PREDLOG ZAKONA
O IZMENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O SLUŽBENOJ UPOTREBI JEZIKA I PISAMA
Član 1.
U Zakonu o službenoj upotrebi jezika i pisama („Službeni glasnik RS”, br. 45/91, 53/93-dr. zakon, 67/93-dr. zakon, 48/94-dr. zakon i 101/05-dr. zakon), u članu 1. stav 1. menja se i glasi:
„U Republici Srbiji u službenoj je upotrebi srpski jezik.”
Član 2.
U članu 7. stav 3. briše se.
Član 3.
Čl. 8. i 9. brišu se.
Član 4.
Član 11. menja se i glasi:
„Član 11.
Na teritoriji jedinice lokalne samouprave gde tradicionalno žive pripadnici nacionalnih manjina, njihov jezik i pismo može biti u ravnopravnoj službenoj upotrebi.
Jedinica lokalne samouprave će obavezno svojim statutom uvesti u ravnopravnu službenu upotrebu jezik i pismo nacionalne manjine ukoliko procenat pripadnika te nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na njenoj teritoriji dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva.
Službena upotreba jezika nacionalnih manjina iz stava 1. ovog člana podrazumeva naročito: korišćenje jezika nacionalnih manjina u upravnom i sudskom postupku i vođenje upravnog postupka i sudskog postupka na jeziku nacionalne manjine; upotrebu jezika nacionalne manjine u komunikaciji organa sa javnim ovlašćenjima sa građanima; izdavanje javnih isprava i vođenje službenih evidencija i zbirki ličnih podataka na jezicima nacionalnih manjina i prihvatanje tih isprava na tim jezicima kao punovažnih; upotrebu jezika nacionalnih manjina na glasačkim listićima i biračkom materijalu; upotrebu jezika nacionalnih manjina u radu predstavničkih tela.
Na teritorijama iz stava 2. ovog člana, imena organa koji vrše javna ovlašćenja, nazivi jedinica lokalne samouprave, naseljenih mesta, trgova i ulica i drugi toponimi ispisuju se i na jeziku dotične nacionalne manjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu.
Jezici nacionalnih manjina koji su u službenoj upotrebi u radu organa autonomne pokrajine utvrđuju se njenim statutom.
Zakoni i propisi se objavljuju i na jezicima nacionalnih manjina, u skladu sa posebnim zakonom.
Pripadnici nacionalnih manjina čiji broj u ukupnom stanovništvu Republike Srbije dostiže najmanje 2% prema poslednjem popisu stanovništva mogu se obratiti republičkim organima na svom jeziku i imaju pravo da dobiju odgovor na tom jeziku.
Poslanik u Narodnoj skupštini koji pripada nacionalnoj manjini čiji broj u ukupnom stanovništvu Republike Srbije dostiže najmanje 2% prema poslednjem popisu stanovništva ima pravo da se obraća Narodnoj skupštini na svom jeziku, što će se bliže urediti poslovnikom Narodne skupštine.”
Član 5.
Posle člana 18. dodaje se član 18a koji glasi:
„Član 18a
Pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na slobodan izbor i korišćenje ličnog imena i imena svoje dece, kao i na upisivanje ovih ličnih imena u sve javne isprave, službene evidencije i zbirke ličnih podataka prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine.
Pravo iz stava 1. ovog člana ne isključuje paralelan upis imena i po srpskom pravopisu i pismu.”
Član 6.
U tekstu Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama, reč: „narodnost” zamenjuje se rečima: „nacionalna manjina”, u odgovarajućem padežu.
Član 7.
U jedinici lokalne samouprave u kojoj je na dan stupanja na snagu ovog zakona jezik nacionalne manjine u službenoj upotrebi, taj jezik će ostati u službenoj upotrebi.
