PREDLOG ZAKONA
O STANDARDIZACIJI
I. OSNOVNE ODREDBE
Član 1.
Ovim zakonom uređuju se načela i ciljevi standardizacije u Republici Srbiji, organizovanje i delatnost nacionalnog tela za standardizaciju, kao i donošenje, objavljivanje i primena srpskih standarda i srodnih dokumenata.
Član 2.
Ovaj zakon se primenjuje na standarde i srodne dokumente koje donosi i objavljuje nacionalno telo za standardizaciju u Republici Srbiji, kao i na međunarodne standarde i srodne dokumente priznatih međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju iz člana 3. tač. 12) i 13) ovog zakona koji predstavljaju osnovu za donošenje srpskih standarda.
Član 3.
Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:
1) standardizacija je skup koordiniranih aktivnosti na donošenju standarda i srodnih dokumenata;
2) standard je javno dostupan dokument, utvrđen konsenzusom i donet od priznatog tela, u kome se za opštu i višekratnu upotrebu utvrđuju pravila, zahtevi, karakteristike, uputstva, preporuke ili smernice za aktivnosti ili njihove rezultate, radi postizanja optimalnog nivoa uređenosti u određenoj oblasti u odnosu na postojeće ili moguće probleme;
3) međunarodni standard je standard koji je donela međunarodna organizacija za standardizaciju;
4) evropski standard je standard koji je donela evropska organizacija za standardizaciju;
5) srpski standard je standard koji je donelo nacionalno telo za standardizaciju u Republici Srbiji;
6) srodni dokument je dokument (npr. tehnička specifikacija, tehnički izveštaj, uputstvo) koji je donela međunarodna ili evropska organizacija za standardizaciju, odnosno nacionalno telo za standardizaciju u Republici Srbiji i koji je dostupan javnosti, a ne ispunjava uslove da bude donet kao srpski standard;
7) zainteresovana strana je organ državne uprave, privredno društvo, preduzetnik, organizacija potrošača i drugo pravno ili fizičko lice koje pokazuje interes za standardizaciju;
8) konsenzus je načelna saglasnost o bilo kom značajnom pitanju, postignuta tako da se uzmu u obzir stanovišta svih zainteresovanih strana i da se usaglase svi suprotstavljeni stavovi, pri čemu se pod konsenzusom ne podrazumeva jednoglasnost u donošenju standarda;
9) donošenje standarda ili srodnog dokumenta je skup koordiniranih aktivnosti koje započinju usvajanjem predloga za donošenje standarda ili srodnog dokumenta, a završavaju se donošenjem akta kojim se proglašava da je standard ili srodni dokument donet;
10) ocenjivanje usaglašenosti proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardima je aktivnost kojom se utvrđuje da li su ispunjeni zahtevi sadržani u srpskim standardima;
11) nacionalni znak usaglašenosti je oznaka kojom se, u skladu sa pravilima nacionalnog tela za standardizaciju u Republici Srbiji, potvrđuje usaglašenost proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardom;
12) međunarodne organizacije za standardizaciju jesu organizacije u koje se mogu učlaniti odgovarajuća nacionalna tela za standardizaciju bilo koje države, i to:
– Međunarodna organizacija za standardizaciju (ISO);
– Međunarodna elektrotehnička komisija (IEC);
-Međunarodna unija za telekomunikacije, Sektor za standardizaciju telekomunikacija (ITU).
13) evropske organizacije za standardizaciju jesu organizacije u koje se mogu učlaniti odgovarajuća nacionalna tela za standardizaciju evropskih država, i to:
-Evropski komitet za standardizaciju (CEN);
-Evropski komitet za standardizaciju u oblasti elektrotehnike (CENELEC);
– Evropski institut za standarde iz oblasti telekomunikacija (ETSI).
Član 4.
Standardizacija u Republici Srbiji zasniva se na sledećim načelima:
1) pravu na dobrovoljno učešće svih zainteresovanih strana prilikom donošenja srpskih standarda;
2) konsenzusu zainteresovanih strana;
3) sprečavanju prevladavanja pojedinačnih interesa nad zajedničkim interesom zainteresovanih strana;
4) preglednosti postupka standardizacije i dostupnosti javnosti srpskih standarda i srodnih dokumenata;
5) međusobnoj usklađenosti srpskih standarda i srodnih dokumenata;
6) uzimanju u obzir stanja razvijenosti tehnike i pravila međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju i odgovarajućih međunarodnih sporazuma;
7) .jednakom tretmanu inostranih proizvoda ili usluga i istih ili sličnih domaćih proizvoda ili usluga, u skladu sa potvrđenim međunarodnim sporazumima čiji je potpisnik Republika Srbija.
Član 5.
Ciljevi standardizacije u Republici Srbiji su:
1) unapređivanje zaštite života, zdravlja i bezbednosti ljudi, životinja i biljaka, kao i zaštite životne sredine;
2) poboljšavanje kvaliteta proizvoda, procesa i usluga, njihova tipizacija, kompatibilnost i zamenljivost;
3) obezbeđivanje jedinstvene tehničke osnove;
4)…razvoj i unapređivanje proizvodnje i prometa proizvoda, izvođenja radova, odnosno vršenja usluga kroz razvoj međunarodno usklađenih standarda radi efikasnog korišćenja rada, materijala i energije;
5) unapređivanje međunarodne trgovine, sprečavanjem ili otklanjanjem nepotrebnih tehničkih prepreka.
