Republika Srbija
VLADA REPUBLIKE SRBIJE
P R E D L O G
ZAKONA O CRVENOM KRSTU SRBIJE
Beograd, maj 2005. godine
PREDLOG ZAKONA
O CRVENOM KRSTU SRBIJE
Položaj Crvenog krsta Srbije
Član 1.
Crveni krst Srbije jeste humanitarna, nezavisna, neprofitna i dobrovoljna organizacija osnovana za teritoriju Republike Srbije i sastavni je deo Društva Crvenog krsta Srbije i Crne Gore (u daljem tekstu: nacionalno društvo).
Crveni krst Srbije vrši javna ovlašćenja utvrđena zakonom i obavlja druge poslove od javnog interesa, u skladu sa ratifikovanim međunarodnim ugovorom, zakonom i drugim propisima i opštim aktima i pri njihovom vršenju, odnosno obavljanju ima položaj organizacije koja pomaže nadležnim državnim organima u humanitarnoj oblasti.
U obavljanju poslova iz svoje nadležnosti, odnosno delatnosti Crveni krst Srbije uživa pomoć nadležnih državnih organa, organa teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave.
Ciljevi i zadaci Crvenog krsta Srbije
Član 2.
Crveni krst Srbije ima za cilj da olakšava ljudsku patnju, sa zadatkom da pruža pomoć ugroženim licima u slučaju ratnih sukoba, prirodnih, ekoloških ili drugih nesreća radi spasavanja ugroženih života i zdravlja ljudi i obezbeđenja poštovanja humanitarnog prava, i u slučaju stanja potreba za socijalnom zaštitom i zbrinjavanjem, kao i sa zadatkom preventivnog delovanja i prosvećivanja građana u oblasti zdravstvene i socijalne zaštite i unapređenja humanitarnih vrednosti društva.
U obavljanju poslova vezanih za ostvarenje cilja i zadataka Crveni krst Srbije deluje u skladu sa:
1) ratifikovanim međunarodnim ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima iz oblasti međunarodnog humanitarnog prava, a naročito sa Ženevskim konvencijama o zaštiti žrtava rata od 12. avgusta 1949. godine (u daljem tekstu: Ženevske konvencije) i Dopunskim protokolima uz Ženevske konvencije od 8. juna 1977. godine (u daljem tekstu: Dopunski protokoli);
2) Osnovnim principima, Statutom i drugim aktima i pravilima koje usvaja Međunarodni pokret Crvenog krsta i Crvenog polumeseca (u daljem tekstu: Međunarodni pokret) ;
ciljevima i zadacima nacionalnog društva.
U ostvarenju utvrđenog cilja i zadataka, a naročito pri obavljanju humanitarnih poslova, Crveni krst Srbije pomaže svim ljudima bez bilo kakve neposredne ili posredne diskriminacije po bilo kom osnovu, a naročito zbog rase, boje, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja ili sličnog statusa, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti ili psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
Sastav Crvenog krsta Srbije
Član 3.
U sastavu Crvenog krsta Srbije jesu pokrajinske, gradske i opštinske organizacije Crvenog krsta osnovane na teritoriji Republike Srbije.
Crveni krst Srbije i organizacije Crvenog krsta osnovane u jedinici teritorijalne autonomije ili jedinici lokalne samouprave imaju svojstvo pravnog lica.
Statut Crvenog krsta Srbije
Član 4.
Crveni krst Srbije ima Statut kojim, u skladu sa zakonom, uređuje oblast, zadatke, poslove i način rada svojih organa i službi, svoju organizaciju, kao i druga pitanja od značaja za rad Crvenog krsta Srbije.
Znak Crvenog krsta Srbije
Član 5.
Znak Crvenog krsta Srbije je krst crvene boje sastavljen od pet jednakih kvadrata na belom polju oko kojeg se ispisuje naziv «Crveni krst Srbije».
Znak Crvenog krsta Srbije koristi se u skladu sa zakonom kojim je uređena upotreba znaka Crvenog krsta u državnoj zajednici Srbija i Crna Gora.
Javna ovlašćenja
Član 6.
Javna ovlašćenja koja su zakonom poverena nacionalnom društvu na teritoriji Republike Srbije vrši Crveni krst Srbije.
Član 7.
