselja Plana i Lebina u opštini Paraćin i naselja Rosica u opštini Kruševac koja su u međuvremenu preusmerena na vodovodni sistem „Bovan”;

– uspostavljanje zona zaštite izvorišta vodosnabdevanja (odnosno prostora na kome se zahvata voda), pojasa sanitarne i tehničke zaštite oko vodozahvatnih organa, pratećih objekata i glavnog dovoda sirove vode i definisanje režima organizacije, uređenja i korišćenja tih zona i pojasa;

– uspostavljanje zona zaštite akumulacija i definisanje režima organizacije, uređenja i korišćenja prostora u tim zonama;

– unapređenje zaštite od poplava, erozije i bujica i drugih vidova štetnog dejstva voda i zaustavljanje i sprečavanje dalje degradacije poljoprivrednog zemljišta, bilo plavljenjem bilo spiranjem gornjeg sloja sa poljoprivrednih površina;

– utvrđivanje perspektive razvoja sistema navodnjavanja na području uzvodno od akumulacije „Bovan” zavisno od hidropotencijala pritoka Moravice, kvaliteta zemljišta i klase pogodnosti za navodnjavanje, i uloga akumulacije „Bovan” u navodnjavanju polja nizvodno od nje.

2) Posebni ciljevi zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog zemljišta, su:

– sprečavanje svih oblika degradiranja poljoprivrednog zemljišta (pre svega zaustavljanje procesa erozije);

– obezbeđenje meliorativnih zahvata (izgradnjom novih, manjih akumulacija);

– zaštita poljoprivrednog zemljišta od prevođenja u nepoljoprivredne namene;

– sprečavanje negativnih uticaja poljoprivredne proizvodnje na životnu sredinu;

– definisanje učešća poljoprivrede u stvaranju identiteta područja,

– povećanje obima i kvaliteta svih oblika poljoprivredne proizvodnje, u skladu sa specifičnostima područja, razvoja turizma i izbalansiranim odnosom ponude i potražnje.

3) Posebni ciljevi u oblasti zaštite i korišćenja šuma su:

– podizanje novih šuma;

– ograničeno i usmereno gazdovanje postojećim šumama radi zaštite zemljišta i očuvanja režima voda;

– zaštita i unapređenje režima voda;

– zaštita zemljišta od erozije;

– zaštita poljoprivrednih kultura;

– zaštita od klimatskih ekstrema;

– zaštita od štetnih imisionih dejstava;

– održavanje saobraćajnica i objekata koji služe gazdovanju šumama;

– proizvodnja drveta, divljači i drugih šumskih proizvoda u skladu sa potencijalima staništa;

– razvoj lovnog turizma, edukacija lovnih stručnjaka i lovaca.

4) Posebni ciljevi kod zaštite i korišćenja mineralnih sirovina, su:

– raconalna eksploatacija rude (uglja) u uslovima kontrole i osavremenjavanja tehnološkog procesa i opremljenosti rudnika, očuvanja ležišta od raubovanja i očuvanja drugih resursa;

– smanjenje konflikata između eksploatacije rude i zaštite životne sredine (zaštita životne sredine od degradiranja usled eksploatacije; optimalna namena i plansko korišćenje površina iznad ležišta), saniranje i rekultivacija već degradiranog zemljišta;

– racionalna eksploatacija građevinskog materijala, u uslovima smanjenih konflikata između eksploatacije i zaštite životne sredine; saniranje i rekultivacija već degradiranog zemljišta.

5) Posebni ciljevi zaštite i korišćenja lekovitog faktora su:

– održavanje izvornog sastava i kvaliteta vazduha; smanjenje emisije zagađujućih supstanci (toplifikacijom Sokobanje, zaobilaznim tranzitnim saobraćajem);

– uključenje u zdravstvenu ponudu Srbije, dostizanje evropskih standarda i konkurentnosti stranim banjama.

2.2.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra

1) Posebni ciljevi zaštite životne sredine su:

– kontrolisana primena hemikalija u poljoprivredi;

– uvođenje i primena isključivo ekološki povoljnih tehnologija, sadržaja i aktivnosti;

– zaštita od nekontrolisane seče šuma; zaštita od erozije;

– obezbeđenje i očuvanje predviđene klase voda u vodotokovima I, IIa i IIb i u akumulaciji „Bovan”;

– adekvatno opremanje saobraćajnom i tehničkom infrastrukturom (sa akcentom na adekvatnom tretmanu otpadnih voda);

– adekvatno upravljanje svim vrstama otpada;

– zaštita od nekontrolisane gradnje (posebno vikend- objekata);

– prilagođavanje svih vrsta izgradnje uslovima zaštite;

– kontrolisano upravljanje zonom eksploatacije i zonom uticaja rudnika „Soko” i Aleksinačkih rudnika i zaštita prostora od degradiranja;

– zadržavanje prostora u predviđenoj petoj kategoriji zagađenosti (čuvanjem od zagađenja toksičnim materijama i štetnim energijama, zagađenja od industrija, ugrožavanja bukom, neprijatnim mirisima, raznim vrstama otpada);

– uvođenje ekološkog monitoringa (omogućiće se kontrola vazduha, vode, zemljišta, kao i zaštita od raznih štetnih uticaja);

– baziranje svih odluka o investicionom ulaganju na konceptu održivog razvoja.

2) Posebni ciljevi zaštite prirodnih dobara su:

– očuvanje potencijala i razvijanje upotrebne vrednosti;

– sprovođenje zaštite kroz dalje planiranje i eksploataciju prostora;

– uvođenje informacionog sistema.

Turizam

Posebni ciljevi razvoja turizma su:

– prezentacija široj javnosti prirodnih dobara i dobara materijalne i duhovne kulture, sa uvođenjem edukativne dimenzije;

– tretman turizma kao jedne od vodećih grana privrede, (poljoprivreda – zdravstvo – turizam), i intenziviranje njegove dohodovne dimenzije;

– otvaranje novih radnih mesta;

– optimalno turističko zoniranje prostora;

– održivost razvoja, kao krajnji rezultat;

– stvaranje strateškog okvira za efikasniju realizaciju planskih rešenja Master plana razvoja turizma Sokobanje.

Stanovništvo

Usporavanje depopulacije je osnovni cilj demografskog razvitka u planskom periodu, koji podrazumeva obavezu sprovođenja planskih rešenja i odgovarajuću podršku lokalne samouprave. U funkciji ostvarivanja ovog osnovnog su posebni ciljevi, naročito:

– povećanje obima rađanja do nivoa koji obezbeđuje prostu reprodukciju stanovništva, što će uticati na porast udela mladog u ukupnom stanovništvu;

– smanjenje smrtnosti odojčadi i male dece;

– usporavanje dinamike iseljavanja i podsticanje doseljavanja stanovništva, što će poboljšati bilans migracija (uravnoteženje odliva sa prilivom stanovništva).

Mreže i funkcije naselja

Posebni ciljevi razvoja mreže naselja su:

– stvaranje uslova koji motivišu ostanak i doseljavanje, a destimulišu iseljavanje, naročito mlađih starosnih grupa stanovništva;

– funkcionalni razvoj i opremanje centara zajednica sela u cilju poboljšanja kvaliteta usluga, racionalizacije i dostupnosti objekata javnih službi;

– privredna specijalizacija naselja, sa osloncem na lokalne razvojne resurse i usklađivanje sa razvojem turizma i poljoprivrede kao priortitetnim privrednim granama.

Ruralna područja

Posebni ciljevi razvoja ruralnog područja su:

– racionalno iskorišćavanje postojećeg građevinskog fonda;

– racionalno zaokruživanje građevinskog područja;

– zastupljenost aktivnosti prema specifičnosti seoskog naselja.

Privredne delatnosti

Posebni ciljevi privrednog razvoja su:

– promene u strukturi privrede koje vode povećanju učešća neagrarnih delatnosti u stvaranju ukupnog narodnog dohotka;

– intenziviranje poljoprivredne proizvodnje, posebno stočarstva i voćarstva;

– potpunije aktiviranje faktora turističkog razvoja proširenjem ponude zasnovane na raspoloživim potencijalima;

– razvoj prerađivačke industrije pretežno zasnovane na lokalnim sirovinskim resursima, uz očuvanje zdrave prirodne sredine.

Javne službe

Posebni ciljevi razvoja mreže javnih službi su:

– organizaciono prilagođavanje mreže ustanova javnih službi sa planiranom hijerarhijskom strukturom naselja;

– građevinska revitalizacija zapuštenih objekata, prioritetno u centrima zajedinica sela;

– podizanje nivoa tehničke opremljenosti, naročito u oblasti zdravstva i obrazovanja;

– obezbeđenje različitih oblika socijalne zaštite, posebno za ostarela i iznemogla lica.

2.2.9. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1) Posebni ciljevi razvoja saobraćaja na području za koje se plan donosi su:

– uključivanje područja u sistem evropskih puteva preko E-75, E-763 i E-761;

– efikasnije povezivanje područja plana sa užim i širim okruženjem preko mreže savremenih saobraćajnica;

– kvalitetno i efikasno povezivanje unutar planskog područja;

– usmeravanje uticaja saobraćaja na pojedine delatnosti (vodoprivreda, turizam, poljoprivreda i druge);

– relativizacija prostornih i ekoloških konflikata između saobraćaja i neposrednog okruženja;

– usklađivanje trasa saobraćajnica i ostalih infrastrukturnih sistema;

– razvoj i podizanje kvaliteta regionalne i lokalne putne mreže kroz proces rehabilitacije, rekonstrukcije ili izgradnjom tako da do kraja planskog perioda svi regionalni i lokalni putevi budu sa savremenim kolovozom i povoljnim tehno-eksploatacionim elementima;

– obezbeđenje pristupa do atraktivnih turističkih zona uz smanjenje ili ukidanje drumskog motornog saobraćaja izgradnjom kabinsko – gondolske žičare;

– razvijanje javnog saobraćaja tako da sva naselja budu povezana međusobno i sa susednim opštinskim i makroregionalnim centrima.

2) Posebni ciljevi razvoja vodoprivrede su:

– obezbeđenje zaštite i unapređenja kvaliteta podzemnih i površinskih voda do nivoa nesmetanog korišćenja voda za potrebe različitih korisnika;

– potpuna sanitacija naselja.

3) Posebni ciljevi razvoja elektroenergetskog sistema su :

– ostvarenje pouzdanog sistema, koji se bazira na blagovremenoj izgradnji sistema usklađenog sa razvojem naselja, što omogućava neometan razvoj bilo kog potrošača u pogledu obezbeđenja potrebnih količina električne energije i snaga;

– planiranje i izgradnja prenosne mreže tako da u svakom trenutku omogući prenos snage i energije od izvora do potrošača;

– ispunjenje uslova dvostranog napajanja što doprinosi sigurnosti u napajanju;

– smanjenje gubitaka snage na području Prostornog plana i povećanje energetske efikasnosti;

– razvoj alternativnih, ekonomski prihvatljivih oblika energije.

4) Posebni ciljevi u oblasti telekomunikacija su:

-osavremenjavanje telefonske mreže organizacijom, tj. izgradnjom odgovarajućeg broja isturenih komutacionih stepena (telefonskih centrala) i pristupnih (mesnih) mreža odgovarajućeg kapaciteta;

– izgradnja spojnih puteva između centrala u svim ravnima, optičkim kablovima, najčešće u obliku „prstena”;

– izgradnja odgovarajućeg broja baznih radio-stanica mobilne telefonije.

2.2.10. Prostorni razvoj

Posebni ciljevi prostornog razvoja su:

– opremanje centara zajednica naselja sa ciljem racionalnog korišćenja prostora, dostupnosti objekata javnih službi i snabdevanja, poboljšanja kvaliteta usluga;

– obezbeđenje prostornih uslova za privrednu specijalizaciju naselja, u skladu sa lokalnim razvojnim resursima;

– obezbeđenje prostornih uslova za razvoj turizma, poljoprivrede i agrokompleksa, kao priortitetnih privrednih grana;

– obezbeđenje adekvatnih prostora za komunalne namene (deponiju komunalnog otpada, seoska groblja, postrojenja za prečišćavanje voda).

III PRAVILA KORIŠĆENjA, UREĐENjA I ZAŠTITE

PLANSKOG PODRUČJA

Generalna koncepcija zaštite, uređenja i korišćenja područja Prostornog plana zasnovana je na tretmanu područja u Prostornom planu Republike Srbije, tj. nameni postojeće akumulacije kao izvorišta površinskih voda, za vodosnabdevanje šireg područja. Osnovni pravci razvoja područja, uz vodosnabdevanje, su turizam i poljoprivreda, a svi u uslovima održivog razvoja sistema akumulacija. Zaštita životne sredine, pre svega vodnog resursa, okvir je i za razvoj i prostorni razmeštaj ostalih funkcija (stanovanja, proizvodnje, javnih službi, uslužnih delatnosti, sportsko-rekreativnih aktivnosti i drugo).

Očuvanje i unapređenje posebne namene prostora

Posebni tretman područja posledica je odrednica PPRS i Vodoprivredne osnove Republike Srbije, a proizilazi iz značaja ovog slivnog područja za vodosnabdevanje zasnovanog na kapacitetima postojeće akumulacije „Bovan”, kao i za navodnjavanje i za razvoj turizma.

Na slivu Moravice započeta je izgradnja Moravičkog podsistema (koji ulazi u sastav Donje-južnomoravskog regionalnog sistema), koji treba da obezbedi vode najvišeg kvaliteta namenjenih za snabdevanje vodom naselja i centara opština u opštinama: Aleksinac, Ražanj i Sokobanja, kao i naselja Rosica u istočnom delu opštine Kruševac i naselja Plana i Lebina u opštini Paraćin.

Ključni objekat predstavlja izgrađena višenamenska akumulacija „Bovan”. Pored osnovne namene vodosnabdevanja, akumulacija treba da omogući ublažavanje poplavnog talasa, zadržavanje protoka nanosa, vodu za oplemenjivanje malih voda i održavanje biološkog minimuma nizvodno od brane, vodu za navodnjavanje potencijalnih površina nizvodno od brane na potezu Mozgovo, Rutevac i Deligrad, vodu za potrebe elektroenergetike. Radi ostvarenja ostalih namena nužno je povećati postojeći stepen izravnanja za 1.15-1.25.

Voda za povećanje stepena izravnanja u akumulaciji „Bovan” obezbeđivaće se iz pritoka Moravice uzvodno od akumulacije „Bovan” izgradnjom novih akumulacija. Na izvorišnom delu sliva, dve planirane akumulacije koristiće se za vodosnabdevanje; u srednjem delu sliva pet akumulacija obezbediće vodu za navodnjavanje; dve akumulacije planirane neposredno uz akumulaciju „Bovan”, posredno će uvećavati njenu korisnu zapreminu. Prvenstvo u realizaciji imaju oni profili koji mogu da obezbede dovoljne količine voda za vodosnabdevanje.

Tretmanu područja doprineli su i prirodni resursi (balneološki, klimatski, ekološki – na kojima je zasnovano proglašenje opštine Sokobanja za ekološku, proglašenje Sokobanje za banju i priprema dokumentacije za proglašenje Jošanice za banju), kao i proglašena i upisana u registar prirodna i nepokretna kulturna dobra.

Očuvanje i unapređenje posebne namene područja obezbeđuju se kroz:

– definisanje zona zaštite po kriterijumu zaštite voda i utvrđivanje režima zaštite po zonama (režim strogo ograničenog i strogo kontrolisanog korišćenja prostora u zoni neposredne zaštite, ograničenog i kontrolisanog korišćenja u užoj zoni zaštite i ograničenog i selektivnog korišćenja u široj zoni zaštite);

– uočavanje vrednih delova životne sredine i predlog njihovog daljeg tretmana;

– predlog daljeg tretmana evidentiranih zona rizika i mogućeg degradiranja.

U saglasnosti sa obavezom da se na području Prostornog plana obezbedi racionalno korišćenje i zaštita voda osnovne i dopunskih akumulacija i svih drugih voda sa područja njihovog sliva, utvrđuju se: održivi razvoj sistema vodosnabdevanja, mogućnost funkcionisanja postojećih naselja kraj jezera, život i rad stanovništva u neposrednoj okolini jezera; pravila zaštite kao okvir ukupnog razvoja područja; razvoj turizma (posebno banjskog) kao nosioca razvoja; razmeštaj saobraćajne i ostale infrastrukture i namena prostora.

Pravila uređenja i korišćenja prostora prema utvrđenom

režimu sanitarne zaštite izvorišta

Ostvarenje utvrđenih prioritetnih ciljeva na području sliva akumulacije „Bovan” zahteva pažljivu i sistematsku organizaciju i saradnju republičkih i opštinskih organa i organizacija kao i edukativno i praktično angažovanje lokalnog stanovništva i korisnika na ovom području.

Radi efikasnije realizacije postavljenih ciljeva, utvrđuju se pravila korišćenja, zaštite voda i razvoja vodoprivrede na planskom području.

Zaštita i uređenje voda obuhvata sve površine na planskom području, odnosno:

– područje sliva akumulacije „Bovan”, koje se štiti prema zonama sanitarne zaštite izvorišta;

– delove drugih slivova.

Osnovni režimi zaštite određeni su po zonama zaštite prema stepenu opasnosti od zagađenja voda. U zonama zaštite je zastupljen javni interes, te se pravila propisana u njima primenjuju u svim sektorima razvoja.

(Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”)

3.2.1. Pravila uređenja i korišćenja prostora u zoni neposredne zaštite

Na prostoru zone neposredne zaštite uspostavlja se režim stroge sanitarne zaštite, koji se sprovodi strogim sanitarnim nadzorom i merama tehničke zaštite.

Zemljište u okviru granica zone neposredne zaštite, kojom je obuhvaćeno i zemljište predviđeno za izgradnju akumulacija, pratećih objekata i infrastrukture, eksproprisaće se u korist nadležnog privatnog ili državnog vodoprivrednog preduzeća.

1) Do izgradnje novih akumulacija

Zabranjuje se:

– izgradnja novih i dogradnja i nadgradnja postojećih objekata suprastrukture (stambenih, privrednih) i infrastrukture, koji mogu da ugroze ili otežaju privođenje prostora planiranoj nameni;

Dozvoljava se:

– korišćenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta, pod uslovom da se na menja obim i način korišćenja obradivih površina, izuzev za plodored;

– redovno investiciono održavanje postojećih objekata supra i infrastrukture;

– izgradnja pomoćnih objekata za potrebe poljoprivrednih domaćinstava;

Zona neposredne zaštite izvorišta sa svim objektima, postrojenjima i instalacijama, obavezno se štiti u obalnom pojasu ograđivanjem i vidno obeleženim znacima upozorenja i zabrane, a na površini akumulacionog jezera vidno obeleženim znacima upozorenja i zabrane na, za tu svrhu postavljenim, plutajućim oznakama.

2) Kod postojeće akumulacije „Bovan”

Zabrane i ograničenja:

– uklanjaju se svi izgrađeni objekti koji su u suprotnosti sa Zakonom o vodama;

– zabranjuje se pristup svima, izuzev službenim licima koja rade na eksploataciji i održavanju sistema.

Dozvoljava se:

– izgradnja mini elektrane (prema ranije urađenoj investiciono-tehničkoj dokumentaciji), odnosno mašinske zgrade locirane pored nizvodne nožice brane „Bovan”, između izlaza tunela šahtnog preliva i evakuatora.

Zona neposredne zaštite mora biti osvetljena i stražarno čuvana 24 časa dnevno.

3.2.2. Pravila uređenja i korišćenja prostora u užoj zoni zaštite

Na području uže zone sanitarne zaštite uspostavlja se režim sanitarnog nadzora. Režimom i merama sanitarne zaštite i uređenja, istovremeno se reguliše zaštita životne sredine, prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara.

1) Do izgradnje novih akumulacija

Zabranjuje se:

– na lokacijama budućih akumulacija, izgradnja objekata suprastrukture (privrednih, stambenih, ekonomskih).