Član 8.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
O B R A Z L O Ž E Nj E
I. USTAVNI OSNOV ZA DONOŠENjE ZAKONA
Ustavni osnov za donošenje predloženog zakona sadržan je u odredbama člana 10. Ustava Republike Srbije, kojima je utvrđeno da su u Republici Srbiji u službenoj upotrebi srpski jezik i ćiriličko pismo i da se službena upotreba drugih jezika i pisama uređuje zakonom, na osnovu Ustava. Ustavni osnov za donošenje ovog zakona sadržan je i u odredbi člana 97. tačka 2. Ustava Republike Srbije, kojom je predviđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje ostvarivanje i zaštitu sloboda i prava građana i postupak pred sudovima i drugim državnim organima, kao i u tački 17. navedenog člana Ustava Republike Srbije, kojom je utvrđeno da Republika Srbija uređuje i obezbeđuje i druge odnose od interesa za Republiku Srbiju, u skladu sa Ustavom.
II. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA
I OBJAŠNjENjE POJEDINAČNIH REŠENjA
Odredbama člana 10. Ustava Republike Srbije utvrđeno je da su u Republici Srbiji u službenoj upotrebi srpski jezik i ćiriličko pismo i da se službena upotreba drugih jezika i pisama uređuje zakonom, na osnovu Ustava.
Osnovni razlog za donošenje predloženog zakona jeste usklađivanje Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama sa Ustavom Republike Srbije i potvrđenim međunarodnim ugovorom.
Izmenom odredbe člana 1. Zakona predviđa se, saglasno članu 10. stav 1. Ustava Republike Srbije, da je u Republici Srbiji u službenoj upotrebi srpski jezik (član 1. Predloga zakona).
Izmenom važećeg člana 7. i člana 11. Zakona (odredbe čl. 2. i 4. Predloga zakona) zakonski tekst se usklađuje sa potvrđenom Okvirnom konvencijom za zaštitu nacionalnih manjina, i to posebno sa odredbom člana 11. stav 3. Okvirne konvencije, koja glasi: „U oblastima koje su tradicionalno naseljene znatnim brojem pripadnika nacionalne manjine, strane ugovornice će nastojati da u okviru svojih pravnih sistema, a uključujući gde je to potrebno i sporazume sa drugim državama uzimajući u obzir njihove specifične uslove, istaknu tradicionalne lokalne nazive, imena ulica i druge topografske naznake namenjene javnosti i na jeziku manjine, ako postoji dovoljna tražnja za takvim naznakama.”
U tom smislu, u članu 2. Predloga zakona predviđeno je brisanje odredbe člana 7. stav 3. Zakona, prema kojoj se geografski nazivi i vlastita imena sadržana u javnim natpisima ne mogu zamenjivati drugim nazivima, odnosno imenima, a ispisuju se na jeziku narodnosti u skladu sa pravopisom tog jezika.
Prihvatanje predloženog rešenja značilo bi da se geografski nazivi mogu zamenjivati drugim nazivima, na jezicima nacionalnih manjina, tj. da se nazivi gradova, opština i naseljenih mesta (na primer: Subotica, Novi Sad, itd.), bez obzira što su kao takvi zakonom utvrđeni, mogu ispisivati i u izmenjenom obliku – na jeziku nacionalne manjine (a ne isključivo u zakonom utvrđenom obliku – samo ispisani pismom i pravopisnom normom jezika nacionalne manjine – kako je predviđeno u važećem rešenju). U skladu sa navedenim je i rešenje iz stava 4. u izmenjenom članu 11. Zakona.
Takođe, izmenom važećeg člana 11. Zakona i dodavanjem novog člana 18a (odredbe čl. 4. i 5. Predloga zakona) zakonski tekst se usklađuje i sa važećim Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina („Službeni list SRJ”, broj 11/02) , i to posebno sa odredbama čl. 9. i 11. navedenog zakona, kao i sa Ustavom Republike Srbije utvrđenim pravima nacionalnih manjina (posebno sa odredbom člana 79. stav 1. Ustava Republike Srbije, kojom je, između ostalog, utvrđeno da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo: na korišćenje svog jezika i pisma; da u sredinama gde čine značajnu populaciju, državni organi, organizacije kojima su poverena javna ovlašćenja, organi autonomnih pokrajina i jedinica lokalne samouprave vode postupak i na njihovom jeziku; da na svome jeziku koriste svoje ime i prezime i da u sredinama gde čine značajnu populaciju, tradicionalni lokalni nazivi, imena ulica, naselja i topografske oznake budu ispisane i na njihovom jeziku).