II. NACIONALNO TELO ZA STANDARDIZACIJU
Član 6.
Radi ostvarivanja ciljeva iz člana 5. ovog zakona, Vlada će odlukom osnovati Institut za standardizaciju Srbije (u daljem tekstu: Institut), kao nacionalno telo za standardizaciju u Republici Srbiji.
Institut je ustanova koja se upisuje u sudski registar.
Sredstva kojima posluje Institut su u državnoj svojini.
Na pitanja osnivanja, organizacije i rada Instituta, koja nisu posebno uređena ovim zakonom, primenjuju odredbe zakona kojim se uređuju javne službe.
Član 7.
Institut obavlja sledeće poslove:
1) donosi, objavljuje, preispituje i povlači srpske standarde, u skladu sa pravilima Instituta;
2) daje tumačenje srpskih standarda, kao i tumačenje primene srpskih standarda, na zahtev zainteresovane strane;
3) obezbeđuje usaglašenost srpskih standarda sa međunarodnim i evropskim standardima;
4) vodi registar donetih i povučenih srpskih standarda, u skladu sa pravilima Instituta;
5) učestvuje u izradi i preispitivanju međunarodnih i evropskih standarda, u oblastima koje su od interesa za Republiku Srbiju;
6) sarađuje sa međunarodnim i evropskim organizacijama za standardizaciju i nacionalnim telima za standardizaciju država potpisnica odgovarajućih sporazuma iz oblasti standardizacije;
7) izvršava zadatke u vezi sa standardizacijom, u skladu sa obavezama iz potvrđenih međunarodnih sporazuma čiji je potpisnik Republika Srbija;
8) obezbeđuje dostupnost javnosti donetih i povučenih srpskih standarda, publikacija, kao i standarda i publikacija odgovarajućih međunarodnih, evropskih i nacionalnih tela za standardizaciju i vrši njihovu prodaju;
9) dostavlja obaveštenje, na zahtev organa državne uprave, o tome da li je u oblasti koja se uređuje tehničkim propisom donet odgovarajući srpski standard ili predstoji njegovo donošenje, odnosno da li postoji odgovarajući međunarodni ili evropski standard;
10) deluje kao informativni centar za standarde, za informisanje i obaveštavanje o standardima, u skladu sa zahtevima predviđenim u odgovarajućim međunarodnim sporazumima i obavezama koje proizlaze iz članstva u odgovarajućim međunarodnim i evropskim organizacijama za standardizaciju;
11) predstavlja i zastupa interese standardizacije u Republici Srbiji u međunarodnim i evropskim organizacijama za standardizaciju;
12) odobrava upotrebu nacionalnog znaka usaglašenosti sa srpskim standardima, u skladu sa pravilima Instituta;
13) donosi pravila na osnovu kojih se donose, objavljuju, preispituju i povlače srpski standardi;
14) poverava zainteresovanim stranama, u skladu sa svojim pravilima, izradu predloga srpskih standarda u specifičnim oblastima;
15) promoviše primenu srpskih standarda;
16) obavlja i druge poslove iz oblasti standardizacije, u skladu sa zakonom i odlukom o osnivanju.
Poslovi koje obavlja Institut iz stava 1. tač. 1), 2), 4), 8), 13), 14) i 15) ovog člana odnose se i na srodne dokumente.
Poslove iz stava 1. ovog člana Institut ne obavlja radi sticanja dobiti.
Način informisanja i obaveštavanja iz stava 1. tačka 10) ovog člana uređuje se propisom koji donosi Vlada.
Član 8.
Članovi Instituta mogu biti privredna društva, druga pravna lica ili preduzetnici, koji su osnovani po propisima Republike Srbije, kao i fizička lica koja su državljani Republike Srbije.
Članstvo u Institutu je dobrovoljno.
Član Instituta ima pravo da učestvuje u radu organa Instituta i upravljanju Institutom u skladu sa ovim zakonom, odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
Član Instituta ima pravo na poseban popust kod: kupovine standarda, srodnih dokumenata i drugih publikacija; plaćanja naknade za druge usluge koje vrši Institut u obavljanju poslova standardizacije; plaćanja naknade za učešće na seminarima, konferencijama, savetovanjima i drugim stručnim skupovima koje Institut organizuje samostalno ili u saradnji sa drugim pravnim licima i organizacijama, kao i na druge pogodnosti u skladu sa odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
Član Instituta ima obavezu da plaća članarinu, učestvuje u ostvarivanju ciljeva, programa i planova Instituta, promoviše primenu srpskih standarda i srodnih dokumenata, u skladu sa odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
Prava i obaveze člana Instituta, način sticanja i prestanka statusa člana Instituta, kriterijumi za utvrđivanje visine članarine, kao i kriterijumi za utvrđivanje posebnog popusta iz stava 4. ovog člana, bliže se uređuju odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
Član 9.
Sredstva za rad Instituta obezbeđuju se:
1) naplatom članarine;
2) prodajom srpskih standarda, srodnih dokumenata i drugih publikacija;
3) naplatom usluga;
4) iz budžeta Republike Srbije;
5) iz drugih izvora, u skladu sa zakonom.