Dozvoljava se:

– izgradnja pomoćnih objekata za potrebe poljoprivrednih domaćinstava i obavljanje radova radi investicionog održavanja postojećih objekata i sanitacije;

– korišćenje postojećih objekata koji će se naći u užoj zoni zaštite akumulacije „Rujište 1”, do pripreme lokacije za izgradnju akumulacije, kada je obavezno njihovo izmeštanje.

2) U toku eksploatacije postojeće i novih akumulacija

Zabrane (ili ograničenja):

– u svim akumulacijama namenjenim vodosnabdevanju zabranjuje se kupanje, upotreba čamaca na motorni pogon i kavezni uzgoj riba;

– isključuju se poljoprivredne površine iz proizvodnje i formira se stabilan travnati pokrivač;

– sve šume u ovim zonama zaštite dobijaju primarnu funkciju zaštitnih šuma I stepena; u tom kontekstu, obim ekonomske eksploatacije se ograničava;

– zabranjuje se izgradnja novih objekata suprastrukture, što važi i u delovima vikend naselja oko akumulacije „Bovan” koji se zadržavaju (iznad kote maksimalnog uspora);

– obavezno je izmeštanje stambenih i svih ostalih objekata koji su, u okviru seoskih i vikend naselja ili samostalno, izgrađeni unutar prostora akumulacionog jezera „Bovan” do kote maksimalnog uspora od 261,5 m.n.m;

Dozvoljava se:

– u svim akumulacijama namenjenim vodosnabdevanju: upotreba čamaca na vesla i jedrilica;

– poribljavanje novih akumulacija u samo za to pogodnim akumulacionim prostorima, odgovaraućim vrstama i količinama riba, na bazi posebnih projekata urađenih od kvalifikovanih institucija;

– izgradnja i korišćenje samo onih saobraćajnica koje služe servisiranju akumulacija (prilazi branama; postojeća deonica puta R-121 pored akumulacije „Bovan”; deonica lokalnog puta kojom se prilazi naselju pored akumulacije „Rujište 1”). Na ulazu u zone sanitarne zaštite, na svim javnim putevima postavljaju se vidne oznake o zabrani prevoza ili ispuštanja opasnih i štetnih materija, kao i dugih materija u količinama koje mogu trajno i u značajnom obimu da ugroze izvorište. Duž javnih puteva obezbeđuju se uređaji i infrastruktura za prikupljanje i kontrolisano odvođenje atmosferskih voda;

– zadržavanje zatečenih (izgrađenih) objekata u ovoj zoni koji su iznad kote maksimalnog uspora akumulacije „Bovan”, uz zabranu dogradnje i nadgradnje (osim sanitarnih čvorova uz obavezu priključenja na kanalizacionu mrežu naselja) i obavezu (prema načelima „zagađivač plaća” i „korisnik plaća”) finansiranja sanitacije ovih delova vikend naselja.

Radi sprečavanja pojave novih konfliktnih situacija, postupak pripremanja prostora za formiranje budućih akumulacija namenjenih vodosnabdevanju, mora biti kompletan u pogledu uklanjanja svih namena koje užoj zoni zaštite ne pripadaju.

Tehnički sistemi u oblasti snabdevanja vodom i prikupljanja i odvođenja komunalnih otpadnih voda, moraju se graditi jednovremeno, ukoliko ovim Prostornim planom nije drugačije određeno.

3.2.3. Pravila uređenja i korišćenja prostora u široj zoni zaštite

Na području šire zone zaštite izvorišta uspostavlja se režim selektivnog sanitarnog nadzora i ograničenja. Režimom i merama sanitarne zaštite i uređenja, istovremeno se reguliše zaštita životne sredine, prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara.

Zabranjuje se:

– izgradnja investicionih objekata, čije otpadne vode iz procesa proizvodnje sadrže opasne i štetne materije;

– prevoz opasnih i štetnih materija; prevoz drugih materija u količinama ili na način kojim mogu trajno ili po obimu značajno, da ugroze izvorište;

– deponovanje komunalnog ili opasnog otpada osim na, za tu vrstu otpada predviđenim, deponijama (zabrana se posebno odnosi na prirodna dobra i rezervate, proglašene ili predložene za zaštitu);

– devastacija ekosistema (posebno u prirodnom dobru i rezervatu, proglašenom ili predloženom za zaštitu);

– sve aktivnosti kojima se mogu promeniti geomorfološke osobine.

Dozvoljava se:

– korišćenje i uređenje poljoprivrednog i šumskog zemljišta i šuma prema odrednicama Osnova zaštite, korišćenja i uređenja poljoprivrednog, odnosno šumskog zemljišta;

– zadržavanje postojeće strukture poljoprivrednih površina uz obradu i setvu prilagođenu nagibu i tipu zemljišta, do donošenja intregalnog programa uređenja poljoprivrednog zemljišta za plansko područje;

– sve šume u ovim zonama zaštite dobijaju primarnu funkciju zaštitnih šuma II stepena; vrši se ekonomska eksploatacija šuma;

– obavezno je (prema načelima „zagađivač plaća” i „korisnik plaća”) parterno uređenje iznad eksploatacionih i potencijalno eksploatacionih polja rudnika;

– iskorišćavanje svih vidova lekovitih faktora za razvoj zdravstvenog turizma u okvirima održivog razvoja;

– kompletiranje regionalne saobraćajne mreže radi obezbeđenja uslova za predviđeni obim tranzitnog i robnog prometa. Ove saobraćajnice se, za slučaj akcidentalnih zagađenja, opremaju obodnim kanalima i uređajima za sakupljanje, evakuaciju i sanitarno zbrinjavanje zagađenih voda i otpadnih materija;

– kompletiranje lokalne saobraćajne mreže radi funkcionisanja mreže naselja i sistema akumulacija, bez dodatnih ograničenja u kontekstu sanitarno-tehničke zaštite izvorišta;.

– izgradnja mini elektrana;

– izgradnja investicionih objekata prema uslovima koje propisuje nadležni organ. Objekti moraju imati obezbeđeno kanalisanje i prečišćavanje otpadnih voda, prema tehničkim propisima u skladu sa karakterom i namenom objekta;

– u sve zone sanitarne zaštite uvesti permanentni monitoring voda.

Područje će se uređivati i izgrađivati prema važećim planovima i planovima čija je izrada predviđena Prostornim planom. Na područja koja se neće planski dalje razrađivati, primenjivaće se, kod izdavanja dozvola za izgradnju, odrednice ovog Prostornog plana.

3.2.4. Pravila uređenja i korišćenja prostora van šire zone zaštite

Za ove delove primenjuju se opšta pravila zaštite u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine. Uzvodno od sliva akumulacije „Bovan” tj. područja u užoj zoni zaštite, nalazi se veoma mala površina i jedno naselje – Vlaško Selo, koje će se dalje razvijati prema odredbama ovog Prostornog plana. Najveći deo područja plana izvan šire zone zaštite izvorišta obuhvata prostor nizvodno od akumulacije „Bovan”, odnosno brane, na kome su dva naselja – Mozgovo i Bovan.

Naselja Mozgovo i Bovan će se razvijati i izgrađivati u okviru orijentacionih granica građevinskog područja naselja prema odredbama ovog Prostornog plana. Na ovom prostoru je predviđena izgradnja prateće infrastrukture, a do tada se zadržava postojeće stanje u pogledu namene površina i njihovog korišćenja i gazdovanja, bez izgradnje novih objekata.

U delu područja Prostornog plana koji je u granicama uticaja poplavnog talasa (koji bi se formirao nizvodno od postojeće akumulacije „Bovan” u slučaju eventualnog rušenja brane), mere za trajnu zaštitu stanovništva i materijalnih dobara podrazumevaju:

– zabranu izgradnje stambenih, privrednih i javnih objekata i infrastukturnih sistema, osim vodoprivrednih objekata (ribnjak, mini elektrana i drugi)

– mogućnost izgradnje pomoćnih i ekonomskih objekata za korišćenje u poljoprivredi i stočarstvu;

– postavljanje osmatračkih (oskultacionih) sistema za praćenje ponašanja brana, koji omogućavaju pored praćenja osnovnih informacija o pojedinim oskultacionim veličinama i analizu stanja sa zaključcima o ponašanju brane i njenoj bezbednosti. Sistem treba da bude tako rešen da u svakom trenutku bude sposoban da blagovremeno upozori na sva odstupanja mernih veličina u odnosu na normalna stanja, da pronađe uzroke i predloži mere za njihovo vraćanje u normalno stanje.

3.3. Korišćenje i zaštita prirodnih resursa

3.3.1. Vodni resursi

Raspoloživi vodni resursi su:

1) površinske vode

2) prirodni izvori

3) podzemne vode

3.3.1.1. Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda

Koncepcija korišćenja i zaštite vodnih resursa bazira se na uspostavljanju ravnoteže između raspoloživog i korišćenog dela vodnog resursa, obezbeđenju kvaliteta podzemnih i površinskih voda i zaštiti od erozije, bujica i poplava, na celom planskom području.

U PPRS i Vodoprivrednoj osnovi RS utvrđena je osnovna strategija korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda na teritoriji Republike Srbije, definisana Zakonom o vodama kao održavanje i razvoj vodnog režima obezbeđenjem jedinstvenog upravljanja vodama, korišćenja voda, zaštite od štetnog dejstva voda i zaštite voda, primenom optimalnih tehničkih, ekonomskih i ekološka rešenja.

U skladu sa PPRS i Vodoprivrednom osnovom Republike Srbije, ne dozvoljava se da se prilikom korišćenja voda ugrožavaju propisani vodni režimi (kvalitativne i kvantitativne osobine), zdravlje ljudi, biljni i životinjski svet, prirodne i kulturne vrednosti i dobra, racionalne potrebe nizvodnih korisnika, i obezbeđuje se da količine i kvalitet voda u vodotokovima i podzemlju (kao delova ukupnih voda) budu usaglašeni sa potrebama konzuma i zaštitom životne sredine.

Zbog potrebe visokog stepena obezbeđenja kvaliteta i količina voda za vodosnabdevanje stanovništva (čemu se daje prednost u domenu korišćenja voda), izdvojiće se vode koje će služiti kao izvorišta vode za piće. Prioritetno i maksimalno će se koristiti lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, a sa regionalnih sistema (pogodnih za eksploataciju) dopremaće se samo nedostajuće količine.

Korišćenje podzemnih voda dozvoljeno je do racionalnog nivoa koji obezbeđuje dugoročnu eksploataciju podzemlja bez bitne promene kvaliteta voda.

Prilikom korišćenja površinskih voda, ključni objekti biće višenamenske akumulacije, pogodne za prostornu i vremensku preraspodelu voda, a sve u racionalnom odnosu sa kompleksnim sistemom zaštite i korišćenja rečnih voda. Visokokvalitetne vode će se koristiti prvenstveno za vodosnabdevanje stanovništva, a vode nešto nižeg kvaliteta za snabdevanje industrije (izuzev prehrambene i sličnih), hidroenergetiku, navodnjavanje, ribarstvo, sport, rekreaciju, turizam i drugo (za tehnološke potrebe). Zahvatanje vode iz vodotoka dozvoljeno je samo uz vodoprivrednu saglasnost i obezbeđenje garantovanog minimuma i ekološkog protoka. Sve visokokvalitetne vode, osim opštim merama zaštite, obavezno će se i posebno zaštititi.

Akumulacije će se graditi na prostorima izabranim tako da ne dolazi do sukoba interesa sa drugim korisnicima (kao što su zone na kojima su već realizovani urbani, privredni i infrastrukturni sadržaji čije bi izmeštanje bilo tehnološki neprihvatljivo ili bi zahtevalo velika materijalna i novčana ulaganja) i na terenima nižih klasa.

Radi praćenja ponašanja brana moraju se postaviti osmatrački (oskultacioni) sistemi, koji, osim osnovnih informacija o pojedinim oskultacionim veličinama, omogućavaju i analizu stanja sa zaključcima o ponašanju brane i njenoj bezbednosti. Sistem treba da bude tako rešen da u svakom trenutku bude sposoban da blagovremeno upozori na sva odstupanja mernih veličina u odnosu na normalna stanja, da pronađe uzroke i predloži mere za njihovo vraćanje u normalno stanje.

U postojećoj akumulaciji „Bovan” i akumulacijama koje će da služe za snabdevanje vodom najvišeg kvaliteta zabranjen je kavezni uzgoj riba. Poribljavanje novih akumulacija dozvoliće se u samo za to pogodnim akumulacionim prostorima, na bazi posebnih projekata urađenih od kvalifikovanih institucija.

Pre realizacije akumulacija, naročito onih namenjenih vodosnabdevanju naselja, moraju se sprovesti mere zaštite od eutrofikacije prema jasno definisanom programu praćenja abiotičkih i biotičkih procesa u jezeru. Mere treba da obezbede očuvanje akumulacija u oligotrofnom stanju, eventualno u blažoj fazi mezotrofije.

Korišćenje materijala iz rečnih korita ne sme imati nepovoljne efekte na režim vodotoka i biocenozu ili na izvedne objekte u rečnom koritu i priobalju.

U domenu zaštite voda (Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”), predviđa se potpuna zaštita kvaliteta površinskih i podzemnih voda od slučajnog ili namernog zagađenja, očuvanjem i unapređenjem njihovog kvaliteta do stepena koji omogućava njihovo korišćenje za potrebe najzahtevnijih korisnika (kvalitet I, IIa i IIb klase). Radi efikasne zaštite izvorišta vodosnabdevanja, uspostavljaju se zone i pojasevi tehničke i sanitarne zaštite oko njih; u svim naseljima, uporedo sa rešavanjem problema vodosnabdevanja, mora se obezbediti odvođenje i tretman otpadnih voda, izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i povezivanje industrije na njih; industrijske toksične otpadne vode podvrći će se predtretmanu pre upuštanja u javne kanalizacione sisteme, uz poštovanje propisa i uz saglasnost republičke sanitarne i vodoprivredne inspekcije. Izdavanje upotrebnih dozvola za rad postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda (u daljem tekstu: PPOV) treba usloviti obavezom kontinuiranog merenja količina i kvaliteta vode na izlazu iz postrojenja.

Predviđa se uspostavljanje sistema monitoringa i izrada katastra zagađivača.

Radi očuvanja flore i faune u vodenim, obalnim i priobalnim ekosistemima, obavezno je obezbeđenje ekosistema potrebnim količinama vode.

Obavezno je oplemenjivanje malih voda.

Vodotokovi se moraju održavati u propisanoj klasi kvaliteta.

Područja na kojima se nalaze postojeća ili buduća izvorišta koja se mogu koristiti za snabdevanje vodom, štitite se od slučajnog ili namernog zagađivanja izvorišta stavljanjem pod posebnu zaštitu (Pravilnik o načinu određivanja i održavanja zona i pojaseva sanitarne zaštite objekata za snabdevanje vodom za piće, „Službeni glasnik SRS”, broj 33/78). Uspostavljaju se tri zone sanitarne zaštite (sa odgovarajućim režimima, u skladu sa Zakonom o vodama):

1. Zona neposredne zaštite (zona strogog nadzora ili zona zabrana) određuje se oko izvorišta.

Kod zahvata vode iz akumulacionog jezera zona neposredne zaštite obuhvata deo jezera na koti normalnog uspora na kome se vrši zahvatanje vode (sa svim objektima, postrojenjima i instalacijama), obalni pojas akumulacije od kote normalnog uspora u neposrednoj okolini vodozahvata i prostor nizvodno od brane.

Kod postojećeg izvorišta akumulacije „Bovan”, zona neposredne zaštite određuje se oko dela akumulacionog jezera na koti normalnog uspora od 252,5 m.n.v. Obuhvata prostor u jezeru, uzvodno od brane, na kome se vrši zahvatanje vode, sa svim objektima, postrojenjima i instalacijama, koji čine vodozahvat u širini od 115 m, deo obalnog pojasa u neposrednoj blizini vodozahvata u širini od 50 m. od kote normalnog uspora, branu, kao i prostor nizvodno od brane širine 100 m u odnosu na nožicu tela brane.

2. Uža zona zaštite (zona ograničenja) određuje se oko izvorišta.

Kod zahvata vode iz akumulacionog jezera uža zona zaštite obuhvata zonu neposredne zaštite i površinu akumulacionog jezera na koti normalnog uspora sa obalnim pojasom u širini od 500 m.

Kod postojećeg izvorišta akumulacije „Bovan”, uža zona zaštite određuje se oko akumulacije i obuhvata površinu akumulacionog jezera na koti normalnog uspora od 252.5 m.n.m. sa obalnim pojasom u širini od 500 m.

Kod akumulacija „Levovik” i „Rujište 1”, za koje nije rađena investiciono-tehnička dokumentacija i nije utvrđena kota normalnog uspora, granica uže zone zaštite propisana je u odnosu na kotu maksimalnog uspora (prema članu 45. Zakona o vodama).

3. Šira zona zaštite (zona nadzora ili sanitarnog posmatranja) određuje se oko izvorišta. Obuhvata obe napred navedene zone zaštite, teritoriju slivnog područja izvorišta, preostalo područje sliva akumulacije i konzumno područje.

Kod postojećeg izvorišta akumulacije „Bovan”, šira zona zaštite obuhvata neposrednu i užu zonu zaštite i preostalo područje sliva akumulacije, ali i celokupnu teritoriju na kojoj se nalaze sadašnji i budući korisnici.

U pogledu zaštite od voda, uređenjem vodnih tokova i sanacijom svih erozionih i bujičnih žarišta (uz očuvanje sklada između prirode i tehničkih radova i mera i uz poboljšanje estetskog izgleda vodotokova i neposredne okoline), moraju se obezbediti od štetnog dejstva voda (na nivou prihvatljivog rizika), naselja, privredni i društveni sistemi i objekti, zemljište i ostala dobra.

Antierozioni i drugi radovi čiji je cilj smanjenja pronosa i dopreme nanosa do akumulacije i sprečavanje zasipanja akumulacije, moraju prethoditi izgradnji svih akumulacija.

Regulacija vodotokova radi zaštite od voda, mora se izvoditi sa minimumom veštačkih radova, a antierozivne mere moraju se obezbediti kroz biološke, biotehničke ili tehničke radove.

Radi smanjenja direktnih i indirektnih šteta od poplava, u plavnim zonama se neće vršiti izgradnja novih objekata, niti dogradnja postojećih, a infrastrukturni sistemi se neće podužno voditi. Objekti linijskih infrastrukturnih sistema moraju se izdići i dispoziciono rešiti iznad kote poplavnih voda. Usvajanje merodavnih proticaja velikih voda obaviće se na osnovu kategorije prioriteta, a utvrđivanje kategorije prioriteta izvršiće na osnovu broja stanovnika, važnosti dobara i veličine površine koja se brani.

Zaštita slivova akumulacija namenjenih vodosnabdevanju stanovništva, ima prioritet nad zaštitom slivova ostalih akumulacija.

Osnovna načela zaštite, uređenja i korišćenja vodnog resursa i upravljanja njime, su :

1. definisanje i realizacija dugoročnog plana za održavanje i razvoj vodnog režima na području Prostornog plana, uz racionalno korišćenje voda u okviru integralnog kompleksnog i jedinstvenog sistema korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda;

2. racionalno razrešavanje i međusobno usklađivanje različitih interesa u oblasti voda i interesa drugih društvenih činioca;

3. stvaranje uslova za pravovremenu dislokaciju objekata infrastrukture i suprastrukture iz prostora predviđenih za izgradnju akumulacija;

4. zaštita i unapređenje područja sliva u pogledu razvoja vodoprivrede i drugih privrednih grana, posebno šumarstva i očuvanje i unapređenje arheoloških, istorijskih, bioloških, pedoloških i drugih prirodnih ili stvorenih vrednosti i dobara;

5. obezbeđenje prostora za izgradnju budućih akumulacija i prostora za izgradnju vodozahvatnih organa sa pratećim objektima kod akumulacija namenjenih vodosnabdevanju i za izgradnju drugih objekata zavisno od namene akumulacionih prostora;

6. šire korišćenje prirodnih i veštačkih akvatorija za sport, rekreaciju i turizam;

7. korišćenja akumulacija za proizvodnju električne energije, u interakciji sa drugim korisnicima voda i ostalim zainteresovanim korisnicima prostora.