Predviđa se i brisanje iz zakonskog teksta odredaba čl. 8. i 9. Zakona. Ove odredbe Zakona zapravo su predviđale prava za pripadnike hrvatske, muslimanske odnosno danas bošnjačke nacionalne manjine, ali zbog tada (1991. godine) još važećeg ustavnog sistema oni su u zakonu tretirani kao narodi a ne „narodnosti” (termin koji je u našem zakonodavstvu ranije korišćen umesto današnjeg termina „nacionalne manjine”). Danas je i pravno i sociološki i politički nesporno da su spomenute zajednice nacionalne manjine, odnosno da pravilno tumačenje Zakona zahteva da se u slučaju jezika ovih zajednica primenjuju odredbe dela Zakona kojim se uređuje službena upotreba jezika i pisama nacionalnih manjina (član 3. Predloga zakona).
Predlaže se i da se u celom tekstu Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama reč: „narodnost” zameni rečima: „nacionalna manjina”, u odgovarajućem padežu (član 6. Predloga zakona), s obzirom na to da Ustav Republike Srbije poznaje termin: „nacionalna manjina” umesto ranije korišćenog: „narodnost”.
Odredbom člana 7. Predloga zakona predviđa se da u jedinici lokalne samouprave u kojoj je na dan stupanja na snagu ovog zakona jezik nacionalne manjine u službenoj upotrebi, taj jezik ostaje u službenoj upotrebi. Predloženo rešenje je u skladu sa odredbom člana 20. stav 2. Ustava Republike Srbije, kojom je utvrđeno da se dostignuti nivo ljudskih i manjinskih prava ne može smanjivati.
Odredbom člana 8. Predloga zakona predviđa se da zakon stupi na snagu osmog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Republike Srbije”.
III. FINANSIJSKA SREDSTVA POTREBNA ZA SPROVOĐENjE ZAKONA
Za sprovođenje ovog zakona nije potrebno obezbediti dodatna sredstva u budžetu Republike Srbije.
IV. RAZLOZI ZA DONOŠENjE ZAKONA PO HITNOM POSTUPKU
Imajući u vidu postojeću neusaglašenost Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisama sa Ustavom Republike Srbije, potrebno je predloženi zakon doneti po hitnom postupku, jer bi u suprotnom mogle nastupiti štetne posledice po rad organa i organizacija.
PREGLED ODREDABA KOJE SE MENjAJU ODNOSNO DOPUNjUJU
Član 1.
U REPUBLICI SRBIJI U SLUŽBENOJ JE UPOTREBI SRPSKI JEZIK.
U Republici Srbiji u službenoj je upotrebi srpsko-hrvatski jezik, koji se, kada predstavlja srpski jezički izraz, ekavski ili ijekavski, naziva i srpskim jezikom (u daljem tekstu: srpski jezik).
U Republici Srbiji u službenoj je upotrebi ćiriličko pismo, a latinično pismo na način utvrđen ovim zakonom.
Na područjima Republike Srbije na kojima žive pripadnici narodnosti NACIONALNIH MANjINA u službenoj upotrebi su, istovremeno sa srpskim jezikom i jezici i pisma narodnosti, NACIONALNIH MANjINA na način utvrđen ovim zakonom.
Član 7.
U službenoj upotrebi tekst na jezicima i pismima narodnosti NACIONALNIH MANjINA (u daljem tekstu: jezici narodnosti NACIONALNIH MANjINA) ispisuje se posle teksta na srpskom jeziku ispod ili desno od njega, istim oblikom i veličinom slova.
Ako je više jezika narodnosti NACIONALNIH MANjINA u službenoj upotrebi, tekst na tim jezicima ispisuje se posle srpskog jezika po azbučnom redu.