Crvenom krstu Srbije poverava se vršenje i sledećih javnih ovlašćenja:
1) pokretanje, organizovanje i sprovođenje ili učestvovanje u redovnim i vanrednim akcijama solidarnosti u Republici Srbiji za pomoć ugroženim licima i žrtvama prirodnih, ekoloških i drugih nesreća i oružanih sukoba, kao i obezbeđenje, u skladu sa zakonom, obuke ljudi, materijalnih, finansijskih i drugih sredstava za te akcije;
2) osposobljavanje građana, dobrovoljno organizovanih za obavljanje poslova civilne zaštite na teritoriji Republike Srbije, za pružanje prve pomoći u slučaju prirodnih, ekoloških i drugih nesreća, kao i oružanih sukoba;
3) organizovanje, obučavanje i pripremanje ekipa za prvu pomoć, higijensko-epidemiološku zaštitu, negu povređenih i obolelih, socijalni rad, psihološku pomoć stanovništvu i tehničku pomoć za izvršavanje zadataka u slučaju prirodnih, ekoloških i drugih nesreća, kao i oružanih sukoba;
4) okupljanje i organizovanje dobrovoljnih davalaca krvi, kao i utvrđivanje uslova za dodelu priznanja dobrovoljnim davaocima krvi.
Član 8.
U vršenju javnih ovlašćenja iz čl 6. i 7. ovog zakona Crveni krst Srbije vodi odgovarajuće evidencije i izdaje uverenja.
Programi Crvenog krsta Srbije
Član 9.
Crveni krst Srbije sprovodi programe i aktivnosti koji proizlaze iz ciljeva i zadataka Međunarodnog pokreta, a naročito:
1) razvija solidarnost među ljudima i organizuje različite oblike međusobne pomoći građana;
2) zastupa, širi i sprovodi ideje, Osnovne principe i druge humanitarne vrednosti Međunarodnog pokreta;
3) donosi plan i sprovodi program pripreme za delovanje u nesrećama u saradnji i uz koordinaciju sa nadležnim državnim organima;
4) sprovodi programe pomoći starim i nemoćnim licima u saradnji sa donatorima i nadležnim državnim organima i organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave;
5) organizuje i sprovodi akcije zaštite i unapređenja stanja životne okoline i širi znanja stanovništva o merama za očuvanje zdrave prirodne sredine u cilju zaštite i unapređivanja stanja životne okoline i sprečavanja nastanka neželjenih posledica;
6) zastupa ideje dobrovoljnog rada u korist ugroženih lica, registruje i sprovodi obuku volontera za rad u Crvenom krstu Srbije;
7) organizuje i učestvuje, u saradnji sa zdravstvenim ustanovama, u aktivnostima promocije zdravlja, u sprovođenju aktivnosti za unapređenje zdravlja pojedinih grupacija stanovništva i prevenciju bolesti od većeg socijalno-medicinskog značaja;
8) vrši popularisanje dobrovoljnog davalaštva krvi i, u saradnji sa službama i zdravstvenim ustanovama za transfuziju krvi, učestvuje u organizovanju akcija dobrovoljnog davanja krvi.
Usluge koje pruža Crveni krst Srbije
Član 10.
Crveni krst Srbije može organizovati ishranu ugroženih lica u redovnim ili vanrednim situacijama.
Crveni krst Srbije, u svojim objektima, može pružati usluge privremenog smeštaja i ishrane licima kojima je takav oblik pomoći potreban iz zdravstvenih ili socijalnih razloga, kao i svom članstvu.
Pružanje usluga ishrane i smeštaja iz st. 1. i 2. ovog člana ne smatra se ugostiteljskom delatnošću.
Pod uslovima i na način utvrđen zakonom, Crveni krst Srbije može, ako to ne dovodi u pitanje obavljanje javnih ovlašćenja utvrđenih ovim zakonom, pružati i druge usluge zainteresovanim pravnim i fizičkim licima, a naročito one koje se odnose na:
1) organizovanje i sprovođenje stručnog osposobljavanja predavača za obuku iz prve pomoći, vođenje evidencija o obuci i izdavanje odgovarajućih uverenja o stručnoj osposobljenosti predavača;
2) organizovanje i sprovođenje obuke iz prve pomoći kandidata za vozače, sprovođenje ispita, vođenje evidencija i izdavanje uverenja o položenom ispitu iz prve pomoći;
3) organizovanje i sprovođenje obuke iz prve pomoći za lica koja obavljaju poslove bezbednosti i zdravlja na radu;
4) organizovanje službe spasavanja na vodi i službe spasavanja na planinama, sprovođenje obuke spasilaca za rad u tim službama, vođenje evidencija i izdavanje odgovarajućih uverenja.
Saradnja Crvenog krsta Srbije
Član 11.
U vršenju javnih ovlašćenja iz čl 6. i 7. ovog zakona i sprovođenju programa iz člana 9. ovog zakona, Crveni krst Srbije sarađuje sa nadležnim državnim organima, organima teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave, kao i sa ustanovama i organizacijama u oblasti sistema zdravstvene zaštite, socijalne zaštite, penzijskog i invalidskog osiguranja, drugim oblicima organizovanja zaštite i spasavanja stanovništva, materijalnih i drugih dobara, crkvama i verskim zajednicama, preduzećima i drugim oblicima organizovanja za obavljanje delatnosti ili usluga, nevladinim organizacijama i građanima (u daljem tekstu: organi, organizacije i lica).