Potrebna sredstva za rad utvrđuju se godišnjim programom rada Instituta, u skladu sa odlukom o osnivanju.
Sredstva za članarine Instituta u evropskim i međunarodnim organizacijama za standardizaciju, koja se utvrđuju godišnjim programom rada Instituta, obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije.
Član 10.
Organi Instituta su:
skupština;
2) upravni odbor;
3) direktor;
4) nadzorni odbor.
Način obrazovanja organa iz stava 1. ovog člana, njihov delokrug, izbor i mandat članova organa, način odlučivanja i druga pitanja od značaja za rad organa, uređuju se odlukom o osnivanju.
Poslovanje i upravljanje Institutom, kao i način rada organa iz stava 1. ovog člana, bliže se uređuju statutom Instituta.
Član 11.
U Institutu se obrazuju stručni saveti i komisije kao stručna tela.
Stručni saveti iz stava 1. ovog člana obrazuju se radi usmeravanja stručnog rada u pojedinim oblastima standardizacije, u skladu sa odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
Komisije iz stava 1. ovog člana obrazuju se radi donošenja standarda i srodnih dokumenata, u skladu sa pravilima Instituta.
Oblasti standardizacije za koje se obrazuju stručni saveti, način obrazovanja stručnih saveta i komisija, kao i druga pitanja od značaja za njihov rad, uređuju se odlukom o osnivanju i statutom Instituta.
III. DONOŠENjE I OBJAVLjIVANjE SRPSKIH STANDARDA
Član 12.
Srpski standardi donose se i objavljuju u skladu sa ovim zakonom i pravilima Instituta koja su usklađena sa pravilima međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju i Kodeksom dobre prakse za izradu, donošenje i primenu standarda iz Sporazuma o tehničkim preprekama trgovini Svetske trgovinske organizacije.
Kao osnova za donošenje srpskih standarda koriste se, po pravilu, međunarodni standardi i srodni dokumenti. U slučaju da u određenoj oblasti ne postoji međunarodni standard ili je važeći međunarodni standard neodgovarajući, kao osnova se mogu koristiti evropski ili nacionalni standardi i srodni dokumenti drugih država.
Institut u svom glasilu objavljuje obaveštenje o pokretanju postupka za donošenje srpskog standarda, a kada je to neophodno i za srodni dokument, kao i obaveštenje o stavljanju standarda, odnosno srodnog dokumenta na javnu raspravu.
Član 13.
Akt kojim se proglašava da je standard ili srodni dokument donet, kao i akt o povlačenju srpskog standarda ili srodnog dokumenta donosi nadležni organ Instituta, u formi rešenja, u skladu sa odlukom o osnivanju.
Rešenje iz stava 1. ovog člana objavljuje se u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
Danom objavljivanja rešenja kojim se proglašava da je standard ili srodni dokument donet, taj standard ili srodni dokument postaje dostupan javnosti.
Član 14.
Srpski standard, odnosno srodni dokument, označava se oznakom koja počinje skraćenicom SRPS, u skladu sa pravilima Instituta.
Nije dozvoljena upotreba skraćenice SRPS za označavanje drugih dokumenata.
Član 15.
Srpski standardi donose se i objavljuju na srpskom jeziku i pismu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje službena upotreba jezika i pisma.
Izuzetno, kada je osnova za donošenje srpskog standarda, standard, odnosno srodni dokument iz člana 12. stav 2. ovog zakona, srpski standard može biti objavljen i na jednom od zvaničnih jezika evropskih organizacija za standardizaciju.
Član 16.
Srpski standard i srodni dokument objavljuju se kao posebna izdanja Instituta u štampanom, odnosno elektronskom obliku.
Autorsko pravo na srpskom standardu i srodnom dokumentu pripada Institutu, u skladu sa zakonom kojim se uređuju autorska i srodna prava.
Umnožavanje, u celini ili delimično, kao i distribucija srpskih standarda i srodnih dokumenata, dozvoljeni su samo uz saglasnost Instituta.
IV. PRIMENA SRPSKIH STANDARDA
Član 17.
Primena srpskih standarda i srodnih dokumenata je dobrovoljna.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, ako se tehnički propis poziva na srpski standard tako da je ispunjavanje zahteva tog standarda jedini način da se postigne usaglašenost sa zahtevima iz tehničkog propisa, takav standard se primenjuje kao tehnički propis.
Član 18.
Usaglašenost proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardom iz člana 17. stav 1. ovog zakona može se potvrditi deklaracijom o usaglašenosti koju izdaje proizvođač ili davalac usluge.
Davalac deklaracije o usaglašenosti potvrđuje da je ispunio sve zahteve iz standarda.
Deklaracijom o usaglašenosti iz stava 2. ovog člana, smatra se i stavljanje oznake standarda na proizvod, njegovu ambalažu ili prateću dokumentaciju.
Član 19.
Institut odobrava upotrebu nacionalnog znaka usaglašenosti, u skladu sa pravilima Instituta.
Telo za ocenjivanje usaglašenosti koje obavlja sertifikaciju može, u skladu sa svojim pravilima, odobriti upotrebu svog znaka usaglašenosti kojim se potvrđuje da su proizvodi, procesi i usluge usaglašeni sa srpskim standardima.