Uslovi višenamenskog korišćenja vodnih akumulacija

0. Postojeća akumulacija „Bovan” na reci Moravici

– osnovna namena akumulacije: vodosnabdevanje naselja u opšinama Sokobanja, Aleksinac i Ražanj i delovima opština Paraćin i Kruševac. Ostale namene: ublažavanje poplavnog talasa, deponovanje nanosa, navodnjavanje, oplemenjivanje malih voda, proizvodnja električne energije, sport, ribolov i rekreacija.

– kota maksimalnog uspora: 261,5 m.n.v.

– kota normalnog uspora: 252,5 m.n.v.

– površina jezera na koti maksimalnog uspora: 410 ha.

– bruto zapremina akumulacije: 58,75 h106 m3.

1. Akumulacija „Levovik” na reci Tisovik

– osnovna namena akumulacije: vodosnabdevanje naselja u opštini Sokobanja;

– kota maksimalnog uspora: 518,00 m.n.v.

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 40,2 ha.

– bruto zapremina akumulacije: 8,00 h106 m3.

Akumulacija „Rujište 1” na Sesalskoj (Mađarskoj) reci

– osnovna namena akumulacije: vodosnabdevanje naselja u opštini Sokobanja;

– kota maksimalnog uspora: 521,50 m.n.v.;

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 77,0 ha;

– bruto zapremina akumulacije: 8,00 h 106 m3.

Akumulacija „Rujište 2” na reci Trsci

– osnovna namena akumulacije: navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta prema selu Vlaško polje.

– kota maksimalnog uspora: 592,20 m.n.v.

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 51,0 ha.

– bruto zapremina akumulacije: 3,50 h 106 m3.

Akumulacija „Nikolinac” na Lozanskoj reci

– osnovna namena akumulacije: navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta nizvodno od Sokobanje. Moguće namene: rekreacija, sport i ribolov;

– kota maksimalnog uspora: 524,50 m.n.v.;

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 20,08 ha;

– bruto zapremina akumulacije: 2,60 h 106 m3.

5. Akumulacija „Blendija” na reci Adžici

– osnovna namena akumulacije: navodnjavanje poljoprivrednog zemljišta između puta Sokobanja -Knjaževac i reke Moravice. Moguće namene: rekreacija, sport i ribolov;

– kota maksimalnog uspora: 401,40 m.n.v;

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 11,9 ha;

– bruto zapremina akumulacije: 1,0 h106 m3.

6 . Akumulacija „Vrmdža” na Vrmdžanskoj reci

– osnovna namena akumulacije: navodnjavanje nizvodnih poljoprivrednih površina. Moguće namene: rekreacija, sport i ribolov.

– kota maksimalnog uspora: 379,40 m.n.v.

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 36,0 ha.

– bruto zapremina akumulacije: 4,40 h 106 m3.

7. Akumulacija „Žučkovac” na reci Jošanici

– osnovna namena akumulacije: navodnjavanje poljoprivrednih površinapored Moravice. Moguće namene: rekreacija, sport i ribolov;

– kota maksimalnog uspora: 340,00 m.n.v;

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 55,0 ha;

– bruto zapremina akumulacije: 2,75 h 106 m3.

8. Akumulacija „Trubarevac” na reci Mratinji

– osnovna namena akumulacije: posredno uvećanje korisne zapremine akumulacije „Bovan” (oplemenjivanje malih voda, navodnjavanje i vodosnabdevanje).

– kota maksimalnog uspora: 325,50 m.n.v.

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 26,9 ha.

– bruto zapremina akumulacije: 5,94 h106 m3.

9. Akumulacija „Mali Bovan” na Brškoj reci

– osnovna namena akumulacije: uvećanje korisne zapremine akumulacije „Bovan” (navodnjavanje polja na potezu Mozgovo, Subotinac, Bobovište, Rutevac i Deligrad i oplemenjivanje malih voda).

– kota maksimalnog uspora: 315,00 m.n.v.

– površina akumulacionog jezera na koti maksimalnog uspora: 27,4 ha

– bruto zapremina akumulacije: 3,00 h 106 m3.

Multifunkcionalni održivi razvoj sistema akumulacija obezbeđuje se, između ostalog i uspostavljanjem zona i režima zaštite.

Područje sliva nema izraziti energetski potencijal za šire područje, međutim za lokalno korišćenje postoje dobri uslovi.

Prema karakteristikama sliva i na osnovu srednjeg protoka u toku godine i pada (tj. mogućih visina brana na pritokama), godišnja proizvodnja električne energije bi mogla da se kreće oko 13.114 kWh, što je prikazano u sledećoj tabeli:

Tabela 4: Projekcija godišnje proizvodnje energije na slivu

Red. br. Prostor Energija kWh 1. uzvodno od akumulacije „Bovan” 2,23 h 10 6 2. u zoni akumulacije „Bovan” 0,91 h 10 6 3. na akumulaciji „Bovan” (postojeći objekat) 10,00 h 106 Ukupno 13.114,750

Dozvoljena je proizvodnja električne energije radi korišćenja za rad malih objekata u maloj privredi (strugare, farme, mlinovi, prerada drveta), ali i za isporuku električne energije jedinstvenoj mreži potrošača, tj. lokalnoj distribuciji.

Poljoprivredno zemljište

Koncept korišćenja i zaštite poljoprivrednog zemljišta podrazumeva kvalitativne i kvantitativne promene:

– deo oraničnih površina sa plićim slojem zemljišta ili već pod erozijom, prevešće se u livade, a deo pašnjaka i livada sa plićim slojem zemljišta ili već pod erozijom, u šume;

– u skladu sa odredbama PPRS, poljoprivredno zemljište VI klase će se prevesti u šume;

– obnoviće se postojeći voćnjaci;

– popraviće se poljoprivredni proizvodni potencijal i povećati ekonomski efekat poljoprivredne proizvodnje popravljanjem degradiranog zemljišta (napr. melioracijom livada i pašnjaka kao antierozivnom merom) kao i nisko produktivnog zemljišta;

– čuva se plodnost pedološkog pokrivača.

Zbog formiranja novih i zaštite svih akumulacija na području Prostornog plana, deo poljoprivrednog zemljišta prevešće se u vodno zemljište ili u namene koje su po Zakonu o vodama dopuštene u užoj zoni zaštite akumulacija.

Unapređenje poljoprivede podrazumeva:

– ukrupnjavanje poseda do proizvodnog optimuma (20 ha);

– stvaranje uslova (prostornih i kreditnih) za obnovu postojećih i formiranje novih farmi;

– stvaranje uslova za nabavku poljoprivrednih mašina (investicionim kreditima);

– kompletiranje stručnih službi (poljoprivrednih i veterinarskih); edukaciju poljoprivrednih proizvođača;

– ograničenje i kontrolu primene hemijskih sredstava u poljoprivredi;

– kontrolu kvaliteta poljoprivredne proizvodnje, prerade i distribucije;

– menjanje odnosa proizvodnje za lokalnu upotrebu i za tržište u korist tržišta (povećanjem proizvodnje);

– plasiranje poljoprivredne proizvodnje kao ekološke, oslanjajući se na činjenicu da potiče iz „ekološke opštine”.

Šume, šumsko zemljište i lovna područja

Koncepcija gazdovanja šumama i šumskim zemljištem podrazumeva, u skladu sa Zakonom o šumama („Službeni glasnik RS”, br. 46/91, 83/92, 53/93, 54/93, 60/93, 67/93, 48/94, 54/96 i 101/05), obezbeđenje njihove privredne i zaštitne uloge (pre svega vodozaštitne i antierozivne).

Primarnu funkciju zaštitnih šuma I stepena, dobiće šume u užoj zoni zaštite akumulacija i sve sa antierozionom ulogom. Šume u široj zoni zaštite dobiće funkciju zaštitnih šuma II stepena.

Kod zaštitnih šuma I stepena mogu se vršiti samo sanitarne seče, radi njihove preventivne zaštite.

Zaštitne šume II stepena imaju i privrednu funkciju, pa gazdovanje podrazumeva prirodnu obnovu, očuvanje i zaštitu, zaštitu i negu sastojina visokog uzgojnog oblika, zaštitu i negu šumskih kultura zahvatima osvetljavanja i proredama, rekonstrukciju visokih razređenih sastojina, negu očuvanih izdanačkih šuma proredama 33% do 66% od prirasta, melioraciju izdanačkih šuma i unošenje četinarskih vrsta (bor) na degradirana staništa.

Obaveza je prostornih planova opština čiji su delovi obuhvaćeni, urbanističkih planova i projekata infrastrukture, da dodatno utvrde potrebu za pošumljavanjem radi zaštite od degradiranja ili rizika, konkretnih prostora.

Predviđa se ograđivanje prostora za lovišta i organizovanje uzgajališta na području Prostornog plana (kao delova ukupnih lovišta „Obla glava-Ozren-Devica” i „Bukovik”), kako bi se obezbedili optimalna nastanjenost staništa i kontrolisano korišćenje divljači, a postojeći prirodni potencijali koristili za razvoj turizma.

Prema članu 33. Zakona o vodama u užoj zoni zaštite akumulacije gazdovanje šumama mora biti ograničeno samo na sanitarne seče uz stalno podizanje novih šuma radi zaštite zemljišta od erozije (u šumarstvu namena šuma 19.), mora biti zabranjeno pašarenje i intenzivno bavljenje lovom (dozvoljen samo sanitarni lov). U široj zoni zaštite (u šumarstvu namena 20. i 26.) gazdovanje šumama je ograničeno i ima za cilj zaštitu voda, vodozahvata i zemljišta od erozije. Intenzivno gazdovanje lovom je dozvoljeno uz stalnu kontrolu broja divljači.

Mineralne sirovine

Koncepcija zaštite prostora podrazumeva da se ne podstiče eksploatacija građevinskog materijala jer bi troškovi revitalizacije prostora nadmašili dobit od eksploatacije (zatvoreno pozajmište gline na lokalitetu Laguševac, koristiće se za formiranje nove, sanitarne deponije komunalnog čvrstog otpada (u daljem tekstu: KČO) – buduće transfer stanice).

Predviđeno je da potencijalno eksploataciono polje rudnika „Soko” pređe u fazu eksploatacije.

Lekoviti faktori

Lekoviti faktor Sokobanje, Banje Jošanice i planine Ozren, osnov su strategije razvoja zdravstvenog a dobrim delom i rekreativnog turizma područja Prostornog plana. Koncepcija korišćenja lekovitog faktora zasnovana je na poštovanju ekološkog praga i težnji ka eksploatacionom i ekološkom optimumu, kako balneoloških potencijala i čistog vazduha Sokobanje i Banje Jošanice, tako i zdravog, čistog vazduha Ozrena (uz stalnu proveru gasa radona i jonizacije), a podrazumeva održivi razvoj Sokobanje kao banje I stepena, međunarodnog i nacionalnog ranga, proglašenje Jošanice za banju i njen održivi razvoj prema rangu koji dobije proglašenjem i opremanje prostora na Ozrenu za moguća korišćenja lekovitog faktora. Flaširanje lekovite, mineralne vode, omogućilo bi i posredno korišćenje lekovitog faktora na širem području.

3.4. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra

3.4.1. Zaštita životne sredine

Koncepcija zaštite životne sredine strateški je opredeljena odrednicama PPRS da se vrši očuvanje i unapređenje osnovnih supstrata životne sredine i da se racionalno koriste prirodni resursi, posebno neobnovljivi. S tim ciljem uspostaviće se, u odnosu na akumulacije, tri zone zaštite (uslovi formiranja zona definisani su u poglavlju 3.3.1.1: „Pravila korišćenja voda, zaštite voda i zaštita od voda” a režimi korišćenja i mere zaštite u njima propisani su u poglavlju 3.2: „Pravila uređenja i korišćenja prostora prema utvrđenom režimu sanitarne zaštite izvorišta”).

Mere zaštite će Prostorni plan utvrditi po zonama zaštite.

1. Mere u funkciji zaštite kvaliteta vode u akumulacijama podrazumevaju kontrolu:

– namenskog korišćenja zemljišta i voda;

– evakuacije otpadnih voda u stalnim, vikend i turističkim naseljima, kao i iz objekata i sa površina van naselja;

– rizika od kontaminacije zemljišta uz saobraćajnice zagađenim vodama sa saobraćajnice ili voda akumulacija od izlivanja opasnih materija koje se transportuju;

– rizika od nepropisnog skladištenja ili upotrebe naftnih derivata ili agrohemijskih sredstava;

– rizika od sabotaže i terorizma upotrebom toksičnih materijala i virusnih agensa.

2. Zaštita podzemnih voda vrši se kompletiranjem kanalizacione mreže.

3. Zaštita od voda vrši se regulacijom svih vodotokova.

4. Celovite mere za zaštitu poljoprivrednog zemljišta postići će se rekultivacijom, pošumljavanjem, antierozivnom zaštitom i hidrotehničkom i agrotehničkom melioracijom.

5. Zaštita zemljišta vrši se optimalnim razmeštajem namena, kompletiranjem kanalizacione mreže i formiranjem zelenih površina.

6. Značajna mera za zaštitu prostora je utvrđivanje principa prostornog razmeštaja vatrozaštitnih pojaseva i principa očuvanja lugova, vegetacije na međama i pojedinačnih stabala.

7. Zaštita termomineralnih voda i izvorišta vodosnabdevanja vrši se i sprovođenjem propisanih režima za zonu neposredne zaštite i užu zonu zaštite i režima za održavanje šumskog masiva.

8. Zaštita klimatogenog faktora i termalnih voda vršiće se sprovođenjem mera koje će se propisati Odlukom o proglašenju šume na području Prostornog plana za zaštitnu šumu.

9. Zaštita vazduha vrši se očuvanjem i podizanjem šuma, obezbeđenjem odgovarajućeg procenta uređenih zelenih površina u naseljima(zaštitnih, parkovskih, drugih javnih, uličnih drvoreda) i optimalnim razmeštajem proizvodnih kompleksa.

10. Zaštita od buke obezbeđuje se optimalnom gustinom naseljenosti stambenih zona, optimalnim sistemom saobraćaja i razmeštajem namena, ozelenjavanjem svih zona i formiranjem zelenih tampona i planiranjem, u stambenim i zdravstveno-lečilišnim zonama, samo onih delatnosti koje nisu konfliktne sa preovlađujućom namenom.

11. Za zaštitu od jonizujućih zračenja preporučuje kontrola radioaktivnosti u vodi, vazduhu i zemljištu.

12. Zaštita od čvrstih otpadaka postiže se zatvaranjem postojeće deponije i opremanje novog kompleksa za sanitarnu deponiju KČO Sokobanje.

13 Za komunalnu higijenu planira se kompletiranje kanalizacionog sistema i prečišćavanje otpadnih voda.

14. Za zaštitu od akcidentalnih zagađenja predviđa se izmeštanje deonica R-121 iz uže zone zaštite akumulacije „Bovan” i iz Sokobanje, opremanje saobraćajnica obodnim kanalima i uređajima za sakupljanje, evakuaciju i sanitarno zbrinjavanje zagađenih voda i otpadnih materija; preporučuju se preventivne mere i mere zaštite u svim procesima života i rada kao i kod skladištenja, pretovara i transporta opasnih i štetnih materija. Akcidenti se sprečavaju i priključenjem svih zadržanih i novoplaniranih objekata na mrežu tehničke infrastrukture.

(Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”)

3.4.2. Zaštita prirodnih i kulturnih dobara

3.4.2.1. Zaštita prirodnih dobara

U zaštićenim prirodnim dobrima izgradnja i uređenje će se vršiti isključivo u skladu sa merama zaštite utvrđenim pravnim aktima, uz obaveznu procenu uticaja na životnu sredinu (Zakon o zaštiti životne sredine i Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu „Službeni glasnik RS”, broj 61/92).

Predviđa se formiranje arboretuma uz „Ozrenske livade” sa istočne strane (oko 10ha, sa postojećih 30-tak različitih vrsta drveća od kojih su neke zaštićene – Pančićeva omorika i druge), i njegovo stavljanje pod zaštitu kao parka prirode sa režimom II stepena korišćenja, odnosno sa delimičnom zabranom korišćenja.

Predviđa se zaštita područja u nastavku rezervata „Rtanj” (na KO Vrmdža, Jošanica, Mužinac i Šarbanovac), u granicama koje će (po završetku istraživanja koja su u toku i izradi Studije zaštite područja „Rtanj”) utvrditi Zavod za zaštitu prirode Srbije pri stavljanju pod prethodnu zaštitu.

Zaštita kulturnih dobara (NKD)

Na planskom području su zaštićena i evidentirana nepokretna kulturna dobra na sledećim lokacijama (Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”):

sve zaštićene prostorne celine – delovi urbane celine Stare Čaršije, nalaze se u samoj Sokobanji:

1. u ulici Svetog Save od br. 12 – 24;

2. niz individualnih zgrada na prostoru od ugla ulice Vojvode Mišića do završetka zapadne strane ulice Karađorđeve;

3. u ulici Svetog Save od br. 7 – 15 i od br. 44 – 48.

sva zaštićena kulturna dobra su na teritoriji opštine Sokobanja:

1. Srednjovekovno utvrđenje u selu Vrmdža (ispod njega su ostaci rimskog kastela);

2. Crkva Uspenja Bogorodice u Banji Jošanici;

3. Česma Kneza Miloša na Trebičkom putu;

4. Sokograd kod Sokobanje;

5- 20. graditeljsko nasleđe u Sokobanji).

kulturna dobra koja uživaju prethodnu zaštitu su na teritoriji opštine Sokobanja:

1. Kuća na Trgu oslobođenja broj 5;

2. Grudonjska vodenica u Gradašnici;

3. Crkva u Čitluku.

značajniji evidentirani objekti na teritoriji opštine Sokobanja nalaze se u Bogdincu, Vrbovcu, Vrmdži, Jošanici, Levoviku, Milušincu, Nikolincu, Resniku, Rujevici, Sokobanji, Trgovištu, Trubarevcu, Cerovici, Čitluku i Šarbanovcu. Evidentirani su arheološki lokaliteti iz raznih perioda, etnološki spomenici, crkve i crkvišta. Na delu teritorije opštine Aleksinac, koji je na području Prostornog plana, evidentirana kulturna dobra su: srednjevekovno utvrđenje „Bovan”, vodenice i pojate. U tri katastarske opštine koje pripadaju opštini Knjaževac i jednoj katastarskoj opštini koja pripada opštini Boljevac, nema identifikovanih značajnijih ostataka ranijih epoha.

Osnovna načela zaštite i korišćenja kulturnih dobara su:

– NKD su razvojni potencijal područja Prostornog plana; zaštićena NKD dohodovnu dimenziju treba da razvijaju pod odgovarajućim uslovima zaštite;

– NKD se štite zajedno sa neposrednom okolinom, a u slučaju potpunog uklapanja i sa očuvanim prirodnim prostorom;

– mere za očuvanje NKD ugrađuju se u planove nižeg reda, prema uslovima nadležne službe zaštite;

– već zaštićena kulturna baština ima i dalje taj status. Njihova integracija u savremeni život može se vršiti isključivo u skladu sa rešenjem o proglašenju i Zakonom o zaštiti kulturnih dobara („Sužbeni glasnik RS”, broj 71/94);

– u skladu sa procenom nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Nišu, na određenom broju NKD obavljaće se sukcesivna istraživanja, konzervacija i rekonstrukcija; režim zaštite NKD podrazumeva konkretne aktivnosti u skladu sa važećom resornom zakonskom regulativom;

– obzirom na činjenicu da je najveći broj zaštićenih NKD u Sokobanji, pri izradi planova nižeg reda i njihovom sprovođenju, mora se predvideti maksimalna zaštitita od nekontrolisane urbanizacije i izgradnje u okruženju;

– evidentirana NKD se uvode u režim zaštite kategorizacijom, proglašenjem i primenom pravila i mera zaštite;

– vrši se rekognosciranje i istraživanje područja;

– mere zaštite zavise od tretmana kulturnog dobra.