Crveni krst Srbije ostvaruje međunarodnu i regionalnu saradnju sa odgovarajućim organizacijama Crvenog krsta i Crvenog polumeseca drugih država, kao i sa drugim humanitarnim organizacijama.
Crveni krst Srbije, kao sastavni deo nacionalnog društva, sarađuje sa Međunarodnim pokretom i nacionalnim organizacijama Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, kao i drugim humanitarnim organizacijama, zdravstvenim i socijalnim ustanovama koje učestvuju u humanitarnom radu na teritoriji Republike Srbije ili u inostranstvu.
Obaveze organa, organizacija i lica prema Crvenom krstu Srbije
Član 12.
Na zahtev Crvenog krsta Srbije organi, organizacije i lica dužni su da daju podatke kojima raspolažu u obavljanju svojih delatnosti, odnosno koje poseduju, a koji su potrebni za vršenje javnih ovlašćenja iz čl 6. i 7. ovog zakona.
Organi, organizacije i lica dužni su da, po službenoj dužnosti, Crvenom krstu Srbije dostave sve podatke utvrđene Ženevskim konvencijama i Dopunskim protokolima o licima zaštićenim tim konvencijama i protokolima, u roku od 15 dana od dana kada ostvare kontrolu nad tim licima.
Finansiranje Crvenog krsta Srbije
Član 13.
Za vršenje javnih ovlašćenja iz čl 6. i 7. ovog zakona i ostvarivanje programa iz člana 9. tač. 7) i 8) ovog zakona sredstva se obezbeđuju u budžetu Republike Srbije, budžetu autonomne pokrajine i budžetu jedinice lokalne samouprave.
Organi teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave mogu obezbediti i dopunska sredstva za finansiranje programa i delatnosti Crvenog krsta Srbije koje nisu obuhvaćene u stavu 1. ovog člana.
Sredstva iz st. 1. i 2. ovog člana obezbeđuju se, u skladu sa zakonom, preko državnih organa, organa teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave nadležnih za poslove iz oblasti zdravlja i socijalne zaštite, a opredeljuju se organizacijama Crvenog krsta Srbije iz člana 3. ovog zakona, na osnovu njihovih godišnjih programa rada i finansijskih planova koji se dostavljaju organima preko kojih su sredstva obezbeđena.
Sredstva preneta Crvenom krstu Srbije iz budžeta Republike, budžeta autonomne pokrajine i budžeta jedinice lokalne samouprave podležu sistemu kontrole i revizije na način utvrđen zakonom kojim se uređuje budžetski sistem Republike.
Član 14.
Za sprovođenje programa koji proizlaze iz ciljeva i zadataka Crvenog krsta Srbije, utvrđenih u članu 9. ovog zakona, kao i za delovanje organizacija Crvenog krsta Srbije, sredstva se obezbeđuju iz sledećih izvora, i to:
1) članarine;
2) prihoda od igara na sreću koji se u okviru budžeta Republike raspoređuje i izdvaja za humanitarne potrebe po osnovu zakona kojim su regulisane igre na sreću, a preko budžetskog fonda za finansiranje Crvenog krsta Srbije;
3) od pruženih usluga čije su vršenje državni organi, organi teritorijalne autonomije i jedinica lokalne samouprave poverili Crvenom krstu Srbije;
4) od posebnih aktivnosti i akcija na prikupljanju novčanih i materijalnih sredstava;
5) priloga, subvencija, donacija i legata;
6) prihoda od imovine;
7) drugih prihoda.
Manifestacije koje obeležava Crveni krst Srbije
Član 15.
Posebne manifestacije koje obeležava Crveni krst Srbije jesu:
«Nedelja Crvenog krsta» koja se održava svake godine od 8. do 15. maja i
«Nedelja solidarnosti» koja se održava svake godine od 14. do 21. septembra.
Za vreme trajanja manifestacija koje obeležava, u korist Crvenog krsta Srbije obavezno se naplaćuje:
1) na svaku prodatu putničku kartu u međunarodnom avionskom, železničkom, brodskom i autobuskom saobraćaju, iznos od 3% cene karte;
2) na svaku prodatu putničku kartu u unutrašnjem avionskom, železničkom, brodskom i autobuskom saobraćaju, iznos od 2% cene karte;
3) na svaku poštansku pošiljku u unutrašnjem poštanskom saobraćaju, osim na pošiljke novina i časopisa iznos u visini od 50% od iznosa nominalne vrednosti poštanske marke za pisma težine do 20 grama.
4) na svaku prodatu kartu za kulturne, zabavne, sportske i sajamske priredbe (koncerti, festivali, bioskopske i pozorišne predstave, sportske utakmice i takmičenja lokalnog, državnog i međudržavnog karaktera), iznos od 3% cene karte.