Geografski nazivi i vlastita imena sadržana u javnim natpisima ne mogu se zamenjivati drugim nazivima odnosno imenima, a ispisuju se na jeziku narodnosti u skladu sa pravopisom tog jezika.
Član 8.
U opštinama u kojima u većem broju žive pripadnici naroda čije je primarno pismo, u skladu s tradicijom tog naroda, latinica, u službenoj je upotrebi i latiničko pismo.
Statutom opštine, u skladu sa stavom 1. ovog člana, utvrđuje se službena upotreba latiničkog pisma.
Član 9.
Organi i organizacije koje vrše javna ovlašćenja u opštini u kojoj je u službenoj upotrebi i latiničko pismo, dužni su da građanima, na njihov zahtev, na latiničkom pismu dostavljaju rešenja i druga pismena kojima se rešava o njihovim pravima i obavezama, kao i svedočanstva i druge javne isprave.
Obrasci javnih isprava za potrebe opština u kojima je u službenoj upotrebi i latiničko pismo, štampaju se ćirilicom i latinicom.
III. SLUŽBENA UPOTREBA JEZIKA I PISAMA NARODNOSTI NACIONALNIH MANjINA
Član 11.
NA TERITORIJI JEDINICE LOKALNE SAMOUPRAVE GDE TRADICIONALNO žIVE PRIPADNICI NACIONALNIH MANJINA, NJIHOV JEZIK I PISMO MOžE BITI U RAVNOPRAVNOJ SLUžBENOJ UPOTREBI.
JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVE ćE OBAVEZNO SVOJIM STATUTOM UVESTI U RAVNOPRAVNU SLUžBENU UPOTREBU JEZIK I PISMO NACIONALNE MANJINE UKOLIKO PROCENAT PRIPADNIKA TE NACIONALNE MANJINE U UKUPNOM BROJU STANOVNIKA NA NJENOJ TERITORIJI DOSTIžE 15% PREMA REZULTATIMA POSLEDNJEG POPISA STANOVNIšTVA.
SLUžBENA UPOTREBA JEZIKA NACIONALNIH MANJINA IZ STAVA 1. OVOG čLANA PODRAZUMEVA NAROčITO: KORIšćENJE JEZIKA NACIONALNIH MANJINA U UPRAVNOM I SUDSKOM POSTUPKU I VOđENJE UPRAVNOG POSTUPKA I SUDSKOG POSTUPKA NA JEZIKU NACIONALNE MANJINE; UPOTREBU JEZIKA NACIONALNE MANJINE U KOMUNIKACIJI ORGANA SA JAVNIM OVLAšćENJIMA SA GRAđANIMA; IZDAVANJE JAVNIH ISPRAVA I VOđENJE SLUžBENIH EVIDENCIJA I ZBIRKI LIčNIH PODATAKA NA JEZICIMA NACIONALNIH MANJINA I PRIHVATANJE TIH ISPRAVA NA TIM JEZICIMA KAO PUNOVAžNIH; UPOTREBU JEZIKA NACIONALNIH MANJINA NA GLASAčKIM LISTIćIMA I BIRAčKOM MATERIJALU; UPOTREBU JEZIKA NACIONALNIH MANJINA U RADU PREDSTAVNIčKIH TELA.
NA TERITORIJAMA IZ STAVA 2. OVOG čLANA, IMENA ORGANA KOJI VRšE JAVNA OVLAšćENJA, NAZIVI JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVE, NASELJENIH MESTA, TRGOVA I ULICA I DRUGI TOPONIMI ISPISUJU SE I NA JEZIKU DOTIčNE NACIONALNE MANJINE, PREMA NJENOJ TRADICIJI I PRAVOPISU.
JEZICI NACIONALNIH MANJINA KOJI SU U SLUžBENOJ UPOTREBI U RADU ORGANA AUTONOMNE POKRAJINE UTVRđUJU SE NJENIM STATUTOM.
ZAKONI I PROPISI SE OBJAVLJUJU I NA JEZICIMA NACIONALNIH MANJINA, U SKLADU SA POSEBNIM ZAKONOM.