3.4.3. Korišćenje i uređenje prostora od interesa za odbranu zemlje

i zaštitu od elementarnih nepogoda

Načela zaštite, koja se moraju sprovoditi na osnovu Prostornog plana ili kroz detaljnu razradu, su:

– isključenje svih namena koje su u koliziji sa vodosnabdevanjem (seoskog i vikend stanovanja sa područja maksimalnog uspora, kolskog saobraćaja iz užih zona zaštite), čime se štite vode od sigurnog zagađenja (antropogeni faktor) a stanovništvo i materijalna dobra od retkih ali izvesnih visokih voda;

– izgradnja manjih akumulacija na pritokama Moravice uzvodno od akumulacije „Bovan”, čime će se vršiti zaštita područja od bujičnih potoka, a stalnim dotokom vode u „Bovan” čuvati neophodni kvalitet vode za piće i omogućiti poljoprivredna proizvodnja u sušnijim periodima;

– izgradnja predbrana kao zaštite akumulacije „Bovan” od erozionih nanosa;

– isključenje erodibilnih zemljišta iz infrastrukturnih koridora i komunalnih kompleksa (deponije i drugo);

– obnavljanje i formiranje vegetacije koja će zaštititi tlo od erozije, odronjavanja i isušivanja;

– isključenje zemljišta podložnih kliženju iz područja predviđenih za razvoj i izgradnju;

– usklađivanje planiranja, projektovanja i izgradnje, sa zakonima i propisima koji regulišu zaštitu od požara (formiranje antipožarnih pojaseva i drugo) i zemljotresa. Koncept zaštite od zemljotresa (VIº i VIIº MCS na planskom području) zasnovan je na opšte primenjivanom principu „prihvatljivog” seizmičkog rizika, odnosno definisanju, kod planova nižeg reda, planerskih i projektnih građevinskih tehničkih uslova za minimiziranje ljudskih žrtava i materijalne štete, jer se aspolutna zaštita od zemljotresa ne može postići.

Za objekte suprastrukture predviđa se selektivna nova izgradnja uz primenu aseizmičkih normativa, sanacija oštećenih objekata pod propisanim uslovima i selektivno uklanjanje oštećenih objekata ili zamena novim uz analizu opravdanosti. Za objekte infrastrukture utvrđuju se kao elementi „prihvatljivog” seizmičkog rizika za VIo-VIIo MCS, trajanje disfunkcije sistema i zahvatu planskog područja.

U slučaju neposredne opasnosti ili u toku elementarnih nepogoda preduzimaće se mere utvrđene odgovarajućim zakonima i propisima ili odlukama lokalne zajednice i štabova civilne zaštite.

Ublažavanje i otklanjanje posledica podrazumeva: izmeštanje deonica R-121 regionalnog puta i lokalnih koji su trenutno na klizištu, na stabilnije tlo; sanaciju evidentiranih klizišta; obnavljanje pedološkog sloja na mikrolokacijama sa erodiranim zemljištem; čišćenje akumulacije „Bovan” od erozivnog taloga. Permanentno evidentiranje kroz dalju plansku razradu, klizišta i erozije i predviđanje mera za sanaciju (pošumljavanjem pre svega).

U slučaju rata, osim Sokobanje kao opštinskog centra, područje se nalazi u IV zoni ugroženosti (zbog vodosnabdevanja, kulturno-istorijske baštine i turističkog značaja). U seoskim naseljima, za zaštitu ljudi i materijalnih dobara predviđeni su rovovski i prirodni zakloni. Sokobanja je u III zoni ugroženosti. Kod Sokobanje, vikend naselja, hotela, sportsko-rekreativnih centara, akvaparkova, lovačkih domova, za zaštitu ljudi i materijalnih dobara predviđena su dvonamenska skloništa dopunske zaštite otpornosti 50 kPa i kapaciteta 50 mesta.

Urbanističke razrade prostornog plana moraju sadržati razmeštaj objekata i prostora za namenu zaštite ljudi i materijalnih dobara i režime korišćenja zemljišta u funkciji odbrane.

3.5. Prostorni razvoj turizma i utvrđivanje turističkih područja

3.5.1. Pravci razvoja, vidovi turizma i koncepcija utvrđivanja kapaciteta

prostora za razvoj turizma

Koncept razvoja turizma na području Prostornog plana zasnovan je na oceni identifikovanih turističkih potencijala i korišćenju prostora prema režimima koji se Prostornim planom utvrđuju po zonama zaštite, a podrazumeva orijentaciju na nekoliko osnovnih pravaca razvoja:

1. lečilišni i zdravstveno-rekreativni turizam – razvoj balneoloških funkcija (Sokobanje i Banje Jošanice) i korišćenje zdravog, čistog vazduha, kao prirodnog lekovitog faktora. Za razvoj funkcija predviđeno je povećanje smeštajnih kapaciteta u Sokobanji za oko 35% i značajno povećanje u Banji Jošanici (u skladu sa dokumentima: „Program razvoja opštine Sokobanja za period od 2001. do 2005. godine”, „Sokobanja – Masterplan turističke destinacije” i „Predlog za utvrđivanje područja Banje Jošanice” u delu koji nije u suprotnosti sa Masterplanom);

2. akva – turizam – korišćenje postojeće i budućih akumulacija, pod uslovima njihovog održivog razvoja. U podbranskom delu akumulacije „Bovan„ i „Vrmdža„ i uz akumulaciju „Blendija” predviđeni su akvaparkovi, koji će se realizovati po posebnom programu (uz propisane uslove i ograničenja vezane za zaštitu izvorišta vodosnabdevanja po zonama zaštite).

Za turizam će se koristiti buduća akumulaciona jezera „Nikolinac”, „Blendija”, „Vrmdža” i „Žučkovac” (koja nemaju primarnu ulogu vodosnabdevanja, a kod svih su moguće namene: rekreacija, sport i ribolov);

3. uspostavljanje organizovanog tranzitnog turizma, podrazumeva i korišćenje kapaciteta prethodna dva vida. Na pravcu regionalnog puta R-120 između Sokobanje i Niša, obezbeđuje se idealna kružna veza od oko 100 km, turistički izuzetno atraktivna. Regionalni pravci ka Knjaževcu i Boljevcu (tj. Zaječaru) sa vezama ka koridoru H i Đerdapu, omogućavaju aktiviranje turističkih potencijala na tim pravcima;

4. izletnički turizam – koristiće se punktovi pogodni za celodnevne i poludnevne izlete na području Prostornog plana (već opremljeni punktovi: Lepterija, Kolunovica na Ozrenu – blizu očne bolnice, vodopadi Ripaljka na Ozrenu – blizu grudne bolnice; i novi: poljane, vidikovci, pećine i drugo) i u okruženju, kao i pogodnosti za pešačke, izletničke, planinarske i lovačke ture, safari i foto – safari izlete, izlete na konjima, izlete sa ciljem posmatranja ptica, ili organizovane izlaske u čistu prirodu. Poljske kolibe treba opremiti i uključiti u ponudu;

5. seoski turizam – dopunska aktivnost seoskog stanovništva (ovaj vid turizma tek treba ozbiljno uspostaviti). Prirodne pogodnosti ima celo područje. Imajući u vidu buduće akumulacije, položaj u odnosu na već formirane turističke centre i u mreži naselja, raspoloživ građevinski fond, i dosadašnje nagoveštaje turističkih aktivnosti, sela Nikolinac, Blendija, Vrmdža i Mužinac imaju prednost. Sportsko rekreativni centri predviđeni su (osim postojećeg sokobanjskog) u Jošanici i Trubarevcu;

6. etno – turizam – unapređenje postojećih formi turizma i razvoj novih, pre svega u selu u Vrmdža zatim i selu Trubarevac;

7. vikend-turizam – povremeni boravak žitelja urbanih naselja u namenski građenim kućama: u banjama i oko njih i u okolini postojeće i planiranih akumulacija (za goste iz gravitirajućih područja), a za žitelje planskog područja prostori blizu Sokobanje i uz akumulacije. U tom kontekstu:

– zaokružuju se planski formirana vikend naselja uz Sokobanju;

– saniraju se vikend naselja uz akumulaciju Bovan (propisivanjem obaveze izmeštanja delova naselja do kote maksimalnog uspora; zabranom dogradnje i nadgradnje postojećih objekata-osim mokrog čvora posle sanitacije naselja-, zabranom nove izgradnje i obavezom hitne sanitacije na prostoru između kote maksimalnog uspora i granice uže zone zaštite; utvrđivanjem uslova za zaokruživanje delova vikend naselja u široj zoni zaštite);

– definišu se prostori za nova vikend naselja: severoapadno od Sokobanje, između regionalnog puta R-121 i naselja Trgovište, uz obe strane prilaznog puta (prostor koji je spontano počeo tako da se razvija) i na potezu Prevalac, jugozapadno od naselja Blendija, između regionalnog puta R-121 i reke Moravice.

(Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”)

3.5.2. Turistička područja i prostorni kapaciteti

za ukupnu turističku ponudu

Teritorija prostornog plana, kao područje ukupne turističke ponude, obuhvata područja formirane turističke ponude i područja na kojima se ponuda tek formira.

Kao područja formirane turističke ponude (sa dominantnim turističkim funkcijama i kompleksnom i integralnom turističkom ponudom) izdvajaju se:

– Sokobanjsko-Ozrensko područje, sa termalnim izvorima i atraktivnim turističkim kapacitetima u Sokobanji, koje predstavlja centar ove turističke regije za razvoj lečilišnog, zdravstveno-rekreativnog, kongresnog i manifestacionog turizma. Na širem području Ozrena (Resničke livade, Podkamen, manastir Sveti Arhanđel, Oštra čuka, Vlasina i druge) i Sokogradske klisure, prirodni motivi i posebne pojave u prostoru predviđeni su za izletnički, sportsko-rekreativni, lovni turizam i druge turističke aktivnosti.

Sokobanja ima smeštajne turističke kapacitete (u privatnom, hotelskom i stacionarnom smeštaju i odmaralištima) koje treba obnoviti, a predviđaju se i novi (tabela 5: „Smeštajni turistički kapaciteti”). Dalji razvoj Sokobanje podrazumeva uređenje infrastrukture i saobraćajne dostupnosti, podizanje kvaliteta turističke infrastrukture i usluga, privatizaciju i povećanje obima i raznovrsnosti turističke ponude na području užeg centra: novi hotelski kapaciteti, kongresno-kulturni centar, vodeno-relaksacijski zabavni park, Orijental SPA centar, omladinski/studentski kamp („Sokobanja – Masterplan turističke destinacije”). Postojeći sportsko – rekreativni centar u Sokobanji koristiće, već tradicionalno, polaznici škole u prirodi (iz cele Srbije) i ozvaničene škole košarke (kamp), kao i fudbaleri iz zemlje i inostranstva, za pripreme. U postojećim prostorima radiće i dalje Likovna kolonija.

Resnik će obezbeđivati dopunske smeštajne kapacitete (lokalitet Resnik – Čučuka). U postojećim prostorima radiće i dalje „ETNOS”- etnoradionica.

Predviđeno je sređivanje i otvaranje za turiste postojećih kapaciteta na Ozrenu (otvorenog bazena, ribnjaka i sportskih terena).

Jošaničko – Rtanjsko turističko područje, sa potencijalnom Banjom Jošanicom, (sekundarni balneološki centar) i selom Vrmdža (centar etno turizma) pored lečilišne i zdravstveno-rekreativne ponude i edukativne ponude, pružaće i kupališne, izletničke, sportsko-rekreativne i druge turističke pogodnosti. Banja Jošanica ima privatne smeštajne turističke kapacitete a predviđaju se i novi (u privatnom sektoru, hotelu i apartmanskom naselju – tabela 5: „Smeštajni turistički kapaciteti”), kao i površine za prateću turističku ponudu: medico, welnes, bazeni, zabavni i ugostiteljski sadržaji. Kapacitet budućeg banjskog kompleksa definisan je na 2.000 jednovremenih korisnika, a razvoj u trendu modernih SPA/WELLNES banja („Sokobanja – Masterplan turističke denistacije”).

Ponudu Jošanice dopuniće sportsko-rekreativni centar (prema „Predlogu za utvrđivanje područja Banje Jošanice”) a u podbranskom delu akumulacije „Vrmdža” formiraće se akva-park (po posebnom programu).

Područje obuhvata dve nove akumulacije namenjene za turizam i dva seoska naselja, u kojima će se formirati turistička ponuda. Rtanj je povoljan za golf igrališta.

– Područje Bovan, koje obuhvata akumulaciona jezera „Bovan”, „Mali Bovan” i „Trubarevac” i sela Bovan i Trubarevac, atraktivno je za organizaciju selektivno odabranih turističkih aktivnosti na slobodnom prostoru. Tu se, detaljnom razradom, na ulazu u plansko područje a u okviru akva-parka u podbranskom delu akumulacije Bovan, mora predvideti turistički informativni centar.

Postojeća vikend naselja oko akumulacije „Bovan”, koristiće se i štititi isključivo prema odrednicama poglavlja 1.1.2: „Zone zaštite”.

U Trubarevcu će se, na definisanom prostoru i dalje odvijati manifestacije „ETNOS”.

Kao područja turističke ponude u formiranju (sa manjim obimom ponude) izdvajaju se :

– Područje Device, koje zahvata atraktivne planinske, šumsko-pašnjačke površine Device sa brojnim prirodnim motivima i vidikovcima i deo lovnog područja. Aktiviraće se izletničke, planinarske, lovne i slične aktivnosti. Predviđeno je povezivanje ovog područja sa atraktivnostima na južnim padinama Ozrena.

– Rujiško – Sesalsko – Milušinačko područje, čiji su brojni prirodni potencijali pogodni za izletničke i druge ture (proplanci, vidikovci, geomorfološki i hidrogeografski motivi,) uključiće se u turističku ponudu.

– Područje Nikolinac – Blendija, u kome će se formirati dva akumulaciona jezera, namenjena, između ostalog, rekreaciji, sportu i ribolovu, obuhvata i punktove predviđene za izletnički turizam. Nikolinac i Blendija će se razvijati kao turistička naselja, a južno od Nikolinca formiraće se vikend naselje. Uz postojeću ergelu konja kod Nikolinca, predviđen je centar za konjičke sportove, a u podbranskom delu akumulacije „Blendija“ akva-park.

Na području Prostornog plana predviđa se sledeća disperzija turističkih kapaciteta:

– Smeštajni kapaciteti će se obezbeđivati u okviru Sokobanje, Banje Jošanice, seoskih naselja (pre svega Nikolinac, Blendija, Vrmdža) i vikend naselja (tabela 5: „Smeštajni turistički kapaciteti”).

– Balneološki kapaciteti će se razvijati u okviru Sokobanje i Banje Jošanice.

– Kupališni, ribolovni i drugi kapaciteti vezani za vodene površine, razvijaće se uz akumulacije kod kojih je turizam „moguća planska namena” (Nikolinac, Blendija, Vrmdža i Žučkovac – poglavlje 3.3.1.2: „Uslovi višenamenskog korišćenja vodnih akumulacija”).

– Kapaciteti tranzitnog, lovnog i izletničkog turizma razvijaće se na prostorima predviđenim za te aktivnosti (Referalna karta RK 3: „Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam”).

Tabela 5: Smeštajni turistički kapaciteti

Naselja Postojeći broj ležajeva2005.god. Plan irani broj ležajeva 2030.god. Bilans broja ležajeva2030-2005. god. Hoteli Odmarališta Apartmansko naselje Lečilišta Privatnismeštaj Ukupno Hoteli Odmarališta Apartmanskonaselje Lečilišta Postojeće 1. Beli potok – 8. Bogdinac – 14. Vrmxa – 17. Mužinac – 20. Vrbovac 23. Bovan – 1. Beli potok – 8. Bogdinac – 14. Vrmxa O 17. Mužinac – 20. Vrbovac 23. Bovan – – ha % Postojeći Planirani Postojeći Planirani Ukupna dužinakm Sa savrem. kolovozom km stalni posetioci ukupno min. maks. stanovanje 12 3 15 12 18 proizvodnja 20 – 20 6 25 poslovanje 25 5 30 10 40 trgovina 8 52 60 40 80 hoteli 4 26 30 20 40 restorani 20 100 120 40 200

Manji parking za teretna vozila biće izgrađen pored ukrštaja puteva R-121 iR-120 u zapadnoj industrijskoj zoni Sokobanje.

U rekreativno – turističkim centrima i akvaparkovima, u zonama kupališta i bazena planirani su parkinzi za bicikle na onim prostorima gde morfološki uslovi dozvoljavaju korišćenje ovog vida prevoza (definisati planovima nižeg reda).

3.11.2. Vodoprivredni infrastrukturnih sistemi

PPRS i Vodoprivredna osnova RS utvrdili su osnovnu strategiju korišćenja voda, zaštite voda i zaštite od voda na teritoriji Republike Srbije, u skladu sa definicijom iz Zakona o vodama, kao: „Održavanje i razvoj vodnog režima kojim se obezbeđuju najpovoljnija i najcelishodnija tehnička, ekonomska i ekološka rešenja za jedinstveno upravljanje vodama, zaštitu od štetnog dejstva voda, zaštitu voda i korišćenje voda”.

(Referalna karta RK 2: „Mreža naselja i funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema”)

3.11.2.1.Korišćenje voda

3.11.2.1.1. Snabdevanje vodom

Dugoročno korišćenje voda na planskom području bazira se na sledećim postavkama:

Moravički podsistem sa pripadajućom, izgrađenom, višenamenskom akumulacijom „Bovan” treba da obezbedi vode najvišeg kvaliteta za snabdevanje vodom definisanog konzumnog područja. Osnovni objekat (razlog posebne namene područja) je izgrađena višenamenska akumulacija „Bovan”.

Radi povećanja stepena izravnanja voda u akumulaciji „Bovan”, izgradiće se nove akumulacije na pritokama u srednjem i gornjem toku Moravice (uzvodno od akumulacije „Bovan”).

U snabdevanju naselja vodom intenziviraće se korišćenje lokalnih izvorišta podzemnih i površinskih voda, koja su zakonom zaštićena, uz njihovu potpunu sanitarnu zaštitu i optimalnu eksploataciju samo do onih količina koje ne ugrožavaju ekološke uslove u okruženju. Princip je da se najpre prioritetno i maksimalno, do racionalnih ekološki prihvatljivih granica, iskoriste lokalna izvorišta podzemnih i površinskih voda, a da se deficitarne količine vode obezbede iz podsistema; prioritet u lokalnim izvorištima dati onim izvorima koji zadovoljavaju uslove kvaliteta i kvantiteta i koji se mogu zaštititi.

Podzemne vode visokog kvaliteta kao sporo obnovljive zalihe, osim za snabdevanje naselja vodom, koristiće se u tehnološkim procesima u industrijama, koje zahtevaju vodu najvišeg kvaliteta. Dinamika korišćenja ovih voda mora biti primerena dugoročnim zahtevima, bez pogoršanja kvaliteta. Intenzivirati istražne radove radi utvrđivanja njihovih stvarno raspoloživih količina uključivši i mogućnost njihovog veštačkog prehranjivanja radi povećanja eksploatacione moći.

Voda za tehnološke potrebe biće zahvatana iz vodotokova, korišćenjem za to odgovarajućih akumulacija i obavezno recirkulisana. Pri tome se mora voditi računa o uslovima tečenja u vodotoku nizvodno od pregrade, uz obavezno obezbeđenje biološkog minimuma neophodnog za održavanje biljnog i životinjskog sveta u rečnom toku. U tu svrhu, akumulacione prostore za obezbeđenje tehnološke vode dimenzionisati na obezbeđenost od 97%.