Član 16.
Sredstva iz člana 15. ovog zakona naplaćuju pravna i fizička lica koja prodaju ulaznice za priredbe, putničke karte i poštanske marke, a prikupljena novčana sredstva uplaćuju na račun propisan za uplatu javnih prihoda budžeta Republike Srbije.
Prikupljena novčana sredstva se koriste za finansiranje delatnosti Crvenog krsta Srbije, prema programu Crvenog krsta Srbije na koji saglasnost daje Vlada Republike Srbije.
Član 17.
Sredstva koja Crveni krst Srbije ostvari iznad visine utvrđene programom na koji je Vlada Republike Srbije dala saglasnost koristiće se za druge programe Crvenog krsta koje odobri Vlada Republike Srbije.
Oslobađanje od finansijskih obaveza
Član 18.
Pošiljke Službe traženja oslobađaju se od uvoznih, carinskih, poštanskih i drugih dažbina, u skladu sa propisima o poštanskom saobraćaju i carinama.
Nadzor
Član 19.
Nadzor nad radom Crvenog krsta Srbije u obavljanju javnih ovlašćenja vrši organ državne uprave u čijem delokrugu je utvrđena oblast iz koje je javno ovlašćenje povereno Crvenom krstu Srbije.
Kaznene odredbe
Član 20.
Novčanom kaznom u iznosu od 10.000 do 1.000.000 dinara, kazniće se za prekršaj organizacija koja Crvenom krstu Srbije ne dostavi podatke o kojima raspolaže u vršenju svoje delatnosti (član 12).
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu, odnosno organu, novčanom kaznom od 500 do 50.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i fizičko lice, novčanom kaznom od 500 do 50.000 dinara.
Član 21.
Novčanom kaznom od 10.000 do 1.000.000 dinara kazniće se za prekršaj organizacija koja ne uplati sredstva propisana u članu 15. ovog zakona.
Za prekršaj iz stava 1. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u pravnom licu, novčanom kaznom u iznosu od 500 do 50.000 dinara.
Prelazne i završne odredbe
Član 22.
Crveni krst Srbije će uskladiti svoj Statut sa odredbama ovog zakona u roku od šest meseci od dana njegovog stupanja na snagu.
Član 23.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o vršenju javnih ovlašćenja i načinu obezbeđivanja sredstava Crvenog krsta Srbije («Službeni glasnik SRS», br. 6/79, 20/84, 24/85, 27/85, 37/88, 30/89 i «Službeni glasnik RS», broj 67/93).
Član 24.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u «Službenom glasniku Republike Srbije».
O B R A Z L O Ž E Nj E
I USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje ovog zakona je sadržan u odredbi člana 72. stav 1. tačka 12. Ustava Republike Srbije, prema kojem Republika Srbije uređuje druge odnose od interesa za Republiku Srbiju u skladu sa Ustavom.
II RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
Osnovni razlog za donošenje ovog zakona je nastojanje da se položaj i ovlašćenja Crvenog krsta Srbije usklade sa promenama nastalim u razvoju Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, kome pripada Crveni krst Srbije i sa društvenim promenama nastalim u Srbiji i Crnoj Gori, kao i u Republici Srbiji.
Sa jedne strane, te promene zahtevaju da se, preciznije i jasnije nego do sada, utvrdi dvostruki položaj Crvenog krsta Srbije, kao nezavisne, dobrovoljne, humanitarne organizacije koja je, kao deo nacionalnog društva-Društva crvenog krsta Srbije i Crne Gore- sastavni deo Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca i član Međunarodne federacije društava crvenog krsta i crvenog polumeseca. Taj međunarodni položaj nameće jasne obaveze u pogledu organizacije i načina delovanja Crvenog krsta Srbije. Istovremeno, taj položaj predstavlja i jasnu međunarodnu obavezu za državu Srbiju i Crnu Goru, jer u donošenju različitih odluka na međunarodnim konferencijama Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, kojima se utvrđuje položaj nacionalnih društava Crvenog krsta, aktivno učestvuju i predstavnici vlada država, koji time preuzimaju i obavezu da obezbede poštovanje usvojenih odluka i dokumenata.
Sa druge strane, neophodno je domaćim zakonodavstvom jasno utvrditi položaj, prava i obaveze Crvenog krsta Srbije kao pomoćnog organa vlasti u humanitarnoj oblasti, što je takođe jedan od zahteva koji proizlaze iz međunarodnog položaja Crvenog krsta Srbije. U tom pogledu, neophodno je precizno utvrditi područja u kojima Crveni krst Srbije deluje u tom svojstvu, kao pomoćni organ vlasti, odnosno područja u kojima on obavlja određene poslove u humanitarnoj oblasti, kao javna ovlašćenja za račun i u ime države.