PRIPADNICI NACIONALNIH MANJINA čIJI BROJ U UKUPNOM STANOVNIšTVU REPUBLIKE SRBIJE DOSTIžE NAJMANJE 2% PREMA POSLEDNJEM POPISU STANOVNIšTVA MOGU SE OBRATITI REPUBLIčKIM ORGANIMA NA SVOM JEZIKU I IMAJU PRAVO DA DOBIJU ODGOVOR NA TOM JEZIKU.
POSLANIK U NARODNOJ SKUPšTINI KOJI PRIPADA NACIONALNOJ MANJINI čIJI BROJ U UKUPNOM STANOVNIšTVU REPUBLIKE SRBIJE DOSTIžE NAJMANJE 2% PREMA POSLEDNJEM POPISU STANOVNIšTVA IMA PRAVO DA SE OBRAćA NARODNOJ SKUPšTINI NA SVOM JEZIKU, šTO ćE SE BLIžE UREDITI POSLOVNIKOM NARODNE SKUPšTINE.
Opštine u kojima žive pripadnici narodnosti utvrđuju kad su i jezici narodnosti u službenoj upotrebi na njihovoj teritoriji.
Jezik, odnosno jezici narodnosti koji su u službenoj upotrebi u opštini, utvrđuju se statutom opštine.
Jezici narodnosti koji su u službenoj upotrebi u radu organa autonomne pokrajine utvrđuju se njenim statutom.
Član 12.
Prvostepeni upravni, krivični, parnični ili drugi postupak u kome se rešava o pravima i dužnostima građana vodi se na srpskom jeziku.
Postupak iz stava 1. ovog člana može se voditi i na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE koji je u službenoj upotrebi u organu, odnosno u organizaciji koja vodi postupak.
Ako je organ, odnosno organizacija koja vodi postupak obrazovana za više opština, postupak se može voditi na jezicima narodnosti NACIONALNIH MANjINA koji su u službenoj upotrebi u opštinama obuhvaćenim područjem tog organa, odnosno organizacije i to za stranke u postupku – pripadnike narodnosti NACIONALNIH MANjINA koji imaju prebivalište u opštini u kojoj je u službenoj upotrebi jezik narodnosti NACIONALNE MANjINE.
Kad u postupku učestvuje jedna stranka – pripadnik narodnosti NACIONALNE MANjINE, postupak se, na njen zahtev, vodi na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE koji je u službenoj upotrebi u organu, odnosno organizaciji koja vodi postupak.
Kad u postupku učestvuje više stranaka čiji jezici nisu isti, postupak se vodi na jednom od jezika koji su u službenoj upotrebi u organu, odnosno organizaciji koja vodi postupak o kome se strane sporazumeju.
Ako se stranke ne sporazumeju o tome na kom će se jeziku voditi postupak, jezik postupka određuje organ, odnosno organizacija pred kojom se vodi postupak, osim ako jedna od stranaka zahteva da se postupak vodi na srpskom jeziku, u kom slučaju će se postupak voditi na tom jeziku.
Član 14.
Zapisnik i odluke u prvostepenom postupku i u vezi s tim postupkom izrađuju se, kao autentični tekstovi, na srpskom jeziku i na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE, ako je na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE vođen postupak.
Stranka u postupku čiji jezik nije utvrđen kao jezik postupka ima prava utvrđena u čl. 16. i 17. ovog zakona.
Član 16.
Na područjima na kojima jezici narodnosti NACIONALNIH MANjINA nisu u službenoj upotrebi, organi, odnosno organizacije koji vode postupak dužni su da pripadnicima narodnosti NACIONALNIH MANjINA koji kod njih ostvaruju svoja prava i obaveze obezbede:
1) da u postupku kod ovih organa i organizacija upotrebljavaju svoj jezik i pismo;
2) da na svom jeziku podnose molbe, žalbe, tužbe, predloge, predstavke i druge podneske;
3) da im se na njihov zahtev dostavljaju na njihovom jeziku otpravci rešenja, presuda i drugih akata kojima se rešava o njihovim pravima i obavezama, kao i svedočanstva, uverenja, potvrde, i druga pismena.