Transport vode vršiće se zavisno od kvaliteta i vrste korisnika: a) voda najvišeg kvaliteta transportovaće se od izvorišta do mesta korišćenja magistralnim cevovodima; b) tehnološka voda i voda namenjena navodnjavanju, biće u vodotocima ili će se izuzetno transportovati cevovodima.

Obezbeđenost isporuke vode prilagoditi zahtevima potrošača. Za naselja obezbeđenost je vrlo visoka, reda >97%, a za navodnjavanje reda 80%.

Projekcija potrebnih količina vode za potrošače na području Plana prikazana je u sledećoj tabeli:

Tabela 11: Projekcija potreba za snabdevanje vodom

Potrošači/godina Maksimalna dnevna potrošnja l/sec 2010 2030 Sokobanja domaćinstva 24,0 27,0 turisti 114,0 134,0 Ukupno 138,0 161,0 Banja Jošanica domaćinstva 2,60 1,4 turisti 6,7 33,0 Ukupno 9,3 34,4 Seoska naselja domaćinstva 34,0 18,6 Ukupno za sva naselja 181,3 214,0

Koriste se svi raspoloživi resursi: površinske vode, prirodni izvori i podzemne vode.

Okosnicu površinskih voda predstavljaju vodotokovi i akumulacije. Oticanje sa sliva vrši se Moravicom i njenim pritokama. Iz „Studije vodoprivrednih problema sliva reke Moravice na teritiriji SO Sokobanje” (VRO „Velika Morava”, Beograd 1991. godine), na osmatranim profilima kod Žučkovca, brane „Bovan” i Sokobanje, sa prosečnim oticanjem sa sliva od 6-7 l/sec/km2, preuzeti su sledeći srednji višegodišnji proticaji:

1) za Moravicu:

– profil Žučkovac 2.,70 m3/sec

– profil „Bovan” 2,55 m3/sec

– profil Sokobanja 1,80 m3/sec

2) za njene potencijalne pritoke pogodne za vodosnabdevanje:

– reka Sesalska 0,280 m3/sec

– reka Tisovik 0,245 m3/sec

3) srednji višegodišnji minimalni proticaji, obezbeđenosti 99%, umanjen za biološki minimum, naveden u Studiji samo za:

– profil Žučkovac 60,0 l/sec

Od značajnih prirodnih izvora, osim onih čija idašnost ne prelazi 5.0 l/sec, izdvajaju se sledeća kaptirana karstna vrela minimalne izdašnosti: „Bele vode” 6-60 l/sec, „Vrelo” (izvor Moravice) 6-26 l/sec, „Ozrenske vode” 30-120 l/sec i izvorište Lepterija. Ukupan kapacitet zahvaćenih izvorišta: 95,0 l/sec.

Što se tiče podzemnih voda, kompleksna hidrogeološka istraživanja u široj okolini Sokobanje izvršena u periodu 1983-1984. godine („Hidrogeološka studija o mogućnosti vodosnabdevanja Sokobanje na bazi podzemnih voda”) ukazala su da raspoloživi kapaciteti podzemnih voda ne mogu da zadovolje ne samo trenutne već i buduće potrebe potrošača. Kasnijim istraživanjima u aluvionu Moravice, obavljenim u toku 1985, 1988. i 2001. godine, dobijeni su minimalni kapaciteti u količine od oko 20 l/sec čime je potvrđena činjenica da podzemne izdani, obzirom na njihovu izdašnost, nisu pogodne za dugoročna rešenja problema vodosnabdevanja potrošača na području Plana.

Ovo ukazuje na činjenicu, da se pitanja dugoročnog i sigurnog snabdevanja vodom mogu da reše samo izgradnjom akumulacija. Od razmatranih mogućnosti, osim postojeće akumulacije Bovan, kao potencijalne izdvajaju se planirane akumulacije: „Rujište 1” na Sesalskoj reci i „Levovik”na reci Tisovik:

1. Akumulacija „Bovan”

– bruto zapremina 58,75 x 106 m3

– neto zapremina(za vodosnabdevanje) 17,50 x 106 m3

– kapacitet sisitema za vodosnabdevanje 600-1200 l/sec

– srednji protok 2,90 m3/sec

– visina brane 46,00 m

2. Akumulacija „Levovik”

– bruto zapremina 8,0 x 106 m3

– neto zapremina(za vodosnabdevanje) 1,00 x 106 m3

– srednji protok 0,245 m3/ sec

– kapacitet sisitema za vodosnabdevanje 100-150 l/sec

– visina brane 62,00 m

3. Akumulacija „Rujište 1”

– bruto zapremina 8,0 x 106 m3

– neto zapremina(za vodosnabdevanje) 1,1 x 106 m3

– srednji protok 0,280 m3/ sec

– kapacitet sisitema za vodosnabdevanje 100-150 l/sec

– visina brane 54,00 m

Potrebne količine vode za krajnji Planski period: 214 l/sec

Raspložive količine voda za krajnji Planski period:

1) Akumulacija „Bovan” 600 l/sec

– Konačni kapacitet kapacitet uređaja za prečišćavanje sirove

vode „Bresje” 600 l/sec

– Zahvaćena izvorišta 95 l/sec

2) Akumulacija „Levovik” 100 l/sec

3) Akumulacija „Rujište 1” 100 l/sec

Ukupno: 1195 l/sec

Kapacitet planiranih izvorišta voda daleko premašuje potrebe potrošača, što je i razumljivo obzirom na činjenicu, da vodovodni sistem „Bovan” treba da obezbedi dovoljne količine vode i za potrošače u opštinama Aleksinac, Ražanj, Paraćin(dva naselja) i Kruševac (jedno naselje).

Sistem za vodosnabdevanje potrošača zasnovan je na sledećoj koncepciji:

– snabdevanje vodom Sokobanje odvijaće se sa vodovodnog sistema „Bovan”, koji se bazira na izgrađenoj akumulaciji „Bovan”, na postrojenju za prečišćavanje sirove vode „Bresje” (izgrađena prva faza) sa pripadajućim rezervoarom planirane prekidne komore „Bovan”, u koju se voda prebacuje iz postrojenja i planiranog gravitacionog dovoda od prekidne komore do postojećeg rezervoara „Malo Vrelo” i planiranog rezervoara „Veliko Vrelo” u Sokobanj;

– ostala naselja na području Plana:

1. iz vodovodnog sistema „Bovan”: Mozgovo, Bovan, Žučkovac, Trgovište, Resnik i Trubarevac.

Prepumpavanjem će se voda dopremati do naselja: Jošanica, Vrbovac, Vrmdža i Rujevica, Mužinac i Šarbanovac.

2. iz akumulacija „Rujište 1” i „Levovik”: Sesalac, Bogdinac, Dugo polje, Blendija, Levovik i Vrelo.

Prepumpavanjem će se voda dopremati do naselja: Nikolinac, Čitluk i Milušinac.

3. naselja koja će se snabdevati vodom preko lokalnih izvora su: Jezero, Novo Selo i Radenkovac.

3.11.2.1.2. Navodnjavanje

Potencijalne površine pogodne za navodnjavanje na području Plana nalaze se u gornjem i srednjem delu sliva Moravice. Planirane akumulacije namenjene navodnjavanju su: Blendija, Nikolinac, Žučkovac i Vrmdža, sa ukupnom zapreminom od 11,55 x 106 m3. Ovom količinom vode mogu da se opskrbe poljoprivredne površine od 7.000 ha.

Najveće površine pogodne za navodnjavanje nalaze se izvan sliva Moravice, nizvodno od brane „Bovan”. To su polja na desnoj obali reke Južne Morave na potezu od sela Mozgovo, Subotinac, Bobovište, Rutevac do sela Deligrad, za čije je navodnjavanje prvobitno bila predviđena akumulacija „Bovan”. Od ove namene se odustalo u trenutku kada je akumulacija proglašena izvorištem prvog ranga namenjeno za vodosnabdevanje. Izgradnjom akumulacija na slivu, uzvodno od brane „Bovan” i akumulacija u zoni postojeće akumulacije „Bovan”, otvara se mogućnost da se iz nje može da navodnjava još oko 5000- 8000 ha.

3.11.2.1.3. Ribarstvo

Razvoj ribarstva na teritoriji slivnog područja odvijaće se u prirodnim vodnim ekosistemima (tekuće vode) i veštačkim vodnim ekosistemima. Za dalji razvoj neophodno je poboljšati kvalitet voda tamo gde su one već u većoj ili manjoj meri zagađene zaštititi ih od daljeg zagađenja a očuvati one, koje su još uvek kvalitetne.

Obzirom na to da i u prirodnim i veštačkim ekosistemima postoje zagađivači koji svoje otpadne vode direktno upuštaju u njih, insistirati na kompleksnoj zaštiti voda.

U cilju očuvanja ekosistema kod vodotokova brigu o njima treba vezati za organizacije kojima je povereno staranje o vodama, pa u tom smislu ribe i drugi živi organizmi u vodama moraju biti u nadležnosti organizacija koje se brinu o kvalitetu i uopšte o režimu rečnih voda.

Moravica i njene pritoke obiluju pored ostalih vrsta ribe i plemenitim vrstama kao što je krkuša i pastrmka. Izgradnjom znatnih površina pod vodom (akumulacije), otvorile bi se mogućnosti za razvoj turističkog ribarstva.

Tabela 12: Indikatori razvoja ribarstva*

Red.br. Vode Očekivani prinos Količine riblje mlađiza poribljavanje 1. Akumulacija 100 kg/ha 20 kg/ha 2. Manje reke i potoci 10 kg/km otvorenog toka 1-2 kg/km otvorenog toka 3. Velike reke 20-25 kg/km otvorenog toka 20 kg/km otvorenog toka

*Količine riba za poribljavanje određuju se kroz Srednjoočne planoveunapređenja ribarskog područja na osnovu detaljnih hidrobioloških istraživanja voda svakih pet godina, i promenljive su.

3.11.2.1.4. Mogućnost izgradnje malih i mikro akumulacija

Male i mikro akumulacije igraju značajnu ulogu u rešavanju brojnih manjih problema na slivu, koji su prevashodno lokalnog karaktera a odnose se na zadovoljenje potreba, posebno u stočarstvu (napajanja stoke, održavanje higijene krupne i sitne stoke).

Pogodne lokacije za ovu vrstu objekata nalaze se u izvorišnim delovima pritoka Sesalske i Vršačke reke, zatim Vrmdže, Jošanice, Trubarevačke reke, Poružnice i Vašačke reke.

3.11.2.2. Zaštita voda

Ekološke pretenzije planskog područja zahtevaju visok stepen prikupljanja, prečišćavanja i odvođenja otpadnih voda, čime se podrazumevaju sledeće aktivnosti:

Rekonstrukcija, dogradnja i dovođenje u optimalne radne uslove, postojećih uređaja za prečišćavanje otpadnih voda, čija je efikasnost sada nezadovoljavajuća, prvenstveno PPOV u Sokobanji, a prema važećoj tehničkoj dokumentaciji rekonstrukcije postrojenja za preradu i dispoziciju otpadne vode Sokobanje (prelazno rešenje). Konačno rešenje tretmana otpadnih voda podrazumeva dislokaciju postrojenja.

Izgradnja PPOV u svim naseljima koja imaju više od 5.000 ekvivalentnih stanovnika (u daljem tekstu: ES). Na području tzv. „osetljivih zona” (slučaj zaštićenih izvorišta), tretman komunalnih otpadnih voda treba izvesti po principu primarnog prečišćavanja, a njihovo odvođenje i ispuštanje obaviti nizvodno od akumulacije („Bovan” i „Rujište 1”). Kod naselja, kod kojih bi primena primarnog prečišćavanja bila nedovoljna, predvideti realizaciju PPOV sa visokim stepenom biološkog prečišćavanja i upuštanje u lokalne recipijente (Trubarevac). To dalje podrazumeva obaveznu zaštitu kvaliteta voda i primenu organizaciono-ekonomskih mera u cilju sprečavanja zagađenja voda opasnim materijama kao i uvođenje sistema merenja i osmatranja za blagovremeno otkrivanje pojava zagađenja. Toksične otpadne vode podvrći predtretmanu pre upuštanja u javne kanalizacione sisteme, uz poštovanje propisa i uz saglasnost republičke sanitarne i vodoprivredne inspekcije.

Uvođenje zone zaštite izvorišta površinskih i podzemnih voda koje obuhvataju sva izvorišta voda, posebno ona čije su vode namenjene vodosnabdevanju stanovništva. Režim zaštite se svodi na sprečavanje unošenja u taj prostor sadržaja i objekata čije otpadne materije mogu da ugroze kvalitet površinskih i podzemnih voda, što ukazuje na potrebu uvođenja permanentne sistematske kontrole i odgovarajuće službe za realizaciju postavljenih ciljeva. Na tom prostoru mogu se realizovati objekti „čiste” tehnologije koje nemaju čvrste i tečne opasne materije koje bi mogle da ugroze to područje.

Potpuna sanitacija naselja i izgradnja kanalizacije radi efikasne zaštite voda i razvoj kanalizacionih sistema u svim naseljima po principu separatnih sistema sa posebnim kolektorima za upotrebljene i atmosferske vode. Postavlja se zahtev da se te dve vrste kanalizacionih sistema povežu tako da se kišne vode u prvom naletu kiša, koje ispiraju zaprljane saobraćajnice, uvode u kolektore za otpadne vode i kao takve odvode u PPOV. Atmosferske vode koje ne mogu biti obuhvaćene jedinstvenim kanalizacionim sistemom uvodiće se otvorenim kanalima u lokalne prijemnike. Duž regionalnih puteva predviđa se izgradnja infrastrukture i uređaja za prikupljanje, odvođenje i sanitarno prihvatljiv tretman zagađenih atmosferskih voda, kao i prijem otpadnih materija u slučaju akcidenata prilikom redovnog saobraćaja. Upotrebljene vode, sa farmi i domaćinstava koja će se baviti stočarstvom, prikupljaće se u osokama (betonskim jamama) iz kojih će se prevrelo organsko đubre raznositi na poljoprivredne površine. Prelivne vode iz osoka moraju se uvoditi u kanalizaciju (tamo gde je izgrađena). U protivnom, podvrgavaju se prečišćavanju.

Tabela 13: Projekcija hidrauličkog i biološkog opterećenja otpadnih voda–2009. godina

Naselje/korisnici A B V G D Sokobanja stanovništvo 8030 130 1044 60 482 turisti 13650 300 4095 60 819 Banja Jošanica stanovništvo 737 115 85 60 44 turisti 800 300 240 60 48 Seoska naselja 9833 110 1082 60 590 Ukupno 33050 60 1983

Tabela 14: Projekcija hidrauličkog i biološkog opterećenja otpadnih voda-2030. godina

Naselje/korisnici A B V G D Sokobanja stanovništvo 6881 185 1273 60 413 turisti 16200 315 5103 60 972 Banja Jošanica stanovništvo 498 130 65 60 30 turisti 4000 315 1260 60 240 Seoska naselja 6543 130 850 60 392 Ukupno 34122 2047

gde je: A – broj korisnika G – norma za biološko opterećenje (grBPK5/kor.dan)

B – norma za hidrauličko opterećenje (l/kor.dan) D – biološko opterećenje (kgBPK5/kor..dan)

V – hidrauličko opterećenje (m3/dan)

3.11.2.3. Zaštita od voda

Zaštita od poplava ostvaruje se optimalnom kombinacijom i primenom investicionih mera (gde spadaju hidrograđevinski radovi i objekti kojima se štite ugrožena područja) i neinvesticionih mera (kojima se smanjuje šteta od poplava bez investiranja u građevinske radove). Iz prve grupe mera primenjivaće se, kao pasivne mere zaštite, linijski objekti – nasipi i objekti regulacije rečnih tokova i uzvodne akumulacije i retenzije kao aktivne mere zaštite. Drugu grupu čine preventivne aktivnosti, kojima se bez posebnih investicionih ulaganja ublažavaju posledice šteta. Tu spada izrada lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP) za slivno područje akumulacije „Bovan” i zonu uticaja akumulacije „Bovan”, kao i urbanističko planiranje kojim se sprečava izgradnja skupih sadržaja u ugroženim ili neadekvatno zaštićenim zonama, upravna regulativa kojom se obezbeđuje način korišćenja poplavama ugroženih zona po strogo uređenim uslovima u skladu sa odgovarajućim urbanističkim planovima, osavremenjivanje sistema prognoziranja i obaveštavanja ili uzbunjivanja stanovništva nizvodno od brane (slučaj zarušivanja ili rušenja) i donošenje tehničkih propisa za građenje u poplavnim zonama.

Od većih bujičnih pritoka iznad kote uspora akumulacije „Bovan”, na širem području sliva, uređajne i regulacione radove treba izvesti: na reci Moravici u dužini od oko 1,5 km (rekonstrukcija postojeće regulacije), na Vrbovačkom potoku – uliva se neposredno iznad kote uspora, na Poružničkoj reci – uliva se neposredno iznad kote uspora; regulacione radove izvesti u dužini od oko 1,0 km na prolasku kroz naselje Poružnica, na Jošaničkoj reci u dužini od oko 2,0 km na prolasku kroz Jošanicu, na Vrmdžanskoj reci na prolasku kroz naselje Vrmdža, na Gradašničkoj reci u dužini od oko 1,.5 km na prolasku kroz Sokobanju, na Adžici u dužini od oko 1,0 km na prolasku kroz naselje Blendija i na Sesalskoj reci u dužini od oko 1,0 km na prolasku kroz naselje Sesalac.

Antieroziono uređenje područja sliva će se obaviti kroz sanaciju svih erozionih i bujičnih žarišta i konzervaciju i rekultivaciju slivova radi sprečavanja gubitka zemljišta, sprečavanja mehaničkog zasipanja vodnih akumulacija, mehaničkog i hemijskog zagađivanja vodotokova. Ove mere predstavljaju nerazdvojivi sadržaj svih radova na realizaciji hidrotehničke infrastrukture. U sklopu antierozionog uređenja sliva, osnovni interes bio bi u zaštiti vodoprivrednih objekata od nanosa posebno u slučaju akumulacionih basena svih veličina i namena. To podrazumeva da se pri razmatranju antierozionih mera mora voditi računa o stepenu ugroženosti pojedinih objekata što se odnosi na količinu nanosa koji stiže do objekta i stepena osetljivosti objekta na zasipanje nanosom i ugroženosti funkcije objekta.

Kod zaštite slivova prednost imaju slivovi akumulacija, pre svega onih koje služe ili će služiti za vodosnabdevanje, prioritetno na površinama neposredne i uže zone sanitarne zaštite.

Zaštita od bujica je utvrđena u delu zaštite od polava.

Uklapanje vodoprivrednih rešenja u okruženje

Hidrotehničke objekte i sisteme treba uklopiti u urbano, socijalno, ekološko i ostalo okruženje, posebno prilikom dispozicije objekata vodoprivredne infrastrukture da ne bi ugrozili okolne kulturno-istorijske i druge objekte i da poboljšaju ekološke karakteristike okruženja i omoguće što povoljniju turističku valorizaciju akvatorija i priobalja.

3.11.3. Elektroenergetika

Koncepcija razvoja elektronergetike zasniva se na izgradnji u prenosnim kapacitetima (naponski nivo 110 kV -dalekovodi i trafostanice) i izgradnji i dogradnji distributivnih vodova i trafostanica 35 kV i 10 kV za sigurnije zadovoljenje sve većih potreba potrošača.