V. NADZOR
Član 20.
Nadzor nad radom Instituta u obavljanju poslova standardizacije iz člana 7. ovog zakona, vrši ministarstvo nadležno za poslove standardizacije.
VI. PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Član 21.
Danom stupanja na snagu ovog zakona Institut za standardizaciju Srbije, osnovan Odlukom o osnivanju Instituta za standardizaciju Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 16/07), nastavlja sa radom.
Odluka o osnivanju Instituta za standardizaciju Srbije iz stava 1. ovog člana, uskladiće sa odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 22.
Postojeći srpsko-crnogorski standardi i srodni dokumenti čija oznaka počinje akronimom SCS, a koji su doneti do dana stupanja na snagu ovog zakona, postaju srpski standardi i srodni dokumenti.
Oznake postojećih standarda i srodnih dokumenata, označenih skraćenicom JUS i akronimom SCS, zamenjuju se oznakom koja počinje skraćenicom SRPS, najkasnije donošenjem njihovih izmena i dopuna.
Član 23.
Srpski standardi čija je primena obavezna, osim standarda iz člana 17. stav 2. ovog zakona, postaju dobrovoljni 30. juna 2009. godine.
Odredbe pravilnika, odnosno rešenja o jugoslovenskim standardima, koji su doneti do dana stupanja na snagu Zakona o standardizaciji („Službeni list SRJ”, br. 30/96, 59/98, 70/01 i 8/03), koje propisuju obaveznost jugoslovenskih standarda, u celini ili delimično, prestaju da važe 30. juna 2009. godine.
Član 24.
Do donošenja podzakonskog propisa iz člana 7. stav 4. ovog zakona primenjuju se Uredba o načinu informisanja i obaveštavanja o tehničkim propisima, standardima i ocenjivanju usaglašenosti („Službeni glasnik RS”, broj 126/07).
Vlada će propis iz člana 7. stav 4. ovog zakona doneti u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 25.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o standardizaciji („Službeni list SCG”, broj 44/05).
Član 26.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
OBRAZLOŽENjE ZAKONA O STANDARDIZACIJI
I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje Zakona o standardizaciji sadržan je u članu 97. tačka 6. Ustava Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 89/06), kojim se utvrđuje da Republika Srbija, uređuje i obezbeđuje, između ostalog, jedinstveno tržište, pravni položaj privrednih subjekata i sistem obavljanja pojedinih privrednih i drugih delatnosti.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Oblast standardizacije je do 2006. godine bila u nadležnosti SFRJ, SRJ i državne zajednice Srbija i Crna Gora.
Zakon o standardizaciji („Službeni list SCG“, broj 44/05), koji se, po prestanku državne zajednice, primenjuje kao republički zakon, po prvi put oblast standardizacije uređuje kao posebnu oblast izdvojenu od tehničkih propisa, ocenjivanja usaglašenosti sa tehničkim propisima i akreditacije na regulisanom području.
Naime, prema ranijem Zakonu o standardizaciji („Službeni list SRJ“, br. 30/96, 59/96, 70/01 i 8/03), kao i prethodnim zakonima, oblast standardizacije je, pored aktivnosti koje se odnose na donošenje standarda, obuhvatala i poglavlja koja se odnose na tehničke propise, utvrđivanje usaglašenosti, akreditaciju, sertifikaciju, ispitivanje proizvoda, kontrolu usaglašenosti, tehnički nadzor, deklarisanje, označavanje, pakovanje proizvoda, inspekcijski nadzor i dr. Za obavljanje navedenih aktivnosti bilo je nadležno više organa (Savezni zavod za standardizaciju- za donošenje i objavljivanje standarda, Jugoslovensko akreditaciono telo-za obavljanje poslova akreditacije i tadašnja savezna ministarstva-za donošenje tehničkih propisa u svojoj nadležnosti). U ranijem periodu, od 1977. godine do 1996. godine, Savezni zavod za standardizaciju je donosio tehničke propise, a u periodu pre 1977. godine to su radili resorni savezni organi (sekretarijati, komiteti i sl.).
Takođe, odredbama važećeg Zakona o standardizaciji po prvi put je organizacija za standardizaciju Srbije i Crne Gore (Institut za standardizaciju Srbije i Crne Gore) osnovana kao samostalna neprofitna organizacija, van sistema državne uprave.
S obzirom na to da je neposredno posle donošenja Uredbe o osnivanju Instituta za standardizaciju Srbije i Crne Gore („Službeni list SCG“, broj 22/06) prestala da postoji državna zajednica Srbija i Crna Gora, nije došlo do obrazovanja organa Instituta za standardizaciju Srbije i Crne Gore i njegovog upisa u sudski registar.
Uredbom o položaju pojedinih institucija bivše Srbije i Crne Gore i Službi Saveta ministara („Službeni glasnik RS”, br. 49/06, 63/06 i 99/07), Institut za standardizaciju Srbije i Crne Gore promenio je naziv u Institut za standardizaciju Srbije.
Vlada je, radi usaglašavanja sa pravnim sistemom Republike Srbije, donela Odluku o osnivanju Instituta za standardizaciju Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 16/07).