Sve su to uslovi da Crveni krst Srbije očuva svoje međunarodno priznanje i svoj međunarodni položaj, jer da bi bio međunarodno priznat neophodno je i da ga prizna njegova država kao pomoćnog organa vlasti u humanitarnoj oblasti i kao jedinu organizaciju Crvenog krsta u državi.
Pored toga, zakonom treba utvrditi i izvore finansiranja Crvenog krsta Srbije za delatnosti koje obavlja. Pri tome, deo tih poslova treba da se finansira na isti način na koji se finansiraju i drugi nosioci javnih ovlašćenja u državi, iz budžeta države Srbije. Pored toga, međutim, neophodno je predvideti ovlašćenje Crvenom krstu Srbije da ubira sredstva i iz drugih, mogućih izvora finansiranja, za one aktivnosti koje sprovodi kao deo misije Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, koji nisu javna ovlašćenja, ali koje Crveni krst Srbije treba i mora da obavlja samim tim što je deo tog Međunarodnog pokreta.
Prema tome, zakon treba da predstavlja jasan i precizan pravni osnov za delovanje Crvenog krsta Srbije, obezbeđujući mu položaj nezavisne i humanitarne organizacije, koja je istovremeno i pomoćni organ vlasti u humanitarnoj oblasti. Utvrđivanje takvog položaja Crvenog krsta Srbije je jasna međunarodne obaveza države Srbije, koja proizlazi iz međunarodnih dokumenata u čijem usvajanju je učestvovala i država (Statut Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, Statut Međunarodne federacije društava crvenog krsta i crvenog polumeseca, Osnovni principi Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca).
III OBJAŠNjENjE POJEDINIH ODREDABA ZAKONA
Položaj Crvenog krsta Srbije
U skladu sa međunarodnim obavezama istaknutim u navedenim međunarodnim dokumentima, u članu 1. stav 1. Zakona, Crveni krst Srbije se definiše kao humanitarna, nezavisna, neprofitna, dobrovoljna organizacija koja je sastavni deo Društva crvenog krsta Srbije i Crne Gore. Ovakvo određenje Crvenog krsta Srbije je nužno i jedino u skladu sa navedenim međunarodnim obavezama, jer u jednoj međunarodno priznatoj državi može da postoji samo jedno nacionalno društvo Crvenog krsta. Zato je neophodno da se istakne da je Crveni krst Srbije sastavni deo Društva crvenog krsta Srbije i Crne Gore, jer je Srbija i Crna Gora priznati subjekt međunarodnog prava.
U skladu sa tim u stavu 2. se utvrđuje da je Crveni krst Srbije pomoćni organ nadležnim državnim organima u humanitarnoj oblasti, da obavlja delatnosti utvrđene zakonom i drugim propisima.
Crveni krst Srbije obavlja delatnosti od posebnog značaja i uživa pomoć Republike Srbije (stav 3).
Ciljevi i zadaci Crvenog krsta Srbije
U članu 2. Zakona, u stavu 1, navedeni su ciljevi koje Crveni krst Srbije ostvaruje. U suštini, to je izraz misije Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, kako je ona definisana relevantnim međunarodnim dokumentima: da se olakša ljudska patnja ma gde se ona pojavila.
Stav 2. istog člana se poziva na pravne osnove za delovanje Crvenog krsta Srbije, koji su predviđeni u međunarodnim dokumentima.
Konačno, u stavu 3. člana 2. Crveni krst se obavezuje da svoje delatnosti obavlja bez ikakve diskriminacije, po bilo kom osnovu.
Sastav Crvenog krsta Srbije
U članu 3. se utvrđuju osnovi organizacije Crvenog krsta Srbije. Iako je to materija Statuta, želi se i Zakonom utvrditi da se Crveni krst Srbije organizuje u skladu sa teritorijalnom organizacijom u Srbiji (stav 1).
Svi oblici organizovanja predviđeni u stavu 1. člana 3. imaju svojstvo pravnog lica (stav 2).
Statut Crvenog krsta Srbije
U članu 4. sadržan je pravni osnov da Crveni krst Srbije svojim statutom uređuje oblast, zadatke i način rada, nadležnost svojih organa i službi i svoju organizaciju.
Znak Crvenog krsta Srbije
U članu 5. stav 1. Zakona se nedvosmisleno utvrđuje da je znak Crvenog krsta Srbije znak crvenog krsta, koji je definisan međunarodnim dokumentima, uz naziv Crvenog krsta Srbije.
Stav 2. člana 5. je upućujuća odredba kojom se predviđa da se znak Crvenog krsta koristi u skladu sa propisima kojima je uređena upotreba znaka u državnoj zajednici Srbija i Crna Gora. Ovo je jedino moguće rešenje, imajući u vidu da je upotreba znaka u državama uređena međunarodnim ugovorima i dokumentima, čija je strana ugovornica Srbija i Crna Gora. Otuda i obaveza da se propisima državne zajednice Srbija i Crna Gora uređuje upotreba i korišćenje znaka Crvenog krsta za zajednicu u celini.