Ovakva koncepcija razvoja elektronergetike podrazumeva :

-izgradnju trafostanice 110/35/10 kV „Sokobanja”, građevinski 2 h 31 MVA, i sa ugradnjom trafoa 2 h 20 MVA;

– puštanje u rad dalekovoda „Aleksinac-Sokobanja” na napon 110 kV, za koji je i građen;

– izgradnju dalekovoda 110 kV „Sokobanja-Boljevac-Zaječar”, čime se vrši zatvaranje petlje 110 kV „Aleksinac-Sokobanja-Boljevac-Zaječar” i ugradnjom dva trafoa u trafostanici 110/35/10 kV „Sokobanja” dobija kvalitetno snabdevanje i sigurnost napajanja;

– proširenje trafostanice 35/10 kV „Sokobanja I”, od 2 h 4 MVA na 2 h 8 MVA;

– izgradnju trafostanica 35/10 kV „Sokobanja II”, snage 2 h 8 MVA, sa lokacijom u kompleksu trafostanice 110/35 kV „Sokobanja”;

– izgradnju trafostanica 35/10 kV „Sokobanja III”, građevinski snage 2 h 8 MVA;

– izgradnju distributivnih vodova 10 kV i trafostanica 10/0.4 kV, definisanje parametara snage i energije zajedno sa postojećim vodovima radi sagledavanja prenosne moći;

– rezervisanje prostora za izgradnju malih hidroelektrana na akumulacijama i vodotokovima;

– razvijanje alternativnih, ekološki prihvatljivih oblika proizvodnje energije.

Tabela 15:Razmeštaj i kapacitet potencijalnih malih hidroelektrana na vodotokovima*

Opšti podaci Tip pregrade Hidrološki i energetski podaci Red. br. Naziv MHE Vodotok Lokacija 14. „Bovan” Brška 13 113.750 15. „Žučkovac” Jošanica 15 131.250 16. „Vrmdža” Vrmdžanska 37 323.750 17. „Blendija” Adžica 5 43.750

Plan da potencijali svih planiranih akumulacija budu iskorišćeni za potencijalne male hidroelektrane, ostvaruje se delom razmeštajem malih hidroelektrana na vodotokovima (tabela T-3.11.3 – 1.), i to: na akumulaciji „Rujište 1” – MHE broj 9. „Sesalac”; na akumulaciji „Rujište 2” – MHE broj 10. „Rujište”; na akumulaciji „Nikolinac” – MHE broj 7. „Nikolinac”; na akumulaciji „Nikolinac” – MHE broj 7. „Nikolinac”; na akumulaciji „Levovik” – MHE broj 12. „Dubrava”; na akumulaciji „Trubarevac” – MHE broj 4. „Osoje”.

3.11.4. Telekomunikaciona infrastruktura

Koncepcija razvoja telekomunikacione mreže podrazumeva :

– proširenje čvornih telefonskih centrala „Aleksinac” i „Sokobanja”;

– zamenu krajnjih centrala „Čitluk” i „Jošanica” savremenijim centralama radi mogućnosti prihvatanja isturenih komutacionih stepena u naleglim naseljima;

– izgradnju spojnih puteva na svim ravnima optičkim kablovima, tj. povezivanje čvornih telefonskih centrala „Aleksinac”, „Sokobanja” i „Boljevac” optičkim kablovima, povezivanje optičkim kablovima čvorne telefonske centrale „Sokobanja“ sa postojećim krajnjim centralama „Čitluk” i „Jošanica” i novim isturenim komutacionim stepenima;

– proširenje postojećih i izgradnja novih pristupnih (mesnih) mreža;

– izgradnju novih baznih radio stanica mobilne telefonije.

3.11.5. Gasifikacija

Koncepcija razvoja gasifikacione mreže podrazumeva :

– Planirana je trasa priključnog gasovoda od magistralnog gasovoda MG-09 „Pojate -Niš” sa priključkom kod Ražnja. Trasa priključnog gasovoda prati put Ražanj -Crni Kao, zatim ide severno od Mozgova do Vrboca, prati put od Vrbovca do puta Resnik

– Jošanica, a potom preko Trgovšta stiže do naselja Soko Banja, gde treba izgraditi glavni merno-regulacionu stanicu za potrebe snabdevanja samog naselja Soko Banja i susednih naselja. Ukupna dužina ovog gasovoda iznosi oko 25 km.

3.12. Preseljenje stanovništva, izmeštanje saobraćajnice,

infrastrukturnih i drugih objekata iz zone zaštite

akumulacija i zaštićenih dobara

1. Radi uspostavljanja uže zone zaštite izvorišta, predviđa se raseljavanje („izmeštanje”) i uklanjanje:

– izgrađenih objekata iz zone neposredne zaštite akumulacije „Bovan” i dela postojećih vikend naselja oko nje, koja su u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan” do nivoa maksimalnog uspora;

– uklanjanje ruiniranih, nenaseljenih objekata koji zalaze u užu zonu zaštite akumulacije „Rujište 1” (pri pripremi prostora za realizaciju ove akumulacije);

– izmeštanje deonice regionalnog puta R-121 iz uže zone zaštite akumulacije „Bovan”.

Za izmeštanje legalno izgrađenih objekata predviđa se obezbeđenje prostora u građevinskom području Trubarevca i Rujišta.

2. Radi zaštite degradiranog zemljišta (ugroženog eksploatacijom rudnika „Soko”) u široj zoni zaštite akumulacije „Bovan”, predviđa se raseljavanje:

– dela naselja Čitluk (mesna zajednica MZ Čitluk) uz planiranu raskrsnicu;

– istočnog dela naselja Vrelo (MZ Čitluk).

Za izmeštanje objekata sa dozvolama predviđa se obezbeđenje prostora u građevinskom području Čitluka i Vrela.

3. Radi zaštite prvenstveno voda, predviđa se zatvaranje postojeće deponije-smetlišta koja je uz vodotok Moravice (šira zona zaštite akumulacije „Bovan”), a opslužuje Sokobanju i pripremanje nove, pogodne lokacije u KO Beli Potok (na prostoru zatvorenog pozajmišta gline na lokalitetu Laguševac), za otvaranje nove sanitarne deponije (odnosno u perspektivi transfer stanice za buduću regionalnu deponiju broj 21) u skladu sa pravnom regulativom.

Procena ekonomske opravdanosti i socijalne prihvatljivostiplaniranih aktivnosti objekata i funkcije posebne namene

Sa gledišta ekonomsko-socijalne opravdanosti, aktivnosti predviđene oko akumulacije „Bovan” i ukupno uređenje slivnog područja imaju višestruki značaj. Pored efekata primarne zaštite od posledica bujica u slivu Moravice, najvažniji ekonomski efekti se očekuju u domenu:

a) snabdevanja stanovništva i industrije vodom,

b) navodnjavanja poljoprivrednog zemljišta,

v) razvoja turizma i

g) izgradnje kapaciteta za proizvodnju električne energije.

Najpovoljnije uslove za snabdevanje vodom, sa gledišta položaja i tehničkih mogućnosti, imaju naselja na teritoriji opština Aleksinac, Sokobanja i Ražanj.

Radi obezbeđenja sanitarnih uslova obaveznih za ostvarenje funkcije vodosnabdevanja, kod postojeće akumulacije „Bovan” treba ukloniti dva objekta iz zone neposredne zaštite, i 22 iz dela uže zone zaštite između kota normalnog i maksimalnog uspora, a 170 objekata u užoj zoni zaštite iznad kote maksimalnog uspora treba hitno sanitarno opremiti (obezbediti kanalisanje otpadnih voda i upuštanje ispod brane). Radi izmeštanja iz uže zone zaštite deonice regionalnog puta R-121, treba izgraditi novu deonicu, čija dužina na području Prostornog plana iznosi 14,5 km.

Visinski položaj poljoprivrednih površina prema akumulaciji „Bovan” i sistemu malih akumulacija (jezera) pruža povoljne mogućnosti za navodnjavanje, koje nisu detaljno istražene. Prema prvim osmatranjima, navodnjavanje se može realizovati na sledećim prostorima:

1. potez Mozgovo, Bobovište, Rutevac i Deligrad (nizvodno od profila brane „Bovan”),

2. u zoni akumulacije „Rujište 2” na reci Trsci, viši delovi terena oko jezera i površine prema selu Vlaško Polje,

3. poljoprivredne površine u zoni jezera „Nikolinac”, nizvodno od Sokobanje,

4. poljoprivredne površine između puta Sokobanja – Knjaževac i reke Moravice, u zoni jezera „Blendija”, na reci Adžici,

5. potez od sela Beli Potok do Trubarevca (polje na desnoj obali reke Moravice), u zoni jezera „Vrmdža”, na Vrmdžanskoj reci,

6. polje pored reke Moravice, na levoj i desnoj obali, u zoni jezera „Žučkovac”, na reci Jošanici.

Preliminarno je procenjeno da je navodnjavanjem moguće obuhvatiti 12.000 – 15.000 ha poljoprivrednih površina.

Energetsko korišćenje sliva moguće je za pokretanje lokalnih pogona (strugare, mlinovi, farme i sl.), kao i uključivanje – isporuka energije elektrodistributivnoj mreži.

Procena moguće proizvodnje električne energije kreće se oko 13,1 milion KWh, što je na nivou godišnjih potreba oko 2200 domaćinstva sa prosečnom mesečnom potrošnjom od 500 KWh.

Izgradnja sistema akumulacija je socijalno i ekonomski opravdana i sa stanovišta otvaranja mogućnosti za diverzifikaciju turističke ponude (rekreacija, sport, ribolov) koja je komplementarna sa postojećom ponudom banjskog karaktera. S druge strane, ne može se zanemariti privredni značaj ribarstva čiji razvoj, u pogledu obima i pravaca, treba uskladiti sa ostalim funkcijama ovog vodosistema. Okvirne mogućnosti za razvoj ribarstva mogu se sagledati na osnovu normativa o prinosu koji se kreće oko 100 kg ribe po jednom hektaru površine jezera, odnosno 10 kg ribe po jednom kilometru dužnom ostvarenog toka u rekama i potocima.

IV IMPLEMENTACIJA

(implementacioni period 2009 – 2013.godina)

Područjem posebne namene sliva akumulacije „Bovan” upravljaće Javno preduzeće „Bovan” (u daljem tekstu: JP „Bovan”), preko kojeg će i Republika i lokalne samouprave ostvarivati svoj interes ulaganja i kontrolu. JP „Bovan” će obezbeđivati planove i programe razvoja područja, a potom ga izgrađivati i eksploatisati.

Sprovođenje zaštite, uređenja i razvoja ovog područja neposredno zavisi od implementacije konkretnih rešenja iz Prostornog plana. Implementacija tih konkretnih rešenja mora biti potpuno sinhronizovana, jer parcijalne intervencije ili aktivnosti mogu dekomponovati planirani integralni koncept.

Implementacija je stalni proces koji će se odvijati u periodima od po četiri godine. S obzirom na činjenicu da prostorni razvoj ide uz socio-ekonomski razvoj, a da je društvo u fazi tranzicije i imajući u vidu obavezne provere rešenja po isteku implementacionog perioda (član 32. Zakona), prostornim planom se utvrđuju elementi za ugovor o implementaciji za prvi implementacioni period (2009-2013.godina).

Lista prioritetnih aktivnosti za implementaciju Prostornog plana

4.1.1. Prirodni resursi

1) Iz potrebe za hitnom i održivom zaštitom i korišćenjem vodnih resursa, proizišli su sledeći prioriteti:

1. usaglašavanje Pravilnika o načinu određivanja i održavanja zona i pojaseva sanitarne zaštite objekata za snabdevanje vodom za piće, odnosno član 6, četvrta alineja, koja glasi: „Kod zahvata vode iz akumulacije, uža zona zahvata obuhvata područje u širini od najmanje 500 m oko akumulacije pri normalno usporu” sa Zakonom o vodama, odnosno članom 45. četvrta alineja, koja glasi: „Uža zona zaštite obuhvata površinu akumulacionog jezera na najvišem nivou vode, s obalnim pojasom u širini od oko 500 metara”.

2. uspostavljanje sve tri zone zaštite akumulacije „Bovan” i postojećeg izvorišta.

3. zabrana izgradnje svih vrsta objekata osim vodoprivrednih, u zoni neposredne zaštite izvorišta i užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan”.

4. proglašenje i sprovođenje režima strogih ograničenja, zabrana i kontrole, za korišćenje izgrađenih (zatečenih) objekata (vikend i seoskih) u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan” i budućih akumulacija namenjenih vodosnabdevanju.

5. izmeštanje svih objekata iz delova seoskih i vikend naselja izgrađenih unutar površine postojećeg akumulacionog jezera do kote maksimalnog uspora od 261,5 m.n.v.

6. uspostavljanje efikasnog sistema monitoringa i izrada katastra zagađivača.

7. sanacija svih erozivnih i bujičnih žarišta na slivu. Intervencija je hitna na površinama direktno naleglim na akumulaciju „Bovan”. Od prostora koji su namenjeni za buduće akumulacije, prvenstvo imaju oni slivovi na kojima se predviđa izgradnja akumulacija namenjenih vodosnabdevanju.

8. izrada studijske i projektne dokumentacije za izgradnju akumulacija namenjenih vodosnabdevanju („Levovik” i „Rujište 1”).

9 izgradnja akumulacije „Levovik” i „Rujište 1” i uspostavljanje sve tri zone zaštite.

10. izgradnja kanalizacije za delove vikend naselja oko akumulacije Bovan, koji se ne dislociraju.

11. izgradnja kanalizacije i lokalnih PPOV za sela: Trubarevac (sa tercijalnim prečišćavanjem otpadnih voda) i Rujište (sa ispuštanjem prečišćenih otpadnih voda nizvodno od brane).

12. izgradnja lokalnih PPOV za delove vikend naselja koji se zadržavaju unutar uže zone zaštite, i za vikend naselja izvan uže zone zaštite akumulacije „Bovan”, sa ispuštanjem prečišćenih voda nizvodno od brane.

13. izrada projektne dokumentacije radi sagledavanja posledica, koje bi nastale usled iznenadnog rušenja ili prelivanja brana, kako bi se preduzele odgovarajuće mere u cilju zaštite stanovništva i njegove imovine.

2) Prioriteti, utvrđeni po kriterijumu zaštite resursa poljoprivrednog zemljišta i zaštite resursa voda, su:

1. ispitivanje svojstava zemljišta;

2. isključenje poljoprivrednih površina iz proizvodnje i formiranje stabilnog travnatog pokrivača u užoj zoni zaštite akumulacija;

3. zaštita i unapređenje stanja poljoprivrednih površina; pošumljavanje plitkih i erodibilnih oranica VI katastarske klase i niskoproduktivnih pašnjaka VI i VII katastarske klase; zatravnjavanje oranica VII i VIII katastarske klase na brdovitim lokalitetima; rekultivacija zemljišta po zatvaranju i saniranju postojeće nesanitarne deponije KČO;

4. utvrđivanje agrotehničkih mera po zonama zaštite, naseljima i gazdinstvima, (prema rezultatima istraživanja);

5. definisanje programa ekološke proizvodnje hrane, poštujući preporuke i praksu međunarodnih organizacija;

6. definisanje programa razvoja stočarstva u uslovima sanitacije naselja, posebno onih koja su u zoni uticaja na akumulacije;

3) Predlog prioriteta proizašao je iz zaštitne uloge šuma:

1. promena namene ili strukture zemljišta VI, VII i VIII katastarske klase i erodiranog ili erodibilnog zemljišta, radi ostvarenja vodozaštitne i antierozivne funkcije šuma;

1a. pošumljavanja se mogu vršiti na površinama V klase;

2. proglašenje šuma u užoj zoni zaštite akumulacije „Bovan” za zaštitne šume I stepena;

3. formiranje lovišta i organizovanje uzgajališta divljači; lovišta formirati samo u široj zoni zaštite akumulacije;

4) U pogledu mineralnih sirovina, uz uvažavanje aktivnosti koje su u toku, po kriterijumu podsticanja privrednog razvoja i zaštite životne sredine, predlažu se sledeći prioriteti :

1. aktivnosti na prevođenju i prevođenje potencijalnog u eksploataciono polje kod ležišta rudnika „Soko”;

2. sanacija i revitalizacija napuštenih nalazišta građevinskog materijala.

5) U pogledu korišćenja lekovitog faktora, izbor prioriteta rezultira iz trenutnog stanja i planiranog korišćenja ukupnog planskog područja. Apsolutni prioritet ima zaštita termomineralnih voda zbog koje se predviđa:

1. izgradnja kanalizacione mreže, pre svega u Banji Jošanici;

2. obezbeđenje odgovarajuće lečilišne infrastrukture za planirani obim razvoja;

3. istraživanje mogućnosti flaširanja mineralne vode u uslovima održivog razvoja resursa ali i rentabilnosti; izbor lokacije za fabriku; izrada projekata.

4. izrada Programa razvoja turizma, koja je prioritet turizma, prioritet je i ovde, zbog utvrđivanja korišćenja resursa u uslovima održivog razvoja.

4.1.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra,

elementarne nepogode

1) Prioriteti zaštite životne sredine su:

1. izrada katastra zagađivača (prvenstveno zagađivača voda);

2. uspostavljanje monitoringa stanja životne sredine (pre svega voda);

3. prethodna istraživanja na lokacijama budućih akumulacija „Levovik” i „Rujište 1” (geo, biodiverzitet, pedološka, hidrološka i druga);

4. procena uticaja akumulacija „Levovik” i „Rujište 1” na životnu sredinu; istraživanje radi utvrđivanja i sprovođenja mera zaštite;

5. uklanjanje bespravno podignutih objekata unutar granice maksimalnog uspora akumulacije „Bovan” i na zaštićenom prirodnom području posebne lepote „Ozrenske livade”;

6. izrada lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP) za slivno područje akumulacije „Bovan” i zonu uticaja akumulacije „Bovan”;

7. izrada lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP) za Aleksinac.

2) Prioriteti zaštite prirodnih dobara su:

1. izrada predloga za stavljanje pod zaštitu arboretuma;

2. elaboriranje prethodnih istraživanja područja u nastavku rezervata „Rtanj”; izrada Studije zaštite pomenutog područja; stavljanje pod prethodnu zaštitu pomenutog područja u granicama utvrđenim Studijom na osnovu istraživanja;

3. praćenje stanja prethodno zaštićenih dobara;

3) Prioriteti zaštite nepokretnih kulturnih dobara su:

1. istraživanje i rekognosciranje područja Prostornog plana;

1a.dokumentacione, zaštitne i konzervatorske aktivnosti (kao tri osnovna vida);

2 opremanje zaštićenih nepokretnih kulturnih dobara za prezentaciju i prezentacija široj javnosti u okviru turističkih i obrazovnih aktivnosti;

3. sprečavanje degradiranja kulturnih dobara;

4. očuvanje tradicije „škole u prirodi” i organizovanje ekskurzija i obrazovnih turističkih tura.

4) Prioriteti u pogledu zaštite od elementarnih nepogoda su:

1. geomehanička istraživanja;

2. geofizička istraživanja.

4.1.3. Turizam

Prioriteti kod razvoja turizma su:

1. sprovođenje mera zaštite akumulacija čija je osnovna namena vodosnabdevanje, u smislu ograničenja i zabrana u pogledu korišćenje turističkih potencijala;

2. proglašenje Jošanice za banju;

3. izrada Programa razvoja turizma na području Prostornog plana, uz ugrađivanje primenljivih odrednica studije-monografije „Sokobanja-osnove i koncept održivog razvoja turizma”;

4. izrada investicino-planske dokumentacije za izgradnju dela smeštajnih i ugostiteljskih kapaciteta u Banji Jošanici;

5. izgradnja dela smeštajnih i ugostiteljskih kapaciteta u Banji Jošanici;

6.obnova zapuštenih smeštajnih, ugostiteljskih i sportskih objekata u Sokobanji;

7. uređenje izletišta na Ozrenu;

8. ostale inicijative, u skladu sa planskim rešenjima, koje zahtevaju manja investiciona ulaganja a omogućavaju bolje korišćenje postojećih potencijala.