Osnivanje Instituta za standardizaciju Srbije (u daljem tekstu: Institut) izvršeno je prema opšte prihvaćenim principima na kojima su organizovana nacionalna tela za standardizaciju u zemljama Evropske unije (EU). Osnovni cilj transformacije nacionalnog tela za standardizaciju, od organa državne uprave do ustanove, jeste da se stvore mogućnosti da Institut u narednom periodu (kada ispuni ostale postavljene uslove) stekne status punopravnog člana u evropskim organizacijama za standardizaciju, što je jedan od preduslova za priključenje Republike Srbije Evropskoj uniji (EU). Iz istih razloga identičnu ili vrlo sličnu rekonfiguraciju svojih nacionalnih organizacija za standardizaciju, morale su da izvrše i druge zemlje u našem okruženju.
Imajući u vidu novonastalu situaciju posle prestanka postojanja državne zajednice, kao i potrebu ispunjavanja zahteva za članstvo Republike Srbije u Svetskoj trgovinskoj organizaciji (STO) i EU, pokazalo se kao neophodno da Republika Srbija, kao samostalna i suverena država, donese svoj Zakon o standardizaciji, radi:
usklađivanja sa pravnim sistemom Republike Srbije i unapređenja uloge standardizacije u osavremenjavanju tehničkog zakonodavstva Republike Srbije;
usaglašavanja sa pravilima Sporazuma o tehničkim preprekama u trgovini (TVT);
usaglašavanja uloge standardizacije u zakonodavstvu Republike Srbije sa ulogom koju standardizacija ima u zakonodavstvu EU.
Iako se rešenja novog Zakona o standardizaciji (u daljem tekstu: Zakon), u osnovi, bitno ne razlikuju od rešenja iz važećeg Zakona o standardizaciji, ovaj zakon preciznije uređuje:
odnos prema granskoj standardizaciji (železnički, avio, rečni saobraćaj, odbrana i sl.);
pravni položaj i organizaciju Instituta;
prvenstvenu upotrebu međunarodnih standarda, kao osnove za izradu srpskih standarda;
postupak donošenja srpskih standarda i proglašenja da su doneti;
dobrovoljnu primenu standarda;
ocenjivanje usaglašenosti proizvoda, procesa i usluga sa standardima.
Takođe, precizno je utvrđen datum od kada postojeći standardi sa obaveznom primenom počinju da se primenjuju kao dobrovoljni, odnosno datum od kada prestaju da važe odredbe akata kojima je propisana obaveznost primene standarda (preko 8000 standarda).
Rešenja Zakona omogućavaju:
1) Nastavak preuzimanja međunarodnih i evropskih standarda u sistem srpskih standarda (samo tokom sprovođenja Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju očekuje se pruzimanje 80% evropskih standarda, kao izričita obaveza Republike Srbije);
2) Zainteresovanim stranama za standardizaciju (privredni subjekti, organi državne uprave, udruženja potrošača i dr.) da učestvuju u kreiranju politike standardizacije i u radu Instituta;
3) Informisanje u oblasti standardizacije, kao i prodaju međunarodnih, evropskih i standarda drugih, razvijenih, zemalja.
Prilikom izrade Zakona, predlagač je uzeo u obzir:
Direktivu 98/34/EZ o proceduri za obezbeđenje informacija u oblasti standarda i tehničkih propisa;
Dokumente Međunarodne organizacije za standardizaciju (ISO) o organizovanju i odgovornosti za funkcije u oblasti standardizacije njenih članica;
Sporazum o tehničkim preprekama trgovini Svetske trgovinske organizacije (TVT) i njegov aneks-Kodeks dobre prakse za izradu, donošenje i primenu standarda (koji je 1. januara 1998. godine potpisao Zavod za standardizaciju – pravni prethodnik Instituta, kao punopravna članica ISO);
Uslove Evropskog komiteta za standardizaciju (CEN) i Evropskog komiteta za standardizaciju u oblasti elektrotehnike (CENELEC), koje će Republika Srbija i Institut morati da ispune da bi Institut postao punopravna članica tih organizacija;
Obaveze koje proizilaze iz članstva u međunarodnim organizacijama za standardizaciju i telima Ujedinjenih nacija koja se bave standardizacijom.
Donošenje ovog zakona i uspešno organizovanje i rad Instituta (kao i drugih institucija iz oblasti infrastrukture kvaliteta) predstavljaju bitne preduslove za brže pristupanje STO i EU.
III. OBJAŠNjENjE OSNOVNIH PRAVNIH INSTITUTA I POJEDINAČNIH REŠENjA
Čl. 1. do 3. uređuju predmet, primenu Zakona i značenje pojedinih izraza. Ovaj zakon uređuje načela i ciljeve standardizacije u Republici Srbiji, organizovanje i delatnost nacionalnog tela za standardizaciju, donošenje, objavljivanje i primenu srpskih standarda i srodnih dokumenata.
Zakon se primenjuje na sve standarde i srodne dokumente koje donosi i objavljuje nacionalno telo za standardizaciju u Republici Srbiji, kao i na međunarodne standarde i srodne dokumente priznatih međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju iz člana 3. stav 1. tač. 12. i 13. ovog zakona.