Smatraće se da postoji zahtev iz tačke 3. stava 1. ovog člana i ako je podnesak podnet na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE.
Član 17.
Izjave stranaka, svedoka, veštaka i drugih lica koja učestvuju u postupku na područjima u kojima nije u službenoj upotrebi jezik narodnosti NACIONALNE MANjINE date na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE, unose se u zapisnik na srpskom jeziku. Na zahtev pripadnika narodnosti NACIONALNE MANjINE, koji je učesnik u postupku, zapisnik ili pojedini njegovi delovi prevešće se na jezik narodnosti NACIONALNE MANjINE.
Izjave lica iz stava 1. ovog člana, date na srpskom jeziku, prevode se na jezik narodnosti NACIONALNE MANjINE ako zahteva pripadnik narodnosti NACIONALNE MANjINE koji je učesnik u postupku.
Postupak se vodi uz pomoć tumača ako službeno lice koje vodi postupak ne poznaje u dovoljnoj meri jezik narodnosti NACIONALNE MANjINE.
Troškove prevođenja snosi organ, odnosno organizacija kod koje se vodi postupak.
Odredbe člana 16. i st. 1-4. ovog člana shodno se primenjuju i u postupku kod Ustavnog suda.
Član 18.
Na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti, NACIONALNIH MANjINA svedočanstva o stečenom obrazovanju, kad je nastava izvođena na jeziku narodnosti NACIONALNIH MANjINA, druge javne isprave, kao i druge isprave koje su od interesa za ostvarivanje zakonom utvrđenih prava građana, na zahtev pripadnika te narodnosti NACIONALNE MANjINE, izdaju se i na njegovom jeziku.
Na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti, NACIONALNIH MANjINA evidencije iz člana 3. tačka 3. ovog zakona vode se i na tim jezicima.
Obrasci javnih isprava, kao i obrasci evidencija za potrebe područja na kojima su u službenoj upotrebi jezici narodnosti NACIONALNIH MANjINA, štampaju se dvojezično, na srpskom i na jeziku one narodnosti NACIONALNE MANjINE čiji je jezik u službenoj upotrebi.
ČLAN 18A
PRIPADNICI NACIONALNIH MANJINA IMAJU PRAVO NA SLOBODAN IZBOR I KORIšćENJE LIčNOG IMENA I IMENA SVOJE DECE, KAO I NA UPISIVANJE OVIH LIčNIH IMENA U SVE JAVNE ISPRAVE, SLUžBENE EVIDENCIJE I ZBIRKE LIčNIH PODATAKA PREMA JEZIKU I PRAVOPISU PRIPADNIKA NACIONALNE MANJINE.
PRAVO IZ STAVA 1. OVOG čLANA NE ISKLJUčUJE PARALELAN UPIS IMENA I PO SRPSKOM PRAVOPISU I PISMU.
Član 19.
Na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti NACIONALNIH MANjINA, nazivi mesta i drugi geografski nazivi, nazivi ulica i trgova, nazivi organa i organizacija, saobraćajni znaci, obaveštenja i upozorenja za javnost i drugi javni natpisi ispisuju se i na jezicima narodnosti NACIONALNIH MANjINA.
Član 20.
Firma preduzeća, ustanove i drugog pravnog lica ispisuje se na srpskom jeziku i na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE koji je u službenoj upotrebi u opštini u kojoj je sedište tog subjekta.
Firma se može ispisati i na jeziku narodnosti NACIONALNE MANjINE, koji je u službenoj upotrebi u mestu poslovanja subjekata iz stava 1. ovog člana.
Pravno lice iz stava 1. ovog člana nije dužno da ispisuje na srpskom jeziku, odnosno na jeziku narodnosti, NACIONALNE MANjINE firmu ili njen deo koji se koristi kao robni znak, bez obzira na njegovo jezičko poreklo.
Odredbe st. 1. do 3. ovog člana, odnose se i na radnje, odnosno druge oblike obavljanja delatnosti.