4.1.4. Mreže i funkcije naselja

Za razvoj ostvarivanje funkcionalne i racionalne hijerarhijske strukture naselja tj. formiranje i razvoj mreže naselja, prioriteti su:

1. rekonstrukcija i modernizacija putne i naseljske infrastrukture;

2.racionalizacija mreže objekata javnih službi u skladu sa prognozom demografskog razvitka u planskom periodu i usvojenom hijerarhijskom strukturom naselja;

3. podsticanje privrednog razvoja u pravcu specijalizacije naselja sa osloncem na lokalne razvojne resurse i usklađivanje sa razvojem poljoprivrede i turizma kao prioritetnim privrednim granama.

4.1.5. Ruralno područje

Za razvoj ruralnog područja prioriteti su:

prostorna sanacija seoskih naselja i

ekonomsko-socijalna rehabilitacija seoskih naselja.

4.1.6. Privredne delatnosti

Prioriteti kod privrede su:

1) Agroindustrijski kompleks

1. Unapređenje poljoprivredne proizvodnje;

2. Modernizacija postojećih i izgradnja novih malih prerađivačkih kapaciteta na bazi poljoprivrednih proizvoda.

2) Industrija i rudarstvo

3. Tehničko tehnološka i organizaciona modernizacija postojećih preduzeća;

4. Svojinska transformacija (nastavak privatizacije industrijskih preduzeća);

5. Struktuno prilagođavanje zahtevima tržišta i standardima zaštite životne sredine.

3) Tercijarne delatnosti privrednog karaktera

6. Unapređenje razvoja saobraćaja, trgovine i turizma.

4.1.7. Javne službe

Prioriteti kod javnih službi su:

1) Osnovno obrazovanje

1. Racionalizacija mreže područnih škola;

2. Poboljšanje prostornih uslova, prvenstveno u područnim školama;

3. Poboljšanje dostupnosti školskim objekatima za đake – putnike.

2) Srednje obrazovanje

4. Porast značaja Ekonomsko-trgovinske škole „Branislav Nušić” u Sokobanji, u regionalnim okvirima;

5. Poboljšanje dostupnosti za đake – putnike.

3) Zdravstvena zaštita

6. Poboljšanje prostornih uslova i kvaliteta usluga u primarnoj zdravstvenoj zaštiti u seoskim naseljima.

4) Socijalna zaštita

7. Obezbeđenje prostornih uslova za organizovanu zaštitu starih lica

8. Poboljšanje prostornih uslova za rad Centra za socijalnu zaštitu u Sokobanji.

5) Kultura

9. Poboljšanje prostornih uslova za rad Muzeja u Sokobanji.

6) Fizička kultura

10. Poboljšanje uslova za razvoj takmičarskih sportova

11. Poboljšanje prostornih uslova za razvoj fizičke kulture u školama.

7) Dečija zaštita

12. Obezbeđenje uslova za veći obuhvat predškolske dece predškolskim obrazovanjem (do 50%).

4.1.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1) Apsolutni prioritet kod realizacije saobraćajne mreže i izgradnje puteva ima izmeštanje deonice regionalnog puta R-121 van uže zone zaštite jezera Bovan i izgradnja deonice lokalnog puta do Trubarevca van zone potapanja akumulacije Bovan. Ukupno, prioriteti su:

1. Izrada tehničke dokumentacije i izmeštanje regionalnog puta R-121 van uže zone zaštite jezera Bovan, sa mostovima na reci Lukovački potok i Poružnička reka.

2. Izrada projektne dokumentacije za izgradnju lokalnog puta R-121a – Trubarevac sa mostom na Vrbovačkom potoku.

3. Izrada tehničke dokumentacije i izgradnja obilaznice puta R-121 severno od Sokobanje sa mostom na reci Moravici.

4. Izgradnja puta R-120 na deonici od sela Jezera do granice Grada Niša (van granice Prostornog plana).

5. Priprema planske i projektne dokumentacije za izgradnju na novoj trasi i izmeštanje van naselja Žučkovac i Jošanica, puta R-121a do granice Prostornog plana sa mostovima na rekama Rujevački potok, Crvena reka i Bela reka.

6. Priprema planske i projektne dokumentacije za izgradnju žičare na pravcu Sokobanja – Ozren i Vrelo Moravice – Stojin vrh.

7. Priprema planske i projektne dokumentacije za izgradnju prilaznih (izvođačkih) puteva do vodoakumulacija.

8. Priprema planske i projektne dokumentacije za dogradnju lokalne putne mreže koja će povezati sva naselja međusobno, sa centrima zajednice naselja i sa opštinskim centrima na pravcima:

– Vrmdža – Mužinac sa mostom na reci Kestica,

– Šarbanovac – R-120 sa mostom na reci Petrovac,

– Gornje Rujište – Rujište (umesto potopljenog puta) sa mostom na reci Gornja reka,

– Rujevica – Jošanica sa mostom na Rujevačkom potoku,

– Trubarevac – Žučkovac sa mostom na Vrbovačkom potoku

– Trgovište – Beli Potok sa mostom na reci Petrovac,

– Čitluk – L.11 sa mostom na reci Tlećki potok,

– R 120 – Sesalac sa mostom na Sesalskoj reci,

– R 121 – Cerovica sa mostom.

Evidentirani su samo mostovi raspona većih od 5,0 m.

2) Prioriteti razvoja vodoprivrednih infrastrukturnih sistema, su:

1. Izgradnja sistema za vodosnabdevanje Sokobanje sa svim pratećim vodnim objektima, od postrojenja za preradu sirove vode „Bresje” do rezervoara „Veliko vrelo” u Sokobanji.

2. Rekonstrukcija postrojenja za tretman otpadnih voda naselja Sokobanja.

3. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u Banji Jošanici, Resniku i Dugom Polju.

3) Prioriteti razvoja elektroenergetske mreže su:

1. izgradnja trafostanice 110/35/10 kV „Sokobanja”,

2. puštanje u rad dalekovoda „Aleksinac-Sokobanja” na napon 110 kV,

3. izgradnja dalekovoda 110 kV „Sokobanja-Boljevac-Zaječar”, čime se vrši zatvaranje petlje 110 kV „Aleksinac -Sokobanja -Boljevac -Zaječar” .

4) Prioritet razvoja telekomunikacione mreže je:

1. izgradnja spojnih puteva između centrala polaganjem optičkih kablova odgovarajućih kapaciteta.

4.1.9. Prostorni razvoj

Da bi se omogućio održivi razvoj ukupnog područja i funkcionalni i prostorni razvoj naselja u uslovima tekuće tranzicije, utvrđuju se sledeći prioriteti:

izrada programa, prostornih i urbanističkih planova i projekata, i to :

– prostornih planova opština čiji su delovi obuhvaćeni ovim Prostornim planom (opština Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– programa razvoja turizma na području Prostornog plana, uz ugrađivanje primenljivih odrednica studije-monografije „Sokobanja-osnove i koncept održivog razvoja turizma”,

– urbanističkih planova za planirane sportsko-rekreativne centre-akvaparkove (sa turističkim informativnim punktom u podbranskom delu akumulacije Bovan i na području Trubarevca),

– izrada studije izbora lokacije za novo gradsko groblje Sokobanje, i izrada investiciono-tehničke dokumentacije;

– izrada projekata za nove objekte i deonice mreža saobraćajne i tehničke infrastrukture.

2. Aktivnosti za proglašenje Jošanice za banju.

3. Priprema urbanističke i investiciono-tehničke dokumentacije za lokaciju sanitarne deponije komunalnog čvrstog otpada u KO Beli Potok, (buduće transfer stanice za regionalnu deponiju br. 21 – prema „Nacionalnoj strategiji upravljanja otpadom – sa programom približavanja EU”), sa posebnim tretmanom odlaganja sanitetskog otpada Sokobanje, banje Jošanice i iz bolnica na Ozrenu (dok se na regionalnom nivou ne utvrdi i obezbedi prostor za konačno zbrinjavanje).

4. Uspostavljanje javne svojine kod javnog građevinskog zemljišta i ostalih vidova svojine kod ostalog građevinskog zemljišta.

Aktivnosti utvrđene kao prioriteti drugih sektora razvoja, ovde se ponavljaju zbog isticanja njihovog značaja za bezbedno korišćenje prostora:

1) uklanjanje legalno izgrađenih objekata iz zone neposredne zaštite akumulacije „Bovan” i izmeštanje objekata sa dozvolama u građevinsko područje Trubarevca i Rujišta. Apsolutni prioritet ima uklanjanje objekata oko akumulacije „Bovan” (između nivoa normalnog i maksimalnog uspora) kao i sanitarno zbrinjavanje prostora sa objekatima koji ostaju u užoj zoni zaštite iznad nivoa maksimalnog uspora,

2) izgradnja kanalizacije za delove vikend naselja i sela Trubarevac, koji će ostati pored akumulacije „Bovan”,

3) izrada investiciono-tehničke dokumentacije i priprema prostora za izgradnju novih akumulacija namenjenih vodosnabdevanju Sokobanje („Levovik” i „Rujište 1”). Eventualno i izgradnja.

4.2. Učesnici u implementaciji Prostornog plana

4.2.1. Prirodni resursi

1. Kod implementacije dela Prostornog plana koji se odnosi na zaštitu i korišćenje vodnog resursa i razvoj vodoprivrede, učesnici treba da budu:

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja;

– Ministarstvo zdravlja;

– Republička direkcija za vode;

– opštine Sokobanja, Aleksinac, Ražanj, Paraćin i Kruševac;

– Fond za izgradnju regionalnog vodovoda sa akumulacije „Bovan”.

2. Kod poljoprivrednog zemljišta:

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac;

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

3. Kod šuma i šumskog zemljišta:

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac;

– JP „Srbijašume” ŠG Niš, u okviru šumske uprave Sokobanja i Aleksinac, ŠG „Timočke šume”, ŠU „Goljevac” i ŠU „Knjaževac”;

– lovačka udruženja Sokobanje i Aleksinca;

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

4. Kod mineralnih sirovina:

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac;

– Ministarstvo energetike i rudarstva.

5. Kod lekovitih faktora:

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac;

– Udruženje banjskih i klimatskih mesta Srbije;

– Zainteresovani investitori, pravna i privatna lica;

– Ministarstva zdravlja.

4.2.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra,

prostori od interesa za odbranu zemlje i zaštitu od elementarnih nepogoda

1. Za zaštitu životne sredine među učesnicima u implementaciji treba da se nađu:

– institucije ovlašćene od Republike;

– Rudarsko-geološki fakultet;

– JVP „Srbija vode”;

– Zavod za zaštitu prirode Srbije;

– institucije ovlašćene za izradu procena uticaja na životnu sredinu;

– opštinske inspekcijske službe.

2. Za zaštitu prirodnih dobara:

– Zavod za zaštitu prirode Srbije;

3. Za zaštitu kulturnih dobara:

– resorne službe nadležne opštine;

– nadležni Zavod za zaštitu spomenika kulture;

– regionalni muzeji;

– ostale ustanove sa delatnošću iz oblasti kulture;

– turističke asocijacije;

– obrazovne institucije.

4. Za zaštitu od elementarnih nepogoda:

– lokalna samouprava sa ovlašćenim institucijama.

4.2.3. Turizam

Kod turizma:

– implementacija razvoja i korišćenja turističkih potencijala podrazumeva koordinirano uključenje šireg kruga učesnika;

– organi lokalne samouprave četiri opštine na čijoj se teritoriji nalazi plansko područje;

– republički organi nadležni za vodoprivredu, turizam, zdravlje, kulturna i prirodna dobra;

– turističke asocijacije (Turistička organizacija Srbije (u daljem tekstu: TOS) i druge) i organizovani privredni subjekti, koji mogu imati interes za plasiranje investicija u oblasti razvoja turističkih potencijala.

4.2.4. Mreže i funkcije naselja

Učesnici koji mogu da doprinesu uspostavljanju mreže naselja kroz implementaciju raznih segmenata razvoja, navedeni su kod ostalih sektora.

4.2.5. Ruralno područje

Za razvoj ruralnih područja učesnici u implementaciji treba da budu:

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac;

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– zainteresovani investitori, pravna i privatna lica.

4.2.6. Privredne delatnosti

Učesnici u implementaciji dela koji se odnosi na razvoj privrede, treba da budu:

– lokalne samouprave;

– zainteresovani investitori, pravna i privatna lica;

– Agencija za privatizaciju.

4.2.7. Javne službe

Kod implementacije dela Prostornog plana koji se odnosi na razvoj javnih službi, učesnici treba da budu:

– Resorne opštinske službe;

– ministarstva zadužena za javne službe;

– Ministarstvo zdravlja.

4.2.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1. Za realizaciju saobraćajne mreže, učesnici u implementaciji treba da budu:

– Ministarstvo za infrastrukturu;

– Republička Direkcija za puteve;

– JP „Putevi Srbije”;

– Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja;

– Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja;

– Javno vodoprivredno preduzeće „Srbijavode”;

– Javno preduzeće „Srbijašume”;

– Grad Niš;

– Opštine Ćićevac, Ražanj, Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac.

2. U implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na vodoprivredne infrastrukturne sisteme, potpisnici Ugovora o implementaciji treba da budu:

– Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

– Republička direkcija za vode;

– Ministarstvo zdravlja;

– opštine Aleksinac, Sokobanja, Ražanj, Paraćin i Kruševac.

3. Učesniik u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na elektroenergetiku, treba da bude:

– JP „Elektroprivreda Srbije”;

– JP Elektromreže Srbije.

4. Učesniik u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na telefonsku mrežu, treba da bude:

– Preduzeće za telekomunikacije „Telekom-Srbija”.

4.2.9. Prostorni razvoj

Među učesnicima u implementaciji dela Prostornog plana koji se odnosi na prostorni razvoj, treba da se nađu:

– organi lokalne samouprave opština Ćićevac, Ražanj, Aleksinac, Sokobanja, Boljevac i Knjaževac;

– institucije ovlašćene za izradu procena uticaja na životnu sredinu;

– Fond za izgradnju regionalnog vodovoda sa akumulacije „Bovan”;

– Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja.

4.3. Mere i instrumenti za implementaciju Prostornog plana

4.3.1. Prirodni resursi

1. Realizacija prioriteta zaštite vodnih resursa i njihovog održavanja i razvoja, zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– izarada Programa zaštite izvorišta vodosnabdevanja i ostalih voda i vodnog zemljišta;

– izrada Programa upravljanja akumulacijom u toku sprovođenja Prostornog plana, koji bi obuhvatio različite vidove upravljanja akumulacijom, uključujući i mogućnost davanja koncesije za korišćenje dela ili cele akumulacije.

– politika realnih cena vode i svih vodoprivrednih poslova (na zaštiti voda, zaštiti od voda i održavanja sistema, i drugih) koja podrazumeva pokrivanje svih troškova proste reprodukcije (sa adekvatnom, stalno revalorizovanom amortizacijom), dela proširene reprodukcije(oko 30 %), kao i troškove zaštite voda (zaštita akumulacija, slivova, i slično).

Pravna regulativa

– donošenje odluka o izgradnji i korišćenju novih akumulacija;

– donošenje odluke o uspostavljanju zona zaštite oko akumulacije „Bovan”, a zatim i „Levovik” i „Rujište 1”.

Ekonomske mere

– naknada za zaštitu voda: participacija novih korisnika voda za priključenje na gotove sisteme; ostali izvori prihoda (naknada za korišćenje peska i šljunka, naknada za ribarenje, naknada za eksploataciju inundacionih površina pod dozvoljenim uslovima, i drugi);

– naknada za zahvatanje podzemnih voda kao naknada za površinske vode, uz obavezne troškove za prečišćavanje sirove vode do kvaliteta voda za piće;

– naknada za hidrotehniku: prema proizvodnji, kao procenat od prodajne cene, kao vid ubiranja prirodne rente koja se kao što je to slučaj u svetu usmeravaprema vodoprivredi i zaštite okoline;

– ugrađivanje, kod korišćenja voda, ekonomskih kategorija koje su uobičajene među učesnicima u reproducionom ciklusu (stabilno finansiranje sa stabilnim izvorima prihoda, politika realnih cena vode i svih vodoprivrednih poslova, podsticajno finansiranje vodoprivrede od strane države;

– ubiranje naknade od svih korisnika voda kao vida ubiranja rente od korišćenja prirodnih dobara, a prema utrošenoj količini i kvalitetu voda (voda najvišeg kvaliteta, voda za tehnološke potrebe, za navodnjavanje, i drugi). Naknada za zahvatanje voda iz reka i akumulacija-preme prosečnim troškovima akumulacija (zbog izravnjavanja voda u njima), uređaja za prečišćavanje i zaštite izvorišta ili sliva;

– sistem naknada za korišćenje voda, za nadoknadu sredstava države, sa kojima je učestvovala u finansiranju objekata.

Organizacione mere

– uvođenje monitoringa za praćenje stanja voda i gubitaka u sistemu;

– izrada katastra zagađivača.

2. Realizacija šest prioriteta planskih rešenja u oblasti poljoprivrede zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– usaglašavanje politike očuvanja korišćenja i razvoja poljoprivrednog resursa sa politikama EU i zemalja u tranziciji;

– uključivanje problematike poljoprivrednog zemljišta u ekološka, agrarna, finansijska i druga rešenja, mere i instrumente na nivou Republike;

– ostvarenje principa održivog razvoja;

– usklađenost politike razvoja poljoprivrede planskog područja sa nacionalnom Strategijom razvoja poljoprivrede;

– usaglašavanje politika ekološkog i poljoprivredno-proizvodnog razvoja;.

– uređivanje seoskih naselja prema planiranom položaju i značaju u mreži naselja;

– uključivanje problematike poljoprivrednog stanovništva u rešenja, mere i instrumente za ostvarenje demografskih ciljeva na nivou države i lokalnih zajednica;

– definisanje programa ekološke proizvodnje hrane i programa razvoja stočarstva;

– edukacija stanovništva;

– usaglašavanje programa poljoprivredne proizvodnje i turizma.

Pravna regulativa

– pravno regulisanje uspostavljanja monitoringa poljoprivrednog zemljišta (u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine, član 14, stav 1, tačka 8) na nivou zainteresovanih lokalnih zajednica (opštine Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– pravno regulisanje sprovođenja predviđenih režima u zonama uže zaštite izvorišta vodosnabdevanja ili degradiranih i potencijalno degradiranih zemljišta.

Ekonomske mere

– Investicioni krediti;

– sredstva donatora;

– sredstva lokalnih samouprava (za obavljanje monitoringa);

– uključivanje privatnog sektora;

– poreske olakšice za primenu mera zaštite;

– primena načela „zagađivač plaća” (naročito pri revitalizaciji partera iznad eksploatacionih polja rudnika, rekultivaciji zemljišta deponije i u zoni sanitacije zadržanog dela vikend naselja oko akumulacije „Bovan”).

Organizacione mere

– angažovanje lokalne samouprave (opštine Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– strog inspekcijski nadzor u domenu poljoprivrede i vodoprivrede;

– kompletiranje katastarskih podataka (premera, vlasnika, kultura);

– opremanje specijalnih laboratorija za izdavanje sertifikata za ekološke proizvode;

– promocija ekološke hrane na tržištu;

– edukacija poljoprivrednih proizvođača.

3. Realizacija tri prioriteta planskih rešenja u oblasti šumarstva zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– primena šumske osnove Republike Srbije pri gazdovanju državnim šumama;

– izrada i donošenje šumske osnove za gazdovanje privatnim šumama;

– izrada programa pošumljavanja po KO;

Pravna regulativa

– pravno regulisanje uspostavljanja monitoringa šuma i šumskog zemljišta (u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine, član 14, stav 1, tačka 8) na nivou zainteresovanih lokalnih zajednica (opštine Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– donošenje Odluke o proglašenju šuma na području Prostornog plana za zaštitne šume (u užoj zoni zaštite akumulacija za zaštitne šume I stepena a u široj zoni zaštite za aštitne šume II stepena);

– donošenje akta o zabrani uništenja lekovitog bilja.

Ekonomske mere

– sredstva budžeta;

– sredstva JP „Srbijašume”;

– sredstva lokalnih samouprava (za obavljanje monitoringa);

– privatna sredstva;

– sredstva korisnika šuma za zaštitu izvorišta vodosnabdevanja.