To znači da je reč o standardima i srodnim dokumentima koje donosi Institut, kao priznato nacionalno telo za standardizaciju, koje se u svom radu povezuje isključivo sa međunarodnim (ISO, IEC, ITU) i evropskim organizacijama za standardizaciju (CEN, CENELEC, ETSI), čije je članstvo otvoreno uglavnom za odgovarajuća nacionalna tela za standardizaciju. To, takođe, znači da se Institut neće uključivati u rad drugih međunarodnih organizacija za standardizaciju (npr. CAC – Codex Alimentarius Commision; FID –International Federation for Information and Documentation; ICAO–International Civil Aviation Organization; UIC–International Union of Railways) ili evropskih organizacija za standardizaciju (npr. ECMA–European Computer Manufacturer Association; UN/ECE–UN Economic Commision for Europe). Naime, navedene organizacije za standardizaciju donose standarde koji se prevashodno odnose na proizvode, procese i usluge iz specifičnih oblasti privrednog i društvenog života kao što su železnički, vazdušni, pomorski i rečni saobraćaj, svemirska tehnologija, vojna industrija, računovodstvene usluge i dr. Privredni i drugi subjekti koji su zainteresovani za standardizaciju u navedenim oblastima mogu samostalno donositi dokumente koje, u skladu sa svojim pravilima, nazivaju standardima i koje primenjuje uži krug specifičnih korisnika (npr. veliki privredni sistemi, kao što su Mercedes, Sony Ericson, mogu donositi standarde iz oblasti svog poslovanja; Ministarstvo odbrane može da donosi standarde iz oblasti odbrane; Ministarstvo za infrastrukturu može da donosi standarde iz oblasti vazdušnog, železničkog i pomorskog saobraćaja). Osim toga, takvi subjekti mogu samostalno da se uključuju u rad specijalizovanih međunarodnih organizacija za standardizaciju.
U pogledu značenja pojedinih izraza, predlagač je imao u vidu definicije i izraze iz referentnih dokumenata (srpski i međunarodni standardi, dokumenti EU), koje je uz neophodne korekcije, prilagođavao smislu i potrebama ovog zakona, vodeći računa da prilikom definisanja pojmova ne odstupi od njihove suštine.
Čl. 4. do 5. propisana su načela i ciljevi standardizacije u Republici Srbiji. Načela su: pravo na dobrovoljno učešće svih zainteresovanih strana prilikom donošenja srpskih standarda; konsenzus zainteresovanih strana; sprečavanje prevladavanja pojedinačnih interesa nad zajedničkim interesom zainteresovanih strana; preglednost postupka standardizacije i dostupnost javnosti srpskih standarda; međusobna usklađenosti srpskih standarda; uzimanje u obzir stanja razvijenosti tehnike i pravila međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju i relevantnih međunarodnih ugovora; jednak tretman inostranih proizvoda ili usluga i istih ili sličnih domaćih proizvoda ili usluga, u skladu sa potvrđenim međunarodnim sporazumima, čiji je potpisnik Republika Srbija.
Ciljevi standardizacije su: unapređivanje zaštite života, zdravlja i bezbednosti ljudi, životinja i biljaka i zaštite životne sredine; poboljšavanje kvaliteta proizvoda, procesa i usluga, utvrđivanje njihove namene, njihova tipizacija, kompatibilnost i zamenljivost; obezbeđivanje jedinstvene tehničke osnove; razvoj i unapređivanje proizvodnje i prometa proizvoda, izvođenja radova, odnosno vršenja usluga kroz razvoj međunarodno usklađenih standarda radi efikasnog korišćenja rada, materijala i energije; unapređivanje međunarodne trgovine sprečavanjem ili otklanjanjem nepotrebnih tehničkih prepreka.
Čl. 6. do 11. uređuje se osnivanje i organizacija Instituta kao nacionalnog tela za standardizaciju, sa pravnim položajem ustanove, čiji je osnivač Republika Srbija, i na koju se primenjuju odredbe Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 42/91, 71/94 i 79/05). Takođe, uređuje se delatnost Instituta, odnosno poslovi koje obavlja Institut; članstvo u Institutu koje je dobrovoljno, kao i osnovna prava i obaveze člana Instituta, s tim što je predviđeno da se ta prava i obaveze bliže urede aktom o osnivanju odnosno statutom Instituta. Zakon uređuje da su sredstva kojima posluje Institut u državnoj svojini, a da se sredstva za rad Instituta obezbeđuju: naplatom članarine; prodajom standarda, srodnih dokumenata i drugih publikacija; naplatom usluga; iz budžeta Republike Srbije i iz drugih izvora.
Za razliku od važećeg zakona, predlagač je predvideo da su organi Instituta: skupština, upravni odbor, direktor i nadzorni odbor, a ne i stručni saveti. Naime, novim zakonom predviđeno je obrazovanje stručnih saveta za pojedine oblasti standardizacije i komisija za donošenje standarda i srodnih dokumenata, kao stručnih tela Instituta. Na ovaj način se precizno i jasno razdvaja funkcija organa koja se ogleda u upravljanju i rukovođenju radom Instituta od uloge stručnih tela koja neposredno usmeravaju stručni rad u pojedinim oblastima standardizacije i neposredno učestvuju u izradi i preispitivanju standarda.