Javna ovlašćenja
U čl. 6. i 7. Zakona su utvrđena javna ovlašćenja koja se poveravaju Crvenom krstu Srbije.
U članu 6. je predviđeno da Crveni krst Srbije na teritoriji Republike Srbije vrši ona javna ovlašćenja koja su, zakonom, poverena Društvu crvenog krsta Srbije i Crne Gore.
Pored navedenih ovlašćenja, u članu 7. su taksativno navedena ovlašćenja koja vrši Crveni krst Srbije u ime i za račun Republike Srbije. To su, uglavnom, ovlašćenja koja Crveni krst Srbije vrši i po sada važećem zakonu i u kojima dolazi do posebnog izražaja njegova uloga pomoćnog organa vlasti u humanitarnoj oblasti.
U suštinskom pogledu, ta ovlašćenja predviđaju delatnosti Crvenog krsta Srbije na dva nivoa: u aktivnostima prevencije i pripremama za eventualne nesreće koje se mogu dogoditi, i delatnosti u otklanjanju posledica nesreće kad se ona dogodi.
Važno je istaći da su razlozi opredeljenja da se ova javna ovlašćenja povere Crvenom krstu Srbije višestruki.
Sa jedne strane, to su tradicionalne aktivnosti Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, koje uglavnom vrše sva razvijena društva Crvenog krsta i Crvenog polumeseca u savremenom svetu. S obzirom na dugotrajnu tradiciju obavljanja tih aktivnosti, izgrađeni su određeni jedinstveni standardi za obavljanje tih aktivnosti, koji su opšteprihvaćeni u svetu. Takođe, ti standardi se neprekidno razvijaju i usavršavaju obezbeđujući sve efikasnije, racionalnije i kvalitetnije obavljanje tih aktivnosti.
Crveni krst Srbije, kao sastavni deo Društva crvenog krsta Srbije i Crne Gore i sastavni deo Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, ima mogućnost da neprekidno učestvuje u razmatranju i razvijanju tih međunarodno usvojenih standarda, da edukuje svoje kadrove u tom pogledu i da unapređuje te delatnosti.
Sa druge strane, te delatnosti, uglavnom, predstavljaju obavezu države. Ocenjeno je da poveravanje tih poslova Crvenom krstu Srbije obezbeđuje da se, pored korišćenja ekspertskih znanja kojima raspolaže Crveni krst Srbije, omogućava i obavljanje tih aktivnosti na racionalniji način, uz manje troškove. Naime, Crveni krst Srbije već raspolaže mrežom svojih organizacija koja pokriva celu teritoriju Srbije. Pored toga, najveći deo delatnosti, Crveni krst Srbije obavlja koristeći se dobrovoljnim radom svojih volontera, što znatno snižava troškove tih delatnosti. Na taj način, ukupni troškovi vršenja tih poslova su znatno niži nego kad bi ih obavljali drugi organi ili organizacije koji bi morali biti formirani za obavljanje tih delatnosti.
Evidencije Crvenog krsta Srbije
Crveni krst Srbije je dužan da u izvršavanju javnih ovlašćenja vodi odgovarajuće evidencije i da, na osnovu njih, izdaje odgovarajuća uverenja (član 8).
Programi Crvenog krsta Srbije
Aktivnosti Crvenog krsta Srbije se ne iscrpljuju u obavljanju javnih ovlašćenja. Pored njih, Crveni krst Srbije obavlja i čitav niz aktivnosti koje proizlaze iz njegovog međunarodnog položaja, odnosno iz ciljeva i zadataka utvrđenih u misiji Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca.
Te aktivnosti su navedene u članu 9. Zakona i one su tradicionalne aktivnosti koje sprovode sva nacionalna društva Crvenog krsta i Crvenog polumeseca. Obavljanje tih aktivnosti je uslov da se društvo Crvenog krsta smatra društvom koje dobro funkcioniše.
Usluge koje pruža Crveni krst Srbije
Član 10. Zakona obezbeđuje da u pružanju pomoći licima kojima je neophodna određena vrsta pomoći Crveni krst Srbije može tim licima da obezbeđuje privremeni smeštaj i ishranu, ako je to vid pomoći koja je neophodna (st. 1. i 2).
U stavu 3. člana 10. Zakona se utvrđuje da te usluge koje Crveni krst Srbije pruža ugroženima ne predstavljaju ugostiteljsku delatnost, koja bi podlegala porezima i drugim fiskalnim obavezama.