Organizacione mere

– ograđivanje prostora za lovišta i organizovanje uzgajališta divljači.

4. Realizacija dva prioriteta planiranog korišćenja mineralnih sirovina u uslovima održivog razvoja, zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– politika Ministarstva energetike i rudarstva u pogledu korišćenja sopstvenih resursa primarne energije (ugalj).

Pravna regulativa

– donošenje Odluke o prevođenju potencijalnog eksploatacionog polja rudnika mrkog uglja Soko, u eksploataciono.

Ekonomske mere

– sredstva iz republičkog budžeta;

– korisnici, prema načelima „zagađivač plaća” i „korisnik plaća”.

Organizacione mere

– izrada katastra zagađivača u toku eksploatacije rudnika na životnu sredinu;

– izrada rudničkih katastara;

– zatvaranje i rekultivacija pozajmišta građevinskog materijala;

– rekultivacija i uređenje partera iznad eksploatacionih i potencijalnih polja rudnika uglja po posebnom programu;

– revitalizacija prostora napuštene ili završene eksploatacije rude.

5. Realizacija četiri prioriteta planiranog korišćenja lekovitog faktora u uslovima održivog razvoja, zahteva primenu nekih mera definisanih u oblasti turizma i zaštite voda, kao i sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– politika Ministarstva zdravlja i Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja.

Pravna regulativa

– prateći pravni akti za istraživanja i eksploataciju.

Ekonomske mere

– sredstva iz republičkog budžeta;

– učešće zainteresovanih investitora (pravnih i privatnih lica).

Organizacione mere

– elaboriranje nalaza istraživanja rentabilnosti flaširanja mineralne vode u uslovima održivog korišćenja resursa; u slučaju pozitivnih zaključaka, izrada elaborata za izabor lokacije za fabriku i izrada projekata.

4.3.2. Životna sredina, prirodna i kulturna dobra,

i zaštitu od elementarnih nepogoda

1. Realizacija pet prioriteta planirane zaštite životne sredine zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– angažovanje nosioca razvoja oko primene mera zaštite životne sredine.

Pravna regulativa

– odluka o finansiranju (na osnovu Zakona o zaštiti životne sredine);

– rešenje opštinskih inspekcija o uklanjanju bespravno podignutih objekata iz prostora zaštićenih ili predviđenih za zaštitu.

Ekonomske mere

– učešće opština Aleksinac, Sokobanja, Boljevac, Ražanj;

– učešće resornih ministarstava;

– učešće svih zagađivača;

– učešće zainteresovanih investitora (pravnih i privatnih lica);

– o trošku vlasnika uklanjanje bespravno izgrađenih objekata.

Organizacione mere

– Vlada utvrđuje kriterijume za određivanje broja i rasporeda mernih mesta;

– pravna i fizička lica.

2. Ostvarenje tri prioriteta planirane zaštite prirodnih dobara zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– politika Ministarstva energetike i rudarstva.

Pravna regulativa

– Uredbe o stavljanju pod zaštitu (Vlada Srbije na osnovu predloga Zavoda za zaštitu prirode).

Organizacione mere

– na osnovu Plana rada Zavoda za zaštitu prirode.

3. Ostvarenje četiri prioriteta planirane zaštite i korišćenja kulturnih dobara, zbog specifičnosti, zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– definisanje strategije i politike razvoja delatnosti kulture i obrazovanja u skladu sa lokalnim uslovima i mogućnostima.

Pravna regulativa:

– zaštita proglašenjem i upisivanjem u registar, sukcesivno, kako se nakon istraživanja područja bude utvrđivalo;

– utvrđivanjem režima prostornog uključivanja u javni život kroz planove kojima će se razrađivati Prostorni plan.

Ekonomske mere:

– sredstva nadležne opštine;

– programsko usmeravanje sredstava iz budžeta Republike;

Organizacione mere:

– aktivnosti nadležnog Zavoda za zaštitu spomenika kulture;

– aktivnosti institucija kulture i TOS-a.

4. Ostvarenje prioriteta zaštite NKD zahteva:

Ekonomske mere:

– sredstva nadležne opštine;

5. Ostvarenje dva prioriteta zaštite od elementarnih nepogoda zahteva:

Ekonomske mere:

– sredstva nadležne opštine;

– sredstva nadležne institucije.

4.3.3. Turizam

Realizacija osam prioriteta planiranog razvoja turizma zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– izrada Programa razvoja turizma;

– stvaranje uslova za implementaciju značajnih odrednica Master plana razvoja turizma Sokobanje, njihovim ugrađivanjem u ovaj Prostorni plan;

– mere i instrumenti, koji će se koristiti za implementaciju turističkih potencijala identifikovanih u okviru Prostornog plana na osnovu skupa opštih i posebnih zakonski definisanih propozicija za investicione aktivnosti;

– mere za aktiviranje interesa korisnika određenih identifikovanih potencijala u ovom prostoru.

Pravna regulativa

– proglašenje Jošanice za banju

Ekonomske mere

– programsko usmeravanje investicija Republike;

– programsko usmeravanje investicija lokalnih zajednica;

– učešće korisnika određenih vidova turističke ponude;

– učešće turističkih privrednika, pravnih i privatnih lica u uređenju i opremanju ovog prostora, na osnovu odgovarajućih sistema naknada za korišćenje, (srazmerno učešću);

– učešće novih subjekata turističke privrede, kroz odgovarajući sistem naknada, u razvoju i izgradnji planirane infrastrukture;

– uključivanje svih investicionih potencijala, koji bi mogli biti plasirani posebno u oblasti zaštite vodoprivrednih i prostornih potencijala ovog područja.

Organizacione mere

– organizovano, jedinstveno delovanje opština Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac, u svim aktivnostima radi ostvarivanja svojih interesa i očekivanih efekata.

4.3.4. Stanovništvo, mreže i funkcije naselja

Realizacija tri prioriteta planiranog diferenciranja i razvoja mreže naselja u zavisnosti je od ostvarenja plansko-programskih razvojnih mera, pravne regulative, ekonomskih i organizacionih mera u oblasti saobraćaja i infrastrukture, javnih službi, i poljoprivrede i turizma.

Od posebnog značaja su Plansko-programske razvojne mere (tj. podrška lokalne i šire zajednice) za podsticanje demografskog razvoja i usporavanje depopulacije područja:

– pokretanje inicijative za donošenje i sprovođenje posebnih mera populacione politike na državnom nivou, koje se tiču depopulacionih područja;

– donošenje programa i mera populacione politike na lokalnom nivou (opštine Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– donošenje, na lokalnom nivou, programa ekonomsko-socijalnog razvoja koji su u funkciji ostvarivanja ciljeva demografskog razvitka – izgradnja infrastrukture, uređenje naselja, poboljšanje zdravstvene zaštite (posebno dece i omladine),

– investicione aktivnosti usmerene prvenstveno na otvaranje novih radnih mesta i drugo).

4.3.5. Ruralno područje

Realizacija 2 prioriteta planiranog razvoja turizma zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– razvojni programi;.

– dalja planska razrada predviđena Prostornim planom.

Pravna regulativa

– utvrđivanje građevinskih područja sela.

Ekonomske mere

– uspostavljanje poreskih olakšica;

– definisanje kreditne politike u funkciji ulaganja u razvoj seoskih domaćinstava.

Organizacione mere

– uključivanje poljoprivrednih proizvođača u turističke programe;

– poboljšanje uslova za rad javnih službi i izgradnja objekata označenih kao prioritet.

4.3.6. Privredne delatnosti

Realizacija šest prioriteta planiranog razvoja privrede zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– donošenje programa razvoja (posebno za oblast poljoprivrede i turizma);

– aktivnosti na izradi i ažuriranju prostorno – planske dokumentacije (na lokalnom i regionalnom nivou).

Pravna regulativa

– donošenje opštinskih propisa koji stimulišu ulaganja u privredni razvoj.

Ekonomske mere

– uspostavljanje poreske politike u funkciji privlačenja domaćeg i stranog kapitala;

– definisanje kreditno – monetarne politike u funkciji favorizovanja ulaganja u mala preduzeća.

Organizacione mere

– revitalizacija i intenziviranje razvoja stočarstva (govedarstvo, svinjogojstvo, živinarstvo);

– razvoj voćarstva (obnova postojećih i podizanje novih dugogodišnjih zasada);

– melioracija livada i pašnjaka;

– zasnivanje plantaža lekovitog bilja;

– razvoj ribarstva na Bovanskom jezeru;

– razvoj pčelarstva;

– modernizacija postojećih prerađivačkih kapaciteta i izgradnja novih u centrima zajednica naselja (Sokobanja, Čitluk, Mužinac, Jošanica, Trubarevac, Mozgovo) i drugim naseljima koja poseduju razvojne potencijale (Dugo Polje, Milušinac, Rujište);

– organizacione aktivnosti nadležnih republičkih i opštinskih institucija za privlačenje domaćih i stranih investitora;

– planiranje i uređivanje građevinskog zemljišta na postojećim i novim lokacijama;

– modernizacija međumesnog saobraćaja u funkciji razvoja turizma;

– razvoj mreže objekata za snabdevanje (trgovina) posebno u seoskim naseljima – centrima zajednica sela;

– realizacija programa seoskog turizma;

– donošenje programa razvoja (posebno za oblast poljoprivrede i turizma);

– aktivnosti na izradi i ažuriranju prostorno – planske dokumentacije (na lokalnom i regionalnom nivou);

– realizacija programa domaće radinosti.

4.3.7. Javne službe

Realizacija 12 prioriteta planiranog razvoja javnih službi zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– definisanje strategije i politike razvoja javnih službi u skladu sa lokalnim uslovima i mogućnostima.

Pravna regulativa

– usklađivanje sa normativima i standardima u školstvu i zdravstvu;

– pravno obezbeđenje davalaca i korisnika usluga socijalne zaštite.

Ekonomske mere

– angažovanje sredstava Republike Srbije, opština (Sokobanja, Aleksinac, Knjaževac, Boljevac) i sredstava privatnih investitora.

Organizacione mere

– građevinska i funkcionalna rekonstrukcija i modernizacija područnih škola u centrima zajednica naselja u skladu sa prostornim normativima;

– prilagođavanje profila strukture potrebama društveno – ekonomskog razvoja u širim regionalnim okvirima;

– organizovanje specijalizovanog, subvencioniranog prevoza učenika;

– modernizacija lokalne i regionalne putne mreže;

– građevinska i funkcionalna rekonstrukcija ambulanti, prvenstveno u seoskim naseljima;

– centrima zajednica naselja;

– organizovanje različitih vidova zajedničkog stanovanja starih ljudi u centrima zajednica naselja;

– dogradnja Muzeja u Sokobanji;

– adaptacija stadiona Padina u Sokobanji;

– uređenje školskih dvorišta;

– razvoj mobilnih formi ustanova u predškolskom obrazovanju.

4.3.8. Saobraćaj i infrastrukturni sistemi

1. Realizacija osam prioriteta planiranog razvoja saobraćajne mreže zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– postizanje šireg konsenzusa za zaštitu koridora planiranih evropskih saobraćajnica koje se nalaze van granica Prostornog plana;

– uključivanje u dogovor opština koje su van granica Plana i grada Niša za dogradnju i modernizaciju predložene mreže koja se pruža na širem prostoru.

Pravna regulativa

– donošenje planskih akata za izgradnju primarnih saobraćajnih pravaca i objekata.

Ekonomske mere

– definisanje učešća republičkih i lokalnih organa u finansiranju izrade dokumentacije i realizacije planskih rešenja;

– definisanje ekonomskih mera kojima će se koristiti koncesije za izgradnju pojedinih saobrađajnih pravaca i objekata;

– korišćenje sredstva međunarodne zajednice za izgradnju kapitalnih objekata (autoput, železnička pruga) na prostoru koji tangira područje Prostornog plana.

Organizacione mere

– izrada planske i tehničke dokumentacije za izgradnju putne mreže i pratećih objekata;

– izrada Studije opravdanosti i planskog akta o izgradnji autoputa E-761 i E-771 i železničke pruge Zaječar-Ćićevac, na prostoru koji tangira područje Prostornog plana;

– donošenje akta o kategorizaciji puteva i tehničkoj regulaciji saobraćaja.

2. Mere za realizaciju prioriteta planiranih vodoprivrednih infrastrukturnih sistema definisani su u poglavlju 4.3.1.

3. Realizacija tri prioriteta planiranog razvoja elektroenergetske mreže zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– izrada odgovarajućih planova i projekata za trafo stanicu 110/35/10 kV „Sokobanja” i dalekovoda 110 kV „Sokobanja-Boljevac-Zaječar”.

Ekonomske mere

– korišćenje sredstava EPS-a.

Organizacione mere

– priprema zemljišta za kompleks trafo stanice u Sokobanji.

4. Realizacija prioriteta planiranog razvoja telekomunikacione mreže zahteva primenu sledećih mera:

Ekonomske mere

– sredstva Preduzeća „Telekom-Srbija”, na osnovu Dinamičkog plana za realizaciju magistralnih objekata.

4.3.9. Prostorni razvoj

Realizacija četiri prioriteta planiranog razvoja turizma zahteva primenu sledećih mera:

Plansko-programske razvojne mere

– sprovođenje politike upravljanja KČO definisane Nacionalnom strategijom, koja uključuje i učešće lokalne zajednice;.

– definisanje javne i privatne svojine;

– utvrđivanje politike zakupa zemljišta.

Pravna regulativa

– donošenje odluke o proglašenju Banje Jošanice za banju;

– zakonsko regulisanje javne i privatne svojine i admininistrativnog upisa.

Ekonomske mere

– sredstva opštine Sokobanja za deponiju i groblje;

– učešće sredstava Republike za deponiju;

– učešće raznih zainteresovanih subjekata, pravnih i privatnih lica, u finansiranju izrade planova, projekata ili raznih izgradnji;

– razni partnerski odnosi za realizaciju investicija od zajedničkog interesa;

– razvijanje finansijskog tržišta.

Organizacione mere

– priprema zemljišta za sanitarnu deponiju KČO;

– priprema zemljišta za groblje Sokobanje;

– kontrola zemljišne politike.

4.4. Dalja razrada Prostornog plana

U procesu daljeg razrađivanja Prostornog plana uslediće:

– izrada Programa zaštite izvorišta vodosnabdevanja i ostalih voda i vodnog zemljišta;

– izrada Programa razvoja turizma na području Prostornog plana, uz ugrađivanje primenljivih odrednica studije-monografije „Sokobanja-osnove i koncept održivog razvoja turizma”;

– izrada studije izbora lokacije za novo gradsko groblje Sokobanje, i izrada investiciono-tehničke dokumentacije;

– izrada prostornih planova opština čiji su delovi obuhvaćeni ovim Prostornim planom (opština Aleksinac, Sokobanja, Knjaževac i Boljevac);

– izrada (u orijentacionim granicama građevinskog područja utvrđenim Prostornim planom) GP-a Sokobanje i Banje Jošanice sa jezerom „Žučkovac“ i podbranskim sportskim centrom ;

– izrada planova opšteg uređenja (u orijentacionim granicama građevinskog područja utvrđenim Prostornim planom), za naselja označena kao turistička (Žučkovac sa jezerom „Vrmdža” i podbranskim sportskim centrom; Nikolinac sa jezerom „Nikolinac”, Blendija sa jezerom „Blendija”), koja će, na osnovu Programa razvoja turizma, imati prioritet u razvoju;

– izrada planova opšteg uređenja za centre zajednica naselja (Čitluk, Trubarevac, Mužinac) i za nova vikend naselja (na relaciji Sokobanja-Trgovište i Sokobanja-Blendija na potezu Prevalac.).

– izrada posebnih programa i urbanističkih planova za planirane sportsko-rekreativne centre (u podbranskom delu akumulacije Bovan sa turističkim informativnim punktom i u ataru sela Trubarevac).

– izrada projekata za nove objekte i deonice mreža saobraćajne i tehničke infrastrukture;

– navedeni planovi, programi i projekti moraju sadržati stratešku procenu uticaja na životnu sredinu, u skladu članom 35. Zakona o zaštiti životne sredine.

4.5. Etape realizacije

Prostorni plan će se realizovati u više etapa. Za vremenski raspon etapa realizacije usvojeni su implementacioni periodi. Kratkoročni razvojni programi treba da prate sadržaj paralelne etape realizacije (odnosno implementacionog perioda).

4.5.1. I etapa realizacije (2009 – 2013. godine)

Radi odlučivanja o realizaciji u prvoj etapi, utvrđeni su prioriteti u potrebama.

Prioriteti u realizaciji rešenja Prostornog plana utvrđeni su u kontekstu opredeljenja da prva etapa realizacije Prostornog plana obuhvati prvi implementacioni period (poglavlje 4.1: „Lista prioritetnih aktivnosti za implementaciju prostornog plana”).

4.5.2. Sledeće etape realizacije (2014 – 2030. godine)

Elementi za svaku sledeću etapu realizacije utvrdiće se pri kraju prethodne etape (tj. implementacionog perioda) posle provere realizovanog.

Za period od 2014-2030. godine evidentirane su ukupne, preostale aktivnosti za realizaciju Prostornog plana.

U oblasti vodoprivrede predviđena je:

1. nastavak izgradnje regionalnog sistema „Bovan” i javnih vodovoda seoskih naselja za vodosnabdevanje naselja smeštenih na području sliva u srednjem toku Moravice orijentisanih na regionalni sistem „Bovan”;

2. izgradnja javnih vodovoda seoskih naselja za vodosnabdevanje naselja smeštenih na području sliva u gornjem toku Moravice orijentisanih na akumulacije „Rujište1” i „Levovik”;

3. izgradnja kanalizacionih sistema za sva naselja;

4. izgradnja tipskih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pojedinačno za svako seosko ili grupu seoskih naselja. Prvenstveno za ona, koja su na slivu vodotokova predviđenih za izgradnju akumulacija namenjenih za vodosnabdevanje;

5. sanacija erozionih i bujičnih žarišta na slivu. Prvenstveno se daje onim slivovima na kojima se predviđa izgradnja akumulacija namenjenih vodosnabdevanju;

6. dislokacija postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda izvan naselja Sokobanja;.

7. izgradnja svih ostalih akumulacija.

U oblasti turizma, u periodu posle prvog implementacionog, igrađivaće se smeštajni i prateći kapaciteti u Sokobanji, Banji Jošanici (prema Predlogu za utvrđivanje područja banje Jošanice, jun 2002. godine) i u seoskim naseljima.

Aktivnosti u oblasti saobraćaja, predviđene za period posle prvog implementacionog, su:

-izgradnja regionalnog puta R-121a na novoj trasi van naselja Jošanica i Žučkovac;

-izrada projektne dokumentacije i izgradnja denivelisanih ukrštaja puteva R-121 i R-120;

-izrada projektne dokumentacije i izgradnja obilaznice puta R-120, zapadno od Sokobanje;

-izgradnja žičare na pravcu Sokobanja-Ozren i vrelo Moravice-Stojin vrh; akumulacije;

-izgradnja prilaznih puteva do akumulacija sa izgradnjom parkinga nizvodno od

-dogradnja lokalne putne mreže;

-rekonstrukcija i modernizacija svih putnih pravaca sa učešćem savremenih kolovoznih zastora od 100%;

-realizacija pešačkih – šetnih staza oko akumulacija;

-izgradnja autobuskih stanica manjeg kapaciteta u Jošanici i Čitluku;

-izrada tehničke dokumentacije i izgradnja heliodroma.

U ostalim oblastima, u periodu posle prvog implementacionog, nastaviće se za započetim aktivnostima.

4.6. Sadržaj grafičkog dela

(referalne karte) razmera

Rk 1. Namena prostora; 1:50.000

Rk 2. Mreža naselja i funkcija, javnih službi i infrastrukturnih sistema; 1:50.000

Rk 3. Zaštita životne sredine, prirodnih vrednosti i nepokretnih kulturnih dobara i turizam 1:50.000