Čl. 12. do 16. uređeno je donošenje i objavljivanje standarda. Tako, npr. u članu 12. predviđeno je da se srpski standardi donose i objavljuju u skladu sa ovim zakonom i pravilima Instituta koja su usklađena sa pravilima međunarodnih i evropskih organizacija za standardizaciju i Kodeksom dobre prakse za izradu, donošenje i primenu standarda iz Sporazuma o tehničkim preprekama trgovini Svetske trgovinske organizacije. Takođe, predviđeno je da se kao osnova za donošenje srpskih standarda, po pravilu, koriste međunarodni standardi i srodni dokumenti. U slučaju da u određenoj oblasti ne postoji međunarodni standard ili je postojeći međunarodni standard neodgovarajući, kao osnova se mogu koristiti evropski ili nacionalni standardi i srodni dokumenti drugih država. Ova odredba Zakona je potpuno usklađena sa odredbama TVT sporazuma po kome se prednost daje međunarodnim standardima u odnosu na regionalne (evropske) standarde kao osnove za donošenje nacioalnih standarda, što predstavlja novinu u odnosu na važeći zakon.
Članom 13. uređen je postupak donošenja, odnosno povlačenja srpskih standarda i srodnih dokumenata, dok je u članu 14. uređeno da se srpski standardi i srodni dokumenati označavaju oznakom koja počinje skraćenicom SRPS, u skladu sa pravilima Instituta. Takođe, u članu 13. se, po prvi put, decidirano određuje kada doneti standard ili srodni dokument postaje dostupan javnosti, što je transparentnije rešenje u odnosu na dosadašnju praksu i uvodi obavezu Instituta da tekstove standarda i srodnih dokumenata ima pripremljene već prilikom objavljivanja akta kojim se proglašava da je standard ili srodni dokument donet.
Članom 15. uređeno je da se srpski standardi donose i objavljuju na srpskom jeziku, u skladu sa zakonom kojim se uređuje službena upotreba jezika i pisma. Ovaj član predviđa, kao izuzetak, mogućnost da srpski standardi budu objavljeni i na jednom od zvaničnih jezika evropskih organizacija za standardizaciju, što će se koristiti prilikom preuzimanja međunarodnih i evropskih standarda koji nisu od posebnog interesa za privredu Republike Srbije. Navedeno će omogućiti privrednim subjektima, koji su zainteresovani, da se na brži način upoznaju sa rešenjima iz tih standarda i efikasno ih primenjuju.
Članom 16. utvrđena je mogućnost izdavanja srpskih standarda, ne samo u štampanom već i u elektronskom obliku, što predstavlja novo rešenje, koje je usklađeno sa dostignutim stepenom razvoja tehnologije. Takođe, predviđeno je da autorsko pravo na srpskom standardu i srodnom dokumentu pripada Institutu, u skladu sa zakonom kojim se uređuju autorska i srodna prava čime se uređivanje ove oblasti izričito upućuje na materijalni propis koji to detaljno uređuje. Umnožavanje, u celini ili delimično, kao i distribucija srpskih standarda i srodnih dokumenta dozvoljeni su samo uz saglasnost Instituta.
Član 17. uređuje dobrovoljnu primenu srpskih standarda, a samo izuzetno predviđa njihovu obaveznu primenu u slučaju kada se tehnički propis „ekskluzivno“ poziva na standard, tj. u slučaju kada se tehnički propis poziva na srpski standard, tako da je ispunjavanje zahteva tog standarda jedini način postizanja usaglašenosti sa zahtevima tehničkog propisa. Na ovaj način je napravljena razlika u odnosu na važeće rešenje prema kome svako pozivanje tehničkog propisa na standard, podrazumeva obaveznost njegove primene. Naime, tehnički propis može da se pozove na standarde koje proizvođač ili davalac usluge nije obavezan da primeni već mu je data mogućnost da i na drugi način dokaže usaglašenost svog proizvoda, procesa ili usluge sa zahtevima tehničkog propisa (tzv. indikativno pozivanje).
Član 18. uređuje da se usaglašenost proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardom može potvrditi deklaracijom o usaglašenosti koju izdaje proizvođač ili davalac usluge. Takođe, predviđeno je da takvu deklaraciju može zameniti stavljanje oznake standarda na proizvod, njegovu ambalažu ili prateću dokumentaciju, što važeći zakon ne poznaje kao mogućnost.
Član 19. uređuje upotrebu nacionalnog znaka usaglašenosti pod kojim se podrazumeva oznaka kojom se, u skladu sa pravilima Instituta, potvrđuje usaglašenost proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardom. Upotrebu nacionalnog znaka usaglašenosti odobrava Institut, kao, ovim zakonom, priznato nacionalno telo za standardizaciju. Međutim, telima za ocenjivanje usaglašenosti koja obavljaju poslove sertifikacije (potvrđivanja usaglašenosti), a nisu uključena u potvrđivanja usaglašenosti sa standardima po pravilima Instituta, ostavlja se mogućnost da ta tela, u skladu sa svojim pravilima, odobravaju upotrebu drugih znakova usaglašenosti kojima se potvrđuje da su proizvodi, procesi i usluge usaglašeni sa srpskim standardima.