Pored tih usluga, Crveni krst Srbije se ovlašćuje da, u vidu usluga, sprovodi obuku iz prve pomoći, za različite korisnike, imajući u vidu da je to tradicionalna aktivnost Crvenog krsta, i da Crveni krst Srbije jedini u Republici Srbiji ima razvijenu strukturu i redovno prati razvoj doktrine i prakse prve pomoći, kroz kontinuirano učešće u međunarodnim aktivnostima. Na taj način bi se obezbedila primena jedinstvene doktrine i prakse prve pomoći u Republici Srbiji (stav 4. tač. 1, 2. i 3, člana 10).
Takođe, organizuje službu spasavanja na vodi i službu spasavanja na planinama, i realizuje aktivnosti u vezi sa ovom delatnošću (stav 4. tačka 4) člana 10).
Saradnja Crvenog krsta Srbije
U članu 11. Zakona se utvrđuju odnosi Crvenog krsta Srbije i državnih i drugih organa i organizacija sa kojima Crveni krst Srbije sarađuje u vršenju svojih delatnosti. Potpuno je jasno da Crveni krst Srbije ne bi mogao da ostvaruje svoju ulogu bez saradnje sa tim organima i organizacijama, koje mogu da imaju i imaju podatke koji su značajni za ostvarivanje funkcija Crvenog krsta ili u čijoj je nadležnosti obavljanje određenih poslova od kojih delatnosti Crvenog krsta Srbije zavise.
Zbog toga su u stavu 1. člana 11. na najširi mogući, opšti, način navedeni ti organi i organizacije.
Pored toga, Crveni krst Srbije održava redovnu međunarodnu i regionalnu saradnju sa odgovarajućim organizacijama Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, kao i sa drugim humanitarnim organizacijama (st. 2. i 3).
Obaveze državnih i drugih organa prema Crvenom krstu Srbije
Deo delatnosti koje Crveni krst Srbije obavlja direktno proizlazi iz međunarodnih obaveza države preuzetih međunarodnim ugovorima (Ženevskim konvencijama od 1949. godine i Dopunskim protokolima uz te konvencije od 1977. godine).
Te obaveze se odnose, prvenstveno, na oružane sukobe u kojima bi država mogla da se nađe ( na primer, obaveze Službe traženja nestalih lica i obaveštavanja o sudbini žrtava oružanih sukoba), ali podrazumevaju i pripreme u miru za izvršavanje tih obaveza.
Imajući u vidu da su te obaveze vrlo striktno propisane i da se zahteva njihovo izvršavanje u najkraćem mogućem vremenu, u članu 12. Zakona se predviđa obaveza svih državnih organa koji raspolažu podacima da te podatke dostave po službenoj dužnosti Crvenom krstu Srbije u roku od 15 dana, bez posebnog zahteva.
Finansiranje Crvenog krsta Srbije
Odredbe o finansiranju Crvenog krsta Srbije, u čl. 13. do 18. Zakona, utvrđuju celovit sistem, predviđajući izvore finansiranja prema prirodi delatnosti, ali i subjekte koji imaju obavezu da obezbeđuju finansijska sredstva, kao i način obezbeđivanja tih sredstava i njihovog raspoređivanja Crvenom krstu Srbije.
U pogledu izvora finansiranja, razlikuje se finansiranje javnih ovlašćenja od finansiranja ostalih delatnosti Crvenog krsta Srbije.
U članu 13. stav 1. Zakona, predviđeno je da se sredstva za vršenje javnih ovlašćenja, predviđenih u čl. 6. i 7. Zakona, kao i za sprovođenje programa iz člana 9. st. 7. i 8. Zakona, obezbeđuju u budžetu Republike, budžetu autonomne pokrajine i budžetu lokalne samouprave. To podrazumeva obavezu Crvenog krsta Srbije i njegovih organizacija da, u skladu sa propisima o budžetu, svake godine podnose obrazložene zahteve za planiranje tih sredstava, prema programima za godinu za koju se priprema budžet.
Sredstva se koriste za finansiranje programa Crvenog krsta Srbije na koji saglasnost daje Vlada Republike Srbije. Sva sredstva u budžetu Republike Srbije, za vršenje javnih ovlašćenja, opredeljuju se Crvenom krstu na osnovu programa rada i finansijskih planova koji se dostavljaju nadležnim organima državne uprave (republičkom ministarstvu nadležnom za poslove zdravlja, pokrajinskom sekretarijatu nadležnom za poslove zdravlja i ostalim nadležnim organima lokalne samouprave(član 13. stav 3. Zakona).