Sl. 1. Potvrđivanje usaglašenosti proizvoda, procesa i usluga sa standardom
[pic]
Skica prikazuje dva načina potvrđivanja usaglašenosti proizvoda, procesa i usluga sa srpskim standardom (proizvođač ili davalac usluge ocenjuje usaglašenost samostalno–član 18, ili uz učešće tela za ocenjivanje usaglašenosti koja obavaljaju sertifikaciju–član 19)
Članom 20. propisano je da nadzor nad radom Instituta u obavljanju poslova standardizacije vrši ministarstvo nadležno za poslove standardizacije.
Ovaj zakon ne predviđa inspekcijski nadzor, kao ni kaznene odredbe s obzirom da je nepoštovanje odredaba ovog zakona, u delu kojim je uređena primena standarda, u slučaju kada nesavesni proizvođač ili davalac usluga izda deklaraciju o usaglašenosti ili stavi oznaku standarda na proizvod, ambalažu ili prateću dokumentaciju iako njegov proizvod nije usaglašen sa tim standardom, već „pokriveno“ inspekcijskim nadzorom i kaznenim odredbama u Zakonu o oglašavanju („Službeni glasnik RS“, broj 79/05) i Zakonu o zaštiti potrošača („Službeni glasnik RS“, broj 79/05), kao i u drugim zakonima kojima se uređuje inspekcijski nadzor (neistinito i prevarno oglašavanje, povreda ekonomskih i drugih interesa potrošača sa stanovišta sigurnosti proizvoda i usluga i dr.).
Čl. 21. do 25. uređene su prelazne i završne odredbe kojima je predviđeno da Institut za standardizaciju Srbije nastavlja sa radom u skladu sa Odlukom o osnivanju Instituta za standardizaciju Srbije („Službeni glasnik RS’’, broj 16/07), a predviđena je i obaveza osnivača da ovu odluku uskladi sa odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana njegovog stupanja na snagu. Takođe, propisano je da postojeći srpsko-crnogorski standardi i srodni dokumenti čija oznaka počinje akronimom SCS koji su doneti do dana stupanja na snagu ovog zakona, postaju srpski standardi i srodni dokumenti, kao i da će oznaka SRPS zameniti oznake JUS i SCS na postojećim standardima i srodnim dokumentima, najkasnije na dan njihove revizije.
Članom 23. propisuje se rok do koga svi standardi sa obaveznom primenom, osim standarda na koje se „ekskluzivno“ pozivaju tehnički propisi, postaju dobrovoljni. Rok je utvrđen sa danom 30. jun 2009. godine, s obzirom na preuzete obaveze u pregovorima za pristupanje Republike Srbije STO. Takođe, ovaj rok je usklađen sa predviđenom dinamikom realizacije Akcionog plana izrade tehničkih propisa sa merama za njihovu primenu. S tim u vezi, stavom 2. ovog člana predviđen je da 30. juna 2009. godine, prestanu da važe odredbe pravilnika, odnosno rešenja o jugoslovenskim standardima koji su doneti do dana stupanja na snagu Zakona o standardizaciji („Službeni list SRJ’’, br. 30/96, 59/98, 70/01 i 8/03) koje propisuju obaveznost jugoslovenskih standarda, u celini ili delimično. Propisan je i prestanak važenja Zakona o standardizaciji („Službeni list SCG“, broj 44/05).
IV. FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENjE OVOG ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nisu potrebna dodatna sredstva iz budžeta Republike Srbije.
V. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Imajući u vidu da je Republika Srbija ratifikovala Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju, kao i da aktivno vodi pregovore za prijem u STO, neophodno je ispuniti obaveze koje iz toga proizlaze, pre svega u delu koji se odnosi na dobrovoljnu primenu standarda i prestanak važenja odredaba pravilnika, odnosno rešenja o jugoslovenskim standardima, koji su doneti do dana stupanja na snagu Zakona o standardizaciji (‘’Službeni list SRJ’’, br. 30/96, 59/98, 70/01 i 8/03), a koje propisuju obaveznost jugoslovenskih standarda, u celini ili delimično. Takođe, predstoji obiman posao u svim ministarstvima koja su nadležna za donošenje tehničkih propisa, da se bezbednosni zahtevi iz preko 300 standarda prenesu u tehničke propise, kako bi se otklonile moguće pravne praznine, sa stanovišta bezbednosti potrošača i obezbedila pravna sigurnost.
Taj posao mora biti završen do 30. juna 2009. godine, a ovaj zakon predstavlja preduslov za realizaciju navedenog posla.
Takođe, ovaj zakon predstavlja materijalni pravni osnov za preuzimanje međunarodnih i evropskih standarda kao preduslova za transponovanje direktiva EU u srpsko tehničko zakonodavstvo, kao i osnov za rešenje problema vezanog za standarde sa obaveznom primenom, na čemu posebno insistira STO. S obzirom da ovaj zakon predstavlja i podršku za sprovođenje Zakona o tehničkim zahtevima za proizvode i ocenjivanju usaglašenosti i Zakona o opštoj bezbednosti proizvoda, neophodno je da njegovo donošenje bude vremenski usklađeno sa donošenjem tih zakona, koji se već nalaze u skupštinskoj proceduri.
[pic]