Za razliku od javnih ovlašćenja, sredstva za druge delatnosti, odnosno za programe koje Crveni krst Srbije sprovodi radi ostvarivanja misije Međunarodnog pokreta Crvenog krsta i Crvenog polumeseca, odnosno radi ostvarivanja ciljeva i zadataka Crvenog krsta, obezbeđuju se iz različitih izvora: članarine koju plaćaju članovi Crvenog krsta Srbije; prihoda od igara na sreću koji se u okviru budžeta Republike izdvajaju za humanitarne delatnosti; delatnosti koje državni organi i pokrajinski organi i jedinice lokalne samouprave poveravaju Crvenom krstu Srbije; akcija za prikupljanje sredstava koje sprovodi Crveni krst Srbije; priloga, subvencija, donacija i legata; prihoda od imovine u vlasništvu Crvenog krsta Srbije i drugih prihoda (član 14. Zakona). Konačno, u Zakonu je zadržan i tradicionalni način prikupljanja sredstava za Crveni krst; posebni prilozi za vreme trajanja manifestacija koje svake godine organizuje Crveni krst Srbije: “Nedelje Crvenog krsta“, od 8. do 15. maja i “Nedelje solidarnosti”, od 14. do 21. septembra (član 15. stav 1. Zakona).
Za vreme tih manifestacija, prema stavu 2. člana 15. Zakona, naplaćuju se određeni dodatni iznosi na karte u avionskom, železničkom, brodskom i autobuskom javnom saobraćaju, poštanskom saobraćaju, karte za kulturne, zabavne, sportske i sajamske priredbe. Iznosi su određeni u odgovarajućim procentima, zavisno od izvora.
U članu 16. Zakona je predviđen način prikupljanja i korišćenja sredstava iz izvora navedenih u članu 15. Zakona. Ta sredstva naplaćuju pravna lica i fizička lica koja prodaju ulaznice za priredbe, putničke karte i poštanske marke (član 16. stav 1. Zakona).
Ukoliko se iz izvora predviđenih u članu 15. Zakona ostvare sredstva iznad visine koja je utvrđena programom na koji je dala saglasnost Vlada Republike Srbije, ta sredstva se uplaćuju u budžet Republike i koristi se za finansiranje drugih programa Crvenog krsta Srbije koji odobri Vlada Republike Srbije (član 17. Zakona).
Navedenim odredbama, sistem finansiranja delatnosti Crvenog krsta Srbije je, u celini, usklađen sa propisima iz oblasti finansija u Republici Srbiji.
Oslobađanje od finansijskih obaveza
Pojedini međunarodni ugovori, koje predstavljaju nespornu međunarodnu obavezu države, predviđaju jasnu obavezu da se Crveni krst oslobodi plaćanja određenih naknada.
U članu 18. predviđa se oslobađanje Crvenog krsta Srbije od uvoznih, carinskih, poštanskih i drugih dažbina na pošiljke Službe traženja, kako je to predviđeno Ženevskom konvencijom o postupanju sa ratnim zarobljenicima od 12. avgusta 1949. godine, čija je članica Srbija i Crna Gora.
Nadzor
Nadzor nad radom Crvenog krsta Srbije u obavljanju javnih ovlašćenja vrše nadležni državni organi Republike Srbije u čiji delokrug spada oblast iz koje je javno ovlašćenje povereno Crvenom krstu Srbije (član 19. Zakona).
Kaznene odredbe
U odredbama čl. 20. i 21. predviđene su kazne za ponašanja kojima se povređuju odredbe Zakona, odnosno ako se ne izvršavaju obaveze predviđene Zakonom.
Pravno lice koje ne izvrši obavezu da dostavi podatke kojima raspolaže, predviđenu u članu 12. stav 2. Zakona, kazniće se za prekršaj kaznom od 10.000 do 1.000.000 dinara (član 20. stav 1. Zakona).
Za isti prekršaj predviđena je i kazna za odgovorno lice u pravnom licu u iznosu od 500 do 50.000 dinara (član 20. stav 2. Zakona).
Zbog nedostavljanja podataka može biti kažnjeno i fizičko lice koje tim podacima raspolaže, u iznosu od 500 do 50.000 dinara (član 20. stav 3. Zakona).
Organizacija koja ne uplati sredstva koja su propisana u čl. 15. Zakona, kazniće se za prekršaj u kaznom od 10.000 do 1.000.000 dinara (član 21. stav 1. Zakona).
Za isti prekršaj će se kazniti i odgovorno lice u organizaciji, kaznom u iznosu od 500 do 50.000 dinara (član 21. stav 2) .
Prelazne i završne odredbe
U članu 22. Zakona predviđena je obaveza Crvenog krsta Srbije da svoj statut uskladi sa odredbama Zakona u roku od šest meseci, od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Danom stupanja na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o vršenju javnih ovlašćenja i načinu obezbeđivanja sredstava Crvenog krsta Srbije (član 23. Zakona).
U skladu sa opštim propisima, Zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srbije“ (član 24. Zakona).
IV SREDSTVA ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Sredstva za sprovođenje ovog zakona obezbeđuju se u Budžetu Republike Srbije i to u okviru razdela Ministartvo zdravlja – Budžetski fond za finansiranje Crvenog krsta.